Ауада жану

Қалыптастырушы бағалауға арналған
Тапсырма жинағы

Химия

7-сынып

Құрметті мұғалім!
Аталған тапсырмалар жинағы білім беру мазмұнын жаңарту аясында мұғалімдерге көмек құралы ретінде құрастырылды. Бұл мұғалімдердің ұжымдық жұмысының нәтижесі. Бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар қалыптастырушы бағалауды өткізуге, сабақты жоспарлауға, ұқсас тапсырмаларды құрастыруға және іріктеп алуға, оқу мақсатына жетуге қатысты сындарлы кері байланыс беруге көмектесетін үлгі болып табылады.
Жинақтың ұсынылған сипаты сізге білім алушының қажеттілігі мен мүмкіндігін есепке ала отырып, тапсырмаларға толықтырулар мен өзгерістер енгізуіңізге, бейімдеуіңізге мүмкіндік береді.
Қосымша материалдарды (нұсқаулықтар, таныстырылымдар, жоспарлар және т.б.), форумдағы талқылауларды және бейне нұсқауларды сіз Назарбаев Зияткерлік мектептері ДББҰ smk.edu ресми сайтынан таба аласыз.
Жемісті жұмыс пен шығармашылық табыс тілейміз!
Жинақ негізгі мектеп мұғалімдеріне, әдіскерлерге, критериалды бағалау бойынша өңірлік және мектеп үйлестірушілеріне, басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Жинақты дайындау барысында ресурстар (суреттер, мәтіндер, бейне және аудио материалдар, т.б.) қолжетімді ресми интернет-сайттардан алынды. Жинақ коммерциялық емес мақсатта құрастырылған.

Мазмұны
1-тоқсан 4
БөлімТақырып 7.1А Химия пәніне кіріспе. Таза заттар және қоспалар 4
БөлімТақырып 7.1В Зат күйінің өзгеруі 14
2-тоқсан 20
БөлімТақырып 7.2A Атомдар. Молекулалар. Заттар 21
БөлімТақырып 7.2В Ауа. Жану реакциясы 33
3-тоқсан 41
БөлімТақырып 7.3А Химиялық реакциялар 41
БөлімТақырып 7.3В Химиялық элементтердің периодтық кестесі 50
БөлімТақырып 7 .3С Салыстырмалы атомдық масса. Қарапайым формулалар 52
4-тоқсан 57
БөлімТақырып 7.4A Адам ағзасындағы химиялық элементтер және қосылыстар 57
БөлімТақырып 7.4B Геологиялық химиялық қосылыстар 65

1-тоқсан

БөлімТақырып
7.1А Химия пәніне кіріспе. Таза заттар және қоспалар

Оқу мақсаты
7.1.1.1 Химия ғылымының нені оқытатынын білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Химияның ғылым ретіндегі анықтамасын құрастырады

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Берілген сөздер жинағын қолдана отырып, Химия ұғымына анықтама құрастырыңыз.

Дескриптор
Білім алушы

берілген сөздер жинағын дұрыс ретімен орналастыра отырып химияға ғылым ретінде сипаттама береді.

БөлімТақырып
7.1А Химия пәніне кіріспе. Таза заттар және қоспалар.

Оқу мақсаты
7.1.1.2 Химиялық лабораторияда және кабинетте жұмыс жүргізу кезіндегі қауіпсіздік техникасының ережелерін білу және түсіну

Бағалау критерийі
Білім алушы
Химия лабораториясында және кабинетте жұмыс жүргізу кезіндегі қауіпсіздік техникасының ережелерін айтады
Лабораториялық жұмыстарды орындағанда қауіпсіздік техникасының ережелерін түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Төменде берілген суреттен химия зертханасында жұмыс жасау барысында сақталатын қауіпсіздік техникасының ережелерін түсіндіріңіз.
А._______________________________________________________________
B._______________________________________________________________
C.______________________________________________________________

А. В. С.

Дескриптор
Білім алушы
берілген суреттер бойынша химия зертханасында жұмыс жасау барысында сақталатын қауіпсіздік техникасының ережелерін түсіндіреді.

2. Химия кабинетіндегі жұмыс жасау кезіндегі қауіпсіздік техникасының ережелерін толықтырыңыз.
А. Химиялық экспериментті жүргізу алдында ____________________________________
B. Егер реактивтің әсерінен күйіп қалсаңыз ______________________________________
C. Артық алынған реактивтің қалғанын қайтадан _________________________________
D. Егер газ күйіндегі заттың иісін сезгіңіз келсе __________________________________

Дескриптор

Білім алушы
химия кабинетінде және химия лабораториясында жұмыс жасау
кезіндегі қауіпсіздік техникасының ережелері бойынша сөйлемді
ары қарай толықтырып жазады;
химиялық экспериментті жүргізуге қажетті ережелерді сипаттайды.
3. Лабораторияда тыйым салынатын белгілерді қарастырыңыз. Бұл белгілер қауіптіліктің қай түрін білдіретінін сипаттаңыз.

____________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы
реактивтермен жұмыс жасау кезіндегі қауіпсіздік техникасының
ережесін жазады;
артық алынған реактивтер бойынша жұмысты жүргізу ережесін
көрсетеді;
газ тәрізді заттармен жұмыс жүргізу ережесін сипаттайды;
қауіптілік тудыратын белгілерді анықтайды.

БөлімТақырып
7.1А Химия пәніне кіріспе. Таза заттар және қоспалар

Оқу мақсаты
7.4.1.1 Элементті (жай зат) бірдей атомдардың жиынтығы ретінде түсіну

Бағалау критерийі
Білім алушы
Элементті атомның белгілі бір түрінен тұратын зат ретінде сипаттайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Төменде берілген суретте А, В, С, D әртүрлі заттар берілген:

(а) Қандай суретте тек элемент берілгенін анықтаңыз _____________________________________________________________________________

(b) Өз таңдауыңызды түсіндіріңіз _____________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

суреттен химиялық элементті көрсетеді;

өзінің таңдауын бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіреді.

