Тақырып атауы. Жер және Әлем дүниесі
Сабақтың мақсаты: Жер тану және өлкетану әдебиеттер тізімінің қысқаша мазмұнын құрастыру, контурлық картаға Солтүстік Мұзды және Тынық мұхиттарының негізгі бұғаздарын, шығанақтарын түсіріп, есте сақтау, ауа райына бақылау жүргізу, бақылау күнделігін толтыру, Күн айналасындағы планеталар қозғалысы схемасын, ұсынылып отырған “Күн жүйесі планеталар сипаттамасын” қолдана отырып, жер планетасы және студент студент өзі таңдаған басқа бір планетаға сипаттамасы беру
Қажетті құрал жабдықтар: тор клеткалы дәптер, дүние жүзілік
контурлық карта, географиялық атлас
Тапсырмалар.
1.Тапсырма. Жер тану және өлкетану әдебиеттер тізімінің қысқаша мазмұнын құрастыру.
Тапсырманы орындау тәртібі Библиография құрастыру үшін карточкалар қажет. Карточканың бірінші бетінде оқулық авторы, кітап немесе мақала аты, баспа аты, жарық көрген уақыты, толық беттер саны көрсетілуі қажет. Карточканың екінші бетінде оқулықтың не әдебиеттің қысқаша мазмұны, мектеп тәжірибесінде қолдануға қажетті ұсыныстары беріледі.
Карточканы толтыру тәртібі:
Карточканың бірінші беті
Петросова Р.А. және басқалары.
Экология және жаратылыстану негіздері. -М.,2000
Карточканың екінші беті
Жаратылыстану бағдарламасы бойынша педагогикалық колледж студенттеріне арналған оқу құралы. Астрономия, физикалық география, биологияға қатысты негізгі мағлұматтар енгізілген. Экология негіздеріне ерекше көңіл бөлінген.
Карточканы мөлшері 13х7,5 см етіп қатты қағаздан жасалады. Әдебиеттер каталогы әрбір студентте болуы керек, ол оқу процесі барысында курстың әр түрлі тарауларын оқу барысында біртіндеп толықтырылып отырылады.
Бірінші сабақтан бастап студенттер өздігінен географиялық атауларды оқып, есте сақтаулары қажет: атаулар контурлы карталарға түсірілуі керек.
2. Тапсырма Контурлық картаға Солтүстік Мұзды және Тынық мұхиттарының негізгі бұғаздарын, шығанақтарын түсіріп, есте сақтау қажет.
3. Тапсырма Ауа райына бақылау жүргізу, ол үшін тор клеткалы дәптер алып, сыртын “Ауа райы күнделігі (айы) 200 ____ жылы” деп толтыру керек, бірінші бетінде метеорологиялық құбылыстардың символикалық шартты белгілері көрсетіледі.
Екінші – үшінші бетінде күнделікті бақылауды төменгідей форма бойынша толтыру керек.
Күнтізбе ____________( айы) 200_____жылы
(Т.П. Герасимова, И.П. Неклюкова бойынша)
5-ші кесте
|
Күні |
Сағат |
Температурасы, С |
Атмосфералық қысым қысымы
, мм.с ынаббағаа |
жел |
Булттылық , булттаұ түрі |
Жауын күні шашу |
Табиғаттын басқа құбылыстары |
Тәүлік бойынша ауа райын қорытындылау |
ескерту |
||
|
Бақы лау бойынша |
Орта ша |
Бағы ты |
Бұлттардағы күші күні |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4. Тапсырма. № 1 суретті қарастыра отырып, географиялық ғылымдар классификациясы жүйесіндегі жер тану пәні орнын көрсету.
5.Тапсырма. Әлем дүниесінің шығу тегін астрономдар қалай түсіндіреді? Күн мен жер қашан пайда болды?
6.Тапсырма. Оқулықтағы Күн айналасындағы планеталар қозғалысы схемасын, ұсынылып отырған “Күн жүйесі планеталар сипаттамасын”(3-ші кесте) қолдана отырып,жер планетасы және студент (4-ші кесте)өзі таңдаған басқа бір планетаға сипаттамасы беру керек.
