СОӨЖТақырып атауы Минералдар және тау жыныстары
Сабақтың мақсаты Минералдардың физико-механикалық қасиеттері, химиялық құрамы, жіктелу ерекшелігімен танысу
Тапсырма. 1.Минералдар тұралы түсінік, оның физикалық механикалық қасиеттер
2.Алақанға салып өлшеу арқылы минералдардың тығыздығын анықтаныз да оларды: женіл - 2,5 гр. см3, орташа - 2,5 - 4 гр. см3, ауыр - 4 гр.см3 деп топтастырып, нәтижесін дәптерге төменгідей форма түрінде толтырыныз.
20-кесте
|
Тығыздығына қарай минерал топтары |
Минералдар |
|
Женіл Орташа Ауыр |
Мысалы ретінде мыналарды алыныз: гипс, галит, кварц, далоа шпаты, графит, галинит.
3.Минералдың түсін, сызық түсін анықтап, нәтижесін кесте түрінде төменгідей форма бойынша дәптерге жазыңыз.
21-ші кесте
|
Минералдар |
Түсі |
Сызық түсі |
Мысалы ретінде: пирит, киноварь, магнитит, кальцит, гематит.
4.Ұсынылынған нұсқалар бойынша минералдардың жымдастығын, жылтырлығын анықтап нәтижесін кесте түрінде төменгідей форма бойынша дәптерге жазыныз.
22-ші кесте
|
|
Минералдар. |
|
Жылтырлығы: Металша Шаламеталша Металша емес: Алмазша Шыныша Құлпырма Жибекше Сабынша Майлы |
|
|
Жымдастығы бойынша Жымдастығы өте жақсы жетілген Жымдастығы жақсы жетілген Жымдастығы орташа Жетілмеген жымдастық Аса жетілмеген жымдастық |
Мысалы ретінде: пирит, галинит, графит, ортоклаз, галит, кальцит, тактатас (мусковит), гипс, кварц, нефилин, каолинит, хальцидон.
Тақтатас (биотит), малахит, аппатит.
Тау жыныстары
Жер қыртысын құраушы біртектес заттар тау жыныстары деп, ал оларды зерттеуші ғылым петрография ғылыми деп атайды.
Тау жыныстары өздерінің жаратылыс жағдайларына қарай үш топқа бөлінеді:
· магмалық тау жыныстары;
· шөгінді тау жыныстары;
· метаморфтық тау жыныстары.
5.Тау жыныстар туралы түсінік олардың шығу тегі, түзілу ерекшелігіне байланысты классификациялануымен танысу.
Ұсынылынған нұсқалар бойынша: гранит, липарит, габро, базальтарды минералогиялық құрамына, құрылымына, текстурасына байланысты, интрузиялық ,эффузиялық тау жыныс топтарына жіктеніз.
Сұрақтар
1.Минералдар мен тау жыныстары дегеніміз не?
2.Кристалдардың морфологиясы, сингониясы дегеніміз не?
3.Минералдар физикалық қасиеттеріне қарай жіктеледі?
4.Минералдар химиялық құрамына қарай қалай жіктеледі?
5.Магмалық тау жыныстар
6.Метаморфтық тау жыныстары
7.Шөгінді тау жыныстары
Есеп беру формасы Жазбаша
Жұмысты орындау тәртібі Берілген тапсырмаларды кесте толтыру арқылы орындау
Таратпа материал
Тәжірибе сабақтарда оқылып зерттелген минералдарды төменгідей кесте түрінде дәптерге толтырыныз.