БөлімТақырып
7.1А Химия пәніне кіріспе. Таза заттар және қоспалар

Оқу мақсаты
7.4.1.2 Таза заттар атомдардың немесе молекулалардың бір түрінен түзілетінін білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Таза заттар бірдей атомдардан немесе молекулалардан тұратынын анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Суретте орман ауасы құрамына кіретін заттардың атаулары және молекула моделдері берілген: 1 – азот, 2 – оттегі, 3 – аргон, 4 – көмірқышқыл газы, 5 – су, 6 – озон, 7 – терпинеол.
Суретке қарап қандай заттардың таза зат екенін атаңыз және ойыңызды негіздеңіз.

Дескриптор
Білім алушы

суретке қарап қандай заттардың таза зат екенін атайды;

суретке қарап қандай заттардың таза зат екендігі жайлы ойларын негіздеп айтады.

2. Берілген заттардың ішінен таза заттарды атаңыз:
ауа, сутегі, мыс, сүт, алтын, металл балқымалары, хлор, ерітінділер, азот, тұман, түтін.

Таза заттарды алу жолдарын көрсетіңіз.

Дескриптор
Білім алушы

таза заттарды ажыратады;

таза заттарды алу жолдарын атайды.
БөлімТақырып
7.1А Химия пәніне кіріспе. Таза заттар және қоспалар

Оқу мақсаты
7.4.1.3 Элемент (жай зат), қоспа және қосылыс түсініктерін ажырата алу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Элемент, қоспа және қосылыс түсініктерін жіктейді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Қолдану
Тапсырма

1. Төменде көрсетілген суреттерді элемент, қосылыс немесе қоспаға жіктеңіз.

Дескриптор
Білім алушы

суреттен элементті көрсетеді;

суреттен қосылысты көрсетеді;

суреттен қоспаны көрсетеді.

2. Төмендегі заттарды элемент, қоспа, қосылыстарға жіктеңіз:
кетчуп, күміс, теңіз суы, ауа, оттегі, топырақ, алтын, ас тұзы, көміртек (алмаз),
көмірқышқыл газы, кока-кола, қант, цемент, әктас, хлор.

Элемент
Қоспа
Қосылыс

Дескриптор
Білім алушы

элементтерді кестеге толтырады;

қоспаларды кестеге толтырады;

қосылыстарды кестеге толтырады;

элемент, қоспа, қосылыстарды ажыратады.

БөлімТақырып
7.1А Химия пәніне кіріспе. Таза заттар және қоспалар
Оқу мақсаты
7.4.1.4 Қосылыстардың және элементтердің физикалық қасиеттері туралы алған білімдерін қоспа құрамындағы таныс емес заттарды ажыратуға қолдана алу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Заттың қасиеттері жайлы білімін қолдана отырып белгісіз затты анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Белгісіз зат пен оның қасиеті арасында сәйкестікті жүзеге асырыңыз.
1. Жеке құраушы бөлшектерге бөлу оңай.

2. Атомдардың жеке бір түрінен құралған.

3. Химиялық реакцияның нәтижесінде атомдардың бірнеше түрінің қосылуы арқылы түзілген.

4. Жеке құраушы бөлшектерге бөлу қиынға соғады.

5. Массасы мен мөлшері өлшенеді.
Химиялық элемент

Қосылыс

Қоспа

Дескриптор

Білім алушы

элементтің қасиеттерін сәйкестендіреді;
қосылыстың қасиеттерін сәйкестендіді;
қоспаның қасиеттерін сәйкестендіреді.

БөлімТақырып
7.1А Химия пәніне кіріспе. Таза заттар және қоспалар

Оқу мақсаты
7.4.1.5 Қоспалардың түрлерін және оларды бөлу әдістерін білу
7.4.1.6 Қоспаны бөлуге негізделген тәжірибені жоспарлау және өткізу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Қоспа түрлерін атайды
Қоспаларды бөлуге қатысты қарапайым экспериментті жоспарлайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма

1. Қоспалардың түрлерін атап, жіктеп, кестені толтырыңыз.

Дескриптор

Білім алушы

қоспалардың түрлерін атайды;

қоспаларды жіктеп, ажыратады;

кестеге қоспа түрлерін толық жазып, кестені толтырады.

2. Лабораториялық жұмыс Ластанған ас тұзын тазарту

Мақсаты: ластанған ас тұзын тазарту жолын ұсына білу, тазарту алгоритмін жасау, жұмыстың есебін дұрыс жаза білу.

Құрал-жабдықтар: тұрғы, шыны стақан, шыны таяқша, кәрлен ыдыс, сүзгі қағаз, спиртшам.

Сіздерге өзен құмы араласқан ластанған ас тұзы берілген.
Қоспаларды бөлуге қатысты эксперименттің жоспарын жасап, кестеге бөлу әдістері туралы қорытынды жазыңыз.

Қоспаның құрамы
Қоспаның түрі
Қоспаны бөлу әдісі
Бөлу әдісі неге негізделген?

Дескриптор

Білім алушы

берілген қоспаны бөлудің жолын анықтайды;

қоспаны бөлудің алгоритмін жасайды;

қоспаны бөлу жолдары туралы қорытындыны кестеге толық жазады;

бөлу әдісінің не үшін қажет екенін көрсетеді.

3. Суретте қоспаларды бөлу әдістері бейнеленген, осы әдістерді қоспалардың қандай түрлеріне қолдануға болатынын көрсетіңіз.

Дескриптор

Білім алушы

қоспаны бөлу әдістерінің атауын атайды;

бөліп, тазарту әдістерін қоспаның түрлеріне қолданады.

