Құрастыру сызбасы

Инженерлік графика пәнінен
2 МЕЖЕЛІК БАҚЫЛАУ ТАПСЫРМАСЫ
Тақырыбы : Бөлшектерді эскиздеу. Құрастыру сызбасы. Спецификация.

Білімдік мақсаты: Оқушыларды сызбаларды дұрыс сызуға және оқуға үйрету.
Тәрбиелік мақсаты: Оқушылардың жұмысты тірісіп істеуіне және эстетикалық орындауына тәрбиелеу.
Дамыту мақсаты: Өз құралдарын пайдалануды және сызбаларды орындау біліктіліктерін дамыту.
Эскиздер келесі жағдайларда орындалады:
а) бөлшек сызбасын жеке бөлек орындау үшін, оларды құрастыру сызбаларынан бөліп алғанда;
ә) бөлшектің өзіне қарап отырып, оның эскизін салу қажет болғанда;
б) инженерлік есептеулер бойынша жаңа бөлшекті жобалағанда.
Эскиз техникалық маңызы зор конструкторлық құжат болып саналады, онда кеткен қателік бөлшектің сызбасына ауысады. Бөлшектің сызбасы қандай міндет атқарса, оның эскизі де сондай міндет атқарады. Қажетті бөлшекті жасау үшін, эскиз келесідей талаптарды қанағаттандыру керек:
а) МЕСТ 2.305 – 68 сәйкес бөлшектің керекті көріністері; тіліктері және қималарын орындау;
ә) бөлшекті дайындау үшін барлық қажетті өлшемдері;
б) беттердің кедір – бұдырлығы туралы мәліметтер.
Бөлшектің эскизін орындау үшін жабық клапанның тұрқын (3.1,3.2,3.3 суреттер ) қарастырайық:
1)бөлшектің атауы, оның қолдану мақсаты және ол қандай материалдан жасалғаны анықталады.
2) бөлшек сызбадағы орнын анықтау. Басты кескінді таңдап ала білу керек және ол бөлшектің пішіні туралы айқын түсінік беруге тиіс.
3) бөлшектің пішінін айқын анықтау үшін көріністердің, қималардың және тіліктердің санын таңдап алу. Пішімнің өлшемдері бергіленген кескіндерді және түсірілетін өлшемдерді орналастыруға мүмкіндік беретіндей болуы қажет.
4) көз мөлшермен бөлшектің ауқымдық өлшемдерінің қатынасы анықталады, яғни бөлшекті эскизде үлкейту немесе кішірейту қажеттігін анықтау керек.
5) таңдап алынған бөлшек пішімін эскиз салуға дайындау. Пішімнің оң жақ төменгі бұрышынан негізгі жазуға орын қалдырады.
6) бөлшектің көріністерін жіңішке сызықтармен салу. Алдымен өс сызықтарын, симметрия өстерін жүргізіп алады. Проекциялық байланыстарды сақтау шарт, яғни үстіңгі көрініс басты көріністің дәл төменгі жағына, сол жақ көрініс оның оң жақ қатарына салынады.
7) бөлшек кескіндерін салуды аяқтау. Көріністердің біразын тіліктермен алмастыру; қималарды, жергіліктерді тіліктерді және қосымша көріністерді салу. Көмекші сызықтарды өшіру және тіліктер мен қималарды сызықтау.
8) эскизге бөлшектің өлшемдерін түсіру үшін, оны өлшей отырып, шығару және өлшем сызықтарын жүргізумен қатар қатар диаметрдің, радиустың, көлбеуліктің, конустылықтың, бұранданың шартты белгілері жазылады.
9) сызбаға түсірілетін бөлшектің барлық өлшемдерін өлшеу аспаптары мен құралдардың көмегімен анықтайды және алынған өлшемдерді өлшем сызықтарының үстіне жазады.
10) бөлшек эскизін салуды аяқтау. Негізгі жазу МЕСТ2104 – 68 сәйкес орындалады.
Салынған кескіндердің, түсірілген өлшемдердің дұрыстығы тексеріледі. Қорыта айтқанда, бөлшектің эскизі деп оның кескіндерінен тұратын және бөлшекті жасау үшін керекті мәліметтер түгелдей бар конструкторлық құжатты айтады. Тетікбөлшектің сызбасы қандай міндет атқарса, оның эскизі де сондай міндет атқарады. Эскизді әдетте, миллиметрлік қағазға орындайды. Эскиздерді орындағанда міндетті талаптардың бастысы, ол стандартты сақтай отырып, сызу аспаптарының көмегінсіз қолмен салынады.

