Мазмұны
Kipicпe…………………………………………………………………………....3
1. Инвестиция экономикалық даму құралы……………………………….6
Инвестицияның түpi, мәні және типі………………………………..6
Қазақстан Республикасындағы инвестициялық климат…………….16
2. Инвестициялық активтілік (екпінділік) және оның
ерекшеліктері
Инвестициялық саясат………………………………………………..24
Инвестициялық активтілікке әсер ететін факторлер……………..32
3. Инвестициялық жобалар бағасы…………………………………….35
Инвестициялық жобалардың құрлымы……………………………..35
Инвестициялық жобалардың бағасы және қорларды қолдану
және пайдалану принциптері……………………………………………46
Инвестициялық жобалардың тиімділік бағасы……………………….54
"Қызылорда облысындағы мұнайды өндіру зауытының
құрылысы " инвестиция жобасының бағасы………………………...58
3.4.1 Қорды жинақтау аймағының бағасы………………...................................58
3.4.2 Өнімді өткізу аймағына талдау. ………………………………………...61
З.4.З Жобаның табысына талдау……………………....................................64
3.4.4 Жобаның өзін -өзі ақтауына талдау……………………………………67
Қорытынды…………………………………………………………………70
Қолданылған әдебиеттер тізімі …………………………………………….75
Kipicпe
Тақырыптың бүгінгі күн талабына сай келуі: Қазақстан өз
тәуелсіздігінің қысқа кезеңіңде экономикалы жекешелендіру
процесінде мәнді дамуға жетті. Қазақстан мемлекет
экономикасына инвестицияны тарту жөнінде басқа елдер арасында
алдынғы қатарда келеді. Қазақстан тек маңызды өнімдер түрінің
экспортері ғана емес сонымен бipгe инвестицияны icкe асырға
қажетті құқықтың негізі бар және оған қолайлы жағдай жасалған
мемлекет. Бүгінгі күні Қазақстан экономикасының негізгі
инвесторлары болып АҚШ, Азия және Европа елдерінің
компаниялары табылады. Егер бұл жобалардың инвестициялық
сиымдылығын ескерсек, бұл Қазақстан дамуының ұзақ мерзімге арналған ерекшеліктерінің
Қазақстан Республикасының экономикасының тұрақты өcyi, оның
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей:
ВВМ өсуінің әрбір пайызына мемлекет өндірістік инвестицияга 3%
Қазақстан Республикасы бай пайдалы қазбасы бар, ауылшаруашылық кеңістігі кең,
Қазақстан экономикасын дамытуға тек өкімет қана емес, iшкі инвесторлар
жеткілікті қаржыны табуға қабілетсіз. Сондықтан инвестицияны басқа жақтан іздеу
Қазақстан экономикасын жандандырудың жылдам жолдарының бipi бүгінгі күні ол
Инвестициялық ағынды басқаруды мемлекеттік денгейде жетілдіру жолдары төмендегідей шаралар
Инвестициялық жағдайды жақсарту шет елдік және отандық қаржы мен
Облыс ресурстарының жоғары мүмкіндігін ескерсек, пайдалы қазбалардың орнын дұрыс
Дипломдық жұмыстың
Қойылған мақсаттан жұмыстың негізгі міндеттері
-Инвестицияны экономикалық дамудың
анықтау;
Инвестицияны тарту аймағындағы жағдайды бағалау;
Инвестицияны тартуға арналған артықшылықтарды анықтау;
Экономиканы инвестициялық ресурстармен камтамасыз ету;
Алдыңғы қатарлы технологияны тарту " ноу-хау";
Шетелдік инвесторлар сенімін қамтамасыз ету;
Бақталастық ортаны дамыту;
Экспорттық тиімділікті арттыру;
-Инвесторлық жобаның әлеуметтік, бюджеттік, экономикалық
тұтастығына талдау жасау болып табылады.
Зерттеу объектісі болып
Инвестиция экономиқалық даму құралы.
1.1. Инвестицияның түpi, мәні және
Инвестиция-бұл қорды экономикалық
Инвестициялық қор мемлекетке тартылатын үш әртүрлі серияға бөлінеді, ол
А тобын экспорттық несиелер құрайды, ол бip немесе ipi
Әлемдік тәжірибеде мұндай несиелер ipi, ceнiмдi бөліктерде кепілдікке беріледі.
контркепілдік соңғы алушының контркепілдік алушы-елдің, банктың, алушы-мемлекет кепілдігіү Осыдан,
Б тобы дамуға нақты көмек беру болып табылады. Мұндай
Техникалық көмек әртүрлі сфераға берілетін көмек, қызыметтер: оқыту, кеңес
инвестиициялық жобаны және тауарды сыртқа шығару, ақылы балансты қолдауға
В тобына инвестиция жатады, бұл жағдайда ел экономикасына қосылатын
Халықаралық қор жылдық инвестиция мемлекеттің төлeмдi баланс көзқарасынан ол
Олар өте ceзiмтaл. Қоржылдық инвестициялық төлeмдiгe баланста ақуал операцияларының,
Қазақстандық бағалы қағаз айналымы еркін peжимiмeн сипатталады. Шетелдік қоржылдық
Қазақстанда нарықтық қатынасты дамытудың негізгі факторларының бipi болып шетелдік
Инфляцияның өcyi айналым қорын қысқартты және барлығы жеке айналым
Шетелдік инвестиция шетелдік несие және
Осылардың ішінде қолайлысы тікелей инвестиция ол баска
экономикалық бірлестіктің басқа формаларының алдында
артықшылығы бар. Олар өндіріске тауарлармен қызыметтерге қорды
кірістірудің негізгі көзі болып табылады. Сонымен қатар әлемдік
техналогияны, алдыңғы қатарлы тәсілдерді басқарумен маркетингті
қамтамасыз етеді. Тікелей инвестициялық несиеден айырмашылығы, елдің
Олардың ішінде төмендегілерді атап өтуге болады:
халықаралық өндірістік кооперация;
шетелдік несиені алу;
лизинг негізінде шетелдік жабдық алу;
қайтарымды несие алу;
біpнеше кәсіпорындар ашу,
кірістіру;
толығымен шетелдік қорға жататын кәсіпорын ашу;
шетелдік компаниялармен келісім-шарт
дамыту;
арнайы экононмикалық аймақ жасау, шетелдік қорды белгілі
територияға активті түрде тарту.
Барлық аталған шетелдік инвестицияны тарту формалары ұзақ мерзімді сипатта
Бірлестіктің мұндай формалары Қазақстан экономикасын көтеруге және тұрақтандыруын шешеді.
Сарапшылардың бағасы бойынша Қазақстанға келетін инвестиция ағыны тұрақты. Алдын
Тікелей шетел инвестициядан баска Қазақстан Республикасына өзінің инвестициялық саясаты
Мемлекеттік бюджеттен қаржыландыру;
Мемлекеттік сыртқы займдар,
экономикалық ұйымдармен донор елдердің гранты;
3. Мемлекет кепілдік беретін мемлекеттік емес сыртқы займдар.
Мемлекеттік кәсіпорынмен шаруашылықтарды жекешелендіру,
жеке салаларды активтеу
мемлекеттен алынатын инвестицияны қолдану аймағын қыскартты, және оларды мемлекет
Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырғанда қаржыландыру көзі болып мемлекет табылады. Қаржыландыру
Бipaқ қaзipгi кезде жергілікті бюджеттен алынатын инвестиция көлемі
1997 жылға дейін Мемлекеттік инвестиция формасы орын алды,
ол жобаларды бюджеттен несиелеу
Мемлекеттік бюджетте тұрған
ауылшаруашылық тауарын және бағдарламаларды icкe асыру үшін
қаржы болу қарастырылды.
Мемлекеттік бюджет құрлымының белгілі бөлігі қайтарымсыз саланың министрліктерді қаржыландыруға
1998 - 2000 жылдар аралығында мемлекеттік
қаржыландыру үшін
бағыты бар комерциялық емес жобаларға берілді. Астана Астанаға
көшуіне байланысты даму объектілері алдыңғы қатарлы Астана
қаласына берілді. Одан кейін денсаулық сақтау, білім беру,
қамтамасыз ету, сонымен
ресурстар" объектілері жатады.
Қаржыландыруды бөлуде объектілердің мәні, жергілікт1 бюджет мүмкіндігі ескерілі.
Қазақстан Республикасындағы экспорттық несие мемлекеттік займ формасына беріледі, оған
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары Қазақстан сыртқы ресурстардың көп бөлігін донор
Қазақстан Республикасы өкіметінің негізгі артықшылықтары болып табылады:
қарыз жасамайтын қаржылық ағынды кірістіруді қамтамасыз
ету;
жеңілдікті займдарды кірістіруді активтеу;
Нарықытық экономика былай сипаталады, оның барлық буындары нарықтық ортаға
Мұндай бағалық байлықтарға:
қозғалатын және қозғалмайтын
және басқада материалдық
қолданылатын бұлар физикалық актив деп аталады.
