ЖОСПАР
Кіріспе
I-Тарау. АҚША РЕФОРМАСЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АҚША РЕФОРМАСЫН ЖҮРГІЗУДІҢ
Ақша реформасының экономикалық мәні мен сипаты
Қазақстан Республикасында 1993 жылғы ақша реформасын жүргізудің алғышарттары
II-Тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ 1993 ЖЫЛҒЫ АҚША РЕФОРМАСЫ
2.1 Теңгені енгізуімізге байланысты 1993 жылғы ақша реформасының
2.2 Қазақстан Республикасындағы ақша реформасының экономика үшін маңызы
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
КIРIСПЕ
Қазіргі қоғамдық қатынастары дамыған заманда әрбір елдің ақша
Ақша реформасы деп мемлекеттік ақша жүйесіне өзгерістер енгізуді
Қазақстан Республикасындағы ұлттық ақша жүйесінің толық қанды қызмет
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын «Қазақстан Республикасындағы
Бұл тақырыптың өзектiлiгi 1993 жылғы ақша реформасының жүргізілуінің
Бұл жұмысты орындаудағы негізгі мақсатым мен міндеттеріме: ақша
I-Тарау. АҚША РЕФОРМАСЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АҚША РЕФОРМАСЫН ЖҮРГІЗУДІҢ
1.1 Ақша реформасының экономикалық мәні мен сипаты
Ақша реформасы деп мемлекеттік ақша жүйесіне өзгерістер енгізуді
Ақша жүйесi – бұл тарихи түрде қалыптасқан және
Ақшаның өмiр сүруiндегi объективтiк қажеттiлiк ол
Ақша - жалпыға бiрдей эквивалент,
Ақша айналысы - шаруашылықтағы тауарларды өткiзуде, сондай-ақ тауарлы
Ақша айналысының объективтiк негiзiнде де тауар өндiрiсi жатады.
Ақша айналысы шаруашылықтағы тауарларды өткiзуге, сондай-ақ тауарлы емес
Ақша белгiлерi әр түрлi жағдайда қамтамасыз етiледi. Қолма-қол
Ақша айналысының объективтi негiзi – тауар өндiрiсi мен
Ақша айналысың реттеудiң маңызды элементi – қолма-қол ақшаның
Сөйтiп айналысқа қажеттi ақша мөлшерi өндiрiстiң даму жағдайларына
Несиенiң даму деңгейi, егер тауардың көп бөлiгi несиеге
Қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың дамуы;
Ақша айналысы санының өсуi.
Ақша жүйесінде айналысқа ақша екi түрде шығарылады немесе
Ақша жүйесін реттеудегі ақша айналысының негiзгi сандық көрсеткiштерiнiң
Ақша айналымының екi жағының бiрлiгi, олардың бiр түрiнiң
Өнеркәсiбi өркендеген мемлекеттерде ақша жиыны құрамын анықтау үшiн
М1 – айналыстағы қолма-қол ақша ( банкноттар, тиындар
М2 – оған М1 агрегаты және мерзiмдi 4
М3 – бұған М2 агрегаты және арнаулы несие
L – оған М3 агрегаты және iрi коммерциялық
Ақша агрегаттарының құрылымы тұрақты қалыпта болмайды. Ол ақша
Ақша жиыны ақша жүйесінде бiрнеше жолмен өсуi мүмкiн:
Банкноттар мен тиындарды эмиссиялау есебiнен;
Орталық банктен коммерциялық банктердiң несие алуымен;
Мемлекеттiк бюджеттiң кемшiлiгiн жабу үшiн Орталық банктiң үкiметке
Орталық банктiң асыл металдарды, шетел валютасын және мемлекеттiк
Ақша айналысының екi облысының бiрлiгi, яғни ақшаның қолма-қолсыз
Ақша массасының көбеюi бiрнеше каналдар бойынша жүредi:
Банкноттар мен монеталар эмиссиясы есебiнен;
Орталық банктен коммерциялық банктердiң несие алу жолдарымен;
Орталық банктiң ел үкiметiне мемлекеттiк бюджет тапшылығын жабу
Орталық банктiң бағалы металдарды, шетел валюталарын және мемлекеттiк
Коммерциялық банктердiң салымдарын жұмылдыру негiзiнде чектер эмиссиясын шығару
Осыдан барып ақша массасының көлемi Ұлттық банк жүгiзетiн
Нақты бейнелеудегi ЖҰӨ-нiң болжанатын өсiмi;
Жоспарлы кезеңдегi ақша айналысының есептелетiн жылдамдығы;
Жоспарланған кезеңдегi инфляцияның максималды рұқсат етiлген денгейi;
Ақша массасы өсуiнiң бақылау көрсеткiштерi елдiң экономикалық потенциялының
Ақша массасының құрамы сол елдiң несие-ақша жүйесiмен анықталады.