Эскизді орындаудың алғашқы кезеңі.

Эскизді орындаудың жалғасы.

Эскизді орындаудың соңғы кезеңі

Спецификация
Спецификация деп – бұйымның құрамына енетін бөлшектер, құрастырылған бұйымдар және материалдар туралы негізгі мәліметтер көрсетілген кестені айтады. Ол бұйымның және оның құрастыру құжаттарының құрамын анықтайды. Спецификация А4 пішіміндегі сызба қағазға орындалады және негізгі жазудың үстіңгі жағына жазылады.Спецификацияның бірінші бетін және негізгі жазуын толтыру 1.2 – суретте, ал келесі беттерін және негізгі жазуын толтыру 1.3 – суретте көрсетілген.
Негізгі жазу бағаналары келесідей толтырылады:
1 – бұйымның атауы;
1 – Спецификацияның белгіленуі, мысалы: МБ 00.00.00.00.
Негізгі жазудың қалған бағаналарын толтыру ережесі 1.8 - суретте келтірілген.
Жалпы жағдайда Спецификация келесідей бөлімдерден тұрады:
құжаттар;
құрастыру біліктері;
бөлшектер;
стандарт бұйымдар;
материалдар.
Әрбір бөлімнің атаулары Спецификацияның Атаулар бағанасына жеке жазылады және олардың астылары сызылады. Бөлімнің атаулары жазылған жолдың астына бір бос жол, ал үстіңгі жағынан кем дегенде бір бос жол қалдырады. Құжаттар бөлімінде бұйымның негізгі құрастыру құжаттарының жиынтығы жазылады (құрастырылған барлық бұйымдар үшін – жалпы көрініс сызбасы және түсініктеме жазба; құрастыру бірліктері үшін – құрастыру сызбасы). Құрастыру бірлігі бөлімінде құрамалы бөліктерден тұратын бұйымдар жазылады. Бөлшектер бөлімінде түп нұсқа бөлшектер (біліктер, тісті дөңгелек, буынтық, тығындар, сақиналар т.б ) жазылады. Стандарт бұйымдар бөлімінде стандарт бойынша қолданылатын бұйымдар (домалау подшипниктері, шпонка,винт, шайба т.б.) жазылады. Материалдар бөлімінде бұйымның құрастыру бірлігіне кірмейтін материалдар жазылады. Әрбір бөлімнен кейін қосымша жазулар үшін 2 – 3 бос жолдар қалдырады. Спецификация бағаналары келесідей ретпен толтырылады: бірінші бағананы бұйымның сызбасы салынған қағаздың пішімі, екіншісіне бөлшек көрсетілген пішімнің аймағы, үшіншісіне бөлшектің тіркеу нөмірі жазылады.Төртінші бағанға бұйымның белгіленуі көрсетіледі. Бесінші бағанға бұйымдардың атаулары жазылады.Стандарт бөлшектер үшін олардың атауларынан кейін белгілері де жазылады.

Нұсқа 1

Нұсқа 2

Нұсқа 3

Нұсқа 4

Нұсқа 5

Нұсқа 6

Нұсқа 7

Нұсқа 8

Нұсқа 9

Нұсқа 10

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Ы.А.Нәби СЫЗБА ГЕОМЕТРИЯ және ИНЖЕНЕРЛІК ГРАФИКА Алматы,2010,120 б.
2. А.А. Чекмарев, Задачи и задания по инженерной графике - Москва Начертательная геометрия. Под ред. Крылова Н.Н.-М.:1990, 240 с.
3. Есмұханов Ж. М. Сызба геометрия есептері.– Алматы.: 1995, 272 б. . Акпанбетов Ғ. Сызба геометрия.- Алматы, 150 б.