ӘЛ –ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС ФАКУЛЬТЕТІ
МЕНЕДЖМЕНТ ЖӘНЕ БИЗНЕС КАФЕДРАСЫ
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
ЭЛЕКТРОНДЫ БИЗНЕС МЕНЕДЖМЕНТІ
Орындаушы
4 курс студенті
Ғылыми жетекші,
э.ғ.к. доцент
Норма бақылаушы
аға оқытушы
Қорғауға жіберілді,
кафедра меңгерушісі,
э.ғ.д, профессор
АЛМАТЫ. 2005
«Экономика және кәсіпорынды басқару »
күндізгі оқу бөлімінің 4 курс студенті
Пірмағамбетов Жомарт Есенгелдіұлының дипломдық жұмысына берілген
СЫН ПІКІР:
Студент Пірмағамбетов Жомарт жазған дипломдық жұмысының тақырыбы: «Электронды бизнес
Тақырыптың мақсаты болып,нарық экономикасы жағдайында интернеттегі бизнес басқарудың
Зерттеудің обьектісі болып Қазақстандағы интернет жүйесі арқылы жасалған және
Дипломдық жұмыс үш тараудан,кіріспеден,қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен
Жалпы дипломдық жұмыс барлық талаптарға сай,түсінікті етіп жазылған және
Декан орынбасары,
э.ғ.к, доцент
«Экономика және кәсіпорынды басқару»
күндізгі оқу бөлімінің 4 курс студенті
Койшыгулов Азамат Полатұлының дипломдық жұмысына берілген
ПІКІР:
Дипломдық жұмыстың өзектілігі болып қазіргі нарық экономикасындағы электронды бизнесті
Электронды-Интернет арқылы Қазақстандағы кәсіпкерлердің деңгейін әлемдік деңгейге көтеру, сол
Жалпы алғанда дипломдық жұмыстың тақырыбы және ондағы мәселелер жақсы
Студент дипломдық жұмысты жазғанда көп ізденгендігі байқалып тұр. Дипломдық
ғылыми жетекшісі,
э.ғ.к. доцент
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Экономика және бизнес факультетінің
Реферат
Жұмыс 45 беттен тұрады. Бітіру жұмысында 3 сурет, 5
Бітіру жұмысының мазмұнының келесі маңызды терминдер мен сөздер сипаттайды:
Бұл бітіру жұмысының мақсаты – бизнестің жаңа түрін жетілдіру
Зерттеудің міндеттеріне келесілер жатады:
Жаңа бизнес түрін басқару қалыптасуының теориялық негіздерін ашып көрсету;
Электронды бизнесті басқару әдістерін қарастыру;
Заң қызметтерінің ерекшеліктерін анықтау;
Электронды бизнес басқару қызметін талдау саналады.
Ғылыми жұмыста экономикалық ғылымға тән барлық зерттеу әдістері пайдаланған.
Бітіру жұмысын жазу үшін ASUS L3400C қолданылды. Бұл компьтердің
Жоспары
Кіріспе…………………………………………………………………………………………….3
1 тарау. Интернет – экономиканың теориялық аспектісі...................................................4
1.1 Электронды бизнес менеджменті және интернет экономика, оның
1.2 Электронды бизнес және электронды коммерцияның түсінігі ....................................4
1.3 Интернет бизнестін формалары.......................................................................................5
1.4 Интернет бизнестің құралдары........................................................................................6
1.5 Қазақстан мен әлемдегі интернет бизнестің дамуы.......................................................9
2 тарау. Қазақстандағы электронды сауданың дамуы мен өсуін талдау.......................11
2.1 Электронды сауда формалары........................................................................................11
2.1.1 Қазақстандағы және әлемдегі В2В бизнес бөлімінің дамуы.......................................11
2.2.2 В2С секторы. Қазақстан интернет-дукендеріне шолу..................................................15
2.2.3 Қазақстан мен Ресейдің С2С нарығына шолу...............................................................29
2.2.4 Қазақстанның интернет - консалтинг нарығы..............................................................29
3 тарау. Қазақстан экономикасындағы электронды сауданың артықшылықтары.................................................................................................................. 38
Жұмыс нарығының кеңеюі және мамандандырылған жұмыс күшін қолдану.........38
Экспорттық капиталдың өсуі.........................................................................................39
Мемлекеттік бюджеттің артықшылығы........................................................................39
Электронды саудаға салық салу.....................................................................................40
Пайда салығы...................................................................................................................40
Жанама салықтар.............................................................................................................41
Кедендік салымдар..........................................................................................................41
Техникалық инфрақұрылым ..........................................................................................41
Қорытынды ...............................................................................................................................43
Қолданылған әдебиеттер тізімі……………………………………………………………..45
Кіріспе
Бұл бітіру жұмыс бүгінгі күндердің маңызды тақырыптың бірі –
Жұмыстың бағыты болып Қазақстан интернет экономикасын дамуының негізгі тенденциясын
Қазіргі кезде ақпараттық технологияларды қолдану элемдік экономикада бизнесте глобалды
1 – тарау. Интернет-экономиканың теориялық аспектілері.
1.1 Электронды бизнес менеджменті және интернет экономика, оның жаңа
Интернет-экономика – бизнесті жаңа ақпараттық технологияның колдануымен жасайтын бизнес
Интернет – компаниялар өзінің тауарларымен әлемдік нарыққа шығуға мүмкіншілік
Жарнамалық бизнестен, жүк тасымалдауға немесе басқа да ондірушілердің жоғарғы
1.2 Электронды бизнес және электронды коммерцияның түсінігі
Глобалды жүйе пайда болғалы бері, бірінші қатарда – интернет,
Соңғы жылдары бұл тенденциялар анығырақ болды. Интел компаниясының мамандарының
Анықтамалар бойынша екі базалық түсініктен шатасады. Олар: Интернет бизнес
IBM(International Business Machine) компаниясының анықтамасы бойынша:
е-бизнес – негізгі бизнес процестерді интернет технологиялар көмегімен түрлендіру.
