Қан жасушалары
Қалыптастырушы бағалауға арналған
тапсырма жинағы
Биология
8-сынып
Құрметті мұғалім!
Аталған Тапсырма жинағы білім беру мазмұнын жаңарту аясында мұғалімдерге көмек құралы ретінде құрастырылды. Бұл мұғалімдердің ұжымдық жұмысының нәтижесі. Бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар Тапсырма қалыптастырушы бағалауды өткізуге, сабақты жоспарлауға, ұқсас Тапсырмады құрастыруға және іріктеп алуға, Оқу мақсатына жетуге қатысты сындарлы кері байланыс беруге көмектесетін үлгі болып табылады.
Жинақтың ұсынылған сипаты сізге білім алушының қажеттілігі мен мүмкіндігін есепке ала отырып, Тапсырмаға толықтырулар мен өзгерістер енгізуіңізге, бейімдеуіңізге мүмкіндік береді.
Қосымша материалдарды (нұсқаулықтар, таныстырылымдар, жоспарлар және т.б.), форумдағы талқылауларды және бейне нұсқауларды сіз Назарбаев Зияткерлік мектептері ДББҰ smk.edu ресми сайтынан таба аласыз.
Жемісті жұмыс пен шығармашылық табыс тілейміз!
Жинақ негізгі мектеп мұғалімдеріне, әдіскерлерге, критериалды бағалау бойынша өңірлік және мектеп үйлестірушілеріне, басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Жинақты дайындау барысында ресурстар (суреттер, мәтіндер, бейне және аудио материалдар, т.б.) қолжетімді ресми интернет-сайттардан алынды. Жинақ коммерциялық емес мақсатта құрастырылған.
2
МАЗМҰНЫ
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА 4
Бөлім Жасушалық биология 4
Бөлім Молекулалық биология 7
Бөлім Тірі ағзалардың көп түрлілігі 11
Бөлім Қоректену 17
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА 26
Бөлім Заттардың тасымалдануы 26
Бөлім Тыныс алу 43
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА 47
Бөлім Бөліп шығару 47
Бөлім Қозғалыс. Биофизика 51
Бөлім Координация және реттелу 57
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА 68
Бөлім Көбею 67
Бөлім Өсу және даму 72
Бөлім Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары 73
Бөлім Биосфера, экожүйе, популяция 72
Бөлім Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері 83
3
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА Бөлім Жасушалық биология
Тақырып Прокариот және эукариот жасушалардың құрылысы: ядроның
болуы және орналасуы, жасуша қабырғасы, жасуша мембранасы, пластидтер, митохондрия, рибосомалар, Гольджи аппараты, вакуоль
Оқу мақсаты 8.4.2.2 Прокариот және эукариот жасушаларының құрылысын
cалыстыру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Эукариоттық және прокариоттық жасушаларының
құрылысын анықтайды
• Эукариоттық және прокариоттық жасушаларының
құрылысын салыстырады
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі
Тапсырма
1. Суретте жасуша құрылысы қай ағзаға тән екенін атаңыз:
А______________________________________________________________________________
В______________________________________________________________________________
(а) Суреттен екі жасушаға ортақ 2 санымен белгіленген құрылымның қызметін жазыңыз. ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________
(b) Суреттен №1;5және 6 сандарымен белгіленген құрылымдарды атаңыз.
1_______________________________________________________________________________
5_______________________________________________________________________________
6 ______________________________________________________________________________
Cуреттен № 1;5 және 6 cандарымен көрсетілген құрылымдардың қызметін жазыңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
А жасушасын анықтайды;
4
В жасушасын анықтайды;
А және В жасушаларындағы ортақ құрылымды атайды;
А жасушасы құрылымдарының қызметін сипаттайды;
В жасушасы құрылымдарының қызметін сипаттайды.
2. Кестені толтырыңыз.
Жасуша бөліктері
Қызметі
Прокариот
Эукариот
(жоқбар)
(жоқбар)
Жасуша мембранасы
Генетикалық материал
Ядро
Эндоплазмалық тор
Аппарат Гольджи
Жасушасы қабырғасы
Митохондрия
Гольджи аппараты
Вакуоль
Дескриптор
Білім алушы
кестеде келтірілген жасуша бөліктерінің қызметін сипаттайды;
прокариот жасушасының бөліктерінің бар жоқтығын анықтайды;
эукариот жасушасы құрылысында кездесетін бөліктерін анықтайды.
5
Тақырып
Өсімдік ұлпаларының әртүрлілігі: түзуші, жабын, негізгі,
өткізгіш, механикалық, бөліп шығарушы ұлпа
Оқу мақсаты
8.4.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын
классификациялау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Өсімдіктер
және
жануарлардың
ұлпаларын
сипаттайды
Ойлау дағдыларының
Білу және түсіну
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
1. Сөйлемді аяқтаңыз.
Шығу тегі мен құрылысы ұқсас және ағзадағы атқаратын қызметі бір-бірімен байланысты жасушалар тобы ... деп аталады.
А) жасуша, В) мүше, С) мүшелер жүйесі, D) ұлпа.
Дескриптор Білім алушы
ұлпаға анықтама береді.
2. Суретті мұқият қараңыз.
(a) Суретті пайдаланып ұлпаларды (өсімдіктер, жануарларға) жіктеңіз.
Өсімдік ұлпалары: _______________________________________________________________
Жануар ұлпалары: _______________________________________________________________
(в) Суреттегі А және В әріптерімен берілген ұлпалардың қызметін сипаттаңыз.
______________________________________________________________________________
В ______________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
өсімдік және жануарлар ұлпаларын суреттер арқылы жіктейді;
А және В әріптерімен берілген ұлпаларының қызметін анықтайды.
6
Бөлім Молекулалық биология
Тақырып Жасушаның құрамындағы органикалық заттар. Мономерлер
мен полимерлер арасындағы айырмашылық
Оқу мақсаты 8.4.1.1 Биологиялық мысалдарды пайдаланып, полимерлер
мен мономерлер арасындағы айырмашылықты сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Мономер мен полимер арасындағы айырмашылықты
анықтайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Мономер, полимер терминдеріне анықтама беріңіз:
Мономер дегеніміз___________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Полимер дегеніміз____________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
мономер терминіне анықтама береді;
полимер терминдеріне анықтама береді.
2. Берілген формулаларды мономер және полимерлерге жіктеңіз.
Мономер:____________________________________________________________________
Полимер:____________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
берілген формулалар ішінен мономерді анықтайды;
берілген формулалар ішінен полимерді анықтайды.
3. Қажетті терминдермен толықтырыңыз.
Нәруыздар
Нуклеотид
майлар
Крахмал
Дескриптор Білім алушы
аталған полимерлерге сәйкес мономерлерді анықтайды;
мономерге сай полимерді анықтайды.
7
Тақырып Көмірсулар – энергия көзі. Глюкоза, сахароза, гликоген,
крахмал, жасұнық пен хитиннің маңызы және қызметтері. Липидтердің қасиеттері мен қызметі. Липидтердің әртүрлілігі: майлар, фосфолипидтер, балауыз
Оқу мақсаты 8.4.1.2 Көмірсулар мен липидтердің биологиялық
қызметтерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Көмірсулар мен липидтің қасиеттері мен биологиялық
қызметтерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі
Тапсырма
1. Сызбада көрсетілген гликогеннің қасиетін жазыңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
көмірсуға тән (гликогеннің) қасиетін жазады.
2. Төмендегі берілген суретті зерттеп, аталған көмірсулардың биологиялық маңызы мен қызметін сипаттаңыз.
А.___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
8
Дескриптор Білім алушы
крахмалдың биологиялық маңызы мен қызметін сипаттайды;
гликогеннің биологиялық маңызы мен қызметін сипаттайды.
3. Майларға анықтама беріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(a) Суреттерге назар аударыңыз (аю, бал ара), липидтердің қандай түрлері айтылғандығын түсіндіріңіз.
А. В.
А.__________________________________________________________________________
В.__________________________________________________________________________
(b) Биологиялық маңызын сипаттаңыз.
А. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ В.___________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
майларға анықтама береді;
липидтің А түрін анықтайды;
липидтің В түрін атайды;
А және В липидтердің биологиялық маңызын сипаттайды.
9
Тақырып
Нәруыздар, қасиеттері мен қызметтері
Оқу мақсаты
8.4.1.3
Нәруыздардың қасиеттері мен биологиялық
қызметтерін сипаттау
Бағалау критерийі
Білім алушы
•
Нәруыздардың қасиеттері мен биологиялық
қызметтерін анықтайды
Ойлау дағдыларының
Білу және түсіну
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
1. Суретке назар аударыңыз. Нәруыздарға атау беріңіз және биологиялық қызметін сипаттаңыз.
А.
В.
с.
D.
А.________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
В.________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
С.________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
D.________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
А, В, С және D суреттерді пайдаланып, нәруыздарға атау береді;
А, В, С және D суреттерді пайдаланып, нәруыздардың қызметін сипаттайды.
10
Бөлім Тірі ағзалардың көп түрлілігі
Тақырып Зертханалық жұмыс Өсімдіктер бөлімдеріндегі
ерекшелік белгілерді анықтау. Балдырлар, мүктәрізділер, қырықжапырақ тәрізділер, ашық тұқымдылар және жабық тұқымдылар
Оқу мақсаты 8.1.1.1 Балдырлар, мүктәрізділер, қырықжапырақ
тәріздестер, ашықтұқымдылар және жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Балдырлар, мүктәрізділер, қырықжапырақ
тәріздестер, ашықтұқымдылар және
жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің
ерекшеліктерін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Суретте берілген өсімдіктерге назар аударыңыз. Жіктеңіз.
А. Төменгі сатылы өсімдіктер:___________________________________________________
B. Жоғары сатылы,споралы өсімдіктер: ___________________________________________
С . Тұқымды өсімдіктер:_________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
өсімдіктердің суреттері арқылы төменгі сатылы өсімдіктерді көрсетеді;
өсімдіктердің суреттері арқылы жоғары сатылы, споралы өсімдіктерді көрсетеді;
өсімдіктердің суреті арқылы тұқымды өсімдіктерді табады.
