Бауырымен жорғалаушылар
5 - тақырып Бауырымен жорғалаушылар
115. Бауырымен жорғалаушылардың солтүстiкке жылжуына қандай көбею бейiмделулiгi әсер еттi?
A) жұмыртқаларының известелген қабығы;
B) сарыуызының молдығы;
C) жұмыртқаның терi қабы;
D) тiрiдей тууы;
E) жұмыртқаларын iнге салуы;
116. Бауырымен жорғалаушылардың төменде аталған қанайналу жүйесiнiң қандай ерекшелiктерi тән?
A) төрт камералы жүрегi;
B) терi венасы мен артерияларының болуы;
C) жүректерiнен артериялық конус бөлiнген;
D) екi қанайналу шеңберi бар;
E) жүректе үш тамыртарайды;
117. Қандай мүшелерiмен кесертке тыныс алады?
A) терiсi;
D) өкпесi;
C) желбезегi;
D) қабырғалары;
E) ауызкөмей қуысы;
118. Бауырымен жорғалаушылардың терiсiнiң мүйiзденуiнiң қандай биологиялық маңызы бар?
A) ылғалалмасуға ықпалды;
B) газалмасуға ықпалды;
C) су жоғалтудан қорғайды;
D) терi бездерiне өте бай;
E) бөлiп шығару процестерiне қатысады;
119. Мына бауырымен жорғалаушылардың өмiр сүру мекенiн атаңдар ұшатын айда¿ар, хамелеон, жалпаққұйрықты геккон, агама, ұршықшыл?
A) дала;
B) шөл;
C) орман;
D) әртүрлi су қоймалары;
E) таулар;
120. Мына аталған көбею әдiстерiнiң қайсылары бауырымен жорғалаушыларға тән?
A) жұмыртқа салу;
B) тiрiдей туу;
C) уылдырық шашу;
D) жұмыртқа тiрi туу;
E) партеногенез;
121. Мына аталған жүйке жүйесiнiң ерекшелiктерiнiң қайсысы бауырымен жорғалаушыларға тән?
A)төбе сезiмтал мүшесiнiң дамуы;
B) мишықтың дамымауы;
C) алдыңғы мидың сырт қабатының қалыптасуы;
D) жұлынының жуандауы;
E) эпифиз бен гипофиздiң жоқтығы;
122. Мына аталған бауырымен жорғалаушылар қай систематикалық топқа жатады: тұмсықтылар, қабыршақтылар, қолтыраундар, тасбақалар?
A) класс;
B) класасты;
C) топ (отряд);
D) топасты (подотряд);
E) ұяластар;
123. Нағыз кеуде қуысы бауырымен жорғалаушылардың көпшiлiгiнде бар, бiрақ кейбiреулерiнде ол жоқ. Мына аталғандардың iшiнде олар бар ма?
A) қолтыраундар;
B) су тасбақасы;
C) кесерткелер;
D) жыландар;
E) хамелеондар;
124. Қазiргi бауырымен жорғалаушылардың арасында ерте дүние өкiлi бар, тiрi қазбалылықң деп ғалымдар атаған. Мыналардың қайсысы соларға жатады?
A) пiл тасбақасы;
B) алып кеселдер;
C) гаттерия;
D) анаконда;
E) қолтыраундар;
125. Басқа бауырымен жорғалаушыларға қарағанда гаттерия қандай ерекшелiктерiмен көзге түседi?
A) төбе көзi дамыған, омыртқалары амфицельдi;
B) мүйiздi терiсi (қабыршақтары);
C) салқынқандылығы;
D) жұп аяқтары;
E) өкпемен тыныс алады;
126. Қабыршақтыларға қандай топасты жатпайды?
A) хамелеондар;
B) кесiрткелер;
C) амфисбен;
D) жыландар;
E) тасбақалар;
127. Бауырымен жорғалаушылардың омыртқалары қандай бөлiмдерден тұрады?
A) дене, құйрық;
B) мойын, дене, құйрық;
C) мойын, кеуде, сегiзкөз, құйрық;
D) мойын, кеуде, белдеме, сегiзкөз, құйрық;
E) мойын, кеуде, белдеме, құйрық;
128.Кесерткенiң қандай омыртқа құрылысы ерекшелiгi құйрық үзуiне себеп болды?