БөлімТақырып
7.1В Зат күйінің өзгеруі

Оқу мақсаты
7.1.1.3 Физикалық және химиялық құбылыстарды ажырату

Бағалау критерийі
Білім алушы
Физикалық және химиялық құбылыстарды сипаттайды
Физикалық және химиялық құбылыстардың белгілерін ажыратады

Ойлау дағдыларының деңгейі

Қолдану
Тапсырма

1. Лабораториялық тәжірибе Химиялық реакциялардың белгілері.

Мақсаты: тәжірибе арқылы химиялық реакциялардың белгілерін көрсету.
Мына реакцияларды жүзеге асырып, есептеріңізді үлгі бойынша жазыңыз. Не байқадыңыз? Бұл реакциялардың белгілері қандай?

а) Натрий карбонаты (Na2CO3) мен кальций хлоридінің (CaCl2) әрекеттесуі.
Натрий карбонатына кальций хлоридін қосқанда _________________ және __________________ түзіледі. Сонымен қатар реакцияның белгісі _________________________ болады. Демек бұл ______________________ құбылыс.

b) Кальций карбонаты (СаCO3) және 2 тұз қышықылы (HCl) арасындағы реакция.
Ақ кристалл затқа (борға) қышқылды қосқанда ______________________________________ байқалды. Қорытынды: Реакция белгісі ____________ бөлінгеннен білінді. Демек бұл ______________________ құбылыс.

c) Натрий гидроксидіне индикатор (фенолфталейн) қосу.
Натрий гидроксидіне фенолфталейн қосқанда __________________ түс пайда болды.
Қорытынды: Реакция белгісі _________ түстен ____________түске өзгеруі арқылы байқалды. Демек бұл ______________________ құбылыс.

Дескриптор
Білім алушы

1-тәжірибе белгісін дұрыс көрсетеді;

2-тәжірибе белгісін дұрыс көрсетеді;

3-тәжірибе белгісін дұрыс көрсетеді;

химиялық құбылыстың белгілерін атайды;

байқалған белгілер бойынша құбылыстың атауын дұрыс көрсетеді.

2. Суреттерде біздің айналамыздағы әр түрлі құбылыстар көрсетілген. Осы суреттердегі құбылыстарды қандай құбылыстың түріне жатқызуға болады?
Физикалық және химиялық құбылыс белгілерін салыстырыңыз.
Физикалық және химиялық құбылыстарға мысал келтіріп, себебін жазыңыз.

Сіріңкенің жануы, бұл _______________құбылыс болып табылады, себебі ___________________________________.

Ас содасының үстіне ас үйдегі сірке қышқылын қосқан кезде газдың бөлінуі, бұл __________________ құбылыс болып табылады, себебі ___________________________________

Қардың жаууы , бұл__________________ құбылыс болып табылады, себебі ___________________________________.

Темірдің таттануы – бұл ________________ құбылыс болып табылады, себебі______________________________________.

Мыстан жасалған бұйымдарда жасыл түсті қабаттың пайда болуы, бұл ________________ құбылыс болып табылады, себебі______________________________________.

Газдалған судан газдың бөлінуі, бұл ________________ құбылыс болып табылады, себебі______________________________________.

_____________________________________________________________________________________ – бұл физикалық құбылыс, себебі _________________________________________.

_____________________________________________________________________________________ – бұл химиялық құбылыс,
себебі _________________________________________.

Дескриптор

Білім алушы

физикалық құбылыстарды анықтайды;

химиялық құбылыстарды анықтайды;

физикалық құбылыстардың себебін жазады;

химиялық құбылыстардың себебін жазады;

құбылыстарға өзі мысал келтіреді.

БөлімТақырып
7.1В Зат күйінің өзгеруі

Оқу мақсаты
7.1.1.4 Заттардың әр түрлі агрегаттық күйлерін білу және бөлшектердің кинетикалық теориясы тұрғысынан қатты, сұйық, газ тәріздес заттардың құрылымын түсіндіру

Бағалау критерийі
Білім алушы
Бөлшектер кинетикалық теориясы тұрғысынан қатты, сұйық, газ тәріздес заттардың құрылымын түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма

1. Бөлшектер теориясы тұрғысынан қатты, сұйық және газ тәрізді денелердің құрылымын, қасиеттерін атап, кестені толтырыңыз.

Заттардың агрегаттық күйлері
Заттардың қасиеттері
Бөлшектер теориясының негізгі ережелері

Формасы
Көлемі
Бөлшектер ара қашықтығы
Бөлшектердің әрекеттесуі
Қозғалу мәні
Орналасу тәртібі
Газ

Сұйық

Қатты

Дескриптор
Білім алушы

газ тәрізді заттардың құрылымын, қасиеттерін анықтайды;

сұйық заттардың құрылымын, қасиеттерін анықтайды;

қатты заттардың құрылымын, қасиеттерін анықтайды.

2. Берілген заттар: қант, ауа, су буы, сынап, ас тұзы бөлме температурасында қандай агрегаттық күйде болады?
Қатты, сұйық, газ тәрізді заттарға анықтама беріңіз.

Дескриптор
Білім алушы

заттардың агрегаттық күйін анықтайды;

қатты заттардың анықтамасын жазады;

сұйық заттардың анықтамасын жазады;

газ тәрізді заттардың анықтамасын жазады.

БөлімТақырып
7.1В Зат күйінің өзгеруі

Оқу мақсаты
7.1.1.5 Салқындау үдерісін зерделеу, салқындау қисығын салу және оны талдау, бөлшектердің кинетикалық теориясына сай, өз бақылауларын түсіндіру

Бағалау критерийі
Білім алушы
Эксперимент нәтижелері бойынша салқындау қисығын салады
Салқындау қисығының бөліктерін талдайды
Бөлшектер теориясын пайдалана отырып салқындау және кристалдану үдерістерін түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі
Жоғары деңгей дағдылары

Тапсырма

1. Лабораториялық жұмыс Салқындауды зерттеу

Мақсаты: Салқындау үрдісін зерттеу; салқындау қисығын салып оған тән сипатты белгілеу, өзінің бақылауына қатысты бөлшектер теориясын түсіндіру.

