Ауру тарататын ошақтар залалсыздандырылуда

Оңтүстікте ауыз су мәселесі аса қиын, күрделі күйде қалып отыр. Тасымалданған суды сатып ішіп отырған ауылдар бар. Кейбір ауыл, аудандарда ауыз су сағаттап беріледі. Сағаттап берілгеннен кейін құбыр ішіндегі қалған бір микроб әп-сәтте өршіп, көбейеді. Содан соң іш аурулары белең алады. Облыстық мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау департаменті осы жағдайға қатты алаңдаулы. Ауыз судың тұрақты берілгенін қалайды. Бұл да алдағы күндерде шешілетін мәселе болар.

Бір қуаныштысы, бұрын облыста жиі орын алатын сары аурудың “В” түрі кәдімгідей еңcеріле бастапты. Вакцина уақытымен егіледі. Қазір екі жасқа дейінгі сәбилер арасында бұл ауру түрі кездеспейді.

Бір өкініштісі, гепатиттің “А” түрі әлі де республикалық тұрғыдан алғанда жоғары күйінде. Оның таралу ошағының бірі — сапасыз ауыз суы. Вакцина егу жұмыстары қаржы тапшылығынан дұрыстап қолға алынбай келеді. 2006 жылы осы мақсатқа 7 млн. теңге, 2007 жылға 14 млн. теңге бөлінгенімен бұл қаржы екі ауданды ғана қамтуға жетеді екен. Облыстық әкімдікте талқыланған жиында облыс әкімі Өмірзақ Шөкеев қаржы мөлшерін төрт-бес есе көбейтетіндігін айтқан.

Оңтүстік өңіріне жаз келгенде дәрігер қауымынан маза кетеді. Әуе айналып жерге түсердей аптапта не бір аурулар құтырып келіп береді. Әсіресе, мал арқылы таралып, Оңтүстікті улыған-шулыған етіп жататындарының бірі — қырым қанды қызбасы, безгек ауруы. Кенеден тарайтын осы бір ауру түрлері кейбір жылдары өршіп те кетеді.

Облыстық мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау департаментінің бас болуымен аурудың алдын алу үшін эпидемиологиялық қордан қаржы бөліп, жыл сайын мал қора, ауыл айналасын түгел қамтып залалсыздандыру жұмыстарын жүргізеді. Атап айтқанда, қордан 14,5 млн. теңге бөлініп, қырым қанды қызбасы, безгек, тері лейшманиозы ауруларының таралуына жол бермес үшін жұмыстар жүргізілген. Табиғи ошақ көздері болып табылатын Созақ, Отырар, Ордабасы, Мақтаарал, Сарыағаш аудандарының, Кентау қаласының 38 елді мекендерінде 2407487 мың шаршы метр жер көлемінде, 1177,5 үй-қоралар, 99,23 гектар анофелогендік су қоймаларында залалсыздандыру жұмыстары жасалынды. Осының әсерінен өткен жылы тері лейшманиоз аурушаңдығы 7 есеге төмендеп, ал безгек ауруы тіркелмеген.

Аурулардың тағы бір ықтималды таралу көздері — қала орталығында бірінің үстіне бірі мінгескен базарлар еді. Облыста халық көп. Тұтынушы жетеді. Жаздың күні құрттай қаптап жататын базарларға қайдан келіп жатқаны белгісіздеу ет, сүт өнімдері де қаптап кіреді. Адам ағзасына қауіпті әк өнімдерінің жанында, сыпырындының ортасында, ашық аспан астында самса пісіріп, кәуап шыжғырып, палау басып от табынан бір қабат терісі түсердей жанығып жүретіндер қаншама.

Облыс әкімі Өмірзақ Шөкеев түптің түбінде үлкен бір қатерге алып баратын әрі қала орталығының сиқын кетірген базарларды сыртқа шығару ісіне қатты кіріскен еді. Тегеурінді жұмыс жемісін берді. Қала сиқын бұзып, ешқандай талаптар сақталмайтын әр түрлі аурулардың ошағына айналу қаупінде тұрған базарлар шаһар сыртына шығарылды.