A) омыртқа денесi болуы;
B) құйрық омыртқасындағы шемiршектi бөлiгiне байланысты;
C) шемiршектi бөлiк сегiзкөзде болуына байланысты;
D) Бауырымен жорғалаушыларда мұндай құбылыстың болмауы;
E) шемiршектi бөлiгi омыртқа денелерiнiң арасында;
129. Бауырымен жорғалаушылардың тыныс алу мүшелерiнiң құрылыс ерекшелiктерi қандай?
A) қан тәрiздес;
B) өкпесi альвеолдан құрылған;
C) бөлiмдiлерден тұрады;
D) губка тәрiздес;
E) C) мен D)- бiрге;
130. Бауырымен жорғалаушылардың несеп бөлу мүшелерi қандай?
A) пронефондық бүйрек;
B) мезонефрондық бүйрек;
C) метанефрондық бүйрек;
D) нефридии;
E) метанефридии;
131. Мына аталғандардың қайсысы бауырымен жорғалаушылар класына жатады?
A) қолтырауындылар;
B) құйрықтылар;
C) құйрықсыздар;
D) аяқсыздар;
E) салпiлер;
132. Бауырымен жорғалаушылармен салыстырғанда қосмекендiлердiң ерекшелiк кемшiндерi бар?
A) аяқтары құрылыққа бейiмделген;
B) өкпесi;
C) екi шеңбер қанайналу жүйелерi;
D) мүйiздi қабыршақтары;
E) үш камералы жүрегi;
133. Құстармен салыстырғанда бауырымен жорғалаушылардың қандай ерекшелiктерi кемшiн?
A) мүйiздi қабыршақтары;
B) миы;
C) жылықандылығы;
D) жұмыртқа арқылы көбеюi;
E) екi шеңберлi қан айналу жүйелерi;
134. Қолтыраунның жүрегi неше камералы?
A) екi;
B) үш;
C) төрт;
D) бiр;
E) бес;
135. Бауырымен жорғалаушылардың ас қорыту жүйесiнiң ерекшелiктерiн анықтаңдар?
A) қарын;
B) өңеш;
C) ащы iшек;
D) тоқ iшек;
E) қалыптаспаған соқыр iшегi;
136. Мына жануарлардың қайсысында алғашқы тыныс алу жолдары пайда болды?
A) акулаларда;
B) алабұғаларда;
C) кесерткелерде;
D) қөлбақаларда;
E) миногаларда;
137. Мына Қазақстанда өмiр сүретiн бауырымен жорғалаушылардың қайсысы улы емес?
A) дала сұр жыланы;
B) қалқандытұмсықтар;
C) құмэфасы;
D) оқ жылан;
E) шұбар жылан;
6 - тақырып Қүстар
138. Аталған сұйек қаңқаларының қайсысы құстарға тән?
A) көптеген сүйек қаңқаларының бiреуi;
B) сүйек қаңқаларының бөлiмдерден тұруы;
C) аяқ-қолдарының болуы және олардың белдеу құруы;
D) көптеген сүйектерiнiң қуыс болуы;
E) кеуде қуысын құрауы;
139. Мына аталған құстар қандай систематикалық құрымға жатады:түйе құстар, пингвиндер, кеуде қыры барлар?
A) класс;
B) топ үстi (надотряд);
C) топ (отряд);
D) ұяластар үстi (надсемейство);
E) ұяластар ;
140. Аталғандардық қайсысынан құстар таралуы мүмкiн?
A) стегоцефалдар;
B) аңтiстi бауырымен жорғалаушылар;
C) псевдозухилер;
D) орнитозухилер;
E) С және D) - бiрге;
141. Мына аталған құстар қай топқа жатады: қарға, шауқарға, сауысқан, самырсындық, сайрақ, шығыншылар?
A) ұзынқанаттылар;
B) тентек құстар;
C) торғайлар;
D) .су торғайлар;
E) гоациндер;
142. Мына аталған ас қорыту жүйелерiнiң ерекшелiктерiнiң қайсысы құстарға тән?
A) қарны төрт бөлiмнен тұрады;
B) тiстерiнiң болмауы;
C) қарны екi бөлiмнен тұрады;
D) iшегi ұзын;
E) B) мен C) - бiрге;
143. Құстардың ауа қапшықтарының қызметi қандай?