2. Өсімдік атауларын өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерімен сәйкестендіріңіз.
Өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктер
Өсімдік атаулары
1.
Тамыр, сабақ және жапырақ болмайды.
A. Балдырлар
2.
Тамырсабақты өсімдік, жапырақтарын вайя деп
B. Мүктер
атайды.
C. Қырықжапырақ
3.
Гүлді өсімдіктер.
тәріздестер
11
4.
Тамырдың рөлін ризоидтар атқарады.
D.
Ашықтұқымдылар
5.
Денесі талломнан тұрады.
E.
Жабықтұқымдылар
6.
Бұтақтың жоғары ұшында аналық бүрлер
орналасады.
7.
Түрі өзгерген өркен – гүл.
8.
Генеративті мүшелері:аталық және аналықтан
тұрады.
9.
Жапырақтары қылқанды, мәңгі жасыл өсімдіктер.
10.
Тұқымдары жабық орналасқан.
Дескриптор Білім алушы
балдырға қатысты өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерін табады;
мүктер қатысты өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерін табады;
қырықжапырақтәріздестер қатысты өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерін табады;
ашықтұқымды өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерін табады;
жабықтұқымды өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерін табады.
3. Суреттерді пайдаланып, кестені толтырыңыз.
А. В. С. D.
E.
Өсімдік топтары атауы
Құрылыстарындағы ерекшеліктері
А
В
С
D
Е
Дескриптор Білім алушы
балдырларды суреттер арқылы тауып, құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды;
мүктәрізділерді суреттерден тауып, құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды;
қырықжапырақ тәріздестерді суреттерден тауып, құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды;
ашықтұқымды өсімдіктерді суреттерден тауып, құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды;
жабықтұқымды өсімдіктерді суреттерден тауып, құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды.
12
Тақырып Саңырауқұлақтар патшалығы. Зең саңырауқұлағы: мукор,
пеницилл. Біржасушалы саңырауқұлақтар – ашытқы. Көпжасушалы саңырауқұлақтар. Қалпақшалы саңырауқұлақтар. Жеуге жарамды және улы саңырауқұлақтар
Оқу мақсаты 8.1.1.2 Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін анықтайды Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Суреттегі саңырауқұлақтың құрылысына назар аударыңыз.
Саңырауқұлақтың құрылысының атауларын жазыңыз:
Әр құрылымның атқаратын қызметін жазыңыз:
–
B – C – D – E – F –
Дескриптор Білім алушы
саңырауқұлақтардың құрылысын атайды;
саңырауқұлақтардың құрылысына сай анықтайды.
2. Суретке назар аударыңыз. № 3 және 4 саңырауқұлақ түрлеріне сипаттама беріңіз.
3.________________________________________________________________________________
4.________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
№3 саңырауқұлақтың түрін сипаттайды;
№4 саңырауқұлақтың түрін сипаттайды;
13
Тақырып Зертханалық жұмыс Дара жарнақты және қосжарнақтылар
өсімдіктер кластарының белгілерін зерттеу
Оқу мақсаты 8.1.1.3 Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді
негізгі белгілеріне қарай ажырату
Бағалау критерийі Білім алушы
• Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктер
кластарының белгілерін анықтайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Суреттегі тұқымның құрылысына назар аударыңыз. Қай класқа жататындығын анықтаңыз.
А.__________________________________________________________________________
В.__________________________________________________________________________
(a) Екі кластың арасындағы айырмашылықты кестеде толтырыңыз.
А В
Тұқымындағы
тұқымжарнақ саны
Жапырақтарындағы
жүйкелену
Тамыр жүйесі:
А. шығу тегіне қарай
В. пішініне қарай
Гүлдер саны
Дескриптор Білім алушы
тұқымның суреті арқылы өсімдіктердің кластарын ажыратады;
А және В кластарының арасындағы айырмашылықты анықтайды.
14
Тақырып Буынаяқтылар типі. Хордалылар типі. Сыртқы белгілеріне
қарай салыстырмалы сипаттама. Демонстрация Хордалы жануарлар мен буынаяқтылардың ерекшелік белгілерін анықтау
Оқу мақсаты 8.1.1.4 Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын
ерекше белгілері бойынша тану
Бағалау критерийі Білім алушы
• Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар
кластарының ерекше белгілерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Төмендегі жануарлардың суреттеріне назар аударыңыз.
А. В. С.
D. Е
Суреттен буынаяқтылар және хордалылар типіне жататын жануарлардың өкілін көрсетіңіз.
Буынаяқтылар типі:__________________________________________________
Хордалылар типі:____________________________________________________
(а) Суретте көрсетілген буынаяқтылар мен хордалыларға тән cыртқы екі белгіні анықтаңыз:
Буынаяқтылар типіне тән екі белгіні жазыңыз:
1.__________________________________________________________________________
2.__________________________________________________________________________
Хордалылар типіне тән екі белгіні жазыңыз:
1.__________________________________________________________________________
2.__________________________________________________________________________
(b). Буынаяқтылар мен хордалылар типіне тән ерекшеліктерді сәйкестендіріңіз:
15
Буынаяқтылар типіне тән ерекшеліктер:
Хордалыларға тән ерекшеліктер:
Желісі бар.
Қанайналым жүйесі - тұйық.
Көптеген желбезек саңылаулары бар.
Денесі екі жақты симметриялы.
Қан тарату жүйесі тұйықталмаған ашық жүйелі.
Денесі хитин тәрізді затпен қапталған.
Дескриптор Білім алушы
буынаяқтылар типіне жататын жануарларды анықтайды;
хордалылар типіне жататын жануарларды анықтайды;
буынаяқтылар типіне тән белгілерді атайды;
хордалылар типіне тән белгілерді атайды;
суреттер арқылы буынаяқтылар мен хордалылар типінің құрылысындағы ерекшеліктерін сипаттайды;
екі типке тән ерекшеліктерді сәйкестендіреді.
16
Бөлім Қоректену
Тақырып Жауын құртының, сиырдың және адамның асқорыту
жүйесінің құрылысы.
Модельдеу Адамның, сиырдың және
жауынқұртының асқорыту жүйесінің құрылысын
салыстыру
Оқу мақсаты 8.1.2.1 Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын
(сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстыру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын
(сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту
жүйесінің құрылысын сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. А, В және С әріптерімен берілген суреттерге назар аударыңыз.
А. В. С.
(a) А суретіндегі A және D әріптерімен көрсетілген асқорыту мүшелерінің атын атаңыз және қызметін жазыңыз: А____________________________________________________________________________
А қызметі:_____________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
D_____________________________________________________________________________
D қызметі:_____________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
(в). В суретінде №5 және С суреттегі L әрпімен белгіленген асқорыту мүшелеріне атау беріңіз және қызметін сипаттаңыз.
№5 __________________________________________________________________________ Қызметі:________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________ Қызметі:______________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________
Суретті пайдаланып, омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын сиыр мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысының реттілігін көрсетіңіз.
17
Омыртқасыз (жауынқұрт)
Күйіс қайыратын сиыр
Адам
Дескриптор Білім алушы
жауынқұртының A және D асқорыту жүйесін анықтайды және қызметін сипаттайды;
күйіс қайыратын (сиыр) жануар №5 және адамның ас қорыту жүйесінің L әрпімен белгіленген құрылысын анықтайды және қызметін сипаттайды;
омыртқасыз (жауынқұрт) ас қорыту жүйесінің құрылысының реттілігін анықтайды;
күйіс қайыратын сиырдың асқорыту жүйесінің құрылысының реттілігін анықтайды;
адамның асқорыту жүйесінің құрлысының реттілігін анықтайды.
18
Тақырып
Тістің құрылысы мен қызметі, сүт тістердің тұрақты тістерге ауысуы. Тіс гигиенасы
Оқу мақсаты
8.1.2.2 Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту ережелерін сипаттау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Тістің құрылысын және әртүрлі типтерін
сипаттайды
• Әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы байланысты анықтайды және тісті күту ережелерін түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Тістің типтері көрсетілген суретке назар аударыңыз.
(a) Тіс типтерінің атауын жазыңыз:
1.___________________________________________________________
2.___________________________________________________________
3.___________________________________________________________
4.___________________________________________________________
(b) Суретте көрсетілген тіс типтерінің қызметін сипаттаңыз:
1.___________________________________________________________
2.___________________________________________________________
3.___________________________________________________________
4.___________________________________________________________
(c) Тісті күтудің кем дегенде 2 -3 ережелерін ұсыныңыз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
тістің түрлерін атайды;
тіс түрлеріне байланысты қызметін сипаттайды;
тісті күту ережелерін сипаттайды.
Тақырып Адамның асқорыту жолдарының құрылысы. Асқорыту
бездері. Асқорыту мүшелерінің қызметі
Оқу мақсаты 8.1.2.3 Адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен
қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен
қызметтері арасындағы байланысты анықтайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. А; D және E әріптерімен белгіленген асқорыту мүшелерін атаңыз.
А____________________________________________________ D_____________________________________________________ Е_____________________________________________________
(а) Адамның асқорыту жүйесінің суреттін пайланып, асқорыту мүшелерінің реттілігін сызба арқылы жазыңыз. Мүшелер арасындағы байланысты түсіндіріңіз.
Дескриптор Білім алушы
адамның асқорыту жүйесінің мүшелерін, қызметін сипаттайды;
асқорыту мүшелерін ретімен жазады және арасындағы байланысты сипаттайды.
20
Тақырып
Тамақтану гигиенасы. Асқорыту мүшелерінің жұқпалы аурулары және олардың алдын алу. Тағамнан уланудың алдын алу. Алғашқы жәрдем шаралары. Ішек құрт ауруларының алдын алу
Оқу мақсаты
8.1.2.4 Асқорыту жолы ауруларының себептерін және астан улану себебін ашу
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Асқорыту мүшелерінің жұқпалы ауруларын және
олардың алдын алу шараларын сипаттайды
• Тағамнан уланудың себептерін анықтайды
• Ішек-құрт ауруларының алдын алу шараларын
түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз.