Құралдар мен реактивтер: парафин, спиртшам, сынауық, сынауық ұстағыш, кристаллизатор, мұз, термометр, секундомер.

Жұмыс барысы:

1) Парафині бар сынауықты спиртшамның жалыны үстінде толық балқығанша
қыздырыңыз. Парафиннің толық балқыған уақыттағы температурасын термометр көмегімен белгілеңіз.
2) Балқыған парафині бар сынауықты мұзы бар кристаллизаторға орналастырыңыз.
Температураның өзгергенін әрбір минут сайын белгілеңіз, парафиннің қату нүктесін және ең төменгі температурасын белгілеңіз.
3) Парафиннің салқындау қисығының графигін салыңыз да, ол қисықта салқындау және кристалдану үдерістеріне сай бөлшектерді белгілеңіз.
4) Қорытынды жасағанда бөлшектер теориясы тұрғысынан салқындау және кристалдану үдерістеріне түсінік беріңіз.

Нәтижелер:

Уақыты мин

Температура оС

Қорытынды: ________________________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

тәжірибе жүргізгенде эксперименттің жүйелі құрылуын ұстанады, қисығын салады;

абсцисса және ордината осьтерінде шамаларды көрсетеді;

бастапқы температураны көрсетеді, кристалдану температурасын және ең төмен температура нүктесін көрсетеді;

нүктелерді түзу сызықпен қосады;

графикте үдерістің салқындау бөлігін белгілейді;

графикте үдерістің кристалдану бөлігін белгілейді;

бөлшектер теориясы тұрғысынан салқындау үдерісін түсіндіреді.

БөлімТақырып
7.1В Зат күйінің өзгеруі

Оқу мақсаты
7.1.1.6 Судың қайнау үдерісін зерделеу, қыздыру қисығын салу және оны талдау, бөлшектердің кинетикалық теориясын пайдалана отырып, өз бақылауларын түсіндіру

Бағалау критерийі
Білім алушы
Эксперимент нәтижесі бойынша қыздыру қисығын салады
Қыздыру қисығының бөліктерін талдайды
Бөлшектер теориясын пайдалана отырып қыздыру, қайнау және булану үдерістерін түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

1. Лабораториялық жұмыс Судың қайнау үдерісін зерттеу

Мақсаты: қайнау жағдайын және механизмін зерттеу, қайнау үдерісінің ерекшеліктері мен кезеңдерін зерттеп, қисығын салып оған тән сипатын белгілеу, өзінің бақылауына қатысты бөлшектер теориясын түсіндіру.

Құралдар мен реактивтер: тұрғы, шприц, шыны стақан, спиртшам, термометр, секундомер.

Жұмыс барысы:

1) суды қыздырғанда температураның өсуі термометрдің орналасу биіктігіне байланысты өзгеруіне зерттеу жүргізіңіз;
2) судың қайнау уақыты судың құрамына байланысты екеніне көз жеткізіңіз (су
құбырынан алынған су, қайнаған су, сүзгіден өткізілген су);
3) қайнау температурасының қысымға байланыстылығын зерттеңіз (қарапайым шприцпен қысымды төмендету арқылы);
4) қорытынды жасағанда бөлшектер теориясы тұрғысынан қайнау үдерісіне түсінік
беріңіз.

Нәтижелер:
Термометрдің орналасу биіктігіне байланысты t өзгеруін зерттеу нәтижелері:

1 мин (түбі)
1 мин (үсті)
2 мин (түбі)
2 мин (үсті)

Судың қайнау уақыты судың құрамына байланысты екенін зерттеу.

Су құбырынан алынған су
Қайнаған су
(1 рет)
Қайнаған су
(2 рет)
Қайнау уақыты 160 С ден 1000 С дейін

Термометр түбінде Термометр үстінде

Қорытынды: _____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

тәжірибе жүргізгенде эксперименттің жүйелі құрылуын ұстанады, қайнау қисығын салады;

суды қыздырғанда температураның өсуі термометрдің орналасу биіктігіне байланысты өзгеруін түсіндіріп, кестеге және графикке түсіреді;

судың қайнау уақыты судың құрамына байланысты екенін айтып, кестені толтырады;

абсцисса және ордината осьтерінде шамаларды көрсетеді;

бөлшектер теориясы тұрғысынан қайнау үдерісін түсіндіріп, қорытынды жасайды.

2-тоқсан

БөлімТақырып
7.2A Атомдар. Молекулалар. Заттар
Оқу мақсаты
7.1.2.1 Атомдар мен молекулалардың айырмашылығын білу
Бағалау критерийі
Білім алушы
Атомдар мен молекулалардың айырмашылығын түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Төменде берілген сөйлемді аяқтаңыз.
Атом дегеніміз_________________________________________________________
______________________________________________________________________
Молекула дегеніміз______________________________________________________________
______________________________________________________________________

Дескриптор

Білім алушы

атом ұғымына анықтама береді;

молекула ұғымына анықтама береді.

2. Атом мен молекуланың айырмашылығын айтып, кестені толтырыңыз.

Атом
Молекула
Құрамы

Электр зарядының болуы

Жеке
ола алуы

Ары қарай бөлінуі

Дескриптор
Білім алушы

кестеде атомның қасиеттерін көрсетеді;

кестеде молекуланың қасиеттерін көрсетеді.

БөлімТақырып
7.2A Атомдар. Молекулалар. Заттар

Оқу мақсаты
7.1.2.2 Әрбір элементтің химиялық таңбамен белгіленетіндігін және белгілі атом түрі екенін білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Химиялық элементтің атомын және оның символын анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Әрбір химиялық элементтің өзінің символы мен атауы бар. Символ бойынша химиялық элементтерді атаңыз және химиялық элементтердің атауы бойынша символын көрсетіңіз.

Al - ______________________;
Калий -
C - _______________________;
Күкірт -
Fe - ___________________
__;
Литий -
Na - ______________________;
Кремний -
Ca - ______________________.
Мыс -

Дескриптор
Білім алушы
символдары арқылы химиялық элементтерді атайды;
атауы бойынша элементтің химиялық символын көрсетеді.

