Зат есім. Жалғау және оның түрлері. Жіктік, тәуелдік жалғаулар.

 Жалғау, оның түрлері туралы түсінік беру.

Жалғау-жалғанған сөзін екінші бір сөзбен қарым-қатынасқа түсіріп, оларды өзара байланыстырып, жалғастырып, және және жалғанған сөзіне азын –аулық үстеме мағына беріп тұратын грамматикалық тұлға.

Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар: көптік, жіктік, тәуелдік, септік жалғаулар.

Тәуелдік жалғауында меншіктеуші жақ пен меншіктелуші зат қоса –қабат жүреді. Меншіктеуші жақ жіктеу есімдіктерінің үш жағының бірімен байланыста болып отырады, жіктеу есімдіктері ілік септігінің жалғауында тұрады:

I Менің                        Біздің

II Сенің                       Сендердің

Сіздің                          Сіздердің

II оның                        Олардың

4. Тәуелдену мағынасы кейде –нікі, -дікі, -тікі жұрнақтары арқылы беріледі.

Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:

1.      Жіктік, тәуелдік жалғауларының орын тәртібі

2.      Тәуелденіп септелуге мысалдар келтіріңіз

3.      Ақын, мұғалім сөздерін жіктеңіз

№14.Тақырыбы: Септік жалғаулар

Мақсаты: Қазақ тіліндегі септік жалғаулары туралы түсініктерін толықтыру.

Зат есімге септік жалғаулары тікелей жалғанып барып септелсе, онда оны жай септеу дейміз: ол зат есім тәуелденіп барып септелсе, тәуелді септеу дейміз. Зат есімнің тәуелденіп барып септелуі:

Атау септік дос+ым

Ілік септік дос+ым+ның

Барыс септік дос+ым+а

Табыс септік дос+ым+ды

Жатыс септік дос+ым+да

Шығыс септік дос+ым+нан

Көмектес септік дос+ым+мен

 Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:

Қазақ тілінде неше септік бар?

Тәуелденіп септелу немесе тәуелді септеу дегеніміз не?

«Бақытым», «көше» сөздерін септеу.


Ұқсас жұмыстар

ЗАТ ЕСІМНІҢ ЖАЛҒАУЛАРЫ
Жалғаулы сөздердің классификациясы және олардың сипаттамасы
Жіктік жалғауын оқыту әдістемесі
Қазақ тілі мен түркі тіліндегі жалғауларды мысалдар арқылы салыстыру
Фразеологизмнің сөз тіркесіне ену тәсілі
Негізгі зерттеу нысаны - туынды сөз
Қосымшалардың мағыналық, құрылымдық ерекшеліктерін көрнекілік арқылы түсіндіру
Қазақ тіліндегі сөздердің байланыу тәсілдері
Көптік жалғауларының даму тарихы
Көптік жалғау