Аурудың түрлері
Сипаттама беріңіз
Дизентерия
Ботулизм
Іш сүзегі
(а) Неліктен тамақты шектен тыс көп ішпеу керек? Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі деген мақалды түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(b) А,В және С жағдайында бейнеленген суреттерді пайдаланып, асқазан – ішек жұқпалы ауруларының алдын алу шараларын сипаттаңыз.
А. В. С.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(c) Астан улану белгілерін суретке назар аудара отырып, жазыңыз.
1 2
1___________________________________________________________________________
2___________________________________________________________________________
(d) Ішек-құртты жұқтырудың екі себебін жазыңыз.
1___________________________________________________________________________
2___________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
аурудың түрлері:дизентерия,ботулизм және іш сүзегі туралы сипаттайды;
асқазан – ішек ауруларының алдын алу шараларын сипаттайды;
астан уланудың белгілерін анықтайды;
ішек-құртты жұқтырудың екі себебін келтіреді.
22
Тақырып Дәрумендер және олардың маңызы
Суда еритін және майда еритін дәрумендер
Оқу мақсаты 8.1.2.5 Адам ағзасындағы дәрумендердің
маңыздылығын сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Дәрумендердің адам ағзасындағы маңызын
түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1.Дәрумендердің маңызын көрсетіңіз.
A) Зат алмасу бұзылады
B) Ағзаның улануына әкеп соғады
C) Аурулардың пайда болуын күшейтеді
D) Жұқпалы ауруларға қарсы тұруын жоғарлатады
2.Суда еритін дәруменді белгілеңіз.
A) D
B) E
C) C
D) A
3.Майда еритін дәруменді белгілеңіз.
A) А
B) В тобындағы дәрумендер
C) C
D) РР
4. Ағза үшін дәрумендердің маңызын сипаттаңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
дәрумендердің маңызын анықтайды;
дәрумендердің суда еритін түрін ажыратады;
дәрумендердің майда еритін түрін ажыратады;
дәрумендердің маңызын түсіндіреді.
23
Тақырып
Дәрумендердің тәуліктік мөлшері. Авитаминоз,
гиповитаминоз және гипервитаминоз. А
авитаминоздағы ақшам соқыр, В1 авитаминоздағы бери
– бери ауруы, С авитаминоздағы қырқұлақ, Д
авитаминоздағы мешел аурулары
Оқу мақсаты
8.1.2.6 Құрамында дәрумендердің маңызды мөлшері
бар азық-түлік тізімін жасау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Дәрумендердің маңызды мөлшері бар азық-
түлік тізімін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз.
Дәрумендердің түрлері
Азық түлік тізімі
С
В
А
D
2. Графикте төрт тағамның құрамында кездесетін дәрумендер немесе минералды иондардың мөлшері көрсетілген.
A B C D A B C D A B C D A B C D
3. Қандағы оттегінің тасымалдануы үшін қажетті дәрумендер немесе минералды иондар көзі қай тағам құрамында бай болатынын белгілеңіз.
A) асбұршақ B) жұмыртқа С) балық D) жемістер
Дескриптор Білім алушы
дәрумендердің түрлеріне қарай азық-түлік тізімін анықтайды;
график арқылы 4 тағам құрамында кездесетін дәрумендер мен минералды иондарды көрсетеді;
Қандағы оттегінің тасымаладануына қажетті дәрумендер мен минералды иондардың қандай тағам құрамында болатынын көрсетеді.
24
Тақырып Зертханалық жұмыс Тағамдық заттар
құрамынан С дәруменді анықтау
Оқу мақсаты 8.1.2.7 Азық – түлік құрамындағы С
дәруменін анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Азық – түлік құрамындағы С
дәруменін зерттейді
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Kестедегі ақпаратты басшылыққа алып, аталған көкөніс пен жеміс-жидек құрамындағы С дәрумені мөлшерінің дұрыс, әрі нақты берілгендігін тәжірибе арқылы қалай анықтауға болатындығын жасалынған тәжірибе арқылы түсіндіріңіз және есептеулер жүргізіңіз.
Кесте
Көкөністер
Аскорбин
Жеміс жидектер
Аскорбин
қышқылының
қышқылының
мөлшері
мөлшері
алмұрт
апельсин
50
қызанақ
5
алма
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
көкөністер мен жеміс – жидектер құрамындағы С дәруменін анықтайды.
25
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА Бөлім Заттардың тасымалдануы
Тақырып Ағзаның ішкі ортасы және оның маңызы.
Лимфа. Лимфа айналымы мен оның маңызы.
Гомеостаз. Ағзаның ішкі ортасы: қан, лимфа,
ұлпа сұйықтығы
Оқу мақсаты 8.1.3.5 Лимфа жүйесін және қан, ұлпа
сұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара
байланысты сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Лимфа жүйесін және қан, ұлпа
сұйықтығы мен лимфа арасындағы
өзара байланысты анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Төменде қажетті терминдерді пайдаланып, сөйлемді толықтырыңыз.
Ағзаның ішкі ортасы бірімен–бірі байланысты ... , ... және ... тұрады.
Ішкі ортаның тұрақты ... жасушалардағы заттардың қалыпты алмасуын және жасушаларға тән қызметтердің атқарылуын қамтамасыз етеді. Ұлпаларда жасушалар аралығында жасушаларды қоршап тұратын сияқты ... ... болады. ... қанның сұйық бөлігі плазмадан түзіледі. ... дәнекер ұлпасына жатады және аралық ішкі орта болып табылады. Қан ағзаның ішкі ортасының тұрақты құрамы мен қасиеттері - ... сақтауға қатысады. ... ұлпа сұйықтығынан түзіледі және ақшыл сарғыш түсті болып табылады.
Қажетті терминдер: лимфа, ұлпа сұйықтығы, қан , құрамы, ұлпа сұйықтығы, лимфа, қан және гомеостаз.
Дескриптор Білім алушы
қан, ұлпа сұйықтығы және лимфаның ағзада орналасуы мен қызметтерін сипаттайды.
26
Тақырып
Оқу мақсаты
Бағалау критерийі
Ойлау дағдыларының деңгейі
Тапсырма
1. Қан құрамы бейнеленген суретке назар аударыңыз.
(a) Қан құрамы бойынша мұғалім жоғарыда сызбада қателер жіберген, сол қателерді жөндеңіз.
Қанның құрамы мен қызметі. Қан түйіршіктері: эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер. Плазма. Қанның қызметі: транспорттық, гомеостаздық, қорғаныштық
8.1.3.1 Қан құрамы мен қызметін сипаттау
Білім алушы
Қан құрамы мен қызметін анықтайды
Білу және түсіну
Қолдану
атауы:_______________________________________________________________
Қызметі:_______________________________________________________________
атауы:_______________________________________________________________
Қызметі:_______________________________________________________________
С атауы:________________________________________________________________
Қызметі:________________________________________________________________
(b) Сандық сипаттағы ақпараттарды қанның жасушаларымен сәйкестендіріңіз.
Қан жасушалары
Сандық сипаттағы ақпараттар
1.эритроциттер
A. 1
мм3 5 млн жасуша
B. диаметр 7 мкм
2.лейкоциттер
C. тіршілік ету ұзақтығы 120 күн
D. 1
мм3 4-9 мың.
3.тромбоциттер
E. тіршілік ету ұзақтығы 5-8 күн
F. диаметрі 4-15мкм
G. 1
ядросы бар
Дескриптор
Білім алушы
қан құрамына кіретін компоненттерді анықтайды;
қызметін сипаттайды;
қан жасушаларының құрылысы мен тіршілік ету ұзақтығының маңызын анықтайды.
27
Тақырып Зертханалық жұмыс Әр түрлі ағзалардың қан
жасушаларын зерттеу. Қан жасушаларын формасына, мөлшеріне, санына және ядросының болуына қарай салыстыру
Оқу мақсаты 8.1.3.2 Дайын микропрепараттар арқылы әртүрлі
ағзалардың қан жасушаларының құрылыс ерекшеліктерін зерттеу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Дайын микропрепараттар арқылы әртүрлі
ағзалардың эритроциттердің құрылыс
ерекшеліктерін зерттейді
Ойлау дағдыларының Жоғары деңгей дағдылары
деңгейі
Тапсырма
1. Қан жасушаларына назар аударыңыз.
Қандай ағзаның қан жасушалары бейнеленген, анықтаңыз.
А.___________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
(a)Кестені толтырыңыз. Екі ағзаның қан құрамындағы эритроциттерін салыстырыңыз.
Салыстыру белгілері
А ағза
В ағза
Жасуша диаметрі , мкм
Жасушаның пішіні
Ядросының болуы
Дескриптор
Білім алушы
дайын микропрепараттар арқылы әртүрлі ағзалардың қан жасушаларының құрылыс ерекшеліктерін анықтайды;
екі ағзаның қан құрамындағы эритроциттерді салыстырады.
28
Тақырып Иммунитет. Гуморальдық және жасушалық иммунитет.
Лейкоциттердің түрлі типтері және олардың қызметтері. Т және В лимфоциттердің әрекет етуі
Оқу мақсаты 8.1.3.3 Лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін
сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін
сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Лейкоциттердің түрлері келтірілген сызбаны аяқтаңыз.
В-лимфоциттер
(a) Суретке назар аударыңыз.
Түзілетін орынын жазыңыз:
А. _____________________________________________________________________________
В. _____________________________________________________________________________
Е. _____________________________________________________________________________
Қызметтерін жазыңыз:
А._____________________________________________________________________________
В._____________________________________________________________________________
Е._____________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
лейкоциттердің түрлерін жіктейді;
лейкоциттердің түрлерінің түзілетін орынын анықтайды;
лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметін анықтайды.
29
2. Иммунитет терминіне анықтама беріңіз.
Иммунитет дегеніміз -
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(а) Иммунитеттің түрлерін сипаттамаларымен сәйкестендіріңіз.