Е-бизнес деп кез – келген іскерлік қатынасты ішкі және
Компанияның ішкі құрылымы – ортақ ақпарат құрылымы базасы (интранет),
Е-коммерция – е-бизнестің негізгі бір құрамы болып табылады. Электрондық
1.3 Интернет бизнестің формалары
Интернет-бизнес - бұл ең тиімді ең тиімді бизнес құралдарды
Интернет – бизнес екі формаға бөлінеді: Интернет-бизнес – бизнесті
Интернет – бизнес – негізгі бизнеті құру кезінде жаңа
Интернет бизнес технологиясының көмегімен интернет-дүкенде келесі бизнес процестер жүреді:
Қолданушыларды тауарлар мен кызметтер туралы ақпараттарымен қамтамасыз ету
Тауарлар мен қызметтерді сату
Жабдықтаушылар, сатып алушылар, жеткізу қызметі арасындағы қатынастарды реттеу
Интернет – дукен ассортиментін автоматтандырылған жабдықтаушының тауар базасының косылымы
Клиенттерді тапсырыс жүрісі бойынша ақпаратпен қамтамасыз ету
Есеп жүргізу
Партнерді іздеу
Осы дүкеннің дәстүрлі дүкеннен айырмашылығы:
«жердегі» нүктенің жоқтығы
Қойманың жоқтығы
24 сағаттық жұмыс уақыты 7 күн бойы
Компанияның іс-әрекетінің толық автоматтандырылуы
1.5 Интернет - бизнес құралы
Интернет бизнестің негізгі құралы болып:
Корпоративті веб-сайт
Интернет дүкен
Интернет аукцион
Корпоративті ақпарат порталы
Интернет биржа
Интернет маркетинг
Корпоративті веб-сайт – проектер, тауарлар мен қызметтер, компаниялар және
Функционалдылығы:
Компанияның корпоративті ақпаратымен потенциалды клиенттері мен партнерларын мәліметпен қамтамасыз
Қосымша клиенттер мен партнерларды тару
Компанияның имиджін қалыптастыру
Клиенттерді тауар мен қызмет акпараттарымен камтамасыз ету
Сайтқа кірушілерді екі жақты байланысты нығайту
Нәтижесі
Сайттың үзіліссіз жұмысы
Әлемнің кез-келген нуктесінде (интернет бар жерде)
Партнер, клиент, жабдықтаушы, филиалды ақпараттық ұстанымын азайтуын камтамасыз ету
Клиенттердің портретін құру мүмкіншілігі (интернетке кіргенде)
Интернет – дүкен – дәстүрлі бизнестің онлайн түрдегі көрсетілімі,
қызмет ұсынысы мен реализацияға қойылуға арналған Интернет – дүкен
Функционалдылығы:
Тауар мен қызметті сату
Клиенттерді тауар мен қызмет түрлері туралы ақпараттандыру
Бизнес туралы корпоративті ақпаратпен камтамасыз ету
Қосымша клиенттер мен парнерлады тарту
Клиенттерді екі жақты байланысты нығайту
Интернет – дүкеннің иесіне имидждің қалыптасуы
Нәтижесі:
Тауарлар мен қызмет сатылуының жоғарлауы
Сұраныс туралы ақпаратты алу мүмкіншілігі
Клиенттердің портретін алу мүмкіншілігі
Қолданушының базасын көбейту, олар потенциалды сатып алушылар болып табылады
Интернет – аукцион – сауда витринасы, осы арқылы қолданушының
Функционалдылығы:
Сатушы мен сатып алушыға қызмет түрлерін көрсету
Кез келген тауар мен қызметті көрсету
Сұраныс туралы ақпарат жинау
Аукцион иесінің имиджін қалыптастыру
Нәтижесі:
Ақша «терлемей-ақ» табылады (ресурсты қолдауға кететін шығындар)
Тауар мен қызметтің нарықтағы суранысы туралы ақпарат алу
Турақты аудиторияны калыптастыру (қатысушылар аукционды күн сайын қатысып тұрады)
Корпоративті ақпарат порталы – компанияның ең қиын ақпараттық жүйесі,
Функционалдылығы:
Компанияның корпоративті ақпаратымен потенциалды клиенттері мен партнерларын мәліметпен қамтамасыз
Портал арқылы орталық ақпараттық ағым
Бизнесті автоматтандырылған процесі
Компанияның филиалдардын, жабдықтаушының, дилердің бақылауы мен есеп қызметін жүзеге
Сайтқа кірушілердің екі жақты байланысты нығайту
Компания имиджін қалыптастыру
Нәтижесі
Ұсталымдарды (издержки) қысқарту
Ақпараттық ағымды автоматтандыру
Филиалдарға, дилерлерге, партнерлерге, жабдықтаушыларға, компанияның жұмысшысына сапала және тез
Порталдың үзіліссіз жұмыс істеуі
Интернет биржа – сауда алаңы, осы арқылы кәсіпорындар тауарлары
Функционалдылығы:
Интернет биржа катысушыларды акпаратпен қамтамасыз ету
Кәсіпорындар арасындағы тауар саудасын ұйымдастыру
Қосымша қатысушылар мен партнерларды тарту
Биржа қатысушыларға екі жақты қатынасты қондыру
Нәтиже
Ұстанымды қысқарту
Қолдаудың жеңілділігі
Төлеу мен жеткізу процесін автоматизациялау, орындауларды бақылау
Үзіліссіз жұмыс
Үлкен көлем – үлкен пайда
Интернет биржалардың технологиялара тауарлар мен қызметтерді бартерлік модельді
Интернет маркетинг – Интернет бизнестің тиімді және маңызды құралы.