Адам денсаулығына жауапты осы істе СЭҚ қызметкерлері үлкен табандылық танытқан еді. Департамент бастығы Берік Көмекбайұлы бүгінде сот шешімімен 52 базардың жабылғанын, 3-еуі шағым күші біткенше орнында отырғанын айтқан. Санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау жұмыстары жаңадан көшіп барған базар орындарында да қатаң бақылауға алынбақ. Аудан, қалалардағы талаптарға жауап бермейтін базарлардың да алды сот орындаушылардың күшімен жабылып жатыр.

Біз осынау игі істерді жүзеге асыруға бастамашылардың бірі болып отырған облыстық санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау департаментінің директоры Берік Торғауытовқа жолығып атқарып жатқан жұмыстармен танысқан едік.

Берік Көмекбайұлы қолға алынған жұмыстарды былайша таратты. “Таза су” бағдарламасына сәйкес 2005-2010 жылдарға арналған Оңтүстік Қазақстан облысы елді мекендеріндегі сумен қамту жағдайларын жақсарту мақсатында облыстың 40 нысанында құрылыс жұмыстары жүргізіліп, 13 нысан пайдалануға берілді.

Облыста ауыз су және кәріз жүйелеріне байқау жүргізілді. Айлық барысында 197 ауыз су жүйелеріне ағымдағы жөндеу жұмыстары жасалынды.

2006 жылы 14 иесіз су кешеніне қосымша жауапты тұлға бекітіліп, 48 су кешенінде залалсыздандыру жұмыстарын жүйелі жүргізуге қол жеткізілді.

Бүгінгі таңға ең басты бағыттардың бірі – елді мекендерді санитарлық тазалау және көріктендіру болып табылады. Осыған орай облыста санитарлық тазалау және көріктендіру жөнінде көктем және күзгі екі айлық өткізілді. Апта сайын санитарлық күндер және сенбіліктер өткізіледі. Ретсіз төгілген күл-қоқыс үйінділері жойылып, 291 жаңа контейнер алаңшалары, қосымша 1042 жаңа контейнер орнатылды, 14 бірлік арнайы көлік алынды.

Дегенмен жаз айларында Шымкент қаласында өз деңгейінде жұмыс атқармай, көлік пен жұмысшылардың жеткіліксіздігінен қала тазалығы алаңдатарлық жағдайға жеткен болатын.Осыған орай, жеке тұрғын үй секторы мен көшелерді тазалаумен айналысатын 6 ЖШС құрылып, жұмыс істеуде.

Облыс көлемінде жоспарлы, тұрақты санитарлық тазалықпен қамтылған елді-мекендердің саны 277-ден 462-ге дейін, қатты тұрмыстық заттарды жоюға арналған полигондардың саны 365-тен 418-ге дейін ұлғайып, 367-сі көріктендірілген.

Облыстағы 890 елді-мекендердің санитарлық жағдайын жақсарту мақсатында 213-інде ауылдық тұтынушылар кооперативтері құрылып, жұмыстар атқарылуда. Дегенмен, ол жұмыстар бірқатар ауылдық округтарда толық шешімін таппауда.

Халық арасында қызметтің негізгі бағыттарының бірі болып табылатын санитарлық-ағартушылық жұмыстары кеңінен жүргізілді.

Облыс көлемінде анықталған кемшіліктер бойынша салынған айыппұлдың 43805990 теңгесі бюджетке өндірілді. 447 нысанның жұмысы тоқтатылып, 925 іс тергеу және сот орындарына берілді.