A) ұшқанда насос қызметiн атқарады;
B) ауа қапшықтарында газ алмасады;
C) қос тыныс алуды қамтамасыз етедi;
D) тыныс алу жиiлiгiн ұлғайтады;
E) A) ман B) - бiрге;
144. Өзiнiң үйренген ортасына тұрақтану дәрежесiне байланысты бұта-орман құстары қандай экологиялық топтарға бөлiнедi?
A) ағашқа өрмелеушiлер;
B) жүгiргiштер;
C) бұталықтар;
D) жербетiлiк-ормандық;
E) A), C) және D) - бiрге;
145. Балапандарының жұмыртқадан қандай даму деңгейiнде шығуына байланысты мына құстар қандай топтарға жатады: тоқылдақтар, жарқарлығашы, кепкерлер, колибри, торғайлар?
A) колония құрушылар;
B) ертiп шығарушылар;
C) жеке ұялайтындар;
D) ұя салатындар;
E) жер үстiндiлiк;
146. Құстардың кең таралу себебi неде?
A) қауырсындарының болуында;
B) денесiнiң жоғары температуралығында;
C) ауада ұшып жүруiне байланысты;
D) құрылықта тез жүгiруiнде;
E) в), мен с) - бiрге;
147. Құстардың қай сезiм мүшелерi нашар дамыған?
A) есту мүшесi;
B) төбе мүшесi;
C) көру мүшесi;
D) иiс сезу мүшесi;
E) бүйiр сызығы;
148. Өзiнiң үйренген ортасына байланысты су құстары қандай экологиялық топтарға бөлiнедi?
A) сирақты - жолдамалы;
B) сүңгуiрлер;
C) ауа-сулық;
D) құрғақтық-сулы;
E) D), C) және D) - бiрге;
149. Аналық құстарға көбею мүшелерiнiң мына ерекшелiктерiнiң қайсысы сай?
A) диффузиялық үрық серiгi;
B) сол жақ аналық жыныс безi;
C) аталық жыныс безi қалтасы;
D) аллонтоид тәрiздi ұрық серiгi;
E) бұршақ тәрiздi жұп аталық жыныс бездерi;
150. Мына аталған құстар қай топқа жатады: тазқара, лашын, ителгi, сұңқар, бөктергi, кұйкентай, қаршыға, құладiн, көзқұйрық, бүркiт?
A) су құстары;
B) үкiлер;
C) күндiзгi жыртқыш құстар;
D) ескек аяқтылар;
E) қанатсыздар;
151. Қүстардың жүйке жүйелерiнiң күрделi болу себебi неде?
A) аралық миының дамуына байланысты;
B) мидың алдыңғы шаршыларына байланысты;
C) ортаңғы миға байланысты;
D) сопақ миға байланысты;
E) мидың иiс сезу бөлiгiне байланысты;
152. Қүстардың қуығының жоқтығын немен түсiндiруге болады?
A) дене салмағын жеңiлдетедi;
B) несебi қою, тек несеп қышқылынан тұрады;
C) несеп қышқылының ерiмейтiнiне байланысты;
D) несеп бөлген кезде суын қайта соруына байланысты;
E) в), с) және d) - бiрге;
153. Балшық-көгал құстары өмiр сүру ортасына байланысты қандай экологиялық топтарға жатады?
A) сирақты-жалдаушы;
B) жүгiрiп жүрушiлер;
C) өрмелеп шығушылар;
D) саяз-жағалаулық құстар;
E) A), C) және D) - бiрге;
154. Құстардың өмiрлiк циклы қандай кезеңдерден тұрады?
A) көбеюге дайындық;
B) балапан шығару;
C) түлеу;
D) қысқа дайындық;
E) шағылысуы;
155. Құс денесiнiң қай бөлiктерi мүйiздi қабаттан тұрады?
A) саусақтары;
B) өкшелерi;
C) сирақтары;
D) тұмсықтары;
E) құйрықтары;
156. Құс денесi қандай қауырсындармен қапталған?
A) пiшiндiк, мамықтық;
B) желпуiш;
C) жiп тәрiздес;
D) қылшықтық;
E) бағыттамалық;
157. Құстардың экологиялық маңыздарын қалай түсiнуге болады?