Минерал сипаттамасы
22-ші кесте
|
Класс |
атаулары |
|
Морфологиясы |
Физикалық қасиеттері |
Кең орындары |
Пайдалануы |
|
Жеке элементтер |
Алтын Платина Күміс Мыс Графит Алмаз Көкірт |
|||||
|
Сульфидтер |
Галинит Сфалирит Пирит Халькопирит |
|||||
|
Галоидты косындылар |
Галит Сильвин |
|||||
|
Карбонаттар |
Кальцит Доломит Сидирит Малахит |
|||||
|
Сульфаттар |
Гипс Ангидрид |
|||||
|
Фосфаттар |
Аппатит Фосфорит |
|||||
|
Сулы және сусыз тотықтар |
Кварц Хальцедон Кремень Гематит Магнитит Корунд |
|||||
|
Силикаттар |
Топаз Тактатастар(мусковит, биотит) Тальк Каолинит Дала шпаттар |
|||||
|
Органикалық қосылыстар |
Озокирит Янтарь |
Төменгідей кесте түрінде магмалық, шөгініді, метаморфтық тау жыныстарына сипаттама берініз.
Магмалық тау жыныстары
23-ші кесте
|
Атаулары |
Топтары |
Минералогиялық құрамы |
Түсі |
Құрылымы |
Текстурасы |
|
Гранит Габбро Липарит Базальт |
Шөгінді тау жыныстар
24-ші кесте
|
Атаулары |
Түсі |
Құрылысы (борпылдақ немесе цементелген) |
Шөгінді жыныстар |
|
|
формасы |
Мөлшері |
|||
Химиялық және органикалық шөгінді жыныстар
25-ші кесте
|
Атаулары |
Минералогиялық құрамы |
Шығу тегі |
қасиеті |
Пайдалануы |
|
әктас мергель доломит боксит шымтезек қоныр көмір антроцит жаңғыш тақтатас мұнай асфальт |
|
|
|
|
Метаморфтық тау жыныстар
26-кесте
|
Атаулары |
Минералогиялық құрамы |
Құрылымы |
Текстурасы |
|
Сазды тақтатастар Тақтатастар Мрамор Гнейс Кварцит |
Әдебиеттер тізімі
1.С.А. Қусаинов Жалпы геоморфология. Алматы. Қазак университеті. 1998.
2.Ж.Н. Мукашев Жалпы жер тану. Оку құралы. Алматы. "Қазак университеті" 2002.
3.М.А. Никонова, П.А. Данилов Землеведение краеведение. М., 2000.
4.М.А. Никонова, П.А. Данилов Практикум по землеведению и краеведению. М., 2001.
5.Боков В.А. и др. Общее землеведение. СПб.,1999.
6.Милькова В.Э. Общее землеведение. М., 1971.
7.Козловский Е.А. Новое о строение земной коры. М.,1998.
8.Шубаев Л.П. Общее землеведение. М.,1977.
Сабақтың мақсаты Минералдардың физико-механикалық қасиеттері, химиялық құрамы, жіктелу ерекшелігімен танысу
Тапсырма. 1.Минералдар тұралы түсінік, оның физикалық механикалық қасиеттер
2.Алақанға салып өлшеу арқылы минералдардың тығыздығын анықтаныз да оларды: женіл - 2,5 гр. см3, орташа - 2,5 - 4 гр. см3, ауыр - 4 гр.см3 деп топтастырып, нәтижесін дәптерге төменгідей форма түрінде толтырыныз.
20-кесте
|
Тығыздығына қарай минерал топтары |
Минералдар |
|
Женіл Орташа Ауыр |
Мысалы ретінде мыналарды алыныз: гипс, галит, кварц, далоа шпаты, графит, галинит.
3.Минералдың түсін, сызық түсін анықтап, нәтижесін кесте түрінде төменгідей форма бойынша дәптерге жазыңыз.
21-ші кесте
|
Минералдар |
Түсі |
Сызық түсі |
Мысалы ретінде: пирит, киноварь, магнитит, кальцит, гематит.
4.Ұсынылынған нұсқалар бойынша минералдардың жымдастығын, жылтырлығын анықтап нәтижесін кесте түрінде төменгідей форма бойынша дәптерге жазыныз.