Жоғарыда аталған жетістіктерге қарамастан әлі де болса департаменттің аудандық, қалалық басқармалары тарапынан қолда бар мүмкіншілікті, құқықтарын толығымен қолдану өз деңгейінде жүргізілмеуде: атап айтқанда, Арыс, Бәйдібек, Мақтаарал, Ордабасы, Созақ, Төлеби, Түлкібас, Шардара, Түркістан, Әл-Фараби, Еңбекші басқармалары мамандардың біліктілігін арттыруға көңіл бөлмейтінін атап кету керек.

Берік Көмекбайұлы әңгіме барысында эпидемиолог мамандардың бақылауды әлсіреткен мамандар бар екенін де жасырған жоқ. Соның салдарынан үш жағдайда құтыру ауруы тіркелген. Сол сияқты құрт ауруымен ауырғандармен қарым-қатынаста болған балалар да толығымен тексерілмеген.

— Халықты таза ауыз сумен қамтамасыз ету жағдайында көптеген шешімін таппаған мәселелер кездесуде. Атап айтқанда, Сарыағаш қаласының, Ордабасы ауданындағы Темірлан, Түлкібас ауданындағы Тұрар Рысқұлов, Сайрам ауданындағы Ақсу, Созақ ауданындағы Шолаққорған ауылдарындағы ауыз су кешендері 2003 жылдан бері іске қосылмауда.

— Шардара қаласының ауыз су кешенін қайта қалпына келтіру үшін 110 млн. теңге бөлініп, толық игерілгенімен, су кешеніндегі тазалау қондырғылары байырғы өзгеріссіз күйінде қалуда.

Облыстағы 325 су жүйесінің 30-ы жұмыс істемейді, істеп тұрған су жүйесінің 224-і суды сағатпен береді және 218-інде залалсыздандыру қондырғыларының жоқ болуына байланысты бүгінгі таңда тек санитарлық талап бойынша қарапайым тәсілмен ғана жүргізіледі. 31-інде жауапты адамдары жоқ, 50 су жүйесінің санитарлық қорғау аймағы бұзылған. Осының бәрі су сапасын нашарлатады.

Осы жағдайларды електен өткізе келе департамент директоры республикада алғашқылардың бірі болып әр ауданда санитарлық құжат жасатуға қол жеткізді. Бұл жұмысқа әкімдер де қатысатын болады. Өткір мәселелер белгіленіп, күрделілері уақытында шешіледі. Бұл әдіс — жұмысты жүйелеуге, оң нәтижеге жетуге ықпалын тигізуде.

Індеттің көбі білімсіздіктен, тазалық сақтамаудан шығады. Ауыл, аудандағы медицина мамандарының жұмысын тексеріп әрі үйретуге әр құрылымнан мүшесі бар топтар жіберіліп жатыр.

Жұрт арасында көп кездесетін құрт ауруының алдын алу, болдырмау шаралары үшін де аз жұмыс атқарылған жоқ. СЭҚБ қызметкерлері мен құрт аурулары ауруханасы мамандары бірігіп облыстың барша тұрғындарын тексеруден өткізуді қолға алып жатыр. Адам денсаулығынан қымбат асыл қазына жоқ. Талай қызмет сатыларынан өткен тәжірбиелі маманның өз жұмысына байланысты кредосы осы. Сенім білдірілді ме, сол талаптың үдесінен шығу керек.

Оңтүстік — Қазақстанның ең үлкен аймағының бірі. Республикада дүниеге келген сәбилердің әрбір бесіншісі осы облыстың еншісінде. Халқы тығыз. Тарқатылмаған түйіндер жетеді. Алда — жаз. Небір бактериялардың қозатын тұсы. Бізді бұрын бой бермей келген кейбір ауру түрлерінің азайып келе жатқандығы қуантты. Орны толмас өкініш те бар. Он екіде бір гүлі ашылмаған жас сәбилерді ғасыр індетіне ұшыратқан жәйт енді қайталанбау үшін департаментке тас-түйін жұмыс істемеске болмайды.