A) туа пайда болған иммунитет
B) жүре пайда болған иммунитет
C) белсенді жасанды иммунитет
D) енжар жасанды иммунитет
1. Ағзаға емдік сарысуды енгізгеннен кейін пайда болады.
2. Ағзада антиденелер жұқпалы аурумен ауырғаннан кейін қалыптасады.
3. Ағза вакцина енгізгеннен кейін түзіледі.
4.Ағзаға ата-анадан тұқым қуалау арқылы беріледі.
Дескриптор Білім алушы
иммунитетке анықтама береді;
иммунитет түрлерінің сипаттамаларын сәйкестендіреді.
30
Тақырып Иммунитет. Гуморальдық және жасушалық иммунитет.
Лейкоциттердің түрлі типтері және олардың қызметтері. Т-және В-лимфоциттердің әрекет етуі
Оқу мақсаты 8.1.3.4 Гуморальдық және жасушалық иммунитетті
салыстыру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Гуморальдық және жасушалық иммунитеттің
ерекшеліктерін анықтайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Жасушалық және гуморальдық иммунитет механизмі сызбада көрсетілген.
Жасушалық және гуморальдық иммунитет механизмі сызбасында А және В нені
білдіретінін түсіндіріңіз.
А____________________________________________________________________________
В____________________________________________________________________________ Сызбаны ескеріп, кестені толтырыңыз.
Иммунитет түрі
Әсер ететін факторлар
Жою механизмін сипаттаңыз
жасушалық иммунитет
гуморальдық иммунитет
Дескриптор Білім алушы
жасушалық және гуморальдық иммунитеттің механизмін салыстырады;
жасушалық және гуморальдық иммунитетке әсер ететін факторларды және жою механизмін сипаттайды.
31
Тақырып Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу: амебалық
қантышқақ, фитофтороз, оба, күл, лейшмания, герпес
Оқу мақсаты 8.4.3.1 Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар,
бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар,
бактериялар мен вирустар қоздыратынмен
туындайтын аурулардың ерекшеліктерін
және алдын алу шараларын түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Сәйкестендіріңіз.
Қарапайымдар туындататын аурулар:_____________________________________
Саңырауқұлақтар туындататын аурулар:__________________________________
Бактериялар туындататын аурулар:_______________________________________
Вирустар қоздыратын: _________________________________________________
A.
Қантышқақ
B.
Фитофтороз
C.
Оба
D.
Күл
E.
Лейшмания
F.
Герпес
(a) Кестені толтырыңыз.
Иесі
Зақымдайтын
Келтіретін
Таратушысы
орны
зияны
Лейшмания
Қантышқақ
\дизентерия
амебасы\
Трипоносома
(b) Саңырауқұлақтар және вирустар арқылы таралатын аурулардың кем дегенде 2 алдын алу шараларын жазыңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
32
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
қарапайымдар, саңырауқұлақтар, вирустар және бактериялар арқылы таралатын ауруларды ажыратады;
лейшмания ауруының таратушысын, зақымдайтын бөлігін сипаттайды;
қантышқақ ауруының таралуы мен зақымдайтын жерін сипаттайды;
трипоносома ауруының таралуы мен зақымдайтын бөлігін сипаттайды;
саңырауқұлақтар мен вирустар арқылы таралатын аурулардың алдын алу шараларын түсіндіреді.
33
Тақырып Иммунитет. Иммунитеттің түрлері: туа пайда болған
және жүре пайда болған иммунитет. Екпенің
(вакцин) түрлері және оның жасанды иммунитетті
қалыптастырудағы маңызы. Жұқпалы аурулардың
алдын алу
Оқу мақсаты 8.1.3.6 Аурудың алдын алудағы вакцинацияның
рөлін бағалау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Аурудың алдын алудағы вакцинацияның
рөлін бағалайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Сөйлемді аяқтаңыз.
Вакцинация дегеніміз -
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(а) Аурудың алдын алудағы вакцинацияның рөлін бағалау туралы 80-90 сөзден тұратын
эссе жазыңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
- вакцинацияға анықтама береді;
- вакцинацияның маңызын түсіндіреді.
34
Тақырып Қан топтары. Қан құю. Резус-фактор.
Агглютинация. Резус-конфликт
Оқу мақсаты 8.1.3.7 Агглютинация және резус-конфликт
механизмдерін түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Агглютинация және резус-конфликт
механизмдерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Терминдерге анықтама беріңіз.
Донор дегеніміз _________________________________________________________________
Реципиент дегеніміз______________________________________________________________
Агглютиногендер дегеніміз _______________________________________________________
Резус–конфликт дегеніміз ________________________________________________________
Агглютинация дегеніміз _________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
агглютинация, резус-конфликт, агглютиногендер, донор,
реципиент терминдеріне анықтама береді.
2. Есепті шешіңіз.
Ауруханада бірінші және екінші топ қандары сақталған. Ауруханаға көп қан жоғалтқан, зардап шеккен адамды әкелгенде, зерттеме көрсеткендей оның қан тобы төртінші болып шықты. Ауруханада сақталған қан топтарын зардап шеккен адамға құюға бола ма? Неге? Егер зардап шеккен адамның қаны үшінші топ болса ше? Түсіндіріңіз.
(a) Ана мен баланың резус факторының суретіне назар аударыңыз. Қандай тұжырымдама жасар едіңіз, түсіндіріңіз.
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
aуруханада зардап щегушіге қан топтары алмастырып құйылған жағдайды түсіндіреді;
aна мен бала арасындағы резус конфликт механизмін сипаттайды.
35
Тақырып Буылтық құрттардың (жауын құрт), ұлулардың,
буынаяқтылардың және омыртқалылардың жүрегі және қантамырларының құрылысы мен қызметі
Оқу мақсаты 8.1.3.8 Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар
жүйелерінің маңызын сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар
жүйелерінің маңызын түсіндіреді
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Суреттерге назар аударыңыз.
А В
С D
А;В;С және Д нұсқаларындағы ағзалардың қан айналым жүйесі мүшелеріне атау беріңіз.
№2________________________________________________________________________
В №4________________________________________________________________________
С №4________________________________________________________________________
D №3________________________________________________________________________
(а) А; В; С және Д нұсқаларындағы қан айналым жүйесі мүшелерінің қызметіне сипаттама беріңіз.
№2.________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
В №4.________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
С №4. _______________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
D №3._______________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
жауын құрт, ұлу, бунақденелілер және сүтқоректілердің қан айналым жүйесі мүшлерін анықтайды;
қызметтерін сипаттайды.
36
Тақырып
Буылтық құрттардың (жауын құрт),
ұлулардың, буынаяқтылардың және
омыртқалылардың жүрегі және
қантамырларының құрылысы мен қызметі
Оқу мақсаты
8.1.3.9
Қантамыр қабырғасының құрылысы
мен олардың қызметі арасындағы байланысты
орнату
Бағалау критерийі
Білім алушы
•
Қантамыр қабырғасының құрылысы
мен олардың қызметі арасындағы
байланысты анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1.Дұрыс, қате тұжырымды табыңыз. Д және Қ әріптерімен белгілеңіз.
Вена (көктамыр) қан жүректен барлық мүшелерге ағатын ірі қантамыры.
Артерия (салатамыр) қабырғасы қалың, иілгіш және серпімді келеді.
Жүрек жиырылғанда қан үлкен қысыммен венаға (көктамырға) ағады.
Веналар қан мүшелер мен ұлпалардан жүрекке ағатын ірі қантамыры.
Капилляр (қылтамыр) біздің денеміздің барлы мүшелеріне тармақталған тор түзеді.
Артерия қабырғасы венаға қарағанда жұқа, бұлшықет және созылғыш талшықтар аз.
Капилляр ұсақ және жіңішке қан тамырлары.
Вена (көктамыр) қабырғасы жұқа және жұмсақ.
(b) Қан тамырлар түрін олардың құрылысындағы ерекшеліктерімен сәйкестендіріңіз.
Қан тамырлар түрі
Құрылысындағы ерекшеліктер
1.
Артерия (салатамыр)
A)
Қабырғасы жұқа, бұлшықет және
2.
Вена (көктамыр)
созылғыш талшықтар аз.
3.
Капилляр (қылтамыр)
B)
Қабырғасы
жасушалардың
бір
қабаттынан тұрады.
C)
Қабырғасы қалың, серпімді және
олардың құрамында созылғыш
талшықтар өтетін бірыңғай салалы
бұлшықеттер кіреді.
B)
D. Ең ірісі – қолқа.
(b) Қан тамырларына атау беріңіз.
A_________________________________________________________________________
B_________________________________________________________________________
C_________________________________________________________________________
с) Қан тамырларының №1 және №5 санмен көрсетілген құрылысына сипаттама беріңіз. №1________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
№5________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
қантамырлар түріне берілген сипаттамаларды анықтайды;
қантамырлар түрлерін құрылысындағы ерекшеліктері арқылы сәйкестендіреді;
суреттер арқылы қан тамырлар түрлерін атайды;
қан тамырлар құрлысындағы ортақ құрылымды анықтайды;
қызметін сипаттайды.
38
Тақырып Қантамырлар жүйесінің түрлері. Ашық және
тұйық қанайналым жүйелері. Үлкен және кіші қанайналым шеңберлері. Адамның қанайналым жүйесі
Оқу мақсаты 8.1.3.10 Жануарлардың қантамырлар жүйесі
түрлерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Жануарлардың қанайналым жүйесі
түрлерін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. А және В сызбаларына назар аударыңыз. Қанайналым жүйесі түрлеріне атау беріңіз.
_________________________________________________________________________
В__________________________________________________________________________
(a) Суретке мұқият назар аударыңыз.
Жауын құртының қанайналым жүйесінің түрі:
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Шегірткенің қанайналым жүйесінің түрі:
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(в) Қай сызбада адамның қанайналым шеңбері көрсетілгенін белгілеңіз.
39
(с) А, В, С және D нұсқаларында қандай жануарлардың қанайналым шеңберлері берілген. Әр қанайналым шеңберіне сипаттама беріңіз.