22-ші кесте
|
|
Минералдар. |
|
Жылтырлығы: Металша Шаламеталша Металша емес: Алмазша Шыныша Құлпырма Жибекше Сабынша Майлы |
|
|
Жымдастығы бойынша Жымдастығы өте жақсы жетілген Жымдастығы жақсы жетілген Жымдастығы орташа Жетілмеген жымдастық Аса жетілмеген жымдастық |
Мысалы ретінде: пирит, галинит, графит, ортоклаз, галит, кальцит, тактатас (мусковит), гипс, кварц, нефилин, каолинит, хальцидон.
Тақтатас (биотит), малахит, аппатит.
Тау жыныстары
Жер қыртысын құраушы біртектес заттар тау жыныстары деп, ал оларды зерттеуші ғылым петрография ғылыми деп атайды.
Тау жыныстары өздерінің жаратылыс жағдайларына қарай үш топқа бөлінеді:
· магмалық тау жыныстары;
· шөгінді тау жыныстары;
· метаморфтық тау жыныстары.
5.Тау жыныстар туралы түсінік олардың шығу тегі, түзілу ерекшелігіне байланысты классификациялануымен танысу.
Ұсынылынған нұсқалар бойынша: гранит, липарит, габро, базальтарды минералогиялық құрамына, құрылымына, текстурасына байланысты, интрузиялық ,эффузиялық тау жыныс топтарына жіктеніз.
Сұрақтар
1.Минералдар мен тау жыныстары дегеніміз не?
2.Кристалдардың морфологиясы, сингониясы дегеніміз не?
3.Минералдар физикалық қасиеттеріне қарай жіктеледі?
4.Минералдар химиялық құрамына қарай қалай жіктеледі?
5.Магмалық тау жыныстар
6.Метаморфтық тау жыныстары
7.Шөгінді тау жыныстары
Есеп беру формасы Жазбаша
Жұмысты орындау тәртібі Берілген тапсырмаларды кесте толтыру арқылы орындау
Таратпа материал
Тәжірибе сабақтарда оқылып зерттелген минералдарды төменгідей кесте түрінде дәптерге толтырыныз.
Минерал сипаттамасы
22-ші кесте
|
Класс |
атаулары |
|
Морфологиясы |
Физикалық қасиеттері |
Кең орындары |
Пайдалануы |
|
Жеке элементтер |
Алтын Платина Күміс Мыс Графит Алмаз Көкірт |
|||||
|
Сульфидтер |
Галинит Сфалирит Пирит Халькопирит |
|||||
|
Галоидты косындылар |
Галит Сильвин |
|||||
|
Карбонаттар |
Кальцит Доломит Сидирит Малахит |
|||||
|
Сульфаттар |
Гипс Ангидрид |
|||||
|
Фосфаттар |
Аппатит Фосфорит |
|||||
|
Сулы және сусыз тотықтар |
Кварц Хальцедон Кремень Гематит Магнитит Корунд |
|||||
|
Силикаттар |
Топаз Тактатастар(мусковит, биотит) Тальк Каолинит Дала шпаттар |
|||||
|
Органикалық қосылыстар |
Озокирит Янтарь |
Төменгідей кесте түрінде магмалық, шөгініді, метаморфтық тау жыныстарына сипаттама берініз.
Магмалық тау жыныстары
23-ші кесте
|
Атаулары |
Топтары |
Минералогиялық құрамы |
Түсі |
Құрылымы |
Текстурасы |
|
Гранит Габбро Липарит Базальт |
Шөгінді тау жыныстар
24-ші кесте
|
Атаулары |
Түсі |
Құрылысы (борпылдақ немесе цементелген) |
Шөгінді жыныстар |
|
|
формасы |
Мөлшері |
|||
Химиялық және органикалық шөгінді жыныстар
25-ші кесте
|
Атаулары |
Минералогиялық құрамы |
Шығу тегі |
қасиеті |
Пайдалануы |
|
әктас мергель доломит боксит шымтезек қоныр көмір антроцит жаңғыш тақтатас мұнай асфальт |
|
|
|
|
Метаморфтық тау жыныстар
26-кесте
|
Атаулары |
Минералогиялық құрамы |
Құрылымы |
Текстурасы |
|
Сазды тақтатастар Тақтатастар Мрамор Гнейс Кварцит |
Әдебиеттер тізімі
1.С.А. Қусаинов Жалпы геоморфология. Алматы. Қазак университеті. 1998.