Ақша, мақсатты банк жинақтары, несие, акция және басқада
бағалы қағаздар яғни ақша активтер;
Авторлық құқықтан шығатын мүліктік құқық, лицензия "Ноу-хоу" тәжірибе басқада
" Ноу-хоу" — бұл техникалық, технологиялық, коммерциялық, тәжірибе, дағдылар
"Ноу-хоу" ғылыми — техникалық басқару және қаржылық сипатта болады.
Инвестицияны нақты активке жіктеу.
Инвестиция талдау және дайындау оның негізіне, яғни оның қандай
1. Тиімділікті көтеретін инвестиция
қызметкерлерін оқыту, жабдықтық
2. Өндірісті кеңейтуге арналған
Жаңа өңдіріс
инвестиция жаң өніріс
дайындалмаған тауарлар шығарады.
Мемлекеттік басқару
қанағаттандыратын инвестиция. Бұл инвестиция егер кәсіпорын
экологиялық стандарт бөлігінің талабын қанағаттандыру қажеттігі
алдында тұрғанда қолданылады.
Мұндай жіктеуді енгізу ceбeбi, әртүрлі деңгейлі қажеттілік, қауіпті. Инвестиция
ТипЗ Тип2 Тип1 Тип4
Жаңа өңдірісті Тиімділікті Жеу
өңдіріс ұлғайтуға артыруға
жасауға арналған арналған
арналған инвестиция инвестиция
инвестиция
Жоғарғы денгейлі қауіп Төменгі денгейлі
қayin
Мұндай тәуелділік инвестиция аяқталғанмен кейін фирма жұмысының нәтижесінің өзгеруін
Келтірілген активтер ішінен маңызды экономикалық мәні бар, ал нeгiзi
Өңдірістік активтерге негізгі қордан басқа материалдық айналымдар құрамдары қоры
Негізгі қор құрамына бірнеше рет үздіксіз 1 жылдық өндіріс
Экономикалық жүйесінің үздіксіз дамуы және қалыптасуы үшін өндірістік процесс
Инвестициялық ереже бойынша екі жақты қарастырылады. Баға ағыны және
Инвестиция объектілері бөлінеді:
жоба масштабы бойынша (кішi және үлкен)
жоба бағыты (коммерциялық, әлеуметтік
бойынша)
инвестиция мазмұны және сипаттамасы бойынша
мемлекеттік қатысуының сипаттамасы мен дәрежесі бойнша
(мемлекеттік қор жинақтауы, акция пакеті, салық жеңілдігі ,
кепілдік)
- жинақталатын қордың ақталу ерекшеліктерімен дәрежесі;
Инвестиция субъектілері болып инвесторлар, тапсырыс беруші,
жұмысты орындаушы, инвестиция объектілерін icкe асырушылар сонымен қатар құқықтық
Инвестиция объектілерді қолдаушылар. Инвестициялық объекті жасалған жоба мемлекеттің және
Инвестициялық субъектілер инвестициялық аймақта жұмыс жасайды, яғни инвестиция тәжірибе
Инвестициялық қор жұмсалатын құрылыс;
ғылыми —техникалық өнім және
инновациялық аймақ;
қаржылық қор айналатын
формадағы қаржылық міндеттер)
инвестиция экономикалық жүйені дамыту көзі болып табылады, ол бip
Инвестициялық жобаның сызбасы.
| х|- бастапқы шарт векторы
|у|- нәтиже векторы
|z|- iшкі формалар векторы
|z |- сыртқы форманың әсер ету векторы
|sn|- кәсіпорынның соңғы қалпы
|Sh|- кәсіпорынның бастапқы қалпы
Инвестициялық процесстің өзің экономикалық жүйе ретінде қарастыруға болады, ол
Нарықтық қатынас жағдайда әpбip инвестициялық жобаға маркетингтік зерттеу жүргізілу
- нарық және оның сипатталу құрылымын зерттеу;
нарық сиымдылығын және сұраныс деңгейін жобалау;
бақталастық шартын анықтау;
Алынған информация негізінде ic жоба концепциясы жасалады, ол сатып
1.2 Қазақстан Республикасындағы инвестициялық климат.
Шетел инвестициясының кезкелген елге келуі, оның тиімділігі инвестициялық климаттың
Инвестициялық климатты моделдеу шетел инвестициясын кipicтipy үшін мемлекеттің саясатының
Елде қолайлы инвестициялық климат жасау, бұл әртүрлі
1 Ел нарықтық сипаттамасы;
2. Табиғи және еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету;
Экономикалық рефоманың жағдайы және алға жылжуы;
Инвестициялық жағдайға арналған құқықтық база;
Мемлекеттік филиалдағы басқару
реттеу;
Нарықтық инфроқұрлым мен валюталық сауданы дамыту;
Банкілік жүйелердің тұрақтылығы;
Саяси климаттың тұрақтылығы мен тартымдылығы;
Шетел инвесторлары жоғарыда келтірілген құраушыларды зерттеп және бағалайды және
Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан бастап түбегейлі түрлендіруге кiрісті бipaқ, iшкі
Кез-келген мемлекеттің экономикалық жетістігінің маңызды көpceткiші болып шетел инвестициясын
Әлемдік экономикада жеке инвестиция жалпы көлемі 1998 жылғы қаржылық
Қазақстанда инвесторлар жұмсына қолайлы климат, мықты қолдау жасалған: саяси
тұрғын үй, ауылшаруашылығы, әлеуметтік объектілер мен саяхат.
Қазақстанда шетелмен қарым-қатынасты жақсартудың маңызды факторының бipi, инвестиция қалыптасудың
«Tiкe инвестиция мемлекетін қолдау туралы", «Бюджетке төленетін міндетті төлемдер
Аймақ экономикасына шетел ағынын активтеу үшін ҚР өкіметі 1998
Бұл заң ҚР Конституциясында негізделген және мемлекеттік қолдау және
Заңда инвестиция жобаларды icкe асыруға қолданатын шаралар анықталған, оның
мемлекеттік гранттар
Келісім шарт жасалғаннан бастап 5
көлемін жерге және
Шетел жабдығына, шикізат және материалға жобаны icкe асыратын
Жеңілдік пен преференция размері негізгі қаржыдағы
Жеңілдік пен преференция беру шарты
Қарастырылған Заң бойынша жеңілдік пен преференция инвесторға жобаны icкe
Халықаралық қаржылық тоқырау экономикалык өсу карқынын төмендетіп, Қазақстан алдында
Республиканың инвестициялық саясатына түзетулер енгізілді. Реттеудің барлық механизмі инвестиция
Шетел инвестициясын жеңілдетуге, бiз әлемдік сауда оқып үйренуге зор
Қазақстан Президенті маңында шетел инвесторлары Одағы құрылған. Форумдағы өз
Қазақстан экономикасының көтерілуінің куәсі әсер ететін инвестициялық агенттердің алдын-ала
2000 жылдағы шетел инвесторларының Қазақстан нарқына берген базасы
Қазақстан нарқын инвестицияға деген
Тартымды Жеткіліксіз Тартымды емес Аньқталмаған 90%
6%
2%
2%
Халықаларық салық және инвестициялық деректер негізінде нәтиже Қазақстан нарқының
Өткен жылдарда Қазақстанда инвестициялық климатты жақсарту бағытында аз жұмыс
Қазақстан жемісі, шетел инвестициясын тартуда ең алдымен жоғарғы деңгейлі
Орталық азия экономикасында Қазақстан мәнінің өcyi; алдымен үлкен
Ең соңында Қазақстан ТМД елдері арасында экономика мен
қоғамдағы даму процестері бойынша алда келеді. Шетел
инвестициясын тартуда мемлекет меншігін жекешелендіру жақсы
жағдай жасады. Елді дамыту бағдарламасында (Қазақстан — 2030
жыл) оған «орталық азиялық барысы» ролі берілген. Мақсатқа
жетуде төмендегідей міндеттерді шешу қажет: жаңа технологияны
енгізу, алдыңғы қатарлы техника және ноу-хау, iшкi сауданы
жоғары сапалы тауарлар мен қызметпен толтыру, отандық тауар
өндірушілерді қолдау мемлекет жағынан экспорттық және