2. Белгілі реттілікпен сызық арқылы байланыстырыңыз:
элементтің латынша атауы - элементтің орысша атауы -элементтің химиялық символы, мысалда көрсетілгендей:

латынша атауы

орысша атауы

химиялық элементтің таңбасы

aurum

алюминий

H

hydrargyrum

сутек

Fe

ferrum

вольфрам

O

hydrogenium

темір

Cu

aluminium

алтын

Pb

plumbum

оттек

C

sulfur

мыс

Al

wolfram

сынап

S

carboneum

қорғасын

W

cuprum

көміртек

Au

Дескриптор
Білім алушы
кем дегенде 8 элемент үшін үш бағанды бір-бірімен дұрыс реттілікпен байланыстырады.

БөлімТақырып
7.2A Атомдар. Молекулалар. Заттар

Оқу мақсаты
7.1.2.3 Элементтерді металдар мен бейметалдарға жіктеу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Элементтерді металдар мен бейметалдарға жіктейді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Суреттерге қарап, элементтердің қасиеттерін анықтап, металл немесе бейметалға жіктеңіз.

Мыс
Мырыш

Фосфор
Күкірт

Салыстыру сызығы
Мыс
Мырыш
Фосфор
Күкірт
Түсі

Агрегаттық күйі

Металдық жылтыры

Электр тогын өткізуі

Тапталғыштығы

Металл немесе бейметалл

Дескриптор

Білім алушы

суретке қарап мыстың қасиетін анықтайды;

суретке қарап мырыштың қасиетін анықтайды;

суретке қарап фосфордың қасиетін анықтайды;

суретке қарап күкірттің қасиетін анықтайды;

металл және бейметалға жіктейді.

2. Кестеден металдар және бейметалдар қатарын тауып, бір сызықпен қосыңыз.

Аl
B
C
O
Be
Na
Cl
He
K
H
Ca
P
N
Ar
Si
Mg

Дескриптор
Білім алушы

кестеден металдар қатарын тауып анықтайды;

кестеден бейметалдар қатарын тауып анықтайды.
БөлімТақырып
7.2A Атомдар. Молекулалар. Заттар

Оқу мақсаты
7.1.2.4 Заттарды құрамына қарай жай және күрделіге жіктеу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Заттарды құрамына қарай жай және күрделіге жіктейді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Қолдану
Тапсырма

1. Мына заттарды жай және күрделі заттарға ойыңызды негіздей отырып бөліңіз:
H2, NH3, Au, MgCl2, Na, K2SO4, O2, H2O.

Жай заттар
Күрделі заттар

Дескриптор
Білім алушы

заттарды жай және күрделіге жіктеп, кестені толтырады.

2. Жай заттар мен күрделі заттардың анықтамасын құрастырыңыз:
Жай заттар дегеніміз
______________________________________________________________________________

Күрделі заттар дегеніміз
______________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

жай заттардың анықтамасын құрастырады;

күрделі заттардың анықтамасын құрастырады.

БөлімТақырып
7.2A Атомдар. Молекулалар. Заттар

Оқу мақсаты
7.1.2.5 Протон, электрон, нейтронды және олардың атомдағы орналасу тәртібін, массасын зарядын білу
7.1.2.6 Алғашқы 20 элементтің атом құрылысы (p+, n0, e) мен атом ядросының құрамын білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Атомның құрылысын бейнелейді және алғашқы 20 элементтің атом ядросының құрамын анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма

1. Берілген суретті зерделей отырып, қандай элементтердің атом құрылысы көрсетілгенін анықтап, химиялық элементтердің таңбаларын және бөлшектердің атын және белгіленуін жазыңыз.

А ____ (химиялық элементтің таңбасы) В ____ (химиялық элементтің таңбасы)

Бөлшектің белгісі
Бөлшектің атауы
Таңбасы

Дескриптор
Білім алушы

суреттен атом құрылысы бойынша элементті анықтайды;

элементтің таңбасын көрсетеді;

бөлшектің атын атайды;

бөлшектің таңбасын көрсетеді.

2. Элементтердің атомдарындағы электрон, протон, нейтрон сандарын, салыстырмалы атомдық массасын, аталуын анықтаңыз:

а) B b) F c) Al d) S.

Элемент таңбасы
Аталуы
Реттік номері
Протон саны
Нейтрон саны
Электрон саны
Салыстырмалы атомлық массасы

Дескриптор

Білім алушы

элементтердің атауын, құрылымын және қасиетін анықтайды.

БөлімТақырып
7.2A Атомдар. Молекулалар. Заттар

Оқу мақсаты
7.1.2.6 Алғашқы 20 элементтің атом құрылысы (p+, n0, e-) мен атом ядросының құрамын білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Элементті белгілейді және құрамындағы элементар бөлшектер саны бойынша толық сипаттама береді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Бос орынды толтырыңыз.

№ 20 реттік номерлі элемент атомының ________ электрондары, ________ протондары, ________ нейтрондары бар. Реттік № 17 болатын химиялық элементтің атомының ядро заряды ______тең. Оның атомында ______ нейтрон бар.

Дескриптор
Білім алушы

атом құрамын жазады.

2. Түсініктер мен анықтамалары арасындағы сәйкестікті анықтаңыз.

Түсінік
Түсінік анықтамасы
а) Химиялық элемент
1) химиялық қасиетін анықтайтын заттың кіші бөлшегі
b) атом
2) химиялық бөлінбейтін ең кіші бөлшек
c) молекула
3) атомдардың әр түрінен тұратын зат
d) жай зат
4) атомдардың бір түрінен тұратын зат
e) күрделі зат
5) анықталған атом түрі

Дескриптор
Білім алушы

түсініктер мен анықтамалары арасындағы сәйкестікті анықтайды.