2.Ж.Н. Мукашев Жалпы жер тану. Оку құралы. Алматы. "Қазак университеті" 2002.
3.М.А. Никонова, П.А. Данилов Землеведение краеведение. М., 2000.
4.М.А. Никонова, П.А. Данилов Практикум по землеведению и краеведению. М., 2001.
5.Боков В.А. и др. Общее землеведение. СПб.,1999.
6.Милькова В.Э. Общее землеведение. М., 1971.
7.Козловский Е.А. Новое о строение земной коры. М.,1998.
8.Шубаев Л.П. Общее землеведение. М.,1977.
Сабақтың мақсаты Минералдардың физико-механикалық қасиеттері, химиялық құрамы, жіктелу ерекшелігімен танысу
Тапсырма. 1.Минералдар тұралы түсінік, оның физикалық механикалық қасиеттер
2.Алақанға салып өлшеу арқылы минералдардың тығыздығын анықтаныз да оларды: женіл - 2,5 гр. см3, орташа - 2,5 - 4 гр. см3, ауыр - 4 гр.см3 деп топтастырып, нәтижесін дәптерге төменгідей форма түрінде толтырыныз.
20-кесте
|
Тығыздығына қарай минерал топтары |
Минералдар |
|
Женіл Орташа Ауыр |
Мысалы ретінде мыналарды алыныз: гипс, галит, кварц, далоа шпаты, графит, галинит.
3.Минералдың түсін, сызық түсін анықтап, нәтижесін кесте түрінде төменгідей форма бойынша дәптерге жазыңыз.
21-ші кесте
|
Минералдар |
Түсі |
Сызық түсі |
Мысалы ретінде: пирит, киноварь, магнитит, кальцит, гематит.
4.Ұсынылынған нұсқалар бойынша минералдардың жымдастығын, жылтырлығын анықтап нәтижесін кесте түрінде төменгідей форма бойынша дәптерге жазыныз.
22-ші кесте
|
|
Минералдар. |
|
Жылтырлығы: Металша Шаламеталша Металша емес: Алмазша Шыныша Құлпырма Жибекше Сабынша Майлы |
|
|
Жымдастығы бойынша Жымдастығы өте жақсы жетілген Жымдастығы жақсы жетілген Жымдастығы орташа Жетілмеген жымдастық Аса жетілмеген жымдастық |
Мысалы ретінде: пирит, галинит, графит, ортоклаз, галит, кальцит, тактатас (мусковит), гипс, кварц, нефилин, каолинит, хальцидон.
Тақтатас (биотит), малахит, аппатит.
Тау жыныстары
Жер қыртысын құраушы біртектес заттар тау жыныстары деп, ал оларды зерттеуші ғылым петрография ғылыми деп атайды.
Тау жыныстары өздерінің жаратылыс жағдайларына қарай үш топқа бөлінеді:
· магмалық тау жыныстары;
· шөгінді тау жыныстары;
· метаморфтық тау жыныстары.
5.Тау жыныстар туралы түсінік олардың шығу тегі, түзілу ерекшелігіне байланысты классификациялануымен танысу.
Ұсынылынған нұсқалар бойынша: гранит, липарит, габро, базальтарды минералогиялық құрамына, құрылымына, текстурасына байланысты, интрузиялық ,эффузиялық тау жыныс топтарына жіктеніз.
Сұрақтар
1.Минералдар мен тау жыныстары дегеніміз не?
2.Кристалдардың морфологиясы, сингониясы дегеніміз не?
3.Минералдар физикалық қасиеттеріне қарай жіктеледі?