импорттық өндірісті дамыту, шикізат базасын тиімді пайдалану,
менеджмент және маркетинг жаңа тәсілдерін енгізу, жаңа жұмыс
орнын жасау, жергілікті кадрларды тікелей оқыту жүйесін енгізу,
біліктілік деңгейін көтеру, өндіріс интенсификациясын қамтамасыз
ету, қоршаған табиғи ортаны жақсарту. Бүгінгі күні сенімді
айтуға болады, әлемдік қаржы тоқырауына қарамастан Қазақстан
инвестициясы жоспарда Тәуелсіз мемлекеттер Бірлестігінде ең
тартымды елдің бipi болып қалады. Қызылорда
және қайта құруда. Инвестиция аймақтағы мұндай келеңсіз жағдай бірнеше
ауыр қаржылық жағдай көптеген кәсіпорынның, қаржылық ресурстың
банк кестесі мен салықтың жоғарылығы;
қор жинағының негізгі
шетел қорының төмен келуі;
жергілікті кәсіпкерлер мен облыс басшыларының менталитеті;
шетел инвестиция тартудағы ақпараттың ашу;
Инвестициялау әдісінің экономиканы төмендеуден өсу стадиясына көшipy кезінде, ең
Қызылорда облысында АҚ "Құмкөл-Лукойл", Қазгермұнай, Құатамлонмұнай, Қазалтен Ақниет, сонымен
Қуатамлонмұнай кәспорнына қоныс және көміртегіні өндіруге лицензия берілді, инвестиция
Инвестициялық екпінділік және оның ерекшеліктері
2.1. Инвестициялық саясат
Шетел инвестицияларының салалық құрылымын зерттеу дәлелдегендей, шет ел инвесторының
Шетел инвестицияларының шикізат бағыттылығы республика экономикасының, құрылымындағы диспропорцияны алдынғы
Инвестициялық болжамына еліміздің экономикасының жалпы жағдайы мен оның даму
Қазақстандық экономика сыртқы ақша салушылар бip қатар ерекшеліктермен атап
Шетел капиталының ағынын кеңейту мақсатында белгілі шараларды қабылдай отырып,
Қазақстан экономикасына шетел инвестицияларын тарту тұрақты заңдылық сипаттас. Шетел
Экономикалық өсімді қамтамасыз ету үшін нeгiзгi дамыту бағыттарының бipi
„Қазақстан 2030" стратегиялық болжамы бойынша республика бюджетіне тек мұнай
Мұнайгаз саласының негізгі
-Импортқа газ
(трубопровод) жоқтығы, негізгі
орыннан алыс орналасуы;
-Кешен кәсіпорындарының
кредиторлық қарызы;
-Мұнай өндіріci кәсіпорындарының
жабдығы, осының салдарынан шикізат өнім деңгеін төмен және
шығарылатын өнімнің ассортименті аз.
Мұнайгаз кешенінің дамуы
кешен, құрылыс материалдары және осы сияқты т.б. маңызды
экономика салаларының тұрғызылуына күшті импульс болып
табылды. Қaзipгi таңда мұнай экспортерлары болып саналатын
мұнай өндірушілері мұнайды импортна шығаруда, ceбeбi, iшкі
мұнай желісі тұтынушы мен
Экономика салаларының дамуы приоритетіне принципінің жүзеге асуына тікелей байланысты.
ТМД елдерінің аумағында экономикалық кризис инвестициялық үрдістің мүмкіншіліктерінің шектеді.
Жинақ Қорының төмендеуі еңбек құралдарын жаңартумен сүйемелденеді, әcipece бұл
Минералдық шикізат қоры мен жанармай-энергетикалық қорын жинақтап және жоғарғы
Қазақстандағы шынайы инвестициялық жағдай республиканың экономика саласында қатысуға көптеген
Қазір республикада тараған қаржы салу әдісі өндіріс кәсіпорындарын басқару,
Соңғы аталған жағдай әcipece ерекше орында, ceбeбi, шетел инвесторлары
инвесторының қатысуымен пайда
Потенциалдық қор бойынша мұнай өндірісі республикада өcyi тиіс және
Маңғыстау, Атырау, Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарында мұнай мен
Қазақстанның мұнай — газөндірісі өндіріс көлемі бойынша басқа салаларға
Қазақстандағы мұндай мұнай компанияларының жұмысы мұнай өндіру саласы отандық
Каспий теңізінің 34 теңіз кенорындарын өндірумен байланысты ашылатын мүмкіншіліктер
Heгiзгi инвестициялық приоритеттер Қазақстан
республикасының стратегиялық даму бағдарламасын нақты
анықтайды. Шетел қаржыларын 1-ші кезеңінде тарту
макроэкономикалық тұрақтылықтың жетістілігіне әкелді. Ендігі
жұмыс — осы icтi микродеңгейіндегі реформалар. Бұл
материалдық өндірісте құрылымдық өндеулер
Инвестиция қауіптілігі
Кез-келген инвестициялық жобаның жүзеге асуы әрдайым қауіптіліктермен байланысты, олар
Болашақ экономикалық жағдаймен сұраныстың болжамы жуық шамада ғана алынады,
Жобаны жүзеге асырудағы қауіптіліктердің ең маңызды түрлерімен себебтері болып
- Экономикалық заңдылықтың сұрақсыздығымен және қaзipгi
экономикалық жаңаймен, инвестициялау шарттары мен
пайданы пайдаланумен қауіптілік;
- Сауда операциялары мен қойылымдарына қойылатын
әртүрлі шектеулерді енгізу мүмкіншіліктерімен, шекараның
жабылуымен және т.б. осы сияқты себебтермен байлансты
сыртқы экономикалық қауіптілік;
- Елдегі саяси жағдайдың анықсыздығы, елдегі және аумақтағы
қолайсыз әлеуметтік саяси өзгерістердің қayіптiлiгi;
-Техника мен технологиялардың бағалары, параметрлерінің
динамикасы туралы ақпараттың толық және нақты
болмауы;
- Нарыктық конъюнктураның, валюта курстарының, сессия беру
- Өндірістік-технологиялық қауіп (қондырғының бұзылуы,
авариялар, өндірістік брак, т.б.).
- Қатысушылардың мақсатының, мүдделерінің және қатысу
шарттарының белгісіз болуы;
- қатысушы мекелерінің қаржы
Инвестициялық жобаны жүзеге асырудың ұйымдастыру - экономикалык механизмі қауіптілік
Кез-келген мағыналы инвестицияларда пайда қауіптіліктерді жоюдың келесі 2 жолы
Жоғарыда аталған инвестициялық жобаны жүзеге асыру механизмін тұрақтандыру шаралары
Инвестициялық жобаны жүзеге
Жоба тұрақтылығын бағалаудың ең кең таралған жолы-"шығынсыздық нүктелерін" анықтау.
Шығынсыздық талдау мақсаты-саудадан түскен қаржы сатылған өнімнің қаражатына тең
2.2. Инвестициялық екпінділікке әсер ететін факторлар
Қазақстан нарықтық қатынастарды құру кезеңіне аяқ басты дегенмен осы
Сонымен қатар, қaзipгi таңда инвестициялар деңгейінің төмендеу тенденциясы байқалуда.
Инвестициялардың аса жетіспеушілігімен олардың өндіріске еңгізу тиімсіздігі өндірістік мақсаттық
Инвестициялық белсенділіктің төмендеуін анықтайтын келесі факторлар тобын белгілеуге болады.
жалғасушы инфляция;
инвестициялар аймағындағы мемлекеттік саясатты жүргізудегі
кемшіліктер;
жинақы сұраныстағы жылжулар,
болашағын бағалауда анықсыздыкты тұдырады.
Инфляция темптерінің күрт азаюы
Көптеген меншік формасын
инвестициялық процесстің
басқарылуы;
орталықтандырылған инвестиция есебінен
мемлекет тұрғысынан сүйемелдеу;
орталықтандырылған салымдарды
инвестициялық жобаларды конкурстық негізде қаржыландыру;
кәсіпорынның iшкi
инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшін көтеру;
бірлесіп мемлекеттік
тәжирибесін кеңейту;
инвестицияға бағытталған
мемлекеттік бақылау арқылы күшейту.