Функционалдылығы
Компанияның жарнамалық акцияларды, тауарларды, қызметтерді сайттарды, порталдарды, интернет дүкендерді
Арнайы маркетингті іс-шараларды өткізу
Брендтерді жасау
PR-шараларды өткізу
Нарықтық маркетингтік зерттеулер өткізу
Қолданушылармен іскерлік қатынастарды тығыз байланысын орнықтыру
Бәсекелестердің іс-әрекетін талдау
Нәтижесі
Өнім сұранысын талдау
Қолданушының портретін анықтау
Жарнаманы тиімді талдау
Жаңа клиенттер мен партнерларды тарту
БАҚ(СМИ) қарағанда жарнаманың бағасы төмен
БАҚ-қа қарағанда аудиториясы көп
Жарнаманың тиімді бағалау мүмкінділіктері
Жарнамалық компанияның негізгі акценттерін шуғыл турде өзгерту мүмкіндігі
Интернет маркетинг – дәстүрлі маркетингтің бәсекесі емес, ол жай
1.5 Әлемдегі интернет бизнестің дамуы
Талпынысты интернет даму нарығы Батыста қалыптасты, ең бастысы Америка
Төменде Қазақстан мен Америка Құрама Штатындағы интернет және жай
АҚШ-тағы мекем арасындағы электронды коммерция айналысының өсу динамикасы.
1999 ж. – 100 млрд $ 2002 ж.
2000 ж. – 300 млрд $ 2003 ж.
2001 ж. – 500 млрд $ 2004 ж
Қазақстандағы жай бизнес.
Қазақстандағы мекеме арасындағы сауда айналысы
1999 ж. – 4 млн 2002 ж. –
2000 ж. – 15 млн 2003 ж. –
2001 ж. – 100 млн 2004 ж –
Осы 2 түрлі көрсеткішке қарап Қазақстанда өте төмен екенін
2 тарау. Қазақстандағы электронды сауданың дамуы мен өсуін талдау
Электронды сауданы былай анықтауға болады: электронды құрал көмегімен интернет
Электронды сауда бизнестің салаларына шектеу қойылмайды. Ол мемлекеттің функцияларының
2.1 Электронды сауда формалары
Интернет арқылы арқылы жасалынатын экономикалық іс-әрекеттің негізгі бағыты
2.1.1 Қазақстандағы және әлемдегі В2В бөлімінің дамуы
В2В – интернет арқылы екі кәсіпорын арасындағы келісімдік қатынасы.
Осыған қарап негізгі мәселелін қарастырғанда, Қазақстанда осы бизнестің дамуына
Интернет – бум дәуірінде компаниялардың интернет технологияларды қолдану туралы
Қазақстанда есептеуіш техникалар мен электроника өнімдері өздерін жақсы ұсынған
Қазір жоғары технологиялық нарықта акцияның бағасы ағылшын мәтеліне «easy
Бүгінгі таңда біздің елде В2В дамуына әсер ететін бірқатар
Тежейтін факторлар Күшейтетін факторлар
Жалпы экономикалық факторлар
Экономикалық жағдайының көпжылдық тұрақсыздық
«көлеңкелі» сектордың экономи-кадағы жоғарғы үлесі, әрдайым заңды бизнеспен
Өнеркәсіптердің, байланыс, транспорт монополизацияның жоғарғы деңгейі
Ақша құралдарының төменгі деңгейі.
Бар ресурсты тиімсіз колдану
Қолайсыз инвистициялық климат
Ұлттық экономикалық комплекстің географиялық масштабы
1999 – 2000 жж. Экономикалық өсу және Өндірістік өнеркәсіптердің
Ішкі нарықты кеңейту, жаңа тұтынушыларды көбейюдің арқасында
Экономикада «монетаризацияның» деңгейінің көтерілуі
Біртекті өнімдердің дифференциал-данған бағаның жоғарғы деңгейі
Қазақстандағы В2В проекттердің пайда болуы.