4.Минералдар химиялық құрамына қарай қалай жіктеледі?
5.Магмалық тау жыныстар
6.Метаморфтық тау жыныстары
7.Шөгінді тау жыныстары
Есеп беру формасы Жазбаша
Жұмысты орындау тәртібі Берілген тапсырмаларды кесте толтыру арқылы орындау
Таратпа материал
Тәжірибе сабақтарда оқылып зерттелген минералдарды төменгідей кесте түрінде дәптерге толтырыныз.
Минерал сипаттамасы
22-ші кесте
|
Класс |
атаулары |
|
Морфологиясы |
Физикалық қасиеттері |
Кең орындары |
Пайдалануы |
|
Жеке элементтер |
Алтын Платина Күміс Мыс Графит Алмаз Көкірт |
|||||
|
Сульфидтер |
Галинит Сфалирит Пирит Халькопирит |
|||||
|
Галоидты косындылар |
Галит Сильвин |
|||||
|
Карбонаттар |
Кальцит Доломит Сидирит Малахит |
|||||
|
Сульфаттар |
Гипс Ангидрид |
|||||
|
Фосфаттар |
Аппатит Фосфорит |
|||||
|
Сулы және сусыз тотықтар |
Кварц Хальцедон Кремень Гематит Магнитит Корунд |
|||||
|
Силикаттар |
Топаз Тактатастар(мусковит, биотит) Тальк Каолинит Дала шпаттар |
|||||
|
Органикалық қосылыстар |
Озокирит Янтарь |
Төменгідей кесте түрінде магмалық, шөгініді, метаморфтық тау жыныстарына сипаттама берініз.
Магмалық тау жыныстары
23-ші кесте
|
Атаулары |
Топтары |
Минералогиялық құрамы |
Түсі |
Құрылымы |
Текстурасы |
|
Гранит Габбро Липарит Базальт |
Шөгінді тау жыныстар
24-ші кесте
|
Атаулары |
Түсі |
Құрылысы (борпылдақ немесе цементелген) |
Шөгінді жыныстар |
|
|
формасы |
Мөлшері |
|||
Химиялық және органикалық шөгінді жыныстар
25-ші кесте
|
Атаулары |
Минералогиялық құрамы |
Шығу тегі |
қасиеті |
Пайдалануы |
|
әктас мергель доломит боксит шымтезек қоныр көмір антроцит жаңғыш тақтатас мұнай асфальт |
|
|
|
|
Метаморфтық тау жыныстар
26-кесте
|
Атаулары |
Минералогиялық құрамы |
Құрылымы |
Текстурасы |
|
Сазды тақтатастар Тақтатастар Мрамор Гнейс Кварцит |
Әдебиеттер тізімі
1.С.А. Қусаинов Жалпы геоморфология. Алматы. Қазак университеті. 1998.
2.Ж.Н. Мукашев Жалпы жер тану. Оку құралы. Алматы. "Қазак университеті" 2002.
3.М.А. Никонова, П.А. Данилов Землеведение краеведение. М., 2000.
4.М.А. Никонова, П.А. Данилов Практикум по землеведению и краеведению. М., 2001.
5.Боков В.А. и др. Общее землеведение. СПб.,1999.
6.Милькова В.Э. Общее землеведение. М., 1971.
7.Козловский Е.А. Новое о строение земной коры. М.,1998.
8.Шубаев Л.П. Общее землеведение. М.,1977.
Тау жыныстары және минералдар
Метаморфты жыныстардың құрылымдары
Тас құрылымдар
Қазақстан Республикасының геологиялық мұражайлары
Минерал ұғымының тарихы
Заттардың кристаллдық және аморфты құрылымы
Өткізбейтін жыныстар - өткізбейтін жыныстар
«Глинозем мен силикат материалдардың химиялық технологиясы»
Жер қыртысының минералдық құрамының ерекшеліктері
Минералдардың физикалық қасиеттері