Қазақстандағы жер ресурстарын басқарудың казіргі жүйесін қалыптастыру әдіснамасы
Қазақстандағы казіргі жер заңнамасы жер ресурстарын бас-қару мен жер қатынастарын реттеу, сол сиякты бүл мэселелерді діешуда мемлекетгік органдардың құзырлығы мен кұкыкгылығы бойынша міндеттерді белгілейді. Құзырына жер катынастарын реггеу мэселелері кіретін жоғарғы орган - К^ізақстан Республи-касынын Парламенті.
Мулдағы оның негізгі міндеттері - жер катынастарын реттейтін, сол сиякты жер қатынастарын реттеу жэне жер қорын баскару аясындагы жергілікті уэкілетті жэне аткарутпы органдардың жер ресурстарын басқару бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің, орталық мемлекетгік органдардьщ құзыр-лылыгын белгілейтін заңнаманы дайындау мен қабыддау.
"Парламент жер қатынастарын реттеуді тек жер жэне таби-ғаггы коргау заңнамасымен ғана емес, заңнаманын барлық баска түрлері арқылы да алдымен азаматтық және салык кодексі, соңцай-ақ жекелеген оқиғаларда халыкаралық келісімшартгарды бекіту аркылы жүзеге асырады.
Жер катынастарын реттеуді ҚР Парламентімен бірге ҚР Үкіметі, қүзырлылығының шегінде министрліктер мен ведом-стволар, жер ресурстарын баскару бойынша ҚР Агенттігі, сол сияқты ҚР жергілікті уәкілетті жэне атқарушы органдары жүзе-ге асырады (5-сурет).
ҚР жер қатынастарын реттеудің қызметгік жоспарьшда қазір бірнеше бағыт бар. Бүлар — кұқықгық жэне әкімшшік, эконо-микалык жэне жерге орналастырушылық-экологиялық. Жер қатынастарын құкықытық жэне экімшілік реттеу заңцарды, жарлықтарды, каулыларды, нормативтер мен нұскауларды дайындауға және қабылдауға негізделеді, сол сиякгы оларды орындау мен заңнама талаптарын дұрыс орындауды бакылаудан тұрады.
Жер катынасгарын ретгеудін экономикалык аспектсі акылы пайдалану принципін орьпадаумен сипатталады. Ол жер ге салық салу және жалға төлеу, жерді бағалау мен бағалы аймактандыру, сол сиякгы жер учаскелелерін мемлектке сату және жерді пайдалану кұқығы, шаруаларда ипотекалык несиені дамыту аркылы жүреді. Жерді бағалау және алу тәртібін орнаіуй мемлекетгің де, жерді пайдаланушының да шығынын орньша! толтыруға мүмкіндік береді.
Жер катынастарын реттеудің жерге орналастырушылық экологиялык аспектісі категориялардың, облыстардың, аудандардың, халық шаруашылығыньщ салаларының арасьшда жер қорын үлестіру жэне қайта үлестіру, жер учаскелерін бөліп бер жер алқаптарының кұрамы мен арақатынасын белгілеу, жер тіркеу жэне есепке алу, куәландыратын қүжаттардың кұқын рәсімдеу, жерді жабдыкгауды, мониторинг пен қорғауды жүргізі бұзьшған жерлерді реультивациялау мен калпына келтіру, келген мақсат үшін жер учаскелерін бөліп беру жобаларь сараптау бойынша эрекетгерге негізделген.
2001 жылғы' Жеріуралы' Заңының 10-бабынасай,Қазақс Республикасы Үкіметінің жүргізуімен облыстаг ы жер қатьй тарын реттеуге төмендегілер жатады:
жерді ұтымды иайдалаку, гоиырактыңенімділігін сакгау мен ФУ' қоршаған ортаны қоргау бойынша басқа шаралармен біргс жеР РесУРстаРЬІМ қорі'ау бойынша негізгі багыттар мен мемлекеттік багдарламаны дайындау;
- республикалық мэндегі ерекиіе қоргалатын табиғи аумақты
-урумен және кеңейтумен, хапыкаралық міндеттемелер мен ясерД' корғаныс кажетіне пайдалануды орындаумен байланысты барлык категориядағы жерлерден жер учаскелерін алу, ерекше і^пгалатын табиги аумақтагы жерлерді беру тәртібі мен респубдакалыкжәне халыкаралык мэндегі ерекше қорғалатын табиғи аумакгардыңтізімін бекіту;
- жер учаскесіне жэне жерді пайдалану құкығына меншік фкығы құжаттарының формаларын бекіту жэне оларды рэсімдеу тэртібін анықгау;
- облыстық мәндегі аудандар мен калалардың шекарасын өзгерту, сол сияісгы облыстык мэндегі қалалар айналасындағы кзла маңылык аймактарды белгілеу және өзгерту мэселелері бойынша облыстык екілеттілік және аткарушы органдардың ұсыныстарын қолдау;
- жерге орналастыруды жүргізу тәртібін бекіту, мемлекетгік жер кадастры мен жер мониторингін жүргізу, жерді пайдалану мен коргауға мемлекетгік бақылауды жүзеге асыру тэртібін белгілеу;
- облыстар арасындағы жер катынастарын ретгеу жэне басқа мәселелер.