3. Кестедегі элементтердің элементар бөлшектерін дұрыс жазып, атаңыз және кестені толтырыңыз.

Химиялық элемент таңбасы
Аталуы
Протон саны
Нейтрон саны
Электрон саны
S

Алюминий

14

20
K

Дескриптор

Білім алушы

элементтердің таңбасын жазады;

элементтің атауын дұрыс атайды;

элементтердің протон санын көрсетеді;

элементтердің нейтрон санын көрсетеді;

элементтердің электрон санын көрсетеді.
БөлімТақырып
7.2A Атомдар. Молекулалар. Заттар

Оқу мақсаты
7.1.2.7 Изотоп түсінігін білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Изотоптардың анықтамасын тұжырымдайды
Элементтердің изотоп құрамына мысал келтіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Суретте сутектің изотоптары: протий, дейтерий және тритий берілген.

Протий Дейтерий Тритий
(а) Бір химиялық элементтің изотоптары арасындағы ұқсастықты көрсетіңіз
_____________________________________________________________________

(b) Бір химиялық элементтің изотоптары арасында қандай айырмашылық бар екенін көрсетіңіз
_____________________________________________________________________

(с) Изотоп ұғымы анықтамасын тұжырымдаңыз.

Изотоптар – ________________________________бірдей, бірақ,______________________________________________________ түрі.

Дескриптор
Білім алушы
бір химиялық элементтің изотоптары арасындағы ортақ белгіні көрсетеді;
бір химиялық элементтің изотоптары арасындағы айырмашылықты көрсетеді;
изотоптардың анықтамасын құрастырады.

2. (а) Сутектің изотоптары үшін атомдық массасы мен құрамын көрсетіңіз:

Сутектің изотопы
протий
дейтерий
тритий
протон саны

нейтрон саны

электрон саны

атомдық массасы

(b) Оттектің изотоптары үшін атомдық массасы мен құрамын көрсетіңіз:

Оттектің изотопы
16
О
17
О
18
О

8

8

8

протон саны

нейтрон саны

электрон саны

атомдық массасы

(c) Басқа элементтердің изотоптарына мысал келтіріңіз:
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

сутектің изотопы үшін құрамы мен атомдық массасын көрсетеді;

оттектің изотопы үшін құрамы мен атомдық массасын көрсетеді;

басқа элементтің изотоптарына мысал келтіреді.

БөлімТақырып
7.2В Ауа. Жану реакциясы

Оқу мақсаты
7.3.1.1 Ауа құрамын білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Ауаның сапалық және мөлшерлік құрамын анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

Ауаның сапалық құрамын кестеге толтырыңыз.

Құрамдық бөлігі
Газдардың мөлшері % есебімен

Көлемі бойынша

Дескриптор
Білім алушы

ауаның құрамын кестеге толтырады;

ауаның құрамын көлемі бойынша кестеге толтырады.

БөлімТақырыбы
7.2В Ауа. Жану реакциясы
Оқу мақсаты
7.3.1.2 Заттардың жану кезінде ауаның құрамына кіретін оттектің жұмсалатындығын білу
Бағалау критерийі
Білім алушы
Ауаның құрамын анықтайды
Заттың жануы кезінде ауаның, оттектің жұмсалатынын айтып, оның салдарын түсіндіреді
Жану реакциясы өнімдерін атайды

Ойлау дағдыларының
деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

Ернар жанып тұрған майшамды суға толтырылған ыдысқа салды.
Май шамды стақанмен төңкеріп жапты.
Бір уақыттан кейін май шам сөнді, сол кезде судың деңгейі 15 бөлікке көтерілді.

1. Ауа құрамын атаңыз.

1. 2. (а) Стақанмен жанып тұрған май шамды жапқан кезде, май шам жалыны баяу өшетінін түсіндіріңіз.
(b) Майшам сөнген кезде, астындағы су деңгейінің көтерілу себебін түсіндіріңіз.

3. Майшам жанғанда түзілетін реакция өнімдерін атаңыз.

Дескриптор
Білім алушы

ауаның құрамына кіретін заттарды атайды;

жану үдерісінің тоқтайтынын айтады;

су денгейінің көтерілу себебін түсіндіреді;

жану реакциясының өнімдерін атайды.
БөлімТақырып
7.2В Ауа. Жану реакциясы

Оқу мақсаты
7.3.1.3 Атмосфералық ауаны ластанудан қорғаудың маңызын түсіну

Бағалау критерийі
Білім алушы
Атмосфералық ауаны ластанудан қорғаудың маңызы туралы қорытынды жасайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

1. Ауаны ластаушылар мен оны қорғау жолын сәйкестендіріңіз.

Ауаны ластаушылар
Оны қорғау жолы
Автомобильдердің отын жағу өнімдері
Газ тазартатын және шаң ұстағыш аппараттар
Өндіріс қалдықтары
Қалдықсыз технология ойлап табу
Ормандағы өрттер
Электрофильтрлер
Жылу электростанциялары
ан бөлінетін шаңдар мен қалдықтар
Санитарлық нормаларды сақтау
Ауаны қорғау
Жақсы жұмыс жасайтын двигатель болса, шығаратын газдың мөлшері нормадан аспайды

Дескриптор

Білім алушы

ауаны ластаушылар мен оны қорғау жолын сәйкестендіреді.
БөлімТақырып
7.2В Ауа. Жану реакциясы

Оқу мақсаты
7.3.1.4 Затты жағуға қажетті жағдайларды және жану реакциясының өнімдерін білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Затты жағуға қажетті жағдайларды және жану реакциясының өнімдерін айтады

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Жануды қолдайтын және болдырмайтын жағдайларды атап, кестені толтырыңыз.

Жануды қолдайтын жағдайлар
Жануды тоқтатын жағдайлар
Жануды тоқтату әдістері

Дескриптор
Білім алушы

жануды қолдайтын жағдайларды атайды;

жануды болдырмайтын жағдайларды атайды;

жануды тоқтату әдістерін атайды.