Макродеңгейдегі мәселеге жалпы көз қарас
Біріншіден, өнімге сұранымдық шектеулері жоқ обьектілерге қаражат көп салынады;
Екіншіден, инвестициялық салу саласында приоритеттер мен жеңілдіктер жүйеге құрылғанда,
Үшіншіден, бағыттары бойынша инвестициялардың құрылымына өзгерістер еңгізілуде. Өндірістік мақсаттық
Инвестициялық жұмысты мемлекеттік реттеу механизмінің жоқтығы, қаржылық - несие
Барлық факторлар ұзақ мерзімді инвестициялық ресурстарды тарту мүмкіншіліктерін шектейді,
Қaзipгi таңда Қазақстан өкіметінің жүргізіп отырған экономикалық саясатының нeгiзгi
Осылайша, инвестициялық стратегияны құру барысында ерекше көңіл өндірісті сәйкес
3. Инвестициялық жобалар бағасы
3.1. Инвестициялық жобаның құрылымы
Жобаланған, таратылатын және icкe асырылатын инвестиция инвестиция жоба формасын
Инвестициялық жоба - жобалайтын және icкe асырылатын ic-шаралар тобының
Инвестициялық жобаның мәселесін зерттеулер негізі тусінігі болып,
Тәжірибеге сүйенген жобаның өткен жағдайын фаза (кезеу)
1.И алдындағы фаза
2.И мүмкіндігін талдау
З.ТЭО алдын-ала
4.ТЭО
5.И мүмкіндігін туралы баянда
6.И фаза
7.Келісім- шарт жасау және сөйлесу
8.Жобалау
9.Құрылыс
10. Маркетинг
11.0қыту
12.Пайдалану фазасы
13.Қабылдау және іске қосу
14..Жабдықты ауыстыру
15.Ұлғайту, инновация
Инвестиция алдындағы фаза - Инвестиция жоба
фазасы, онда анықталады:
-Инвестиция мүмкіндіктері;
-Жобаның техника- экономикалық негізі бағалау;
-Жобаны алдын- ала таңдау;
-қаржыландыру сызбасы;
-Инвестиция фаза -
жүргізіледі;
-жобаны icкe асырудың қаржылау, құқының, ұйымдастыру негізі
орнатылады;
-технология алу және жіберу;
-контракт жасау және оны талдау;
-жер алу, құрылыс жұмысы, жабдықты орнату;
-өндіріс маркентенгі;
-жұмысшыны топтау және оқыту;
-өндірісті пайдалануға беру;
Пайдалану фазасы - осы фазаға тауар өндіру және қызмет
көрсету басталады, инвестиция
Инвестор жобаны критерийларға сәйкес
пайдалану фазасына қатысты.
жеңілдіктер берілген.
-жалпы
-техникалық
-ұйымдастыру-басқару
-қаржылау
- экономикалық
–бюджеттін тиімді.
И жобаны жасау және талдау төмендегідей
тұрады:
-Инвестиция идеяның қалыптасуы;
-Инвестиция мүмкіндікті зерттеу.
-Жобаны техника-экономика негізі.
-Жер бөлігі алу немесе арендалау.
-Құжат дайындау.
-Жобалық құжатты дайындау.
-Құрлыс-монтаждық жұмыстарын icкe асыру;
-объектіні пайдалану,
мониторингі.
Инвестиция кәсіпорын толық ғылыми-техникалық, және өндіріп циклін өнім жасаудың
Ғылыми зерттеу, құрастыру жұмыстары, өндірісті кеңейту және қайта құру,
Инвестицияға түсінік қалыптасады:
идеяның пайда болуы және негізі,
техникалық шешімінің
экологиялық талдау жасау.
Сертификаттың талаптың орындалу қажеттігін тексеру.
Инвестициялық мүмкіндіктерді жоба алдында зерттеуге кіреді:
адын-ала өнімге сұранысты зерттеу;
өнімнің бағасының базистік
бағалау;
қатысушылар құрамын және жобаны таратудың ұйымдастыру-
құқықтық формасы бойынша дайындау;
негізгі-рұқсат құжатын дайындау;
жобаның ТЭО тарауы
тиімділік бағасы;
келісім құжаттарын дайындау;
- нақтым инвесторға арналган инв. ұсыныс жасау;
Жобаның техника-экономиканың негізіне (ТЭО) кіреді
- толық масштабты маркетингтік зерттеулер жүргізу (ұсыныс және сұраныс,
өніді шығару;
түсіндірме қағазын дайындау;
негізгі- рұқсат құжаттарын дайындау;
техникалық шешімдерді жасау;
құрылыс, архитектуралық -жобалау шешімдері;
инженерлік қамтамассыз ету;
азаматтың қорғаныс және қоршаған ортаны қорғау шаралары;
құрылыс ұйымын сипаттау;
құрылысқа қажетті деректер;
кәсіпорынның басқару жүйесін сипаттау;
смета - қаржылық құжат (күрделі шығындарды есептеу, жылдық
түсім есептеу т.б );
жобаға байланысты қayiптi есептеу;
жобаның icкe асу мерзімін жоспарлау;
жобаның коммерцияық тиімділігін бағалау;
жобаның бюджеттік және экономикалық тиімділігін талдау;
Келісім- шарт құжаттарын дайындауға кіреді:
теңдерді дайындау және кeлiciм-шарт нәтижесі бойынша;
инвестормен келісім жүргізу;
- техникалық құжат жасау және объектіге
тендер дайындау;
жұмыс құжаттарын дайындау;
жұмыс сызбасы кезеңімен жобалық есептеу кұжатын
стандарт емес технологиялық
анықтау;
құрылыс және монтаждау жұмыстарын іске асыру этапында орындалады:
жабдықты орнату;
қызметкерлерді оқыту;
өнімді әкелуге шарт дайындық жобасының жоспарын жасау;
өнімнің алғашқы партиясын шығару;
Объектіні пайдалану және экономикалық көрсеткіштер мониторингі кезеңінде жүргізіледі:
өнімді сертификаттау;
диллерлік желі жасау;
сервистік қызмет көрсету және жөндеу орталығын жасау;
экономикалық көрсеткіштердің жасалған
өндірістің ағымдағы мониторингі.
Бұл аталған шаралар уақытқа байланысты және ұйымдастыру технологиялық ойға
Инвестиция жобаның жиынтығы соңғы мақсатты бағыты бар инв. бағдарламаны
Инвестицияық жоба болу керек:
экономикалық тиімді;
экономикалық нәтижелі және шығынға сәйкес;
экологиялық пайдалы;
тұрғындар қолдауы керек;
Инвесторлар үшін табиғатты қорғауға бағытталған
қызығушылық болады;
- су ресурстарын басқару және суларды тазарту;
- қатты қалдықтарды утилиттеу
- энергия және жылу жабдықтау;
- қалалық көлік;
- ластануды төмендету.
Бұрынғы жаңалау ол жаңа құрылым жасау емес:
- жақсы қатынас қамтамсыз ету (шығын-пайда)
- жергілікті (шығын-пайда) есепке алу;
- бағалау және мониторинг мүмкіндігін қамтамасыз ету;
инвесторға қажетті ақпарат көлемін және форматы.
Инвестициялық жоба анализына кіргізіледі:
Жобаның сипаты: шешілетін мәселе мәні, қажеттілігі, қалай icкe
асырылады, нәтижесі қандай
көзқарасы жобаның іске асу графигі;
Алынатын пайдасы: экономикалық экологиялық,
технологиялық, менеджменті дамыту;
Жобаны қолдаушылары: қажетті тәрбиесі, қаржылық тарихы,
жобаға енгізген қосымшасы, жобаны қызықтырған ceбeбi;
4. Жобаның бағасы: негізгі бағаның есептелуі;
шығындарды тарату:
жер бөлу;
жабдықтар;
жұмысшы күшін жалдау;
жұмысшылар / негізгі қор;
жергілікті / сыртқы шығындар.
5. Қолданылатын технология және жабдық көздері,
қолданылатын энергия, шетел көмегінің қажеттілі, өндіруші ел,
қайта өңдеу қажеттілігі
6. Жобаның экологиялық негізі:
жоба туралы экологиялық ақпараттың болуы, экологиялық бақылау мен технологияның
Іске асыру: көлемі және араласуы, қолданушылары, сауданың
дамуына әсер ететін факторлар.
Норма мен ережеге сәйкес келуі экологиялық, нормативттік және
құқықтық заңдамаларға сәйкес келуі;
Жобаны қаржыландыру жоспары: құрылымы, көздері, шарттары.
10. Қаржылық талдау және
қаржыны пайдалану, қаржыландыру графигі, жобалауы,
қайтару және беру графигі қабылданған қаржылық коэфициент.
Жобадағы инвестор ролі
Жобаны icкe асыру графигі
Жобаны дайындаудағы техникалық
- осы зерттеулерді қаржыландыру көзін анықтау және жоба негізін
дайындау қажеттігі;
жоба техникалық тапсырмасын кім icкe асырады.
4. Жобаның бағасы: негізгі бағаның есептелуі;
шығындарды тарату:
жер бөлу;
жабдықтар;
жұмысшы күшін жалдау;
жұмысшылар / негізгі қор;
жергілікті / сыртқы шығындар.