А______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
B______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
C______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
D______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
жануарлардың қанайналым жүйесі түрлерін ажыратады;
жауын құрты мен шегірткенің қанайналым жүйесі түрін ажыратады;
қанайналым жүйесі шеңберін сызба арқылы ажыратады^
әр қанайналым шеңберіне сипаттама береді.
40
Тақырып Зертханалық жұмыс Дене жаттығуларының жүрек
жұмысына әсерін зерттеу
Оқу мақсаты 8.1.3.11 Дене жаттығуларының жүрек жұмысына
әсерін зерттеу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Дене жаттығуларының жүрек жұмысына
әсерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Дене жаттығуларының жүректің жұмысына әсерін сипаттаңыз.
Шыныққан адам
Шынықпаған адам
Ер адам - 50-60
Ер адам - 70-80
Әйел адам - 60-70
Әйел адам - 75-85
Кестеде көрсетілген мәліметтерді пайдаланып, дене жаттығуларының жүрек жұмысына әсерін түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
- дене жаттығуларының жүрек жұмысына
әсерін сипаттап, тұжырымдайды.
41
Тақырып
Жүрек-қантамырлар жүйесі аурулары (гипертония,
инфаркт, тахикардия, ишемиялық ауру, атеросклероз,
инсульт). Аурудың себептері: тұқым қуалайтын
ауруларға бейімділік, салауатты өмір салтын дұрыс
ұстанбау, т.б.
Оқу мақсаты
8.1.3.12 Қантамыр жүйесі ауруларының себептері мен
ауру белгілерін сипаттау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Қантамырлар жүйесі ауруларының себептері
мен белгілерін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз.
Жүрек - қантамырлар
Пайда болу себептері
Ауру белгілеріне
жүйесінің аурулары
сипаттама беріңіз
Гипертония
Инфаркт
Тахикардия
Ишемиялық ауру
Инсульт
2. Жүрек - қантамырлар жүйесінің ауруларына темекі мен ішімдіктің әсерін түсіндіріңіз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
жүрек - қантамырлар жүйесі ауруларының түрлеріне сай сипаттама береді;
пайда болу себептерін жазады;
жүрек-қантамырлар жүйесі ауруларына әсер ететін зиянды заттарды түсіндіреді.
42
Бөлім Тыныс алу
Тақырып Альвеола мен қан арасындағы газ алмасу. Өкпедегі
қанның оттекке қанығуы. Ұлпа мен қан арасындағы
газ алмасу. Қанның көмірқышқыл газына қанығуы,
жасушаның оттекке қанығуы
Оқу мақсаты 8.1.4.1 Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін
сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін
талдайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Адамның тыныс алу жүйесі бейнеленген суретке назар аударыңыз.
Атауын және қызметін жазыңыз.
A______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
В______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
К______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
J_______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
D______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(a) Сызбаға назар аударыңыз. Сызба бойынша механизмді тұжырымдаңыз.
43
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(b) Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін сұрақтарға жауап беру арқылы салыстырыңыз.
Салыстыру сұрақтары
Өкпедегі
ұлпадағы
Басында қанның түсі қандай
болады?
Қанға қандай газ түседі?
Қаннан қандай газ шығады?
Қанның түсі шыққанда
қандай болады?
Қай қанайналым шеңберінде
жүзеге асады?
Дескриптор Білім алушы
aдамның тыныс алу жүйесінің мүшелері мен қызметін сипаттайды;
өкпедегі және ұлпадағы газ алмасу механизмін сипаттайды;
өкпедегі және ұлпадағы механизмдерді салыстырмалы түрде сипаттайды.
44
Тақырып
Тыныс алу және тыныс шығару механизмі. Кеуде
қуысының құрылысы. Тыныс алуға және тыныс
шығаруға қатысатын бұлшықеттер. Тыныс алу және
тыныс шығарудағы көкеттің маңызы. Ауа жүретін
жолдардағы қысымның өзгеруі
Оқу мақсаты
8.1.4.2 Тыныс алу және тыныс шығару механизмін
түсіндіру
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Тыныс алу және тыныс шығару механизмін
сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Қолдану
1. Көкет қозғалғанда кеуде қуысының көлемі қай бағытта өзгереді, түсіндіріңіз.
(a)Тыныс алу механизмін түсіндіріңіз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Тыныс шығару механизмін түсіндіріңіз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(b) Мүшелердің күйі мен тыныс алу және тыныс шығару өзгерісі кестесін толтырыңыз.
Мүшелердің күйі
Тыныс алу
Тыныс шығару
Ми
Қабырғааралық бұлшықеттер
Диафрагма
Кеуде қуысының көлемі
Ұлғаяды
Кішірейеді
Өкпе
Нәтиже
Кеуде қуысының қысымы,өкпедегі
альвеоладағы және қолқадағы
Дескриптор Білім алушы
тыныс алу және тыныс шығару механизмін түсіндіреді;
кестені толтырады.
45
Тақырып
Тыныс алудың минуттық көлемі. Әр түрлі жастағы,
физикалық дамыған, ер және әйел адамдардың өкпесінің
тіршілік
сыйымдылығы. Тынысалу қозғалыстарының
жиілігі.
Шылым
шегудің
өкпенің
тіршілік
сыйымдылығына әсері.
Зертханалық жұмыс Өкпенің тіршілік сыйымдылығын
зерттеу
Оқу мақсаты
8.1.4.3 Өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтау және
қалыпты жағдайдағы және дененің физикалық жүктемесі
кезіндегі
тыныс алудың минуттық көлемін анықтау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтайды
• Қалыпты жағдайдағы, дененің физикалық
жүктемесі кезіндегі тыныс алудың минуттық
көлемін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Бейнеленген адамдардың өкпелерінің тіршілік сыйымдылығы неге әртүрлі екенін түсіндіріңіз.
А В С
А______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
В______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
С______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтайды;
қалыпты жағдайдағы, дененің физикалық жүктемесі кезіндегі тыныс алудың өзгерісін түсіндіреді.
46
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА Бөлім Бөліп шығару
Тақырып
Зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы (бүйрек,
несепағар, қуық, несеп жолы) мен қызметі. Бөліпшығару
және сүзу мүшелері. Бүйректің құрылысы (қыртысты
және милы қабат, нефрон, пирамида, астауша, бүйрек
өзекшелері)
Оқу мақсаты
8.1.5.1 Адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің
құрылысы мен қызметін сипаттау
8.1.5.2 Бүйректің құрылымдық бөліктерін танып білу
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің
құрылысы мен қызметін анықтайды
• Бүйректің құрылымдық бірлігін таниды және
түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Қолдану
1. Суретке назар аударыңыз.
Суреттегі зәр шығару жүйесінің № 2 санымен белгіленген мүшесін атаңыз.
№2___________________________________________________________________________
№2 санымен берілген мүшенің атқаратын қызметін сипаттаңыз. ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________
2. Суретке назар аударыңыз.
47
Е әрпімен белгіленген бүйрек құрылымын атаңыз. Қызметін жазыңыз.
Е_____________________________________________________________________________
Қызметі:_______________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы мен қызметін түсіндіреді;
бүйректің құрылымдық бірлігін атайды және қызметін сипаттайды.
48
Тақырып
Терінің маңызы, құрылысы мен қызметі. Тер бөлінудің
реттелуі
Оқу мақсаты
8.1.5.3 Терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы
маңызын сипаттау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Терінің құрылысын оның бөліп шығарудағы
маңызын анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Қолдану
1. Терінің құрылысы сызбасын толтырыңыз.
(a) Суреттегі А,В және С әріптерімен белгіленген тері құрылысына атау беріңіз және қызметін сипаттаңыз.
А____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
В____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
С____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
тері құрылысын сызбадан түсіндіреді;
терінің құрылысы мен қызметін анықтайды.
49
Тақырып Тері ауруларының пайда болу себептері мен салдары
(қышыма, теміреткі, безеу бөртпелері). Белгілері мен алдын алу шаралары
Оқу мақсаты 8.1.5.4 Тері ауруларының алдын алу шараларын
түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Тері ауруларының алдын алу шараларын
анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Ауруларға сипаттама беріңіз.
Қышыма ауруы_______________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Теміреткі ауруы_______________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Безеу ауруы __________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(а) Тері ауруы (теміреткі ауруы) белгілерін жазыңыз. ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
(в) Тері ауруларының (теміреткі, безеу және қышыма) алдын алу шараларына түсіндіріңіз. ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
қышыма ауруын сипаттайды;
безеу ауруын сипаттайды;
теміреткі ауруын сипаттайды;
теміреткі ауруының белгілерін жазады;
тері ауруларының (теміреткі,безеу және қышыма) алдын алу шараларын сипаттайды.
50
Бөлім Қозғалыс. Биофизика
Тақырып Адам қаңқасының құрылысы. Тірек-қимыл жүйесінің
маңызы мен қызметі
Оқу мақсаты 8.1.6.1 Тірек – қимыл жүйесінің қызметтерін
сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Тірек– қимыл жүйесінің қызметтерін
анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Cызықтық тест. Әр дұрыс жауапқа белгі ^ қойыңыз.
Түтікті сүйектің басы сүйектің қызыл кемігін құрайды.
Жақ сүйектерде тіс орналаспайды.
Мойын омыртқасының саны – 12.
Жауырын жалпақ сүйек.
Омыртқа жотасы төрт иілімнен тұрады.
Қан өндіру мүшесі – сүйектің қызыл кемігі.
1 2 3 4 5 6
(а) № 2;4;6; 8 сандарымен берілген сүйектерді атаңыз және қызметін анықтаңыз.
№2________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
№4_________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
№6 ________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
№8________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
51
Дескриптор Білім алушы
тірек-қимыл жүйесіне қатысты тұжырымдама арқылы сүйектердің маңызын анықтайды;
тірек- қимыл жүйесіне қатысатын №2,4,6 және 8 санмен берілген сүйектерді атайды;
тірек-қимыл жүйесіне қатысатын №2,4,6 және 8 санмен берілген қызметін сипаттайды.
52
Тақырып Сүйектің макро- және микроскопиялық құрылысы. Сүйектің
химиялық құрамы.