2. Практикалық жұмыс Күкірттің, фосфордың және темірдің ауада және оттекте жануын салыстыру.

Мақсат: оттектің ең маңызды қасиеті жануды қолдайтынын көрсету.
Құралдар мен реактивтер: тығынмен жабылған 500 мл оттек газы бар 4 колба, заттарды жағуға арналған қасықтар, күкірт, қызыл фосфор, көмір, темір, спиртшам.
Жұмысқа дайындық: 4 колбаға оттек газын жинау, 1 колбаның түбіне алдын-ала шамалы құм салып (онда темірді жағамыз), күкірт және фосфорды жағуға арналған қасықтарды алдын-ала газ тәрізді заттардың шығып кетпеуі үшін тығындарға бекітіңіз.
Жұмыс барысы:
Спиртшамның жалынында жағуға арналған қасықтарда күкірт, фосфор, темірді кезекпен қыздырыңыз. Заттардың ауада және таза оттегінде жану белсенділігін салыстырыңыз.

Тәжірибе №1. Күкіртті оттекте жағу.
Темір қасыққа күкірттің кесегін салып, спирт шамның жалынында қыздырыңыз. Күкірт ауада қалай жанады?

Жанып жатқан күкіртті оттегі бар колбаға салыңыз. Енді ол қалай жанады
Тәжірибе №2. Фосфорды оттекте жағу.
Темір қасыққа шамалы қызыл фосфор салыңыз. Спирт шамында жағып, тез қасықты оттек газы бар колбаға салыңыз. Болып жатқан құбылысты бақылаңыз.

Фосфорды жағу Күкіртті жағу

Дескриптор
Білім алушы

күкіртті оттекте және ауада жағып, байқалған құбылыс туралы қорытынды жасайды;

фосфорды оттекте және ауада жағып, байқалған құбылыс туралы қорытынды жасайды;

заттарды оттекте жағу неліктен белсенді жүретінін түсіндіреді;

реакция өнімдерін атайды.

БөлімТақырып
7.2В Ауа. Жану реакциясы
Оқу мақсаты
7.3.1.5 Тез тұтанатын, жанғыш және жанбайтын заттарға мысалдар келтіру

Бағалау критерийі
Білім алушы
Тез тұтанатын, жанғыш және жанбайтын заттарды анықтайды
Мысал келтіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
1. Ұсынылған заттарды жану қабілетіне байланысты жанғыш, тұтанғыш, жанбайтын деп үш топқа бөліңіз:
шырпы, этил спирті, мыс сымы, мәрмәр, антистатикалық сұйықтық, картон.
Кестенің әрбір бағанасын өзіңіз екі мысал келтіріп толтырыңыз.

Тез тұтанатын заттар
Жанғыш заттар
Жанбайтын заттар

Дескриптор

Білім алушы

тез тұтанатын заттарды анықтайды;

жанғыш заттарды анықтайды;

жанбайтын заттарды анықтайды;

тез тұтанатын заттарға екі мысал келтіреді;

жанғыш заттарға екі мысал келтіреді;

жанбайтын заттарға екі мысал келтіреді.
Бөлім Тақырып
7.2В Ауа. Жану реакциясы

Оқу мақсаты
7.3.1.6 Заттардың таза оттекте жақсырақ жанатындығын түсіну

Бағалау критерийі
Білім алушы
Ауа мен таза оттекте заттардың жану үдерістерін салыстырады

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Төмендегі жану суреттерін салыстырыңыз.
Қай суретте таза оттекте, ал қай суретте ауада жану үдерісі жүрді?

А. В.
А______________
B______________

Ұқсастық
Айырмашылық
Оттекте жану

Ауада жану

Дескриптор
Білім алушы

жанудың жарқырап жануына байланысты анықтайды;

екі суретті салыстырып айырмашылықты сәйкестендіреді.

3-тоқсан

Бөлім\ Тақырып
7.3А Химиялық реакциялар

Оқу мақсаты
7.3.4.3 рН шкаласы негізінде әмбебап индикаторды қолданып, сілтілер мен қышқылдарды анықтай алу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Берілген заттардың ортасын анықтайды
Қышқылдық және сілтілік ортада әмбебап индикатор қағаз түсінің өзгерісін көрсетеді

Ойлау дағдыларының деңгейі
Қолдану
Тапсырма
1. Төменде берілген кесте мәліметтері бойынша ерітінілердің ортасын анықтаңыз.

Зерттелетін зат
рН мәні
(әмбебап индикатор қағазы)
Ерітіндінің ортасы
Лимон

Апельсин

Айран

Ас содасының ерітіндісі

Сұйық сабын

Жуғыш зат

Дескриптор
Білім алушы
қышқылдық және сілтілік ортада әмбебап индикатор қағазы түсінің өзгерісін көрсетеді.

БөлімТақырып
7.3А Химиялық реакциялар

Оқу мақсаты
7.3.4.4 Антацидтік заттарды қолдану мысалында қышқылдардың бейтараптануын түсіну

Бағалау критерийі
Білім алушы
Қышқылдар мен сілтілердің бір-бірін бейтараптау әрекетін түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма

Жоғары қышқылдылық – бұл ең кеңінен таралған асқазан ауруының бірі болып табылады. Адам асқазанындағы қышқылдылықтың мөлшерін азайту үшін антацидті дәрілік препараттар қолданылады. Олардың бірнешеуі суретте берілген.

Антацидті заттар

Асқазандағы қышқылдылықтың мөлшерін азайту үшін антацидті заттардың қолданылуы ең бастысы неге байланысты негізделгенін түсіндіріп беріңіз.
__________________________________________________________________________

Ерітіндінің сілтілік ортасын азайту үшін қандай заттарды қолдануға болады? Неліктен?
__________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

антацидті препараттардың қышқылдарға әсер ету нәтижесін түсіндіреді;

ерітіндінің сілтілік ортасын азайтуға қажетті препараттарды ұсынады.