|
|
6-ші кесте
Күн системасы планеталары мен олардың орбиталарының кейбір сипаттамалары
|
|
Экваторлық радиус |
Көлемі (жердің масса бірлігі) |
Масса (жердің масса бірлігі) |
Орташа тығыз-дығы, г/см3 |
Экваторда салмақ күшінің жылдамдығы |
Осьпен айналу периоды |
Экватордың орбита жазықты-ғына көлбеуі |
Күннен қашықтығы |
Күннен жарық алуы (Жермен салыстыр-ғанда)
|
Жылдарда айналу периоды (жер тәулігі) |
Орбитамен орташа қозғалу жылдамды-ғы (км/с) |
Орбитаның эклиптикаға көлбеуі |
спутниктер саны |
|||
|
км |
Жердің радиусында |
Жұлдыз тәулігі |
Күн тәулігі |
Млн. км |
а.е. |
|||||||||||
|
Меркурий
|
2437 |
0,39 |
0,055 |
0,056 |
5,6 |
372 |
59±7 |
176 |
00 |
57,9 |
0,387 |
5-тен 10-ға дейін |
0,24 (88) |
47,9 |
70 |
- |
|
Шолпан |
6056 |
0,97 |
0,82 |
0,81 |
5,2 |
887 |
243 (кері айналуы) |
117 |
<40 |
108,1 |
0,72 |
1,9 |
0,62 (225) |
35,0 |
3023/39// |
- |
|
Жер |
6378 |
1,00 |
1 |
1 |
5,5 |
982 |
23 с 56мин 4сек |
24с |
23027/ |
149,6 |
1 |
1 |
1 |
29,8 |
- |
1 |
|
Марс |
3386 |
0,53 |
0,15 |
0,11 |
4,0 |
376 |
24с 37мин |
24с 39 мин |
24056/ |
227,9 |
1,52 |
0,36-дан 0,53-ке дейін |
1,88 |
24,1 |
1051/00// |
2 |
|
Юпитер |
71400 |
11,2 |
1290 |
316,9 |
1,3 |
2500 |
9с 50мин (экватор-да) |
- |
3007/ |
778,3 |
5,2 |
»0,037 |
11,9 |
13,0 |
1018/21// |
13 |
|
Сатурн |
60400 |
9,47 |
760 |
94,9 |
0,7 |
1100 |
10с 14мин (экватор-да) |
- |
26045/ |
1429 |
9,54 |
»0,011 |
29,5 |
9,6 |
2029/26// |
10 |
|
Уран |
24800 |
4,00 |
73 |
14,6 |
1,3 |
950 |
10с 49мин (кері айналуы) |
- |
82 (»98) |
2875 |
19,2 |
»0,0028 |
84,0 |
6,8 |
0046/23// |
5 |
|
Нептун
|
24500 |
4,00 |
60 |
17,2 |
1,7 |
11500 |
15с |
- |
29 (?) |
4504 |
30,1 |
»0,0011 |
164,8 |
5,4 |
1046/28// |
2 |
|
Плутон
|
2900 |
0,45 |
<0,1 |
0,8 |
? |
? |
6,4 жер тәулігі |
- |
>50 |
5910 |
39,5 |
0,0004-тен 0,001-ге дейін |
247,7 |
4,7 |
17008/24// |
- |
7-ші кесте
Жер және планетаның салыстырмалы сипаттамасы.
|
Астрономиялық сипаттама |
Жер |
Планета |
|
1. Экватор диаметрі |
|
|
|
2. Салмағы |
|
|
|
3. Тығыздығы |
|
|
|
4. Күн мен ара қашықтығы Орташа Минимальды Максимальды |
|
|
|
5. Орбита бойынша қозғалысы. |
|
|
|
6. Өз осінен айналу периоды |
|
|
|
7. Темапературасы |
|
|
Оқулықтағы мағлұмат, және астрономиялық мәліметтерді пайдалана отырып таңдап алынған планетаның физико – географиялық сипаттамасын төменгідей сұрақтарды негізге ала отырып беріңіз.
1. Планета өз айналасында ауаны ұстап тұруға қабілетті ме?
2. Планетада жыл маусымдарының ауысуы бола ма, болса неге байланысты? (Күн мен ара қашықтығына немесе өсінің орбита жазықтығына көлбеулігінен бе?)
3. Атмосферасының құрамы қандай?
4. Атмосфера планетаның температура режиміне қалай әсер ететінін түсіндір.
5. Тәуліктік температура ауытқуы қандай?
6. Егер жер тектес планета таңдалып алынса, ол планетаның рельефі және ішкі құрылымы қандай?
7. Егер Алып планета таңдалып алынса, ол планетаның жер тектес планетадан қандай айырмашылығы бар?
7.Тапсырма. Ұсынылған “Ай фазалары” суретін алып, оның жерге тек бір ғана жағымен бұрылу себебін түсіндіріңіз. Жерден бақылаушы неге Айдың түрлі фазаларын көреді
|
|
Бақылау сұрақтары
І. Күн систсмасына енетін аспан денелерін атап шығыңдар.
2. Жердегі қай құбылыстар космоспен байланыстың куәсі бола алады?
3. Күн системасы планеталарының Жерге ұқсас белгілерін жазып шы- ғыңдар.
4. Жер дөңестігі мен шар тәрізділігі туралы дәлелдердің бастауыш класс оқушыларының түсінігі үшін қайсысы қолайлы?
5. Бастауыш мектептегі табиғат тану жөніндегі материалдарды түсіну үшін Жердін қандай физикалық қасиеттерін ерекше білу керек?
6. Қазіргі материалдар негізінде ендік пен бойлықтарды анықтау жөнінде есептер құрастырыңдар.
7. Қазіргі материалдар негізінде градустар мен километрлік қашықтықтарды анықтау жөнінде есептер кұрастырыңдар.
Ұсынылған әдебиеттер
1.С.А. Қусаинов Жалпы геоморфология. Алматы. Қазак университеті. 1998.
2.Ж.Н. Мукашев Жалпы жер тану. Оку құралы. Алматы. "Қазак университеті" 2002.
3.М.А. Никонова, П.А. Данилов Землеведение краеведение. М., 2000.
4.М.А. Никонова, П.А. Данилов Практикум по землеведению и краеведению. М., 2001.
5.Боков В.А. и др. Общее землеведение. СПб.,1999.
6.Милькова В.Э. Общее землеведение. М., 1971.
7.Козловский Е.А. Новое о строение земной коры. М.,1998.
8.Шубаев Л.П. Общее землеведение. М.,1977.
9. Неклюкова Жалпы жертану.
ҮЛГІЛІК ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ ӨЗІН - ӨЗІ ТАНУ
Африканың географиялық орналасуы
Қазақстан суретшілерінің шығармашылығындағы пейзаж жанры
Таным туралы жалпы ұғым философия тарихындағы таным мәселесі
Түркі жазба ескерткіштері
Жүсіп Баласғұнның Құтты бiлiк шығармасы және ондағы әлеуметтік философия туралы
Органикалық дүниенің даму тарихы мен өсімдіктердің систематикасы
Материктер мен мұхиттардың физикалық географиясы
Қазақстан Республикасындағы өлкетанудың мәні мен мақсаттары
Күләш Ахметованың лирикасындағы стиль және бейнелік мәселесі