Ақша жүйесi – бұл тарихи түрде қалыптасқан және
Жалпы мемлекеттiк заңдармен реттелген елдегi ақша айналысың ұйымдастыру
1.2 Қазақстан Республикасында ақша реформасын жүргізудің алғышарттары
Қазақстан Республикасының егемендiгiн алғаннан кейiнгi жүргiзген ақша реформалары
КСРО ыдыраған соң кеңес валютасы – рубль бiрiншi
КСРО ыдыраған соң ақшаны дезинтеграциялау процесi өте күрделi
1991 жылы КСРО ыдырағаннан кейiн Қазақстан ТМД-ның
1992 жылы бiрiншi жартысынан-ақ Қазақстан Республикасының жетекшiлерi ендiгi
Қазақстанда Республикасында 1993 жылы ақша реформасын жүргізудің негізгі
Инфляция ақша жүйесiнiң дағдарыстық кезеңi болып табылады, яғни
1991 жылы КСРО ыдырағаннан кейiн Қазақстан ТМД-ның
Елiмiзде инфляциялық дағдарыстың орны ерекше деп те атасақ
Әлемдiк тәжiрибеде инфляциялық дағдарыс деп екi жыл аралығында
Осы мәселеге мемлекетiмiз әр түрлi саясаттарды iске асыра
II-Тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ 1993 ЖЫЛҒЫ АҚША РЕФОРМАСЫ
2.1 Теңгені енгізуімізге байланысты 1993 жылғы ақша реформасы
1993 жылы Қазақстанда ақша реформасын жүргізудің басты сипаты
1992 жылы бiрiншi жартысынан-ақ Қазақстан Республикасының жетекшiлерi ендiгi
Осылайша еліміздің өз егемендігін алғаннан кейінгі тұңғыш ақша
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкi теңгенiң валюталық бағамын: 1
Қолма-қол ақшалардың, рубльдiк шоттардың, салымдар мен мiндеттемелердiң теңгеге
15 қарашадан 18 қарашаға дейiнгi халық теңгемен және
КСРО Мембанкiнiң және 1992-1993 жж. Ресей үлгiсiндегi қазыналық
Айырбас бiр рет қана жүргiзiлiп, ол туралы төлқұжатқа
15 қарашадан 18 қарашаға дейiнгi халық теңгемен және
Сөйтіп, 1993 жылы 15 қарашада Қазақстан тарихында алғашқы
Халықаралық валюта қоры Қазақстанда ұлттық валюта енгізу акциясын
Айналымға теңгені енгізу инфляцияның қарқындауы және бұрынғы одақтас
Алайда теңгенiң енгiзiлiнiң өзiнде де инфляция өсуi
Қазақстанда ақша масасының өсуiне үш түрлi себептi атап
бiрiншiден, бюджеттiк тапшылықты қаржыландыру үшiн орталық банктерден келген
Екiншiден, Ұлттық банктiң коммерциялық банктерге несиесi – қайта
Үшiншiден, ТМД мемлекеттерiне несие – олардың Қазақстанмен саудадағы
Аталған несиелердiң көздерi, негiзiнде ақша массасы өскен және
Қазақстан Республикасындағы төлем карточкалары нарығы 1994 жылдан бастап
Бұл жүйесінің негізгі мақсаты мыналарды қамтиды:
ақша айналымына бақылауды күшейту және қолма-қол ақшаны көлеңкелі
жалақы, зейнетақы, жәрдемақы төлеудің тетігін жетілдіру;
коммуналдық төлемдер жинау, көлік, байланыс қызмет көрсетулеріне ақы
бюджеттік ( салық, кеден ) және өзге де
қолма-қол ақша эмиссиясына жұмсалатын шығыстарды азайту;
Ақырғы кездерде дәстүрлі ақшаларды электронды ақшаларға ауыстыру туралы
Ұлттық банктің осы электронды ақшаларды ендірумен болатын негізгі
Электронды ақшалар эмиссиясына рұқсат беру және эмитенттер ортасын
Электронды ақшаларды реттеу мен оның айналысын ұйымдастыру;
Электронды ақша жүйесіндегі туындайтын тәуекелдер мәселесін шешу;
Ұлттық банк электронды ақшалар қызметіне рұқсат берсе өзінің
Қазақстанда электронды ақшалармен байланысты заңды қалыптастыру керек, яғни
Қазақстан 1992 жылдың шiлдесiнде
Жоғарыда аталған заңға қоса, “Қазақстан
Ұлттық ақша реформасы негізінде 1995 жылдың орта кезінде
1997 жылы мемлекеттің алтын валюта қоры кәсіпорындарды жекеменшіктендіру
Еліміздегі ақша реформасы Қазақстанда одан ары жалғасын таба
Сонымен Қазақстанның ұлттық валютасы теңге соңғы жылдары тұрақты
2.2 ҚР-ғы 1993 жылғы ақша реформасының экономика