Жаңа меншік иелерінің, бизнестің тиімділігін көтеруге қызығушы-лардың пайда болуы
Инфрақұрылымдық факторлар
Ақпараттық технологияның деңгейі жоғары емес (дамыған елдермен салыстырғанда), әсіресе
Шектелген интернет аудиториясы, оның ішінде корпоративті қолданушылар
Телекоммуникацияның төменгі даму сатысы Интернет колданушылардың жоғарғы ырғағымен өсуі
Компаниялардың компьютерлендіру процесі
Жоғарғы интелектуалды даму потенциялы Компьютер технологиясының салалары бойынша
Басқару факторлары
Корпоративті басқарудың төменгі деңгейі
Қазақстанда қолданып көрмеген құралдарын ісіне сенімсізділік Компаниядағы менеджменттің деңгейінің
Заңды факторлар
Электронды сауданың заңды реттінің жоқтығы Заңды проекттерді жасаудың жүргізілуі
Жоғарыдағы келтірілген факторлар жергілікті өндірісті сегменттердің корпорация арасындағы электронды
Осы жергілікті индустрия дамушы секторларды анықтау үшін В2В механизмін
Қара және түрлі түсті металлургия;
Химиялық және нефтехимиялық өнеркәсібі;
Машина құрылыстары;
Орман, ағаш өндіруші және қағаз өнеркәсібі
Құрылыс материалдар өнеркәсібі
Тамақ өнеркәсібі
Жеңіл өнеркәсіп
Фармацевтикалық өнеркәсіп
Жергілікті индустрияға В2В шешімдерін енгізу ушін бастапқы міндеттер салыстырмалы
Корпорация арасындағы электронды бизнесті дамыту үшін анықтайтын факторлар
Құрылымды - экономикалық Ақпаратты – инфрақұрылымды Басқарушы
Нарықтың үзінділері және бәсекелестердің деңгейі
Қаржылық ағымның интенсивтілігі және экспорттық және импорттық бағыты
Ақшала құралдары-ның есеп бөлігінің қойылған өнімдер
Жабдықтау мен шығару жумысының ұйымдастыру жуйесі
өнімнің унификациялау бағамы Бизнес-процесті автоматтандыру деңгейі
Жүйелі инфраструктуралар-дың дамуы
Персоналды Интернет телекоммуникация-ларамен камтамасыз ету
Интернетің ашықты-лығы және жүйенің мүмкіншіліктерін қолдану
Ақпараттық технологиляды дамытуға арналған инвестициялар Менеджмент деңгейі
Менеджер мен акционердің арасындағы қатынас
Өткізген факторларды талдаулар қазіргі кезде бірде-бір зерттеліп отырған салалар
Қазақстандағы корпорация арасындағы электронды бизнес даму перспектва жағдайы мемлекеттің
Егер бастапқы этаптарда 2001-2005жж. нақты дамуы салалар шектелген көлемде
Қазақстан нарығы толығымен корпоратив арасындағы электронды бизнестi потенциалды перспективалы,
Ал технологиялық шешiм жабдықтаушы стратегиясы және ақпараттық технология
2.2.2. В2С секторы, Қазақстандағы интернет дүкен нарығы
Электронды сауданың басқа формасы болып Кәсiпорын – Тұтынушы. В2С
1996 жылы электронды сауданың бастапқы негiзгi кезеңiнде интернет арқылы
Қазақстан нарығындағы интернет дүкендер
1999 жылы алғашқы дукен ашылды. Ал қазiргi кезде рунеттен
Қазақстан нарығының жоғарғы конъюктурасы-корреляциясының дуние жүзiнiң жағдайына қарамастан, әсiресе,
Мүмкiн, айқын кешiгу эффектi жұмыс iстедi. Бiрнеше Ресейден, алыстағы
Жасалынған тапсырыстың негiзгi бөлiгi болып кiтаптар, audio, video, CD,
Интернет-дукендегi тауарлар түрлерiнiң ұсынысы өте кедей болып келедi. Пайда
Бұның себебi, интернет сауданың бiртiндiеп сатудың даму барысы, бастапқы
Төменгi тәсiлдерi: интернет-дукенiнде сатып алынган тауарлар таныс төлем тәсiлi
Барлық төлем тәсiлдерiн 3 бөлiкке бөлуге болады:
қолма-қол төлем,
жеткiзушiге қолма-қол төлеу,
Салынған төлемдер
Почта, телеграф арқылы төлемдер
Банктiк аударма арқылы төлемдер
Несиелiк карталар: Visa, Master, Euro, ISB, Dinnersclub т.б. жүйелер
Western Union
Money Gram
Cyber Cash
Cyber Plat
Instant AOL
Электронды несие ақшалар
Web money
Pay cash
Жоғарыда көрсетiлген төлем тәсiлдерiнiң азы Қазақстанда бар. Cyber Plat
Интернет дүкендердiк төлем тәсiлдерi
2004 жылы әр-түрлi онлайн төлей тәсiлдерi бiр-жағынан интернет-дүкен клиенттердiң
Ағымдағы жылда төлемдердi кардиналды жүйеге аудару өзгермейдi және негiзгi
Жеткiзу
Жеткiзу – негiзгi сұрақтардың бiрi, осы шешiмсiз қызмет ұсынысының
Интернет дүкеннiң жеткiзу тәсiлдерi
Жергiлiктi, аймақты және жеке жеткiзу қызметi
Федералды пошта қызметi
Курьерлiк жеткiзу
Халықаралық поштамт
Халықаралық экспрестiк жеткiзу қызметi
Телекоммуникация арқылы жеткiзу
өзiндiк жеткiзу
Интернет – дүкен кiрушiлердi талдау
Интернет дукен веб-сайтының кiрушiлердi талдауды мәлiмет алу ретiнде жасалған.
Күнделiктi онлайнды дүкендер 80 мың адам тартады. Бүгiнгi таңда
Сонымен қатар, онлайн дүкеннiң сатып-алушылардың көп бөлiкi кездейсоқ кiрушiлер.
Интенрет – дүкендердегi жиi кiрушiлердiң аудиториясы 2000 жылдың 1
Интернет –дукендерiнiң аудиториялары қазнет пен рунет аудиториясына қатынасын көрсететiн,
Интернет – дукендерiне келiп кетушiлердiң көбiсi ресейлiктер, рунеттiң аудиториясына
Көбiнесе интернет – қолданушылар дүкен сайтына жұмыс уақытында кiредi.