Зертханалық жұмыс Сүйектің макро және микроскопиялық
құрылысы. Демонстрация Сүйектің химиялық құрамы
Оқу мақсаты 8.1.6.2 Сүйектің химиялық құрамын, макро және
микроскопиялық құрылысын зерттеу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Сүйектің химиялық құрамын, макро және
микроскопиялық құрылысын сипаттайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Сүйектің құрылысын жазыңыз.
А.
1____________________________________________________________________________
2____________________________________________________________________________
3____________________________________________________________________________
4____________________________________________________________________________
5____________________________________________________________________________
6____________________________________________________________________________
В.
А____________________________________________________________________________
В_____________________________________________________________________________
С_____________________________________________________________________________
53
(а) Кестені толтырыңыз. + қою арқылы сүйектің қасиеттерін табыңыз.
Сүйек
Күйдірілген
Кальцийсіздендірілген
Қалыпты сүйек
түрлері
сүйек
сүйек
Сүйектің
қасиеттері
қаттылық
морттық
иілгіштік
созылғыш
беріктік
Қандай химиялық
заттардан тұрады?
Дескриптор Білім алушы
сүйектің макроскопиялық құрылысын анықтайды;
сүйектің микроскопиялық құрылысын анықтайды;
күйдірілген сүйектің қасиеттерін, химиялық құрамын ажыратады;
кальцийсіздендірілген сүйектің қасиеттерін, химиялық құрамын ажыратады;
қалыпты сүйектің қасиеттерін, химиялық құрамын анықтайды.
54
Тақырып Сүйектің байланыс түрлері: қозғалмайтын, жартылай
қозғалмалы, қозғалмалы
Оқу мақсаты 8.1.6.3 Сүйектердің байланыс түрлерін салыстыру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Сүйектердің байланысу түрлерін анықтайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Сүйектердің байланысу түрлерін атаңыз.
А____________________________________________________________________________
В____________________________________________________________________________
С____________________________________________________________________________
(а) Кестені толтырыңыз.
Сүйектердің байланысу
Сипаттамасы
Сүйектің түрлері
түрлері
Дескриптор Білім алушы
сүйектің байланысу А,В және С типтерін ажыратады;
сүйектің байланысу түрлеріне сипаттама береді және сүйек түрлерін анықтайды.
55
Тақырып Буынның құрылысы және қызметтері. Сүйек буындарының
атқаратын қызметіне сәйкес бейімделуі
Оқу мақсаты 8.1.6.4 Буынның әртүрлі типтерінің құрылысы және
олардың қызметтерінің арасында байланыс орнату
Бағалау критерийі Білім алушы
• Буынның әртүрлі типтерінің құрылысын, олардың
қызметтерінің арасындағы
байланысты анықтайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Буынның түрлерін атаңыз.
А___________________________________________________________________________
В___________________________________________________________________________
С___________________________________________________________________________
(a) Кестені толтырыңыз.
Буын түрлері
Мысал келтіріңіз,
Орналасқан жері
қызметін жазыңыз
шығыр тәрізді буын
тізе, шынтақ
Дескриптор Білім алушы
буынның А,В және С жағдайында берілген түрлерін анықтайды;
буын түрлеріне мысал келтіреді, қызметтерін сипаттайды;
буын түрлерін арасындағы байланысты анықтайды.
56
Бөлім Координация және реттелу
Тақырып Көру мүшелерінің құрылысы. Көрудің маңызы.
Көру қызметінің бұзылуы. Көру гигиенасы.
Зертханалық жұмыс Көру жітілігі мен көру
аймағының шегін зерттеу
Оқу мақсаты 8.1.7.1 Көруді қабылдаудың ерекшеліктерін зерттеу
және көру гигиенасы ережесін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Көруді қабылдаудың ерекшеліктерін
анықтайды
• Көру гигиенасы ережесін атайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Суретке назар аудырыңыз.
Көздің құрылысының атауын
Қызметін жазыңыз
жазыңыз
Х -
-
(b) Адамның көзіне түрлі жарық қарқындылығының түсуі бейнеленген.
дан С ға дейінгі жарық қарқындылығының көз қарашығына қалай әсер ететіндігін түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
57
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(b) Қарашықтың рефлексі көзді қалай қорғайтынын ұсыныңыз. ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________
(c)Көру қызметінің бұзылу себептерін түсіндіріңіз.
А В С
А______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
В______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
С______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
көздің Х және У құрылысына атау береді;
көздің Х және У құрылысының атқаратын қызметін сипаттайды;
көруді қабылдаудың ерекшелігін, қарашықтың жарық қарқындылығын қабылдауы мысалында түсіндіреді;
көру қызметінің бұзылу себептерін А,В және С жағдайын сипаттайды.
58
Тақырып Есту мүшесінің құрылысы. Естудің маңызы. Естудің бұзылу
себептері. Есту мүшесінің гигиенасы.
Зертханалық жұмыс Дыбысты қабылдау ерекшеліктерін
зерттеу. (құлақтың есту қабілетін анықтау)
Оқу мақсаты 8.1.7.2 Дыбысты қабылдау ерекшеліктерін зерттеу және
есту гигиенасының ережелерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Дыбысты қабылдау ерекшеліктерін анықтайды • Есту гигиенасының ережелерін көрсетеді
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Ортаңғы және ішкі құлақтың құрылысын сандармен көрсетіңіз және атау беріңіз.
Ортаңғы құлақ:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Ішкі құлақ:
_______________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________
(a) Құлақтың есту қабілетінің төмендеуінің екі немесе үш себептерін келтіріңіз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(b) Есту гигиенасы туралы түсіндіріңіз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
59
Дескриптор Білім алушы
құлақтың ортаңғы бөлігін табады және қызметін анықтайды;
құлақтың ішкі бөлігінің құрылысы мен атқаратын қызметін айтады;
құлақтың есту қабілетінің төмендеуінің себептерін сипаттайды;
есту гигиенасын түсіндіреді.
60
Тақырып Таяқшаның, құтышаның және түкті жасушалардың
құрылымы мен қызметі. Зертханалық жұмыс Соқыр дақты
анықтау, түстердің аралсуына тәжірибе, дыбыстың ауа және
сүйек арқылы өтуі
Оқу мақсаты 8.1.7.3 Көру және есту рецепторларының құрылымы мен
қызметтерін сәйкестендіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Көру және есту рецепторларының құрылымын,
қызметтерін салыстырады
Ойлау дағдыларының Жоғары деңгей дағдылары
деңгейі
Тапсырма
1. Тест тапсырмасын орындаңыз.
(a) Жарық сәулесі көздің оптикалық жүйесі арқылы келесі реттілікпен өтеді:
А. Қасаң қабық
нұрлы қабық
көзбұршақ
шар тәрізді дене
В. Нұрлы қабық
қасаң қабықкөзбұршақ
шар тәрізді дене
С. Көзбұршақ
қасаң қабық
шар тәрізді дене
нұрлы қабық
D. Шар тәрізді дененұрлы қабыққасаң қабық
көзбұршақ
(а) Есту анализаторының құрылысын жазыңыз.
1___________________________________________________________________________
2___________________________________________________________________________
3___________________________________________________________________________
(b)Суретке назар аударыңыз.
Жарыққа сезімтал рецепторлар көздің қай бөлігінде орналасқан, атауын жазыңыз.
___________________________________________________________________________
61
Жарыққа сезімтал рецепторлар: таяқшалар мен құтышалардың қызметін жазыңыз.
Таяқшалар:__________________________________________________________________
Құтышалар:__________________________________________________________________
Дескриптор
Білім алушы
көру рецепторларының құрылысын анықтайды;
есту анализаторының құрылысын көрсетеді;
таяқшалардың орналасу орнын және қызметін сипаттайды;
құтышалардың орналасу орнын және қызметін сипаттайды.
2. Сол көзіңді алақаныңмен жауып, суретті көздеріңнен 15 см арақашықтыққа қойыңыз. Оң көзбен айқышқа қарап, кітапты жайлап өзіңізге жақындатыңыз. Шеңбер көрінбей қалғанша алыстатыңыз. Бұл құбылысты түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
(a) Есепті шығарыңыз.
Алдарыңызда екі адам. Оның біреуі керең, екіншісі өзін ауру керең адам сияқты ұстайды. Өзін керең ауру сияқты сылтауратып отырған адамды қалай анықтауға болады, зерттеудің қарапайым тәсілін ұсыныңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
соқыр дақ пен сары дақ ұғымдарын тәжірибе арқылы түсіндіреді;
eсепті шығару арқылы есту рецепторының жұмысы туралы қорытынды жасайды.
62
Тақырып Гормондар, Гуморальдық реттелу ұғымдары.
Эндокринді, экзокринді және аралас бездердің
орналасуы және қызметі. Бездерден бөлінетін
гормондар
Оқу мақсаты 8.1.7.4 Эндокринді, экзокринді және аралас бездердің
орналасқан жерлерін анықтау
8.1.7.5 Бездердің негізгі қызметтерін түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Эндокринді, экзокринді және аралас бездердің
орналасқан жерлерін көрсетеді
• Бездердің негізгі қызметтерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Терминдерге түсініктеме беріңіз.
Гормон дегеніміз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Гормон қызметін атаңыз:
_____________________________________________________________________________
Гормон қасиеті:
(a) Кестені толтырыңыз.
Бездердің түрлері
Эндокринді бездері Экзокринді бездері
Аралас бездер
Анықтамасы
Ағзаның реттеуші
қызметтеріне әсер
етуі
(b) Суретті пайдаланып, кестені толтырыңыз.
63
Бездер атауы
Гормондары
Қызметі
1-
2-
3-
4-
5-
6-
Дескриптор Білім алушы
гормонға анықтама береді;
гормонның қасиеті мен қызметін сипаттайды;
эндокринді безге анықтама береді және қызметін түсіндіреді;
экзокринді безге анықтама береді және қызметін түсіндіреді;
аралас безге анықтама береді және қызметін түсіндіреді;
гормондарды атайды және қызметін түсіндіреді.