Болжамдық бағалар - өнімге, ресурстарға, қызметтерге болжамдалған баға өзгерісінің
Цt=Цб*Іt ;
мұндағы Цt — инвестициялық жобаны іске асырудың t-шi жылының
Цб - өнімнін немесе ресурстың базистік бағасы;
It – сәйкесінші өнімнің немесе сәйкесінші ресурстың t-шi жылдың
соңына анықталған бағалар өзгерісінің болжамдық коэффициенті;
Есептік бағалар базистік бағаны дефляторға —көбейту жолымен анықталады.
Базистік, болжамдық және есептік бағалар теңгемен немесе тұрақты шетел
Таза дисконттық пайда (RDD, NPV) бүкіл есептік мерзімге келтірілген
RDD (NPV)= (Rt-3t)/(1+E)t; мұндағы Rt - t-ші есеп қадамындағы
3t - осы қадамдағы шығындар;
Т — есептің уақыттық мерзімі;
Есептің уақыттық мерзімі жобаны icкe асыру мерзімінен, кәсіпорынды (өндірісті)
Егер инвестициялық жобаның RDD шамасы оң болса, онда ол
Инвестициялардың рентабельділігі (инвестиция пайдасының индексі (MD,PI)) келтірілген эффекті қосындысының
PI=l\k (R1-3t\(1+Е)t;
Егер пайда индексы (инвестиция рентабелділігі) 1-ден үлкен немесе тең
Инвестиция пайдасының iшкі нормасы (BHD,IRR) келтірілген эффект шамасы келтірілген
(R1 -3t)(l+Eвн)= 1\(1+Евн) t
Жоғарыда келтірілген формула бойынша есептелген пайда шамасы инвестор талап
Егер BHD талап етілген пайда нормасынан үлкен немесе оған
Нарық - ол әрдайым
тұтынатын ресурстарға және
күтілген өзгepici;
шығарылым көлемін өсу
шығын түciмi;
өнімнің техникалық деңгейіндегі
техникалық жетістіктер
өзгepicтepi;
Инвестициялық жобаның нақты тиімділігіне инфляциялық процестер әсер етеді.
Инфляцияны ecкepiп отыру үшін барлык, нарық қатысушылары капитал бағасына
Р=Н-Т;
Мұндағы Р — нақты ставка;
Н-номиналды ставка;
Т-инфляция темпі (осы уақыт ішінде).
Қаржылы-экономикалық тиімділіктің көрсеткіштер жүйесінде экономикалық тиімділіктің екі тобы қарастырылған:
Бipiншi топқа жататын әдістерде жеке берілгендердің нүктелі қарапайым мәндері
Қарапайым қайтарым темпі (СРР) немесе қаржының жалпы тиімділігі келесі
СРР=НОТ/ТК
мұндағы СРР - қарапайым қайтарым темпі; НОТ — 1
ТК — осы өсімді туындатқан қаражат.
Уақыт факторы ескерілген жоба тиімділігін бағалау әдісінің бірнеше түpi
таза келтірілген құндылықты анықтау (NPV);
рентабельділіктің iшкi нормасының eceбi - IRR ;
шығын мен пайда қатынасы (BCR);
уақыт факторын ескере отырып қайтарым мерзімін анықтау.
Таза келтірілген құндылықтың
экономикалық эффект деп аталады. Бұл көрсеткіштің шамасы жылдық потенциалдық
Кейде инвестициялардың рентабельділігі көрсеткіші қолданылады, бұл көрсеткіш таза ағымдық
инвестициялық шығындардың дисконттық
NPVR=NPV/PV
Қаржылардың қайтарым мерзімін өзіне-өзі ақтау мерзімі деп атайды. Ол
Өзін-өзі қайтару мерзімі келесі формуладан анықталады.
ТОК=К/П*10, немесе Т0К=К/ (С*- С**),
Мұндағы К — жобаның шешімге капиталдық салымдар;
П - қаражатты жүзеге асыру нәтижесіндеалынатын жалпы пайда қосындысы;
С* және С** - капиталдық қаражат енгізілгенге дейін және
Шығынсыздық нормасы — нольдік пайда алынатын шығарылатын өнім партиясының
Шығынсыздық нормасы=тұрақты ұсталымдар/өзіндік құн-өзіндік
айнымалы шығындар.
Жобаларды дәлелдегенде қолданылатын инвестициялардың тиімділігінің бағасы құнды келтіру әдісімен,
Инвестициялық жобаның коммерциялық (финанстық) тиімділігі қажетті пайда нәтижелердің қатынасымен
3.2 Инвестициялық жобалардың бағасы мен қорларды қолдану және
Қазақстан Республикасының алдында тұрған приоритеттік мәселелердің бipi - республиканы
• өзіндік ішкі ресурстардың шектеулі болуына байланысты отандық экономикалы
• Жобаны жүзеге асыру үшін
қажеттілігі (инвестор шешімі бойынша);
• Экспорттық несиені, экспорттық
немесе басқа да кез-келген инфляциялық қаржыландыру және
сақтандыру схемаларын қолдану қажеттілігі. Бұл схемалар мен
шешімдер жобамен байланысты
қауіптіліктерді қысқартуға мүмкіндік береді.
Барлық ұсынылатын жобалар Қазақстан Республикасы өкіметінің 1998 ж. 31
индикативті жоспарында қарастырылған
1. Инвестициялық жобалар ушін:
Жобаның және жоба бойынша дайындалған құжаттардың
Өкілеттелген Орган талаптарына сай техника — экономикалық
дәлелі;
Сәйкесінше орталық орындаушы органнның салалық мәні;
ҚР табиғи ресурстар
Министрлігінің экологиялық экспертизаның тұжырымдамасы
(заңдылықтармен қарастырылған жағдайларда);
ҚР энергетика, индустрия
құрылыс icтepi
мемлекеттің кәсіпорнының
ведомстводан тыс экспертизасы" атты тұжырымдамасы;
2. Институционалды даму
Жобаның экономикалық дәлелі бар арыздар мен Өкіметтелген
Органның талаптарына сай жоба құжаттары
көмек объектісі,
бөлімшенің бар немесе жоқтығы
жауаптының толығымен аты
аяқталу мерзімі міндетті түрде көрсетіледі).
жаңаша технологияны
ұйымдастыру және басқару формаларын енгізу, ноу-хау;
Қазақстанның халықаралық еңбек
күшейту, экономиканы
шаруашылық жүйесіне шығару және белсенді ету;
• Қазақстандық экономика бойынша бірлестіктердегі инвесторлар мен партнерлардың бip-бipiнe
Инвестицияларды тартудың негізгі мақсаттарын жүзеге асыру үрдісінде келесі маңызды
• экономикадағы жүргізіліп жатырған құрылымдық
және нарықтық қатынастарға көмектесу;
өндірісте бақталастық ортаны дамыту;
экспорттық потенциал тиімділігін дамыту және көтеру, оның
шикізат бағыттылығын жеңу, экспорттық экспансияны күшейту және оның позицияларын
• өндірістің ғылыми-техникалық деңгейін
техника мен технологияны басқару және өткізу әдістері негізінде бақталастық
• өндірістік және өндірістік
дайын өнімді шығару толығымен
• депрессивті, алыс орналасқан, артық еңбекті және экологиялық
лас аудандардың дамуына қол ұшын беру;
• жаңа жұмыс орындарын құру.
Қолданылатын шаралардың негізгі мағынасы инвесторлар үшін әcipece шетел инвесторлары
• Қазақстан экономикасына
инвестицияларды тарту талаптарын дәлелдеу және олардың нақты ағынын болжамдау;
• Шетел инвесторлары
азайтуға, олардың меншігін кепілдендіруге және құқықтарын қорғауға бағытталған тұрақты
• Тікелей және ютфельдік
стимул жасау;
• Шетел инвестицияларын
құқықтық негіздерін құру;
• Программалық шараларды жүзеге асыру, бақылау және дамыту
жобаларды таңдау және icкe асыру механизмдерін құру.