Жер қатынастарын реттеу бойынша Үкіметтің кұзыретін белгілеген заңның анализі олардьщ негізінен мейлінше маңызды мэселелерді камтитынын, баскару органдары деңгейінің талап-тарынасай келетінін, сол сияқгы 1995 жылғы Президентгің "Жер туралы" Жарлығында бұл баптардың кұрылымы шамалы ай-рыкшаланатынын көрсетеді. Өзгерістер Жарлыкгың 10-бабы-ның 6 жэне 7-тармақтарында, яғни Үкіметтің кұзіретіне мем-лекеттің немесе мемлекеттік жерді пайдаланушылардың жерді пайдалануын жер учаскелерін бергені үшін, төлем ставкасы мен жерді пайдалану кұкығының к^н бағасын анықгау тәртібін белгі-леу кіреді.
8-баптың 6-тармағында (Жер төлемдері) жер учаскелері төле-ытщ€пз,шык ставкасын оны жеке меншікке акьшы түрдеферу- • де, сондай-ақ мемлекетке немесе мемлекеттік жерді пандаланушыларға жалгатапсыруда Қазақстан Республикасымың Үк мен белгіленетіні айтылганымен, 2001 жылгы "Жер заңда бұл тармактар жоқ.
Демек, жер учаскелерінің кұн багасын аныктау тәртібі і базалык ставкалары жэне жерді пайдалану кұкыгы ке ауысып, нактыланатындыктан, бул қызметтер Үкімст күзь шеңберіне кіруі керек. Одан баска, Үкімет жер ресурстарын< қару бойынша Орталықатқарушы органдары жэне тікелей: мыс жүргізіетін жерлердегі оньщ органдары туралы бекітеді. Қазакстандагы жер рерсурстарын баскару бойь биліктегі жергілікті атқарушы органдардың қүзыретін саль малы аспектіде карастырайык(ІЗ-кесте). Жергілікті атқар органдардың кұзыретінің анализі 2001 жылгы "Жер тура занда жер ресурстарын баскару бойынша облыстык тардьгң уэкілеттігі кеңейгенін көрсетеді.
1995 жылгы "Жер іуралы" Жарлықтың нормаларымен са-рганда бірнеше уэкілсттіліктер қосылды, бұл 17-кестедегі бзкэ 7-тармақтар, сонымсн бірге Жарлықтагы 12-баптың |,тзрмагы алынды (облыстар шегінде жерге орналастыруды жүргізу, жер кадастры мен мониторингін жүргізу).
Мұның бэрі Жер органдарын баскдру агентгігінін және оның аймактық органдарының тікелей қызметі болып, олардың құзырегіне кіргенімен, бұл жұмыстардың бір бөлігін жергілікті бюджет каржыландырады. Бұл жерді қорғау мен пайдалануды асаксартуға ықпал етеді.
Жер ресурстарык баскару бойьтша аудандық, калалық, поселкелік жэне ауылдық аткару органдарының уэкілеттіктері аіһарлықгай кеңейтілді. Сонымен бірге заада бұл функциялар-ды жүзеге асыру бойынша мүмкіндіктер, біздің көзкарасымыз-ша, әлі жеткілікті ескерілмеген. Поселкелік, ауьшдык жергілікті аткарушы органдарының зерттеу жұмыстарын жүргізіге жер учаскслерін алуға рұқсат беруі, жерді жеке меншікке жэне пай-далануга беру, мемлекет қажетгілігі үшін жерлерді алу жэне сатып алу сияклгы құзыретгері, біздіңше, артыктау, бұларды шешуді арандық жэне қалалық атқарушы органдар құзырында қалды-рып, ал оларға мейлінше төмен деңгейдегі мэселелерді шешу мен дайындауды калдырған дұрыс.
Алғаш рет жер заңнамасында жергілікті аткарушы органдардьгң уэкілетгігі кеңейтілді. Олар жерді ұтымды пайдапану мен корғау бойынша бағдарламаларды (облыстык, калалык, аудан-дык) бекітеді, елді мекендердегі жер шаруашылығы кұрылы-мының жоспарларын, сол сиякгы бұл шараладың шыгыс бюджетін бекітеді, жерді пайдалану мен қорғау жайы туралы жергілікті аткарушы органдар мен ұйымдар басшыларының есебін тыңдай алады.
Түрлі шарадағы жер ресурстарын басқаруға республиканың көптеген министрліктері мен ведомстволары катыса алады. Мэселен, ауыл шаруашылык министрлігі, оның ведостмволық комитеттері мен аумақтық органдары жер құқык катынасы субъектілеріне катысты мемлекеттік баасқару функцияларың жүзеге асырады. Сондықтан ауььп шаруашылығы министрлігінің
Қаржы менеджменті қаржылармен басқару механизмі мен жүйесі ретінде
Мемлекеттік қаржыны басқарудың жетілдіру жолдары
Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған мемлекеттiк стратегиясы
Мемлекеттің даму институттары
Экологиялық апаттар қаупі
Сырымбет ауылдық округінің жерге орналастыру тәжірибесін зерттеу
Даярлау бағыттарының жалпы сипаттамасы
Мемлекеттің қаржысын басқару туралы
Кәсіпорынның логистикалық тұжырымдамаларының мәні
Кәсіпорынның қаржылық жұмысын ұйымдастыру
Қазіргі дүниежүзінің саяси картасы
Мемлекеттік бюджет жүйесінің экономикалық мазмұны
Салық жүйесі және оның қазіргі кездегі қызмет етуі
Оңтүстік Қазақстан облысындағы несие нарығының қазіргі жағдайын талдау
Ақшаның қызметтерi және олардың қазiргi жағдайдағы дамуы
Ақтөбе қаласы бойынша салық және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке түсуін талдаудың ақпараттық жүйесін тұрғызу
Қазақстандағы саяси PR технологияларының сайлау кампанияларындағы қолдану