Қобыз
Қобыз
Бұдан жүз жыл бұрын Париж қаласында басылып шыққан Поляк революционері Бронислав Залесскийдің «Қырғыз далаларындағы тіршілік» атты альбомын оқи отырып Болат Сарыбаев көптеген мағлұмат алады. Маңғыстау өңіріне жер аударылған Залесский өзінің альбомында қазақ ертегілерін жазып, ол ертегілер бойынша өзінше суреттер де салған. Гравюралык, бір суретте Мырзақай деген жыршы бейнеленген. Оның қолында мойыны қысқарақ, пернесіз, шанағы ойыңша етіп жасалған шагын аспап бейнеленген. Аспапты сол қолына ұстап, оң қолының саусақтарымен шертіп ойнайтыны көрініп тұр. Сондықтан бұл аспапты Сарыбаев шертер деп тұжырымдады. Және мұны ол музыка аспаптарын жасайтын экспериментальды шеберханада альбомда көрсетілген жетігеннің үлгісін жасады. Тағы да сол альбомда жазылғандай бұл аспапты дала әншілері мен жыршылары ән айтқанда өз әндерін сүйемелдейтін болған. Бұл күнде ол көне аспаптың көмейінен күй төгіліп, ңайта жаңғырды, жетілдірілді. Шертер ішектері күйге келген сайын қазақтың дархан жатқан дала, желпіген самал жел сізге жусан иісін жеткізетін сияқты. Баяу көрсетілетін кино әдісі сияқты көз алдында қалқып бара жатқан тұлпар тұяғының дүрсілі, аспан көгінде қалқыған бозторғайдың үні құлаққа үйіріледі.
Музей жаймасына орналасңан әрбір көне аспаптың әрқайсысының өзіне тән үні бар, техникалық мүмкіндіктері де әр түрлі. Қазір бұл көне аспаптардың жетілдірілген түрлерін іс жүзінде тексеріп-тыңдау мақсатында Алматыда «Жетіген», Торғай облысында «Шертер» және «Ғасырлар үні» атты ансамбльдердің құрылғаны белгілі.
Сондай-ақ көне аспаптар «Дос-мұқасан», «Гүл-дер», «Айгүл» және «Алтын дән» сияқты эстрада-лық жастар ансамбльдерінің құрамына да енгізіліп жүр. Олардың орындауындағы ән-күйлер жаңа ырғақпен, тамаша әсер қалдырады.
Біз оның бірінен ескі Отырар әуенін тыңдасақ, екіншісінде бүгінгі жастардың жаңа әуені сыр болып шертіледі. Себебі музыка адам жүрегінің тереңінен жарып шыққан жан самалы, жан сыбдыры болып ұрпақтан-ұрпаққа ортақ тіл, жүрек тілімен жалғасады.
Музейге келушілердің аса ризалың сезіммен жазып қалдырған пікірлерінде көне музыкалық аспаптарды қалпына келтіріп, оны жетілдіре түскен зерттеуші еңбегінің ұрпақ үшін құндылығы айтылған.
«...Зерттеуші, ғасырлар бойы үнсіз жатқан көне музыкалық аспаптарды қайта жандандырды. Оларды қалпына келтіріп, жетілдіре түсуде бар уақытын сарп етіп, аса игілікті жұмыс жасаған». Міне, бұл сөздерді белгілі композитор, музыка зерттеушісі И. Бродский халықтың ұмыт болып бара жатқан көне музыка аспаптарын қайта жаңартып, бүгінгі ұрпақтың қажетіне жаратқан, талмай ізденіп, зерттеу жұмыстарының жемісін көріп отырған Болат Сарыбаевқа арнаған. Сондай-ақ Венгрия, Чехославакия, Индия, Жапония, Италия, Франция, Белгиядан келген қонақтардың жазып қалдырған зор ықыласты сөздері де осы аспаптарда ойналатын музыканың қайталанбас аккордтары сияқты.
Мінезі жарқын, есігі ашық пәтер — музейдің иесі және оның экспонаттары келген адамның көз алдынан, көңіл зердесінен көпке шейін кетпейді.
Бірі қамыстан, бірі саз балшықтан, енді бірі мал терісі мен сүйегінен және темірден жасалып, ойып өрнектелген музыкалық аспаптардың әрңай-сысының өзінше ерекше үні әрқашанда сіздің құ-лағыңызда қалады. Себебі, оларда өткен ұрпақтың күлкісі, қуанышы, дауысы бар. Ол әрбір көктеммен Сіз оның қашан жасалғанын білесіз бе? Археологтардың жорамалдауы бойынша, ол жер астында жүздеген жылдар бойы көміліп жатқан.
Табылған соң да бұл саз-сырнайдың көмейінен күй бірден төгіле қойған жоқ. Болат Сарыбаев оны ұзақ тексерді. Көптеген жөндеуден кейін ғана барып, дыбыс шығаруға мүмкіндік алады. Қазір бұл аспапта күй ойнауға болады. Міне, сөйтіп ғасырлар бойы үнсіз жатқан саз-сырнайдан ғасыр үні қайта жаңғырды.
бірге қайта жаңарып құлпыратын, түлей тү-сетін өмірдің өзі сияқты.
Ішек қылған, қобызым
Дәстүрлі музыкалық өнер
Қобыз өнерінің тарихи бастауы және даму кезеңдері
Қылқобыздың қос қыраны
Қорқыт ата күйлері және ерекшелігі
Фольклорлық музыка аспаптары
Қобыз – ежелден келе жатқан аспап
Қазақтың халық аспабтары
Қорқыт- қылқобыз өнерінің негізін қалаушы
Бейнелеу өнері үйірме жұмыстарында ағаштан ұлтық қолөнер арқылы оқытудың әдістемесі
Қобыз - ысқышпен ойналатын ішекті музыкалық аспап