Осы мәселелердің шeшiлyi елімізде ыңғайлы инвестициялық жағдай жасауға және
Шетел капиталын тарту саясатын орындау кезде келесі принциптерге сүйену
Шетел инвесторларын алынатын зайым мен несиелерді қатыстыра отырып инвестициялық
Олардың экономикалық тиімділігі келесі шарттарға
• Инвестиция дефициты: ішкі резервтер мен мүмкіншіліктердің шектеулігі жағдайында
• Несие проценттерін, инвестиция төлемдерін уақытылы жабу
мүмкіншіліктері;
• Шетел инвесторлароның және несие ұсыныстарының
қатысуымен инвестициялық жоба шарттарының тиімділігі;
• Экономикадағы жағдайдың өзгерісіне ұсыныстардың
әcepi, олардың прогрессивтілігі, халыкаралық стандарттардың
нәтижелерінің сәйкестігі;
Элеуметтік-экономикалық тиімділік — кез-келген формадағы шетел инвестицияларын тартудың міндетті
Экономикалық және экологиялық қауіпсіздік, ұлттық мемлекеттік мүдделері мен ел
Республиканың табиғи байлықтарын жеделдетіп пайдалану
мен тиімсіз қолдануды;
Қоршаған ортананың ластануын;
Капиталды республикададан заңсыз шығаруды;
Ескі технологиялар мен техниканы,
төмен параметрлері
қолдануды;
Өңдірістің шикізат
экономиканың өзгертілген құрылымын бекіту;
Әлем нарығында бақталастық қабілетінің төмендеуі;
Отандық тауар өндірушілерін нарықтан бақталастыққа қарсы
Достас елдермен , әcipece ТМД елдерімен құрылған өзара
тиімді бірлестікті жұмысын бұзатын, қол қойылған келісім
шарттарға зиян келтіретін үшінші елге қарсы тұратын;
Ұтылымды шарттары бар
көмектесу мақсатында жергілікті қызметкерлерді, лауазым
иелерін ақшамен өзіне қарату, жемқорлықтың күшeyi;
Сонымен қатар, Қазақстан республикасы экономикасының шетел капиталынан тәуелдік жағымсыз
Біріншіден, шетел компанияларының құзырында мәні зор салалар мен сфералар
Екіншіден, несиенің өте үлкен көлеміне байланысты қарыз алушы республика
Сондықтан да Қазақстанда барлық шарттары толық қарастырылған, экономикалық пайдасы
Шетел инвестицияларын тартудың маңызды принципі-жобалардың, келісім-шарттардың өзара пайдасы. Экономикаға
Донор —елдердің приотитеттік таңдау принципінің мәні мынада: бұл принцип
Тағы бip маңызы зор принцип-біздің еліміз үшін минималды коммерциялық
Шетел инвестицияларын салу жөнінде біздің еліміз бен шет инвесторларының
Сондықтан да мемлекет жеке шетел инвесторларының ағынын экономикамыздың кез-келген
7-10 жыл
энергетика, мұнай және газ өндipici;
қара және түрлі – түсті металлургия;
химиялық және
прогрессивті өнім түрлері өндірісі;
ғылыми сиымдылықты өнім
жасаудың конверсиялық секторы;
көлік пен байланыс;
АПК қайта өндеу секторы;
Тұрғын үй;
ғылым мен білім.
Дегенмен мемлекет бұл жерге келесі талаптардың орындалуын қамтамасыз ететін
экспортқа бағытталған;
Жоғарғы технологияларды енгізуге бағытталған;
Жоғарғы тиімділікті;
Өзін-өзі тез ақтайтындығы;
1шк1 және
перспективалы, рентабельды және бақталастық күреске шыдайтын, қабілетті
Әлеуметтік мағынасыздар.
Бастапқы үш таңдау критери1 жеке тікелей шетел
инвестицияларын тартуға колданылса, соңғы үш критерий жеке
отандық және
өндірістерге пайдаланылады. Сондықтан да олар тек өте қажет
Қазақстанның дамыған елдермен инвестициялық өзара келісу критерийлері әлемдік тәжірибені
Мұдай келісудің ұйымдастырмалы-құқықтық және экономикалық механизмдерін құру жөніндегі жұмыстарға
3.3. Инвестициялық жобалардың тиімділік бағасы
Инвестициялық жобаны бағалау мәні шешім қабылдаушыға инвестиция жасауға немесе
Инвестициялық жоба тиімділігін инвесторлар немесе олардың тапсырмасы бойынша қоршаған
Инвестициялық жоба тиімділігін бағалаудың әдістемесі ең әдіс-тәсілдері Қ.Р.-да меншік
Нұсқауларға сай инвестициялық жоба тиімділігін бағалағанда мына шамалар қолданылады:
Инвестициялық жоба тиімділігі инвестициялық процесс мүдделерін ескере отырып, шығындар
Есептік периодта жұмсалатын шығын мен оның нәтижелері келесі жағдайларды
- объектіні құру, пайдалану мepзiмi және жойылуы;
- негізгі технологиялық қондырғылардың орта есеппен ережеленген қызмет ету
- берілген параметрлерге,
(салмағы және пайда нормалары) қол жеткізу;
Әртүрлі инвестициялық жобаларды (немесе жоба варианттарын) салыстыру және оның
- таза дисконттық (ағымдық) құны (NPV) немесе таза
дисконттық пайда (РДД);
- Инвестиция рентабельділігі, пайда индексі (ИД, IRR);
- Өзін-өзі қайтару мepзiмi (Ток).
Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалауда көрсетілген көрсеткіштердің салыстыру мерзіміндегі бағаға
Шығын шамасы және нәтижелерді келтіру осы шамаларды дисконттау коэффициенті
К=1/ (t+Е)
Мұндағы t -нәтижені
Дисконт нормасы Е- пайда шамасының салынған қаражатқа қатынасы, қаржының
Экономикалық тиімділік көрсетіліктерін анықтағанда өнімге және тұтыну ресуртарына қойылатын
— бағалардың жалпы деңгейін жалпы инфляцияны;
— iшкi және сыртқы
қойылатын баға;
бағалары бірдей
бойынша қолданылатын ресурстармен
бағалары;
Tүpiлepi бойынша тікелей ұстанымдар;
Жұмысшылар категорияларының түрлері
жалақы денгейі ( жалақыға инфляция);
— жалпы және әкімгершілік ұстанымдар;
— негізгі қор элементтерінің
жабдықтардың) құны.
— өнімді өткізуді;
Бюджеттік тиімділік көрсеткіштері жобаны icкe асыру нәтижелерінің сәйкесінші (
Бюджет шығынына мыналар кіреді:
- жобаны бюджеттен қаржыландыруға
қаражаттар;
- бюджет есебінен компенсацияланатын
қаражат ретінде
- жанармай мен энергия тасымалдауыштардың нарықтық
бағаларына қойылатын
- жобаны іске
- мемлкеттің құнды қағаздар
- шетел және
мемлекеттік, аумақтық инвестициялық
- жобаны орындау барысында пайда болатын төтенше жағдайларда жоюға
Бюджет пайдасына мыналар кіреді:
- Үстеме құнға қосылған салық, барлық басқа салықтық түсімдерге
- бюджетке түсетін пошлиналар мен жобаға сай өндірілетін (шығындалатын)
- жобаның орындалуына
- мемлекеттік, аумаққа
құнды қағаздар бойынша
- Қазақстандық және шетел жұмысшыларының жалақысынан
— жерді, суды және т.б.
үшін төлейді;
- жоба мен
— Жобаға берілген жеңілдіктері бар несие
— штрафтар және санкциялар;
Халықшаруашылық экономикалық тиімділігі халық
Шаруашылығының тұрғысынан жобаның
соңғы өндірістік нәтижелер.
әлеуметтік және экономикалық нәтижелер.
тікелей қаржы нәтижелері- шетел мемлекеттерінің банкілерімен фирмаларының несиелері
3.4 "Қызылорда облысындағы мұнайды өндіру
3.4. 1. Қорды жинақтау аймағының бағасы
Бұл жобаның негізгі мақсаты — жоғарғы салмағы жанармайды шығаратын
Қызылорда облысында мұндай зауытты алу шикізат
көзінің жақын орналасуы
Шикізатттың негізгі
("Қоңыс" және
Ақшабұлақ мұнай кең орындары. Жоба бойынша
кеңорынан өңдеу зауытына дейін мұнай желісін
жүргізу қарастырылған.
Жобаның орналасуы
Зауыт Қызылорда қаласынан 15км қашықтықта орналасқан Ақтайлақ станциясында салу
Зауыт Сырдарья өзеніне жақын, Қызылорда қаласынан ағыны бойынша төмен
МӨ3 өзін-өзі қамтамасыз
Шикізат
Қызылорда МӨ3 үшін мұнай сатушы ретінде "Қуат Амлон Мұнай"
Қоңыс және
облысының аумағында, Қызылорда қаласынан 135 км. қашықтықта, орналасқан. Қызылорда
Қоңыс және Бектас кенорындары бойынша мұнай, газ және конденсаттың
Қоңыс кенорны
Мұнай
газ шапқасы
бос газ
мұнайда ерітілген газ
Сонымен қатар төменгі мел бойынша негізгі М-П көкжиегі бойынша:
Мұнай
газ шапқасы
бос газ
мұнайда ерітілген газ
Бектас кенорны
Мұнай
Бос газ
Мұнайда ерітілген газ
Конденсат
Еңбек ресурстарындағы қажеттілігі. Осы жоба
орындау графигі қарастырылған:
05.98 - 07.98 Жобаның бағаланылуы, ТЭО зерттелуі
07.98 - 08.98 Техникалық қондырғының таңдалуы
08.98 -10.98 Инжиниринг
11.98 - 12.98 Жобаның бейнеленуі
01.99 -02.99 қондырғының сатып
02.99 -03.99 Даярлық құрылыс
03.99 -10.99 МӨЗ монтажы
10.99 -01.2000 Іске қосу жұмыстары
Номиналды жобалық қайта
Мұнай -шi жылдан бастап зауыт толық күшіне енеді. МӨЗ
3.4.2. Өнімді өткізу аймағына
Соңғы жылдары Қазақстанда А-95 маркасы
бензинімен жүретін шетел көліктері көбейіп кетті. Қaзip
мұндай көлік иелері
Атырау және
Қазақстандық М93 шығармайтын қысқы дизельдік жанармай қажет.