БөлімТақырып
7.3С Салыстырмалы атомдық масса. Қарапайым формулалар

Оқу мақсаты
7.1.2.10 Салыстырмалы атомдық массаның анықтамасын білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Химиялық элементтердің салыстырмалы атомдық массасы жайлы анықтаманы тұжырымдайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Берілген сөздерді қолдана отырып анықтаманы толықтырыңыз,

Салыстырмалы атомдық масса (Аг) дегеніміз ... ... ..., ... ... ... ... ..

көрсетілген
атомы массасының
атомдық
химикалық элемент
салыстырмалы бірлікпен (а.м.б.)
орташа мәні

2. Ол осы элемент атом массасының көміртек атом массасының 112 бөлігінен неше есе артық екенін көрсетеді. (1,67 • 10-27кг).

Берілген мән Аr (Na) = 23 а. м. б. нені білдіретінін түсіндіріңіз?

Дескриптор
Білім алушы

химиялық элементтердің атомдық массасы жайлы анықтаманы тұжырымдайды;
натрий атомының абсолютті массасының мәнін түсіндіреді.

4-тоқсан

БөлімТақырып
7.4A Адам ағзасындағы химиялық элементтер және қосылыстар

Оқу мақсаты
7.5.1.1 Тағам өнімдерін химиялық заттардың жиынтығы деп түсіну

Бағалау критерийі
Білім алушы
Тағамдық өнімдер химиялық заттардың жиынтығы екеніне қорытынды жасайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Суреттегі тағамдық өнімдер және олардың химиялық құрамы туралы әңгіме құрастырыңыз.

Дәрумендер Нәруыз

Көмірсулар Майлар

Дескриптор
Білім алушы

суреттерге қарап, тағамдық өнімдер және олардың химиялық құрамы туралы әңгіме құрастырады.
2. Адам ағзасына қажет тағамдық өнімдерді қоректік заттарға бай болуына байланысты жіктеңіз:
грек жаңғағы, шекілдеуік майы, сиыр еті, жұмыртқа, картоп, айран, нан, күріш, қияр, апельсин, зәйтүн майы, алма, сары май.

Тағам аты
Құрамы

Нәруыз
Көмірсу
Майлар
Дәрумендер

Дескриптор
Білім алушы

адам ағзасына қажет тағамдық өнімдерді қоректік заттардың бай болуына байланысты жіктейді және кестені толтырады;

кестеге нәруызды жіктейді;

кестеге көмірсуды жіктейді;

кестеге майды жіктейді;

кестеге дәруменді жіктейді.

БөлімТақырып
7.4B Геологиялық химиялық қосылыстар

Оқу мақсаты
7.4.2.2 Кейбір минералдар мен пайдалы табиғи қосылыстардың кендерге жататынын білу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Кендерді құрамындағы анықталған металл және олардың құрамындағы басқа да қосылыстарға қарап жіктейді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну
Тапсырма

1. Темір және оның қоспаларынан тұратын қара металлургия құймаларын (шойын, болат) құрамындағы металдарға және басқа элементтерге қарап сәйкестендіріңіз.

Кеннің аты

Құрамы
Шойын

2% аз С және лигерлеуші қоспалар
Болат

2,4-3,8% С, Si. Mn
Сұр шойын

6% астам әр түрлі химиялық қосылыстар
Ақ шойын

93% Fe, 2-4.5% C, қалғаны P, Si, Mn, S

Дескриптор
Білім алушы

темір құймаларын құрамындағы металдарға және басқа элементтерге қарап сәйкестендіреді.

2. Жер қыртысында металдар көбінесе қосылыстар түрінде кездеседі. Минералдардан алынатын металдарды сәйкестендіріңіз.

1) Әктас

A) Мыс
2) Боксит

B) Кальций
3) Малахит

C) Алюминий

Дескриптор

Білім алушы

минералдар атауы мен металдар атауын сәйкестендіреді.

БөлімТақырып
7.4B Геологиялық химиялық қосылыстар

Оқу мақсаты
7.4.2.5 Табиғи ресурстарды өндірудің қоршаған ортаға әсерін зерделеу

Бағалау критерийі
Білім алушы
Табиғи ресурстарды өндірудің қоршаған ортаға әсерін анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма

1. Адамның қоршаған ортаға әсері кестесін толтырып, табиғи ресурстарды өндіретін өндірістік кешендердің қоршаған ортаға тигізетін салдары туралы сипаттаңыз. Салдарлар әсерін азайтатын шараларды ойластырыңыз.

Табиғи ресурстарды өндіретін
өндірістік кешендер
Олардың қоршаған ортаға әсері
Әсерін азайтатын шаралар

Дескриптор

Білім алушы

табиғи ресурстарды өндіретін өндірістік кешендерді атайды;

өндірістік кешендердің қоршаған ортаға әсерін сипаттайды;

әсерін азайтатын шараларды ұсынады.

2. Жер қыртысындағы пайдалы қазбалардың өндірілуі тау-кен, ұңғымаларды бұрғылау, шахтаның дамуына байланысты. Әрбір әдіс қоршаған ортаға өз зиянын тигізетіні анық.

(a) Пайдалы қазбаларды өндірудің қоршаған ортаға тигізетін оң әсерін жазыңыз.
_______________________________________________________________________________

(b) Пайдалы қазбаларды өндірудің кері әсерін жазыңыз.
_______________________________________________________________________________

(с) Пайдалы қазбаларды өндіру кезінде ауаны көп мөлшерде ластайтын газды атаңыз.
_______________________________________________________________________________

(d) Парниктік газдардың көбеюінің салдарын сипаттаңыз.
_______________________________________________________________________________

Дескриптор
Білім алушы

пайдалы қазбаларды өндірудің оң әсерін жазады;
пайдалы қазбаларды өндірудің кері әсерін жазады;
ауаны ластайтын газдың түрін анықтайды;
парниктік газдардың көбеюінің салдарын жазады.