Сатып алушылардың қалауы:
Жеңiл табылады – түсiнiктi интерфейс және қолайлы навигация
Ұсыну – қылысты сiлтеу (ссылка) және қосымша ақпаратты қамтамасыз
Тез сатып алу – тауарды сатып алу үшiн тышканды
Потенциалды сатып алушылар және сатып алу мүмкiншiлiктерi:
e-commerce – бағалауы бойынша осы уақытта Қазақстанда сатып алушылар
Қазақстандық интернет-дүкендердің классификациясы
Қазақстандық интернет-дүкендерді әр түрлі критерийлер бойынша классификациялауға болады. Бизнес
Жүйеде тауарды жекелеп сату әдістерінің арасында:
• интернет-дүкендер;
• Web-витриналар;
• сауда жүйелері;
• сауда қатарлары;
• контентті проектілер (тұтынушылық энциклопедиялар, тауарлардың интернет-заказ жүйелері т.б.)
Өз кезегінде инетернет-дүкендердің бизнес моделі бойынша классификациясы:
• таза онлайндық дүкен;
• оффлайндық және онлайндық бизнесті біріктіру (интернет-дүкен әрекет етуші
Поставщиктерге қатынасы бойынша;
• өзіндік жеке құрылысы бар (тауарлық запастардың бар болуы);
• поставщиктермен келісімдер бойынша жұмыс жасау (қаншалықты дәрежеде де
Тауарлық ассортимент бойынша классификациялау.
• кітаптар, аудио, видиокассеттер, CD, DVD.
• компьютерлік, тұрмыстық техника, мобилді телефондар.
• әмбебап дүкендері.
• арнайы дүкендер.
Бәсекелес ортасына сараптама.
Егер Инернет-дүкендердің апталық активті аудиторияларын жасап жатқан дүкендер санына
Жақсы брэндтың бар болуы клиенттермен, жарнама берушілермен, поставщиктермен
Кез келген интернет-дүкеннің бәсекелестерін екі категорияға бөлуге болады; жекелік
Осыдан аз уақыт бұрын көптеген ірі оффлайндық саудагерлер интернет-сауда
Дегенмен соңғы уақытта ірі оффлайндық ойыншылар электрондық нарыққа шыға
Қазіргі уақытта нарықта лидерлер болып холдингтерге біріккен дүкендер болып
Нарықтың абсолютті көрінбейтіндігінің нәтижесінде, басқа интернет-дүкендердің алып жатқан үлестерін
Бәсекелестер аудиті.
Барлық жұмыс жасап жатқан және бар интернет-дүкендерге жанжақты сараптама
Нарықтың негізгі қатысушылары.
Қатысушылар категориясы Қатысушының аты
Холдингтер
Тауар қатарлары
Интернет-дүкендер
тұтынушылық энциклопедиялар eHouse, eSeller
EcomAport, Otvet.ru, Torg.ru
XXL, StroyShop.ru, Ozon, CDLand, 24x7, Co@Libri, Intershop, Библио-глобус,
Podberi.ru, Яндекс-Гуру
Жаңа бәсекелестердің пайда болу қауіпі.
Қазіргі уақытта интернетте қызмет бастау қаншалықты қиын?
Нарықтағы ойыншылардың көбісі табыс көрмейді. Олардың негізгі мақсаты «нарыққы
Қазір орын алып қана қоймай, нарықта үлес үшін күресу,
Сонымен, нарықтағы жекелеген инетернет-саудагерлердің арасмында бәсеке жаңа деңгейге өтті-
Осы жылы ірі ойыншылардың арасында негізгі бәсеке күресі басталады.
Интернет-дүкендердің проблемалары.
Жекелік интернет-сауданың инфрақұрылымы әлі де толық құрылмаған: таурды
Қазақстандық интернеттің жалпы проблемалары электрондық сауданы шектейді: Инетернеттің
Бірақ бұл глобалдық проблемалар предпринемательдердің аз санын ғана ойландырды.
Интернет-дүкендердің проблемалары
проблема себеп Нәтиже
Даму стратегиясының жоқтығы Келешекте сату үшін құрылды Инвестициялар ала
Квалификацияланбаған менеджмент: сату бойынша жақсы менеджерлердің, логистиктердің, маркетологтардың жоқтығы.
Қызмет көрсетудің төменгі деңгейі Логистиканың, жеткізудің профессионалды қызмет көрсетуінің
Нормативті және заң базасының жоқтығы Мемлекет жағынан жеткіліксіз бақылау
жалпы поставщик жағынан сенімсіздік Жеке негізгі фондтардың жоқтығы, налогооблаженияны
Бар онлайндық төлем жүйелерінің мүмкіндіктерін аз пайдалану. Тауар ұсыныстарының
Потенциалды клиенттерді жоғалту.
2003 жылдың аяғы мен 2004 жылдың басында жекелік электрондық
Қаржылық ағымдар
Нарықтың көлемі мен потенциалды көлемін бағалау
Қазақстандық интернеттің негізгі проблемаларының бірі оның көзге көрінбейтіндігі, информацияның
Обороттар мен табыс көлемдері туралы информацияның жоқтығын экспертті бағалармен
Эксперттердің бағалауы бойынша, интернет-дүкендердің 2003 жылғы обороты 50,5 млн.долл.
Инвестициялар
2000 жыл Ресей Интернеті үшін Батыстан инвестициялардың үлкен ағымымен
Батыстық инвестициялар біздің Интернетке 2000 жылдан бастап келе бастады.