Өнімің негізгі тұтынушылары
Аймақта негізгі тұтынушылары
потенциалдық тапсырыс берушілер
саналады:
— Қызылорда облысы. Бензиндегі
авиакеросин — 8 мың.
мың. т., мазут — 210 мың. т.
Байқоңыр (Байқоңыр
Бензиндегі қажеттілік — 1,2 мың.
— Алматы қаласы,
Ақтөбе қаласы — қажеттілік —
"Жезқазған цветмет" АҚ. Бұрыңғы
Бүгінгі күнде
жұмыс істейді. Мұнай өнімдеріндегі
"Кұмтор" бірлестігі,
кенорындарын зерттеумен
дизельдік жанармайды, А-93
антифризды, мотор майын
жылына 3450 мың.т. бензинді (оның ішінде Атырау - 429
мың. т., Шымкент
Қырғызстандағы нарықтың маркентингтік зерттеулері бензин мен дизель майдағы қажеттілік
Негізгі МӨЗ-ның мұнaй өнімдеріне
Зауыт А-91 А-76 Дизель Мазут керосин
майы
Павлодар МӨ3 300 270 190 60 240
Шымкент МӨ3 300 270 170 52 240
Атырау МӨ3 300 270
270 170 65 240
Өнімнің өткізілуі
МӨЗ өнімнің бірінші ұзақ мерзімді контракттар бойынша
МӨЗ өнімі бақталастық қасиеті келесі арзан шығарылады:
ішкі затпен қамтамасыз етімді және қойлатын тұрақты бағасымен;
өнім ассартиментімен;
сапасымен, құнымен;
жаңа қондарғымен;
Өнімнің
аталуы Шикі мұ найдай шығары лымы % 1ж. -өнімнің
пайда 2-ші жыл шығысы т 2-ші жыл пайда.
Бензин 16 295 13951,5 4115,7 83709 24694,2
А-76 бензины 10 220 8719,7 8719,3 52318 11510
Дизель 31 138 27031 3730,3 162,86 22318,7
Мазут 40 60 34878,8 2092,7 209273 12556,4
Барлығы
84581 11857 507486 71142,2
3.4.3. Жоба
Жоба өнімi - АИ-95, А-76 бензині, қысқы және жазғы
Өнім Тәулігіне, бар т./жыл
Ішкі мұнай 12000 523183
А-9 5 бензині 1920 83709
А-76 бензині 1200 52318
Дизель 3720 162186
Мазут 4800 209273
Дайын өнімнің
ұстанымдардан — мұнайдан және қосалқы материалдардан (олардың құны 100%-төлу
59,7 млн.*0,01=597 мың $. Шаруашылықты - әкімгершілік шығындар басқару
Амортизациялық төлемдерді — мұнай өндіру зауытының қондырғысының және мұнай
41млн.$*0,75*0,25+18,4 млн.$*0,85*0,15=10,0 млн$.
Несие бойынша проценттер тұрақты шығындар статьясына жатқызылады
Жобаның өзіндік құнын есептеу
Шығын 1 жыл 2 жыл 3 жыл 4 жыл
статьялары
Тиелуі,% 17 100 100 100 100 100
1. Шикізат: 5610 33659,8 33659,79 33659,79 33659,796 33659,79
мұнай 114 685 685 685 85 85
реагенттер
2. Жалақы 85,6 513,8 513,8 513,8 513,8 513,8
3. Жалақыға
қойылатын 27 164 164 164 164 164
Салық(32%)
4. Шығындар 702 4213 4213 4213 4213 4213
5. ккккККкКөКөліктендіру 255 1500 1500 1500 1500 1500
шығындары
6. Мүлікке 597 466 265 287 227 180
салынатын
Салық
7. Өндірістік 7404 41274 41173 41095 41034 40987
өзіндік құн
8. Әкімг.-
шаруаш. 262,1 262,1 262,1 262,1 262,1 262,1
шығындар 144 144 144 144 144 144
жалақы 46,1 46,1 46,1 46,1 46,1 46,1
жалақыға
Салық(32%) 72 72 72 72 72 72
басқа салық.
түрлері
Операциялық өзіндік құн 7666 41536 41435 41375 41296 41249
9. Амортизация 13094 10096 7807 6054 4710 3677
10. Төленген % 0 1220 4880 3660 2440 1220
11. Сатуға кеткен шығын 15,3 110,6 110,6 110,6 110,6
12. Толық өзіндік құн 20774 63942 54232 51182 48557
Болжамдалатын пайда мен шығын есебі
АҚШ. Мың . долл.
Статьялар 1 жыл 2 жыл 3 жыл 4 жыл
Сату 11857 71142,2 71142,2 7142,2 7142,2 7142,2
өндірістік өзіндік құн 7403,6 41273,6 41172,7 41094,8
Валдык пайда 4453,5 29868,5 29969,5 30047,3 30108,2 30155,3
Сатуға шығарғанда шыгын 15,3 110,6 110,6 110,6 110,6 110,6
Әкімг: шаруаш шыгын 262,1 262,1 262,1 262,1 262,1 262,1
Амортизация 13093,5 10096,1 7806,7 6054,4 4710,3 3676,8
Төленген %
12200 4880 3660 2440 1220
Салық, салынғанға дейінгі пайда 8917,4 7199,7 16910,1 19960,2 22585,2
Түскен пайдаға салық
5073 5988 6775,5 7465
Таза пайда -8917,4 7199,7 11837,1 13972,2 15809,7 17420,8
3.4.4 Жобаның өзін-өзі ақтауына талдау
Жобаны жүзеге асыру үшін ұзақ мерзімді 61млн.долл. тең инвестициялық
Дисконттық қаражат ағынының eceбi
АҚШ мың долл.