A) көптеген түрлерi үй құстарына айналған;
B) түрлiк кедейшiлiгi;
C) жан-жақты таралуы және түрлiлiгi;
D) санының азаюы;
E) зияндылығы;
158. Археоптерикстiң қандай белгiлерi құстарға тән емес?
A) құйрығының 20 омыртқадан тұруы;
B) қауырсындарының жақсы дамуы;
C) бұғаналарының айыр болып бiтуi;
D) бағыттамалық қауырсындарының болуы;
E) артқы аяқтары құсқа тән;
159. Пингвиндер топ үстiлiктерiнiң қандай ерекшелiктерi бар?
A) алдыңғы аяқтары ескекке айналған;
B) төс қыры жақсы дамыған;
C) сирағының болмауы;
D) қауырсын жабындысы;
E) түлеуi;
160. Төс қыры жоқтар топ үстiлiгi айырмашылық ерекшелiктерi?
A) қауырсын жабындысы;
B) төс қыры болмауы;
C) iшектерi ұзындығы;
D) шөп қоректiлiк;
E) көру мүшелерi жақсы дамыған;
161. Мына құстар қандай топқа жатады: шалшықшы, турухтан, ұзынсирақ балшықшы, жылқышы, қызғыш?
A) татрек тәрiздiлер;
B) күндiзгi жыртқыштар;
C) тырна тәрiздiлер;
D) ескек аяқтылар;
E) тауықтәрiздiлер;
162. Торғай тәрiздiлер тобына мына ұяластардың қайсысы жатады?
A) бозторғайлылар;
B) бақташылар;
C) қырғауылдылар;
D) қаршығалылар;
E) лашынтәрiздiлер;
163. Қүстардың тiке бойлық сүйек қаңқалары қанша бөлiмдерден тұрады?
A) екi;
B) үш;
C) төрт;
D) бес;
E) алты;
164. Қүстардың сегiз көзiн құрауға қандай омиыртқалар қатыспайды?
A) құйрық;
B) сегiзкөздiк;
C) белдеме;
D) кеуде;
E) мойын;
165. Қүстардың жақ сүйектерi қандай доғалардан тұрады?
A) жақтары;
B) желбезек;
C) тiл асты;
D) жақ iлгектерi;
E) ерiн шемiршектер;
166. Қүстардың қанаттарының сүйек қаңқаларының ерекшелiктерi?
A) тоқпан жiлiктерi;
B) кәрi жiлiктерi;
C) айылбасы;
D) бiлезiк сүйектерi;
E) алақан сүйектерi;
167. Сүтқоректiлермен салыстырғанда құстарда жоқ ерекшелiктерi?
A) миы жақсы дамыған;
B) жылықандылығы;
C) тiрi тууы;
D) төрткамералы жұрегi;
E) аяқтары жер үстiмен жүруге бейiмделген;
7 - тақырып Сүтқоректiлер
168. Сүтқоректiлердiң дамығандық ерекшелiктерiн атаңыздар?
A) миының пайда болуы;
B) салқынқандылығы;
C) жұмыртқа тiрiтууы;
D) тiрi тууы және сүтпен қоректенуi;
E) ұмыртқа салуы;
169. Мына аталғандардың қайсысы эпидермистiң туындылары болады?
A) қабыршақтары;
B) майлы бездер;
C) тырнақтары;
D) тұяқтары;
E) A), C) және D) - бiрге;
170. Қандай терi бездерi сүтқоректiлерге тән?
A) иiс шығаратын;
B) май бөлетiн;
C) сұт бөлетiн;
D) құйымшақтық;
E) A), B) және C) - бiрге;
171. Сүтқоректiлер сүйек қаңқаларының ерекшелiктерiн атаңдар?
A) омыртқа буындары тегiстiктелiнген;
B) сүйектерi қуысты;
C) бөксе қуыстығы ашық;
D) омыртқа жотасы екi бөлiмнен тұрады;
E) төсiнiң қыры бар;
172. Мына сүт қоректiлер қай топқа жатады: солтүстiк бұғысы, бұлан, елiк, қабырға, жейран, ақбөкен, бизон, зубр, тур, жираф, қодас, буйвол?