RMG компаниясының есебінде интернет-дүкендерге байланыстысделкалар туралы айтылады, дегенмен параметрлері
Бірақ 2001 жылға қарай жағдай өзгереді. Қазақстан Интернетіне инвестициялар
Ішкі инвестициялар туралы мәліметтерге қол жеткізу мүмкін емес. 2000
Көптеген Қазақстандық проектілер келешекте сатылу мақсатымен жасалды. Батыстық образец
Қазіргі таңда Ресейде бірнеше фондтар ашылып жатыр, олардың кейбіреулері
2000 жылы наурызда ММВБ және РТС жоғарғы технологиялық компаниялардың
Мысал ретінде, ММВБ-да акцияларын шығару арқылы инвестициялар тартуға талпыныс
Monitoring.ru (www.monitoring.ru ) компаниясының жүргізген сауалнамасы бойынша Қазақстандықтердің көпшілігі
Internet Group бас директорының айтуы бойынша, жеке онлайндық бизнес
Жоғары аталғаннан Қазақстандық Интернетке инвестициялар осы жылы батыстан ағымның
Фондтық нарыққа шығу үшін интернет-дүкендер жұмыс жасайтын проекттер ұсынуы
Инвестицияның азаюы мен бәсекенің қатаюы интернет-дүкендерді пайда табуға қайта
Қазіргі уақытта жеке инвестициялау кезегі жүріп жатыр, және оған
Мүмкін біз интернет-компаниялардың бірігуі саласында ірі сделкалардың куәгері болармыз.
Дамудың болжамдары мен перспективалары
Ресей экономикасының өсуінің төмендеуі көрінісінде, 2000 жылы орын алған,
Электронды коммерциялық проектілерге инвестицияның жалпы көлемі шетелдік венчурлық капиталының
Осы жылы төлемдердің негізгі тәсілі ақшалай болады. Төлемнің
Даму бағыттары:
Келесі жылы В2С нарығының дамуының негізгі бағыттары:
Издержкілерді минимизациялау (жеткізу, бухгалтерия, төлем, жалақы, веб-серверлерді ұстау т.б.)
Сауданы ұйымдастырудың деңгейінің артуы – Интернет-дүкендер сауданы ұйымдастыру үшін
Интернет-дүкендер пайдаланушыларға тұтынушылық информацияны көбірек ұсынады:өнімдерге нақты анықтама беру,
В2С нарығы тауар ұсыныстарын тез қарқынды арттырады, және бұл
В2С нарығы С2С нарығымен тығыз байланыста болады -
Интернет-дүкендер тауарды жеткізу жылдамдығын арттыруға мүмкіндік беретін өз бизнесі
Интернет-дүкендер сатып алушыларға тауарды мобильді телефон арқылы заказ беруге
Рунеттің дамуының жоғарыда аталған перспективаларына сүйене отырып электрондық сауданы
Мәліметтер бойынша интернет-дүкендердің потенциалды сатып алушылардың 400 мыңы
2001 жылғы стратегиялардың ең эффективтісі интернет-дүкендердің ірі холдингтерге
Бірінші орынға бизнесті, яғни сауданы, эффективті жүргізудің мәселелері шығу
Жекелік электрондық коммерция нарығында басты персонаж болыпхиттер саны емес,
Ол үшін қызмет көрсету деңгейін арттыру керек: контентке көбірек
Мұндай мүмкіндікке ие болу үшін қосымша капиталды тарту керек.
• артында шынайы бизнес бар, және келешекте даму жоспары
• нақты обороттары бар және дамудың және табысты арттырудың
• қаржылық қызметінің нәтжелері ашық;
Ұсақ және орта интернет-дүкендердің перспективасы ұсынылған тауардың эксклюзивтілігі мен
2001 жылы В2С нарығының обороты 100 млн.долл.
2.2.3. С2С секторы. С2С Ресей нарығына шолу.
Электронды сауданың тағы бір формасы Consummer to Consummer –
Қазақстандық С2С нарығына шолу.
1999 жылдың аяғы Қазақстандық Интернетте бірінші Интернет-аукционның пайда болуымен
Интернет-аукциондар ойынға немесе өзіндік бизнестің бір формасына ұқсайтындығына байланысты
2000 жыл бойынша Интернет-аукциондар ірі жарнамалық алаңға айнала алмады.
2000 жыл бойынша онлайндық микротөлем жүйелері кең тарамады, ал
2000 жыл көрсеткендей, жақын арада интернет-аукциондар табыс көруі мүмкін,
Кері факторлар.
С2С –тың кері факторларына:
С2С аудиториясының төлем мүмкіндігінің төмендігі – интернет-аукциондар тауар сатып
Қазақстандық менталитет – Қазақстандықтер бұрын тегін болғанға төлеуді ұнатпайды,
Онлайндық микротөлемдер жүйесінің жоқтығы – бұл жүйенің көмегімен Интернет-
Жағымды факторлар
С2С нарығының жағымды факторларына:
Қазақстандық менталитет – Қазақстандықтер Интернет-аукциондар ұсынып отырған ақысыз бизнес
Онлайндық жарнамалық нарықтың өсуі – 2001 жылы Қазақстандық жүйелік
Мобильді байланыс нарығының өсуі – кейбір Интернет-аукциондарда тұтынушылар мобильді
Даму бағыттары:
Интернет-аукциондардың дамудың негізгі бағыттары қызмет көрсету сапасының артуы және
Тұтынушыға өзінің жеке аукционын құруға мүмкіндік беретін сервис құру
Торгтарға қатысудың мобильді мүмкіндігі. Бұл бағытта бірінші қадамды Stavka.ru
Салалық Интернет-аукциондардың дамуы – салалық фокусировка бір аукцион шеңберінде
Қайта аукцион – тұтынушы белгілі тауар сатып алу заявкасын
Бартерлік аукцион – тұтынушы бір тауарды екінші тауарға айырбастау
Интернет-аукциондар жарнамалық бюджеттер, яғни қосымша табыс алуға мүмкіндік беретін,
Болжам:
С2С нарығы өседі. Бұл нәтижені Қазақстандықтерде «заначкіде» 5 млрд.долл.