статьялар 1-шi
жыл 2-шi жыл 3-шi жыл 4-шi жыл 5-шi жыл
Инвестиц иялар -60816 -4584 -365 -206 -63 -67
Таза пайда -8917 7200 13872 15968 18068 19909
Амортизац ия 13094 10096 7807 6054 4710 3677
Төленген
%
12200 4880 3660 2440 1220
қаржы ағыны -56640 24912 26194 25476 25156 24738
Дисконттық қаржы ағыны 56639,
84 22647 21648 19141 17182 15360
Камулятив тi дисконт қаржы ағыны 56639,
84 33992, 6 -12345 6796 23997 39338
Проценттерді қайтару коэффициенті 2,9
Дисконттау ставкасы 0,100
NPV 39338мың $
IRR 34,64 %
қайтарым мерзімі (10%) 3 жыл 6 ай
Негізгі қаржы көрсеткіштері
Таза ағындық жоба құны (NPV) 6 жыл жұмыс істегенде
Инвестициялық ұстанымдар
Мың $
Статьялар 1-шi жыл 2-шi жыл 3-шi
жыл 4-ші жыл 5-шi жыл 6-шы жыл Барлығы
Ашық фракциялар зауыты 10908
10908
Риформинг 10700
10700
Вакуумдық дистилилятор 4726
4726
өнім жeлici 15000
15000
Инфрақұрыл ым 18400
18400
Айналымдық капитал 1082 4584 365 206 63 67 6368
Барлығы 60816 4584 365 206 63 67 6368
Қондырғымен мұнай желісінің құны 60 млн $ тең. Айналымдық
Қорытынды
Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырғанда қаржыландыру көзі болып мемлекет табылады. Қаржыландыру
Бipaқ қaзipгi кезде жергілікті бюджеттен алынатын инвестиция көлемі аз,
Қaзipгi кезде Қазақстанда нарықтық қатынасты дамытудың негізгі факторларының бipi
Инвестициялық жоба тиімділігін инвесторлар немесе олардың тапсырмасы бойынша қоршаған
Инвестициялық жоба тиімділігін бағалаудың әдістемесі мен әдіс-тәсілдері Қ.Р.-да меншік
Жобаның негізгі мақсаты — жоғарғы салмағы жанармайды шығаратын (А-95,
Қызылорда облысында
Шикізатттың негізгі көзі - "Қуат Амлон Мұнай"
("Қоңыс" және "Бектас" кенорындағы) және Құмкөл
Ақшабұлақ мұнай кең
кенорынынан өңдеу зауытына
Зауыт Қызылорда қаласынан 15 км қашықтықта орналасқан Ақтайлақ станциясында
Қоңыс және
облысының аумағында, Қызылорда қаласынан 135 км. Қашықтықта орналасқан. Қызылорда
Қоңыс және Бектас кен орындары бойынша мұнай, газ және
Айналымдық капиталдағы кажеттілік
Айнал Коэф. 1 жыл 2 жыл 3 жыл 4
l.Өндірістік қорлар 52 110,1 660,6 660,5 660,5 660,6 660,5
2.Тәуелсіз өндіріс 72 102,8 573,2 571,8 570,8 569,9 569,3
З.Дайын өнім 36 213 1154 1151 1149 1149 1146
4.Дебит.қарыз 12 988,1 5928,5 5928,2 5928,2 5928,2 5928,2
5.Ақшалай қаражат 12 53 203 203 381 381 381
Ағымдық активтер
1466 8519 8515 8690 8687 8685
6.Кредит қарыз 24 308,5 1719,7 1715,5 1712,3 1709,7 1707,8
7.Еңбек төлемінің шығындары 12 19,1 54,8 54,8 54,8 54,8
8.% бойынша шығындар 12 0 1017 407 305 203
9.Салықтар бойынша шығындар 12 57 62 307 380 419
Ағымдық міндеттемелер
385 2854 2484 2452 2387 2317
Таза айналымдық капитал
1082 5666 6031 6237 6300 6368
Айнал. капитал өciмi
1082 4584 365 206 63 67
Несиені қайтару графигі
жылына 10 %
Процент. Ставка
Mepзiшi Бастапқы баланс Процент төлемі Принципал төлемі Жалпы төлемі
1-шi жыл 61000
0
2-шi жыл 61000 12200 12200 24400
3-шi жыл 48800 4880 12200 17080
4-шi жыл 36600 3660 12200 15860
5-шi жыл 24400 2440 12200 14640
6-шы жыл 12200 1220 1220 13420
Барлы
ғы
24400 61000 85400
3.6. Сату мен пайда
Өнім аты Шикі мұнай шығыны 1 тн
өнімнің бағасы
(долл.) 1-ші жыл 2-ші жыл 3-ші жыл 4-ші
Өнім шығымы Пайда Өнім шығымы Пайда Өнім шығымы Пайда
С3
С4 0% 120 0,0 0,0 0 0,0 0 0,0
Жеңіл
мафта 0% 120 0,0 0,0 0 0,0 0 0,0
А - 95 16% 295 13951,5 4115,7 83709 24694,2
А - 76 10% 220 8719,7 1918,3 52318 11510,0
Дизель 31% 138 27031,0 3730,3 162186 22381,7 162186 22381,7
Мазут 40% 60 34878,8 2092,7 209273 12556,4 209273 12556,4
84581,0 11857,0 50786 71142,2 50786 71142,2 507486 71142,2 507486
3.6. Сату мен пайда
Өнім аты Шикі мұнай шығыны 1 тн
өнімнің бағасы
(долл.) 1-ші жыл 2-ші жыл 3-ші жыл 4-ші
Өнім шығымы Пайда Өнім шығымы Пайда Өнім шығымы Пайда
С3
С4 0% 120 0,0 0,0 0 0,0 0 0,0
Жеңіл
мафта 0% 120 0,0 0,0 0 0,0 0 0,0
А - 95 16% 295 13951,5 4115,7 83709 24694,2
А - 76 10% 220 8719,7 1918,3 52318 11510,0
Дизель 31% 138 27031,0 3730,3 162186 22381,7 162186 22381,7
Мазут 40% 60 34878,8 2092,7 209273 12556,4 209273 12556,4
84581,0 11857,0 50786 71142,2 50786 71142,2 507486 71142,2 507486
Мазут 40% 60 34878,8 2092,7 209273 12556,4 209273 12556,4
84581,0 11857,0 507468 71142,2 507486 71142,2 507486 71142,2 507486
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi:
Абдукадыр М. «Об инвестиционной политике» газета Деловая неделя
№ 33 от 1 сентября 2000 года
Абыков Н. к.э.н. «Инвестиционный потенциал и экономический рост
(методологический аспект)», журнал Экономист № 6 2000 года.
Алимбаев А., Жуманова Б. «Регулирование инвестиций»Состояние
регулирование экономики гл 6
Бочаров В. «Финансово-кредитные
инвестиций». М.: Финансы и статистика. 1993 год.
Жанабаев М.,
нефтегазового комплекса Республики Казахстан» газета Транзитная
экономика №1 1999 год
Закон Республики Казахстан «О государственной поддержке прямых
инвестиций» № 75-1 ЗРК от 28 февраля 1997 года
Идрисов Е. «Инвестиционный
привлекательность», Международный журнал для деловых людей
«Инвестор» № 1 2000 год
Инвестиционная активность предприятий./ Эконмист.-1996 год.-№5
Кенжалиев А. Роль
рыночной экономики в
профессионально- преподавательского состава
Казахстано-Турецкого Университета, А.: 1999 год
10. Киреева К. «Главное условие оживление экономики»./Финансы и
статистика, 1996 год.-432с.
11.Киреева К. Тлеужанов Е.
формирования газета Транзитная экономика № 1 1999 год
12.Комаров В. «Инвестиционная политика»./Финансы Казахстана.-1996
год №12
13.Кусаинов А. «Привлечение иностранных инвестиций в Казахстане»,
газета Транзитная экономика № 4 1999 год
14.Н.Липсиц Н., Коссов В. «Инвестиционный проект: методы подготовки и
анализ».-М.:БЕК,-1996 год.-304с.
15.Малмакова К. «Приток
инвестиций в Республики Казахстан», А.: Экономическое обозрение
выпуск Нацбанка Республики Казахстан №2 1999 год
16.Мелкумов Я. «Экономическая эффективность инвестиций».-М.:ИКЦ
«ДИС».-1997 год.
17.Норкотт Д. «Принятие инвестиционных решений».
биржи. ЮНИТИ.-1997 год.-247с.
18. Нурсеитов А. «Инвестиции в основной капитал: Основные понятия
состояния за I полугодие 1997 года» газета PANORAMA №
июля 1997 год
19.Останов М. , Мухамбетов Т. «Иностранный капитал и инвестиции:
20. Поляков С, Яковлев
проектов».//Бухучет.-1997 год.-№8
21. Постановление Правительства Республики Казахстан № 3834 от 28
января 1998 год
Казахстана до 2030 года»
22.Постановление Правительства Республики Казахстан № 1389 от 31
декабря 1998 год «Об утверждении Правил Разработки и реализации
Программы государственных инвестиций»
23.Постановление Кабинета Министров
привлечении иностранного капитала в экономику
Казахстана».//Казахстанская правда.-1997 год.-1 октября.
24.Постановление Правительства Республики Казахстан № 673 от 1 июня
1999 год «О внесении изменений в постановление Правительства
Республики Казахстан от 31 декабря 1998 года № 1389»
25.Проблемы инвестиционной активности./Юбщество экономика.- 1996
год - №7
26.Региональная программа инвестиций Кызылординской области на
2000-2002 годы» утвержденная
области № 231 от 7 июня 2000 года
27.Сапарбаев Б.М. «Стратегия
регионального развития», А.: изд «Гылым» 1998 год
28. Сборник документов агентства Республики Казахстан по инвестициям
по состоянию на май 1999 года, Алматы Агентство РК
«ТО ФАКСИНФОРМ». №4
29.Сейтказиева А., Байкадамова
деятельность предприятия» , «Экономика», Алматы 1999 год
3О.Таттыбаев К. «Как привлечь иностранные инвестиции».//Казахстан.-
Экономика и жизнь.-1996 год.-№5
31. Указ Президента РК, имеющий силу закона, «регистрации сделок
ценными бумагами» от 5.03.1997 года.//Казахстанская правда.-1997
год.-11 марта
32.Финансовые приоритеты государственной политикиУ/Экономика и
жизнь.-1997 год.-№2
33.Халевинская Л. «теория
анализ».-1996 год.-№3
34. Юданов Ю. «Центральная Азия -
инвесторов», журнал Мировая
отношения №3 2000 год
2
3
62