Сөйтiп 1995 жылдан бастап экономикада жүргiзiлген реформалардың нәтижесiнде
Осылайша 1995 жылы жылдық инфляция деңгейi 60,3%, 1996
Соңғы инфляция қарқыны тұрақтанып, экономиканың тұрақты өсуіне байланысты
Ақша реформасындағы ақша-несие саясаты негізінде Қазақстанда 1998 жылы
Алайда 2005 жылы инфлиция деңгейі межелеген 5-7% шамадан
Біріншіден, елімізде шілде айынан бастап халықтың табысының жаппай
Екіншіден, әлемдегі рынокта шикізаттық ресурстарға бағаның өсуі, әсіресе
Үшіншіден, осы жоғарыда аталғандар негізінде халық арасында инфляциялық
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі жүргізетін ақша-несие саясатының негізгі
Жалпы еліміздегі 1997 жылдан бергі инфляцияның жылдық көрсеткіштерін
Сурет-1 – Елiмiздегi 1997-2005 жылдар аралығындағы инфляцияның деңейi
Осыған байланысты еліміздегі ақша-несие саясатының 2003-2006 жылдарға
Экономиканың тиімді дамуы үшін инфляцияның төменгі деңгейін ұстап
Бағалы қағаздардың алғашқы және қайталама рыноктарының дамуына ықпал
Ұлттық банктің бағалы қағаздар портфелін кеңейту;
Қаржы нарығының реттеуші құралы болып қайта қаржыландыру пайыз
Ұлттық ақша бірлігінің тұрақты деңгейін қамтамасыз ету арқылы
Қазақстанның экономикалық дамуында жағымды тенденцияның сақталуы еліміздің Ұлттық
Елімізде 2004 жылдан бастап Ұлттық банк ақша-несие саясатын
Сонымен Ұлттық банктің ақша-несие саясатының биылғы және алдағы
Енді еліміздегі ақша-несие саясатында таргеттеудің іске асқан жылдары
Кесте 1
2001 2002 2003 2004 2005 (6 ай)
Ақша базасы, млрд. теңге 175 208.3 316.9 577.8
Өткен жылмен салыстырғанда ақша базасының өзгерісі, %
29.5
19
52.2
82.4
-4.7
Айналыстағы қолма-қол ақшалар, млрд. теңге 131.2 161.7 238.7
Қолма-қол ақшалардың өзгерістері, % 23.3 23.2 47.6 58.9
Ақша массасы, млрд. теңге 576 765 971.7 1650.1
Ақша массасының өзгерісі, % 45.1 32.8 26.8 69.9
Жылдық инфляция деңгейі, % 6.4 6.6 6.8 6.7
1-ші кестеден көретініміздей соңғы жылдардағы ақша агрегаттарының, ақша
Ұлттық банк бұл инфляцияның межелеген мөлшерден асып кетуіне
Қазақстан Республикасының заңдарымен реттеліп отыратын елдегi ақша айналысың
1993 жылы ұлттық валютамыз теңгенi айналысқа шығарып, экономикада
Банк жүйесiн реформалау және ақша банкнотасын өндiруге байланысты
Ұлттық банк Қазақстан Республикасының валютасын шет ел мемлекеттерiнiң
Ұлттық банктің эмиссиясы – Қазақстан Республикасы тарапынан
Экономикадағы ақша айналысының жылдамдығы Ұлттық банк арқылы тiкелей
Қазақстан Республикасының қаржы жүйесіндегі соңғы уақыттағы басты өзгеріс
Жаңа теңгелерде негізінен елдің, ұлттың рәміздері мен нышандары,
Қорытынды
Қорыта келгенде, елiмiзде ұлттық деңгейде ақша реформасы
Сонымен ақша жүйесi – бұл тарихи түрде қалыптасқан
1993 ақша реформасы Қазақстан Республикасы үшін маңызы өте
Соңғы жылдары елiмiзде жүргiзiлген экономикалық реформалардың және тиiмдi
Осыған байланысты еліміз 2003-2006 жылдарға Ұлттық банк инфляциялық
Міне, өзіміз көріп отырғандай ұлттық экономиканың жан-жақты дамуының
Қолданылған әдебиеттер
“Қ.Р-да ұлттық валютаны енгiзу туралы” Қ.Р. Президентiнiң
“Қ.Р-ның ақша жүйесi туралы” Қ.Р-ның Заңы //
“Валюталық реттеу туралы” Қ.Р –ның заңы
С.Б. Мақыш, Оқу құралы / “Ақша айналысы және
Баян Көшенова , Оқу құралы / Ақша,
«Ақша, несие, банктер» Оқулық /
«О международных резервах и денежной базе» // (Национальный
Кинасова О «Перегрев экономики и регулирование инфляционного
Сайденов А.Г. «О перспективах развития денежно-кредитной политики
«О текущей ситуации на финансовом рынке» //
3