A) жекетұмсықтылар;
B) мүйiздi аяқтылар;
C) сирендер;
D) қос тұяқтылар;
E) кемiргiштер;
173. Қанайналу жүйелерiнiң қандай ерекшелiктерi сүтқоректiлерге тән?
A) жүрегi төрт камералы;
B) сол жақ бiр аорта доғасы бар;
C) аорта доғасындағы қан аралас;
D) бүйрек қақпалық жүйесi жойылмаған;
E) оң және сол жақ аорта доғалары бар;
174. Қазiргi кездегi шулы сүтқоректiлердiң қайсысы ерте заманда қалыптасқан?
A) креодонттар;
B) қолқанаттылар;
C) жәндiк қоректiлер;
D) ескек аяқтылар;
E) ұзын тұмсықтылар;
175. Ашық далалық сүтқоректiлер тұрған мекенiне бейiмделу дәрежесiне байланысты қандай экологиялық топ астылығына бөлiнедi?
A) саршұнақтар тобы;
B) көртышқандар тобы;
C) қосаяқтылар тобы;
D) тұяқтылар тобы;
E) A), B) және D) - бiрге;
176. Мына тыныс алу жүйесiнiң қандай ерекшелiктерi сүтқоректiлерге тән?
A) өкпесi қуық тәрiздес;
B) өкпесi көптеген аловеолдардан тұрады;
C) диафрагмасы (көк етi) жоқ;
D) су, сүт қоректiлерi желбезекпен тыныс алады;
E) тыныс жолдарының пайда болуы;
177. Шулы сүтқоректiлерге тән көбейiп даму әдiстерiн атаңдар?
A) iшкiлiк, ұрықтандыру;
B) сырттай ұрықтанады;
C) алландтоидтық шу арқылы жатында дамуы;
D) ұрықты дайындалған қалтада жетiлдiру;
E) iшкiлiк, ұрықтандыру, алландтоидтық шу арқылы жатында дамуы;
178. Алғашқы аңдарға мына аталған белгiлердiң қайсысы тән?
A) жұмыртқа салу;
B) клоаканың болуы;
C) сол жақ аналық жыныс безi;
D) емшек ұшының болмауы;
E) тiрiдей тууы;
179. Қос ұрықтандыру мүшесi мен қос ұрық қабылдаушылары қандай аңдарға тән?
A) ехидна;
B) үйректұмсық;
C) қалталылар;
D) просхидна;
E) ұсақ көртышқан;
180. Мына аңдар қандай топқа жатады:?
A) кемiргiштер;
B) дамондар;
C) қоянтәрiздiлер;
D) жәндiкқоректiлер;
E) кемтiстiлер;
181. Тек қана суда өмiр сүруiне байланысты киттәрiздiлер балалары немен қоректенедi?
A) ұсақ балықтармен;
B) iрi балықтармен;
C) сүтпен;
D) планктонмен;
E) жыртқыштармен;
182. Сүтқоректiлердiң өмiр сүруi мен таралуына қоршаған ортаның қандай факторлары ықпал етед ?
A) температура;
B) ылғалдылық;
C) жорық;
D) өсiмдiктер;
E) аталғандардың бәрi;
183. Мына аңдар қандай экологиялық топқа жатады: ағаш күзенi, сасық күзен, нутрия, қалан, сирендер?
A) жерасты;
B) ұшатын;
C) жербетiлiк;
D) су;
E) орман;
184. Қазақстанның қызыл кiтабына мына сүтқоректiлердiң қайсысы кiредi?
A) бұлан;
B) суыр;
C) елiк;
D) ақбөкен;
E) арқар;
185. Мына аңдар қандай топқа жатады: тупай, лемурлар, қолаяқтылар, ұзын өкшелiлер, лорилер, мактер?
A) түтiктiстiлер;
B кесерткетүрлiлер;
C) маймылдар;
D) жартылай маймылдар;
E) сүйелаяқтылар;
186. Жыртқыш сүтқоректiлер систематикасында қандай құрылым ерекшелiктерiнiң мақызы зор?
A) дене өлшемi;
B) етпен қоректенуi;
C) тiс жұйесi құрылысы;
D) аяқтарынық құрылымы;
E) есту мүшелерiнiң құрылымы;
187. Жалпақ мұрынды маймылдардың өзiне тән айырмашылықтары:?