ASP (Application Service Providing) технологияларының енгізілуімен, Интернет-аукциондар өзінің кішкентай
2001 жылы микротөлемдер кең таралып, интернет-аукциондар өз комиссиондықтарын алады.
2001 жылы Интернет-аукциондар күрделі жарнамалық бюджеттерді игере бастайды. Интернет-аукциондардың
2001 жылы лидерлердің тобы анықталады. Бірақ олар бүгінгі күнде
Нарықтың негізгі қатысушылары:
С2С нарығының лидерлері Molotok.ru және Stavka.ru болып табылады.
Stavka.ru – технологиялық жағынан дамыған, өзіндік орындардың кең салалық
Molotok.ru – 1999 жылдың аяғында жүргізілген жақсы жарнамалық кампанияның
С2С нарығының басқа көрнекті қатысушылары болып келесі интернет-аукциондар атауға
c99
Auction
Auctions
Pricе-up
Және электронды сауданың төртінші формасы Тұтынушы-кәсіпорын формасы болып
2.2.4. Қазақстандағы интернет-консалтинг нарығы.
Жеке категория ретінде қарастырылмайтын, Қазақстандық интернет-консалтинг нарығына бөлек тоқталып
2000 жылдың соңы Қазақстандық бизнесмендердің арасында Интернет-технологияларын қолдануына қатысты
2000 жылы Қазақстандық интернет-консалтинг нарығы қалыптасу деңгейінде болды –
Егер компаниялар кеңес үшін профессионалды Интернет-консалтингтерді пайдаланса, онда көбісіне
Шетелдік консалтингтер әлемдік Интернет-бизнесте американдық және европалық нарықтан
Қазақстандық Интернет-консалтингтер – ресейлік Интернет-нарығының көптеген сегменттерінде: веб-өндіріс, жүйелік
2000 жылы Қазақстандық-консалтингтердің қызмет көрсеткен негізгі бағыттары: В2С саласындағы
Өткен 2000 жыл бойынша Интернет-консалтинг нарығының обороты 2-3 млн.долл.
Кері факторлар: өткен 2000 жыл Интернет-консалтингтің дамуын баяулататын негізгі
Интернет-консалтинг нарығының жас болуы – көптеген клиенттер білмейтіндіктен веб-студиялар
Квалификацияланбаған кадрлардың жетіспеушілігі – Интернет-консалтингтер, қазіргі уақытта, Интернет нарығында
Интернет-нарығының заңды базасының жоқтығы – 2000 жылы электрондық сандық
Жағымды факторлар: 2000 жыл баяулататын ғана емес, сонымен қатар
Көптеген Қазақстандық бизнесмендер Интернетті өздерінің бизнесін дамытудың құралы ретінде
Қазақстандық бизнесмендер өз бизнесін дамыту үшін Интернет-консалтингтер білімін және
Қазақстандық Интернет-консалтингтер өз қызметтеріне баға орнатуда «аспаннан түсті»
Қазақстандық жүйелік интеграторлардың интернет-шешімдерінің сапасы мен функционалдығы артып, бағалары
Даму бағыттары: 2000 жыл 2001 жылға Интернет-косалтинг нарығының негізгі
Консалтингті Интернет-компаниялардың дамуының негізгі бағыттары В2В-технологияларын эффективті енгізу және
Интернет-консалтингтер өз клиеттеріне көрсетілетін қызметтің кең спектрін ұсыну үшін
Көптеген косалтингті компаниялар форумдарда, семинарларда, көрмелерде және конференцияларда белсенді
Интернет-консалтингтердің клиенттерді тартудың басқа әдісі – веб-студиялармен келісім. Мұндай
Дамыған консалтингті компаниялар өз бизнесін Интернет-нарығы жаңа туындап жатқан
Болжам: жоғары аталған фактілер және жалпы конъюнктураның негізінде 2001
Интернет-консалтинг нарығы тез қарқынды өсетіндердің бірі болады, бірақ оның
Инетернет-консалтингтердің негізгі нарығы Қазақстандық В2В нарығы болады. Қазақстандық В2В
2001 жылы Интернет-консалтингтердің қызметтерінің нәтижесі бойынша Интернет-консалтингтің 90% бақылайтын
2001 жылы интернет-консалтинг нарығының көлемі 10-12 млн.долл. құрайды.
Негізгі Қазақстандық Интернет-консалтинг нарығы:
eTops – TOPS жүйелік интеграторының дочерлі кәсіпорны. 2000 жылғы
Platzdarm Consulting – 2000 жылғы негізгі қызмет түрі –
Arrava Advisors – Arrava IMC компаниясының дочерлік кәсіпорны. Жүйелік
aLions - aPartners-тың дочерлік кәсіпорны. aPartners-тың басқа
eSolutions - TerraLink компаниясының Интернет-консалтигета, дизайнда және веб-
3 тарау. Қазақстан экономикасы электронды сауда менеджментiнiң өркендеуi мен
Дүние жүзiлiк электронды сауданың тез өсуi жен оның Қазақстан
Берiлген сұрақты реттеу үшiн үкiмет органдары электронды сауданың қоршаған
Электронды сауда көптеген бизнес түрлерiн қызықтырды. Сондықтан, ол салықтық
Электонды сауданың артықшылығы өте көп: ол әлеуметтiк бағдаламалардың сапасының
3.1 Еңбек нарығының кеңейуi мен мамандандырылған
жұмыс күшiн қолдану
Қазақстан Республикасында электронды сауданың өркендеуi еңбек нарығының құрылымы мен
3.2 Экспорттық капиталдың өсу барысы
Заңдық шектеулер кедергi болмайтындығы шарт болса, экспорттық тауарлар мен
Iс-әрекет түрлерiнiң кеңеюi.