64
Тақырып Эндокринді бездер қызметінің бұзылуынан туындаған
аурулар (гипо- және гиперфункция)
Оқу мақсаты 8.1.7.6 Эндокриндік бездер қызметінің бұзылуынан
туындаған ауруларды атау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Эндокринді бездердің қызметінің бұзылуынан
туындаған ауруларды сипаттайды
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі
Тапсырма
1. Кестенің оң жақ бөлігінде берілген сөздерді пайдаланып, сөйлемдерді толықтырыңыз.
А. Егер ересек адамдарда гипофиз өсу гормонын
1.Кретинизм
көптеп бөлсе,олар ... деп аталатын ауруға
шалдығады.
2.
Вазопрессин,окситоцин
В. Гипофиздің ортаңғы бөлігі ... гормонын
бөледі.
3.
Акромегалия
С. Егер адамның бала кезінде қалқанша безінің
қызметі нашар болса,онда оның ақыл - ойы
4.
Меланофор
өспейді, денесі дұрыс қалыптаспайды, мұндай
кемістікті ... дейді.
5.
Базедов ауруы
D. Гипофиздің артқы бөлігі ... гормонын бөледі.
E. Ересек адамда қалқанша безінің қызметі
6.
Микседема
мөлшерден жоғары болса,... ауруы пайда
болады.
F. Қалқанша безінің жұмысы жеткіліксіз болса,
... ауруы пайда болады.
(a) Қалқанша безінен гормон аз өндіріледі, ал басқада артық өндіріледі. Ауру адамның іс-әрекетінен ауру түрін анықтаңыз.
Бірінші емделуші
Екінші емделуші
Ашушаң, ұйқысыздықпен
Енжар, ұйқышыл, қоршаған ортаға
зардап шегеді, күйгелек,
селқос, тез шаршайды
қызба.
Дескриптор
Білім алушы
- микседема, кретинизм, акромегалия, Базедов
ауруларының тұжырымдамаларын сәйкестендіреді;
-
вазопрессин,окситоцин,меланофор гормондарының
түзілетін орнын көрсетеді;
- қалқанша безінің гормонының аз және көп бөлінуінен туындайтын себептерін түсіндіріп, ауру түрін анықтайды.
65
Тақырып Адам денесінде орналасқан тері рецепторлары
(терморецепторлар, механорецепторлар, ноцицепторлар). Зертханалық жұмыс Тері сезімталдығын зерттеу Жылықанды жануарлардың тұрақты температураны сақтауындағы терінің ролі. Температураға сезімталдық. Терморецепторлардың температураның өзгеруіне бейімделуі
Оқу мақсаты 8.1.7.7 Терінің сезімталдығын зерттеу
8.1.7.8 Жылықанды жануарлардың дене
температураны сақтаудағы терінің рөлін
сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Терінің сезімталдығын зерттейді
• Жылықанды жануарлардың дене температураны
сақтаудағы терінің рөлін талдайды
Ойлау дағдыларының Жоғары деңгей дағдылары
деңгейі
Тапсырма
1. Логикалық есепті шығарыңыз.
Зертханада төмендегідей тәжірибие жүргізілді. Адамның терісінің кішкене бөлігіне 1 m2 әлсіз электр тогы арқылы тітіркену берілді . Нәтижесінде адамда жанасу немесе ине салғандай әсер, салқындылық, тіпті жылулық сияқты сезімдер байқалады.Тәжірибие нәтижесін түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
2. Тәулік ішіндегі адам денесінің температурасының өзгерісін гарфиктен қараңыз. Неге бұлай болады? Егер температура жоғары болса, не болар еді? Түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
терінің сезімталдық зерттемесін түсіндіреді;
жылықанды жануарлардың дене температурасын сақтаудағы терінің рөлін тұжырымдайды.
66
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ҮШІН ТАПСЫРМА Бөлім Көбею
Тақырып Митоз. Мейоз. Митоз бен мейоздың биологиялық
маңызы
Оқу мақсаты 8.2.2.1 Тірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен
мейоздың маңызын түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Тірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен
мейоздың маңызын түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Терминдерге анықтама беріңіз.
Митоз
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Мейоз
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(a) Митоз бен мейоздың маңызын салыстырып, Венн диаграммасын толтырыңыз.
Дескриптор Білім алушы
митоз терминдеріне анықтама береді;
мейоз терминіне анықтама береді;
митоз бен мейоздың маңызын салыстырады.
67
Тақырып Жануарлардың көбею формалары. Жыныссыз көбею
типтері. Жынысты көбею
Оқу мақсаты 8.2.1.1 Жануарлардың көбею тәсілдерін
салыстыру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Жануарлардың көбею тәсілдерін салыстырады
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Жануарлардың көбею тәсілдерін атаңыз.
А._________________________________________________________________________
В._________________________________________________________________________
С._________________________________________________________________________
(a) Сәйкестендіріңіз.
Бүршіктену
Зигота
Жыныссыз көбею
Жынысты көбею
Жасушаның тең екі бөлікке бөлінуі.
Ұрықтанған жұмыртқажасушасы.
Гидраның жыныссыз көбеюі.
Жыныс жасушалары қатысатын көбею түрі.
Екі гаметаның өзара қосылуы.
Гидраның жынысты көбеюі.
Дескриптор Білім алушы
жануарлардың көбею тәсілдерін суреттер арқылы А,В және С анықтайды;
көбею тәсілдерін тұжырымдамамен сәйкестендіреді.
68
Тақырып Мүктер мен қырықжапырақтардың тіршілік циклі.
Гаметофит. Спорофит
Оқу мақсаты 8.2.1.2 Мүктер мен қырықжапырақтардың
мысалдарында жынысты және жыныссыз
ұрпақтарының ерекшеліктерін түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Мүктер мен қырықжапырақтардың
мысалдарында жынысты және жыныссыз
ұрпақтарының ерекшеліктерін түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Суретті пайдаланып, қырықжапырақтардың спорофитті және гаметофитті ұрпақтарын түсіндіріңіз.
Спорофитті ұрпақ:_____________________________________________________________
Гаметофитті ұрпақ:____________________________________________________________
(а) Мүктің гаметофитті және спорофитті ұрпақтарының атауын жазыңыз.
Гаметофитті ұрпақ:__________________________________________________________
Спорофитті ұрпақ:___________________________________________________________
(b) Кестені толтырыңыз.
69
Көбею түрлері
Мүк
Қырықжапырақ
Өсімді жолмен көбею
Жыныссыз көбею
Жынысты көбею
Дескриптор Білім алушы
қырықжапырақтардың жынысты және жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін түсіндіреді;
мүктертердің жынысты және жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін түсіндіреді;
қырықжапырақтар мен мүктердің ұрпақтарының ерекшеліктерін салыстырады.
70
Тақырып
Ашықтұқымды және жабықтұқымды
өсімдіктердің тіршілік циклі
Оқу мақсаты
8.2.1.3 Ашықтұқымды және жабықтұқымды
өсімдіктердің тіршілік циклінің
ерекшеліктерін түсіндіру
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Ашықтұқымды және жабықтұқымды
өсімдіктердің тіршілік циклінің
ерекшеліктерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Қолдану
1. № 1; 2 сандары нені білдіреді. А,В;С және D әріптерімен не берілген,түсіндіріңіз.
1 _________________________________________________________________________
А _________________________________________________________________________
В _________________________________________________________________________
2___________________________________________________________________________
C __________________________________________________________________________
D __________________________________________________________________________
(a) Салыстырмалы кестені толтырыңыз.
Өсімдік топтарының атауы
Құрылысындағы
Даму цикліндегі
ерекшеліктер
ерекшеліктер
Ашықтұқымдылар
Жабықтұқымдылар
Дескриптор
Білім алушы
ашықтұқымдылардың тіршілік циклін түсіндіреді;
ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің құрылысындағы ерекшеліктерді салыстырады;
ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің даму цикліндегі ерекшеліктерді салыстырады.
71
Бөлім Өсу және даму
Тақырып Эмбрионалдық даму кезеңдері: бластула, гаструла,
нейрула.
Ұлпалар мен мүшелердің дифференциялануы.
Органогенез
Оқу мақсаты 8.2.3.1 Эмбрионалдық даму кезеңдерін сипаттау
8.2.3.2 Әртүрлі ұрық жапырақшаларынан
қалыптасатын ұлпалар мен мүшелердің
дифференциялануын сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Эмбрионалдық даму кезеңдерін түсіндіреді
• Әртүрлі ұрық жапырақшаларынан
қалыптасатын ұлпалар мен мүшелерді атайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз.
Эмбионалдық даму кезеңдері
Сипаттама
1.
2.
3.
(a) Aталған мүшелер қалыптасатын ұрық жапырақшаларын атаңыз.
№
Мүшелер
Жауап
1
Жүрек,қан тамырлары және лимфа
Жыныс жүйесінің мүшелері
Бүйрек, несепағар
Сүйек, шеміршек, сіңірю
2
Асқорыту жүйесінің мүшелері
Өкпе,бауыр,ұйқы безі
3
Жүйке жүйесі
Сүт және тер бездері
Тері және шаш
Дескриптор
Білім алушы
эмрионалдық даму кезеңдерін атайды;
эмрионалдық даму кезеңдерін сипаттайды;
ұлпалар мен мүшелер қалыптасатын әртүрлі ұрық жапырақшаларын атайды.
72
Бөлім Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары
Тақырып Қолдан сұрыптау және оның селекция үшін маңызы.
Қолдан сұрыптау түрлері
Оқу мақсаты 8.2.4.2 Ағзалар селекциясы үшін қолдан
сұрыптаудың маңызын сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Ағзалар селекциясы үшін қолдан
сұрыптаудың маңызын түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Қолдан сұрыптаудың маңызы тақырыбы бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.
Қолдан сұрыптаудың тіршілікке бейімділік дәрежесін түсіндіріңіз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Қолдан сұрыптау процесінің жылдамдығы қандай болуы мүмкін,түсіндіріңіз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Қолдан сұрыптау нәтижесінде жаңа формалар түзіледі, атаңыз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Сұрыптауға арналған материалды атаңыз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Қолдан сұрыпталудың типтерін атаңыз:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
қолдан сұрыптаудың тіршілікке бейімділік дәрежесін түсіндіреді;
қолдан сұрыптау процесінің жүру жылдамдығын түсіндіреді;
қолдан сұрыптаудың типтерін анықтайды.
