Табиғатты қорғау

Қорғалжын қорығы-құстар мен жануарлардың кеибір түрлерін сақтау және олардың табиғат өзгерісіне беиімделуін зертеу үшін құрылған Сарырқдағы қорық . қорық 1968 жылы 16- сәуірде үйымдастырылды . Ол Ақмола қаласынан Оңтүстік-Батыста 140км жерде орналасқан . Қорғалжын және Теңіз көлдерінің айдынын және олардың қамысты, нулы жағалауларындағы 2 мың км аумақты алып жатыр . Көлдердің тереңдігі Нұра мен Құланөтпес өзендері ағызып әкелген жыныстардың шөгуіне байланысты жылына 0,5-2,5 м –ге дейін өзгеріп отырады . Қорықтың климаты құстар мен жанурлардың тіршілік етіп , өсіп-өнуіне өте қолайлы келеді . Жазда 40 С ыстық , қыста (қаңтар айында )-40 С-қа дейін аяз болады : жылына 200мм шамасында жауын-шашын түседі. Жаз айларында мұнда Африка , Оңтүстік Европа және Үндістаннан млн-нан астам қаз , үйрек , 2млн-дай балшықшы , аққу , қызғыш қаз , ақ шіл , шағала , көгілдір үйрек , бір қазан , жапалақ , қарлығаш , тырна , көк құтан , т .б . құстар келеді . Көктем айларында бұларға арналып көл жағалаулары мен шөпті , ағашты алаңдарға мыңдаған ұя салынады , жабайы күріш сияқты дәнді өсімдіктер себіледі . Қорықта жануарлардан ақ қоян, көр тышқан , борсық , сайғаз , жабайы шошқа , т.б. кездеседі. Шортан , қызыл қанат, сазан , тұқы ,т .б. балықтардың өсіп өнуіәне толық мүмкіндік жасалған .
Қорық- туристер мен өлкетну әуесқойларының орны .
Орталық Қазақстанның үлкенді- кішілі шоқылық жерінің бір шетіне орнласқан көптеген аралдары бар , тың жердің арсында көсіліп жатқан үлкен ащы-тұзды көл . Теңіз көлінің ерекшелігі , оның көркем табиғатын тек алыстан көріп қана тамашалауға болады . Өйткені өның көркем жері тартпа батпақ , аяғыңды бассаң болды ақұырындап батпаққа кіре бересің . Теңіз көлінің жағалаулары тартпа батпақ боғандықтан одан адам өте алмайды .
Ол жерде тек ұшқан құс қана ұя салады, ұрпағын өсіреді . Теңіз көлінің көлемі 156 мың гектар, жағаларының ұзындығы 450 шақырым . Мүнда 60-қа тарта аралдар кездеседі . Жағалауында ешқандай өсімдік өспейдіктер өспейді , тек балдырларға ғана бай . Мұндағы жануарлр дүниесі де әр алуан . Қорық жерінде құстардың 225, сүтқоректілердің 30, қосмекенділер мен бауырымен жорғалушылардың 10-нан артық , балықтардың 12 - түрі тіршілік етеді .
Қорғалжын қорығының басты байлығы су құстары . Біз осыған дейін қорықтардың жануарларын айтқанда су құстары жайлы сөз қозғамадық , демек ол басқа қорықтарда су құстары жоқ деген, ой туғызбайды , қорықтарда олар бар , бірақ Қорғалжын қорығында құстардың көптігі сондай , әдетте Қорғалжын қорығын « құс базары » деп атайды . қорық территориясында 119 түрлі құс ұя салса , оның 106 түрі күзде басқа жаққа қоныс аудару кезінде кезінде осында мекендейді . Сондықтан да қорық ғалымдарымыздың туған өлкеміздің фаунасы мен флорасының дамуын зерттейтін лабороториясына айналып отыр . Олай дейтініміз қорық қызметкерлері белгілі ғалымдардың басшылығымен өздерінде кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың тіршілік ететін орта жағдайына бейімделуінің негізгі заңдылықтарын ашу мақсатында мазмүнды зерттеу жұмыстарын жүргізіәп келеді .
Қоқиқаздың мекені атанған Қорғалжын қорығында Қазақстанның « Қызыл кітабына » енген 20-дан артық құстың түрі мекен етеді . Олардың ішінде қоқиқаз немесе қызыл қаз , қарша қаз , ақбас үйрек , ақ тырна , дуадақ , безгелдек , бұйра бірқазан , жалбағай , қара ләйлек , ақ құтан , тарғақ , су бүркіті немесе балшықшы , ақ құйрықты бүркіт бар.
Теңіз – Қорғалжын көл жүйелері сыңсыған құс мекені . бірақ осы көлдердің көркі , мақтанышы қоқиқаз . қоқиқаздар мен Қорғалжын -Нұра –Теңіз көлдерінің тағдыры бір-бірімен ажыратқысыз . сондықтан да тіршілікті адамдар қалжыңдап былай деиді : «Қоқиқаздрдың арқасында көл , ал көлдің арқасында қоқиқаздар сақталып қалды». Қоқиқаздың сырт түлғасы сымбатты , салмағы 3 – 4 кг болатын ірі құс.
Тарихи деректерге қарғанда , қоқиқаз біздің елімізде үстіміздегі ғасырдың 41- жылдарына дейін Қара – Бұғаз көл шығанағында ұялаған , сол сияқты біздің республикамызда -Шалқар , Жаман ақкөл , Ащытастысор көлдерінде үйір-үйірімен жүрген. Қоқиқаздар жұбын бұзбай , колония құрып тіршілік етеді . Бір колонияда бірнеше мыңдаған қоқиқаздар болады . Ол кездерде арнайы қорық ұйымдастырылмаған кез , қоқиқаздрдың еті мен қызғылт қауырсыны үшін кез- келген адам тып ала берген , тіпті ммырлау кезінде , дәрменсіз , қанатсыз отырған құстарды таяқпен де ұрып алған кездер болған . Соның нәтижесінде елімізде қоқиқаздар біраз жерлерден үркіп кетіп қалса , екінші бір жерде олардың саны күннен – күнге азая берді.
Уақыт жылжып өте берді , Қорықтағы сирек кездесетін құстардың саны да көбейе бастады . Қазір ұя салатын қоқиқаздың саны шамамен 15 мыңға жуықтады десе болады .
Егер кімде – кім табиғаттың қайталанбас сүлу бейнесінің ажарын кетірсе , ия, сирек кездесетін андар мен құстардың санына азаюына нұқсан келтірсе халық алдында жауапкешілігін сезінуі кажет .

Ұқсас жұмыстар

Табиғатты қорғау

Кәсіпорындарда экологияны қорғауды ұйымдастырудың мақсаты мен міндеттері

Қоғам дамуындағы табиғат ресурстарының рөлі. Табиғат ресурстарын сұрыптау

Экологиялық кадастр - оқушылардың оқытушымен өзіндік жұмыстарын (дүрмектік) орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану

Табиғатты пайдалануды басқарудың теориялық негіздері

Қоршаған ортаны қорғаудың экономикалық әдістері

Табиғат ресурстарын тиімді пайдалануға ынталандыратын, жауапкершілігін артыратын экономикалық механизм мен тетіктер жүйесі

Табиғатты пайдалану экономикасы туралы ақпарат

Басқарудың танымдық, құқықтық негіздері және қолданылатын әдістері, табиғат қорғауды, пайдалануды жоспарлау, нормалау, ережелер, тәртіптері

Коммерциялық ақпарат пен коммерциялық кұпия мәні және оны қорғау