Электрондық сауда кiшi және отра кәсiпорындарға үлкен кәсiпорындармен бәсеке
Виртуалды дүкендер мен интернеттегi байланыс мекен жайы тауарларды сақтау
Мемлекеттiк қаржының артықшылықтары
Қазақстандағы экономикалық құрамының өркендеу мақсаты табыстар базасының көбеюiне қарай,
Салық салу базасын кеңейту үшiн мемлекетке көптеген сұрақтарды шешу
Бiрақ, электронды саудада көптеген сатушылар мен түтынушылардың аты жөндерi
Электронды сауданың салық тұрлерi
Пайда салығы
Iшкi аспектiлерi:
Пайданың мiнездемелерi:
Көзқарас бойынша ұлттық заңда электронды сауда проблемалары көп емес.
Жарнама
Бағыттың негiзгi бөлiгi: “В2С” Интернетте жарнама негiзiнде пайда алу.
Халықаралық аспектiлер:
Пайдаға қойылатын халықаралық аспектiлер қазiр өте актуалды. Электрондық сауда
Осындай сұраққа жауап беру үшiн Қазақстан халықаралық салық салу
Қорытындылап келгенде, мемлекеттiң салық жүйесiне электрондық келiсiмдер қауiп төндiрмейдi.
Жанама салықтар (НДС)
Табысқа қойылатын салықтың экономикаға маңыздығына қарамастан, ол онша потенциалды
Кедендiк төлемдер
Басқа мемлекеттер сияқты Қазақстанда да кеденнен тауар өткiзгенде
салым төлейдi. Ал қазiргi кезде интернет арқылы бейне, музыкалық
Электронды саудадағы салық салу принциптерi
Салық салуэлектронды сауданың өркендеуiне кедергi жасамай, керiсiнше көркемдетуге көмек
Элекронды саудадағы келiсiм салығы бейтарап болуы керек
Үкiмет электронды саудадағы немесе интернет арқылы жасалатын басқа келiсiмдерге
Электронды саудадағы салық салу жүйесi таза және мөлдiр болуы
Электронды сауда салық салуы халықаралық принципке сәйкес келу керек
Егер Қазақстан жоғарыда көрсеткен ережелердi ұстайтын болса, электронды саудадағы
3.5.4 Техникалық инфрақұрылым
Электронды сауданың өркендеуiнiң бастапқы көрiнiсi – интернеттегi қауiпсiз байланыс.
Телефонды ақпаратты жүйе мемлекетке тәуелдi. Бiрақ, мұндай жүйе көптеген
Ақпаратқа қаржы салу көбейгеннен онда жаңа мүмкiндiктерiмен бәсекелестiкке алып
Қорытынды
Көбiсiнiң ойлауы бойынша, электронды сауда 21 ғасыр экономикасының өркендеуiнiң
Күмансiз шындық.
Бiрнеше жылдан кейiн Қазақстандағы электронды сауда тез өсуiн жалғастырады.
Электрондық сауда Қазақстан үшiн тек жаңа мүмкiншiлiктердi ашады: қазақстандық
Тұрақты және дұрыс электронды сауда нарығынан Ресей көптеген артықшылықтарды
Электрондық келісім мен қол қою функциялары теңдікте болу үшін
Бірақ, жоғарыдағы айтылған артықшылықтарды қолдану үшін бизнестегі қарама-қайшы келеті
Қазастан үшін электрондық сауданың артықшылықтары, ол: программаларды жасау және
Жалға кеткен уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар Қазақстан
Қазақстан Республикасының кәсіпкерлер мен тұтынушылар және тағы басқалары электронды
Әрине, дәстүрлі сауда сияқты кауіп түрлері көп, бірақ, оларды
Қолданылған әдебиеттер:
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. Алматы: Білім, 1997 ж.
Д. Кирсанов Вэб-дизайн: «Символ», 1999г.
Computerworld Russia www.computerworld.ru
Журнал «Computer club magazine» 1999 г. № 15
РОЦИТ – www.rocit.com
Билл Гейтс «Дорога в будущее», М., изд. Отд «Русская
«Компьютеры, интернет, телекоммуникации» Алматы 2003г. № 54, 5-стр
Журнал «І-бизнес» №5(11),2001 г.
В.В. Гуров «Интернет для бизнеса», М.:ООО «Электроинформ», 1997г.
Журнал «Мир интернет», №2 (29), 2001 г.
Интернет форум по вопросам развития электронной коммерции www.forum.net/ecommerce/
www.cnews.ru/comments/2001/03/16/content2.shtml
www.cnews.ru/comments/2001/03/16/content1.shtml
www.e-management.ru/e-com-theory.htm
www.internetbusiness.ru/about_ib/why.html
www.zametki.ru/zo-b2c.html
www.e-commerce.ru/analytics/reports/e-shops_set.html
www.rbcnet.ru/comm/tpv_news/1606001307/2.htm
Эймор Дэниел. Электронный бизнес: эволюция и/или революция. : Пер.
Бизнес-путь: Amazon.com. Секреты самого успешного в мире веб-бизнеса, Ребекка
Раскрутка сайтов и основы электронной коммерции. Краткое руководство, Сергеев
Реклама и маркетинг в Интернете, Пол Доулинг, Томас Кеглер.
63