73
Тақырып
Мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының шығу
орталықтары
Оқу мақсаты
8.2.4.3 Мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының
шығу тегінің орталықтарын оқып білу
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының
шығу тегінің орталықтарын анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Қолдану
1. Картаны
пайдаланып,орталықтардың атауларын жазыңыз.
1.________________________________
_________________________________
_____ _________________________
2.________________________________
_________________________________
___________ ________________________
3.____________________________________________________________________________
4.____________________________________________________________________________
5.____________________________________________________________________________
6.____________________________________________________________________________
7.____________________________________________________________________________
(a) Кестені толтырыңыз.
Өсімдіктер атауы
Шығу орталықтары атауы
Қатты бидай, арпа, кофе ағашы
Жүгері, асқабақ, батат, күнбағыс
Картоп, ананас, жержаңғақ, қызанақ
(b) Картаны пайдаланып, үй жануары белгіленген шығу орталықтарын атаңыз.
Түйе:_________________________________________________________________________
Лама:_________________________________________________________________________
Шошқа:______________________________________________________________________
Сиыр:________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарын атайды;
аталған жануарлардың шығу орталықтарына сипаттама береді.
74
Бөлім Биосфера, экожүйе, популяция
Тақырып Экожүйелердің компоненттері. Су және құрлық
экожүйелері.
Модельдеу Су және құрлық экожүйелерін салыстыру
Оқу мақсаты 8.3.1.1 Экожүйелердің жалпы құрылымының
сызбасын жасау
8.3.1.2 Су және құрлық экожүйелерін
салыстыру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Экожүйелердің жалпы құрылымының сызбасын
түсіндіреді
• Су және құрлық экожүйелерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну
Қолдану
Тапсырма
1. Экожүйе құрылымын жазыңыз.
А._________________________________________________________________
В._________________________________________________________________
С._________________________________________________________________
D._________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
экожүйенің құрылымын cурет арқылы атайды.
75
2. Cуретте берілген экожүйелерді атаңыз.
А.
В.
А.____________________________________________________________________________
В.____________________________________________________________________________
(a) Су экожүйесі мен құрлық экожүйесін салыстырып, Венн диаграммасын толтырыңыз.
Дескриптор Білім алушы
экожүйе түрлеріне атау береді;
экожүйелерді Венн диаграммасы арқылы салыстырады.
76
Тақырып
Популяцияның құрылымының негізгі сипаттамалары және ерекшеліктері
Оқу мақсаты
8.3.1.3 Популяцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық ерекшеліктерін сипаттау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Популяцияның негізгі қасиеттерін және
құрылымдық ерекшеліктерін анықтайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Тапсырма
Жоғары деңгей дағдылары
1. Популяция ұғымына анықтама беріңіз.
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
____
(а) Популяцияның сипаттамаларын сызбаға жазыңыз.
Популяция
... ... ... ...
(в) Графикке назар аудырыңыз.
Популяция санының динамикасының типтері график арқылы бейнеленген, атау беріңіз,түсіндіріңіз.
1.________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________
_
2.________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
__
3.________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
__
Дескриптор Білім алушы
популяция ұғымына анықтама береді;
популяцияның негізгі қасиеттерін сипаттайды;
популяция санының динамикасының типтерін график арқылы түсіндіреді.
78
Тақырып Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі
тәсілдері. (Тіршілікті сақтаудың К және r
стрпатегиялары)
Оқу мақсаты 8.3.1.4 Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің
әртүрлі тәсілдерін зерттеу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің
әртүрлі тәсілдерін талдайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдері бейнеленген графикке назар аударыңыз.
Екі типті графикке сипаттама беріңіз.
А.
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
_____
B.
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
_______
Дескриптор Білім алушы
ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдерін график арқылы сипаттайды.
79
Тақырып (Тіршілікті сақтаудың К және r стрпатегиялары).
Жыртқыш-жемтік қарымқатынас түрі. Популяция санының өзгеруі
Оқу мақсаты 8.3.1.5 Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында
популяция санының өзгеру себептерін анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында
популяция санының өзгеру себептерін
түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Жыртқыш – құрбан моделі графигін түсіндіріңіз.
Модель "құрбан - жыртқыш"
өзгерісі
70
50
санының
60
40
30
Популяция
20
-10 1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49
10
0
құрбан
жыртқыш
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_________
(а) Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында популяциялар санының өзгеруіне 2 не 3 себеп келтіріңіз.
1._______________________________________________________________________________
2._______________________________________________________________________________
3._______________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында популяция санының өзгеру себептерін түсіндіреді.
80
Тақырып Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері. Ағзалардың
тікелей және жанама қарымқатынас түрлері. Қоршаған орта жағдайларының өзгерістеріне ағзалардың бейімделуі
Оқу мақсаты 8.3.1.6 Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін
сипаттау
8.3.1.7 Тірі ағзалардың қоршаған ортаның өзгермелі
жағдайларына бейімделу механизмдерін түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін
анықтайды
• Тірі ағзалардың қоршаған ортаның өзгермелі
жағдайларына бейімделу механизмдерін
сипаттайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Тапсырма
1. Берілген мысалдарды тірі ағзалардың қарым-қатынасының түрлерімен сәйкестендіріңіз.
симбиоз мутуализм пәтерлестік жыртқыштық комменсализм
1. Ірі балықтардың желбезегінде ұсақ балықтар еркін тіршілік етуге бейімделген.
2. Құмырсқа мен өсімдік биті арасындағы байланыс.
3. Қыналар - балдыр мен саңырауқұлақтың селбесіп тіршілік етуі.
4. Қасқыр мен қоян арасындағы қарым-қатынас.
5. Аралар, басқа да бунақденелілер және гүлді өсімдіктер.
(a) Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін анықтаңыз.
1.2. 3
4. 5.
1.____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
3.____________________________________________________________________________
4.____________________________________________________________________________
5.____________________________________________________________________________
81
2. Тірі ағзалардың қоршаған орта жағдайына бейімделуін суретті пайдаланып,
түсіндіріңіз.
А В
А.___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
тірі ағзалардың қарым-қатынас түріне жататын мысалдарды анықтайды;
тірі ағзалардың қарым-қатынас түрлерін анықтайды;
тірі ағзалардың қоршаған ортаға бейімделуін түсіндіреді.
82
Бөлім Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері
Тақырып Адамның табиғаттағы рөлі. Табиғатты тиімді
пайдалану. Табиғатты қорғау. Биологиялық алуан түрлілікті сақтау. Дүниежүзілік Тұқым қоры
Оқу мақсаты 8.3.2.1 Биологиялық әртүрлілікті сақтаудың және
қолдауды қажеттіктің себептерін негіздеу
8.3.2.2 Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызын
бағалау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Биологиялық әртүрлілікті сақтауды және
қолдауды қажеттіктің себептерін анықтайды
• Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызын
түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Биологиялық әртүрлілікті сақтаудың не қажеттігі бар? тақырыбында баяндау хат жазыңыз. Баяндау хат 75-85 сөзден тұрады.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(a) Дүниежүзілік Тұқым қорының 2-3 маңызын келтіріңіз.
1.______________________________________________________________________________
2.______________________________________________________________________________
3.______________________________________________________________________________
(b)Жоғары суретте келтірілген құрылысының (A,B,C,D және E) маңыздылығын түсіндіріңіз. ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
биологиялық әртүрлілікті сақтаудың қажеттігін түсіндіреді;
дүниежүзілік тұқым қорының 2-3 маңызын жазады;
тұқым қорының құрылысының (A,B,C,D және E) маңыздылығын байланыстырып түсіндіреді.
83
Тақырып Қазақстан Республикасының экологиялық
проблемалары. Себептері мен салдарлары. Оларды шешу жолдары
Оқу мақсаты 8.3.2.3 Қазақстан аумағындағы экологиялық
проблемалардың туындау себептері мен оларды шешу жолдарын түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Қазақстан аумағындағы экологиялық
проблемалардың туындау себептерін
анықтайды және олардың шешу жолдарын
сипаттайды
Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1. Экологиялық проблемалардың туындау себептерін атаңыз.
А______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ В______________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________ F_______________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________
(a) Қазақстан аумағындағы экологиялық проблемаларды шешудің 2 не 3 жолын ұсыныңыз.
1.__________________________________________________________________________
2.__________________________________________________________________________
3.__________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
экологиялық проблемалардың туындау себептерін атайды;
Қазақстан аумағындағы экологиялық проблемаларды шешудің жолдарын ұсынады.
84
Қан жасушалары
Трансплантация тарихы
Қан жасау жүйесі мен теориясы, қан жасушаларының морфологиялық сипаттамалары
Қан жүйесі туралы
Жүрек, қан тамырлар жүйесінің гистологиясы оқу құралы
Қан жасау жүйесі. Орталық қан жасау және иммуногенез мүшелері – сүйектің қызыл кемігі және тимус
Жеке гистология
Гистология-2
Жүрек пен қан тамыр жүйесіне
Сүйек майы - иммуногенездің орталық ағзасы
Қаржы-несие мекемелері рыноктық экономиканың негізгі элементі ретінде
Бас тоғанның негізделуі, Арыс-Түркістан каналын суғару мақсатында пайдалану және су әкету
Теңгенiң долларға шаққандағы валюталық бағамы.
Салықтардың экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу жүйесіндегі рөлі мен орны
Бәсекеге қабілетті экономиканың системасын қазіргі заманға концепция бойынша құру және іске асыру
XIXғ. аяғ – XXғ. бас. Францияда ІІІ республиканың саяси-әлеуметтік және экономикалық дамуы
УӘЛИХАНОВ ШОҚАН ШЫҢҒЫСҰЛЫ туралы
ҚОРАМСАҰЛЫ АҚАН СЕРІ
Монполияға қарсы реттеу және оның экономиканың тұрақты дамуындағы орны
ҚАНЫШ СӘТБАЕВ