A) құйрық iлгектiлiгi, мұрын делбесiнiң орналасу жағдайы;
B) алғашқы өмiр сүруi;
C) құйымшақ сүйелiсiнiң болуы;
D) құйрығының жоқтығы;
E) мұрын делбесi алға бағытталған;
188. Алғашқы аңдар класастылығы қанша топтан тұрады?
A) бiр;
B) екi;
C) үш;
D) төрт;
E) бес;
189. Мына аталған түрлер қай топқа жатады: құндыз, ақ тиiн, бұрындық, қосаяқ, дикобраз?
A) қоянтәрiздiлер;
B) кемiргiштер;
C) жәндiк қоректiлер;
D) тiсi аздар;
E) жыртқыштар;
190. Қай ұяластар жыртқыштар тобына жатпайды?
A) иттер;
B) жанаттар;
C) көртышқандар;
D) мысықтар;
E) сусарлар;
191. Сүтқоректiлер бас сүйек қаңқаларындағы қаңқалық құрылым олардың өзiне жәндiк белгiсi болып табылады?
A) желбезек доғалары;
B) тiласты доғасы;
C) жақ сұйегi доғасы;
D) шықшыт доғасы;
E) төменгi самай доғасы;
192. Екiншi таңдай құрылымына қандай сүйектер қатысады?
A) таңдай сұйектер;
B) есту барабаны;
C) барабан сүйектерi;
D) негiзгi сына тәрiздес;
E) алдыңғы сына тәрiздес;
193. Сүтқоректiлер омыртқалар жүйесi қандай түрiне жатады?
A) амфицельдi;
B) опистоцельдi;
C) процельдi;
D) етероцельдi;
E)платицельдi;
194. Сүтқоректiлердiң омыртқалар жүйесiнiң қай бөлiмiнде омыртқалар саны тұрақты 7-ге тең?
A) мойын;
B) кеуде;
C) белдеме;
D) сегiзкөз;
E) құйрық;
195. Сүтқоректiлердiң жанбас белдеуi қандай сұйектерден құралған?
A) аты жоқ сұйектерден;
B) шонданай сүйек;
C) алдыңғы басынан;
D) шаптық сүйектерден;
E) сирақтан;
196. Күйiс қайыратын сүтқоректiлердiң қарны қанша бөлiмнен тұрады?
A) бiр;
B) екi;
C) үш;
D) төрт;
E) бес;
197. Күйiс қайыратын сұтқоректiлердiң қарнының қай бөлiмiнде ас қорыту сөлi бөлiнедi?
A) таз қарын;
D) жалбыршақ қарын;
C) тақия қарын;
D) жұмыршақ қарын (ұлтабар);
E) алдыңғы бөлiгiнде;
198. Сүтқоректiлердiң қанайналу жүйесiнiң ерекшелiктерi?
A) бүйрек капилляр шумақтарының болмауы;
B) жабық қанайналу жүйесi;
C) жүрегi 4 торлы камералы;
D) екi аорта доғасының болуы;
E) өкпе артериялары;
199. Динозаврдың жүрегi қанша камерадан тұруы мүмкiн?
A) бiр;
B) екi;
C) ұш;
D) төрт;
E) бес;
200. Ехиднаның жүрегi неше камерадан тұрады?
A) бiр;
B) екi;
C) үш;
D) төрт;
E) бес;
Бауырымен жорғалаушылар
Бауырымен жорғалаушылар туралы түсінік
Рептилиялар немесе бауырымен жорғалаушылар класы
Жорғалаушылардың денесінің құрылымы
Бауырымен жорғалаушылар класы немесе рептиллилер (Reptilia)
Бауырымен жорғалаушылар тарауы бойынша электронды оқу құралы
Алтын-Емел Мемлекеттік Ұлттық табиғи паркімен шекаралас жатқан Жаркент өңіріндегі бауырымен жорғалаушылардың биологиясы, экологиясы
Бунақденелілер класы
Жорғалаушылардың эвалюциясы
Хордалылар типіне жалпы сипаттама
Бауырымен жорғалаушыларда мұндай құбылыстың болмауы