Педагогиканың ғылыми таным саласы - тәрбие

Педагогика әуел бастан-ақ балалар тәрбиесі жайындағы ғылым болып қалыптасқан. Тәрбие жайындағы белгілі мәліметтер адам баласының тәрбиесіне сүйенеді. Алғашқы қоғамдағы адамдар-дың тәрбие жөніндегі таным-мағлұматтары, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары заман ағымына орай бір буыннан екінші буынға ауысып отырды. Адамзат қоғамының, ғылым-білмінің дамуына байланысты тәрбиенің шығуын, оның даму заңдылықтарын ғылыми жолмен түсіндірудің қажеттігі туды.
Кейінгі кезде педагогиканы тек қана мектеп жасына дейінгі
және мектеп жасындағы балаларды зерттейтін пән деген ұғым шеңберінен шыға алмаушылық та бар. Оның себебі, педагогика орта және жоғары дәрежелі білім беретін, кәсіптік оқу орындары-ның жұмысы мен жұртшылық арасындағы тәрбие мәселелерін зертгеумен айналысқан жоқ. Осыған орай, педагогиканы тек қана балалар тәрбиесі жайындағы ғылым деп шек қою дұрыс болмайды. Педагогиканың ғылыми таным саласы - тәрбие. Педагогика қоғамдық өмірдегі тәрбиенің мәні мен рөлін анықтайды. Сондықтан педагогикажалпы адам төрбиесіжайындағы ғылым. Ал тәрбие - жастарды әлеуметтік өмірге және еңбеқке даярлау* оларға қоғамдық-тарихи тәжірибені үйрету процесі.
Әрбір ғылымның өзіне тән тану саласы және ғылыми ұғымдары бар. Мысалы, философияда мұндай ұғымдарды болмыс, материя, қозғалыс, экономикалық теорияларда - қоғамның өндіргіш күштері мен өндірістік қатынастары, ал педагогикада — тәрбие, білім беру, оқыту жатады.
Педагогикада мақсат, құрал, тәсіл, даму және қалыптасу сияқты ұғымдар да кездеседі. Бірақ, олар барлық ғылымдарға ортақ ұғымдар. Біз оларға да оқу, тәрбие тақырыптарына сәйкес тоқталамыз.
Педагогикалық ұғымдардың бірі —тәрбие. Тәрбие жайында осы уақытқа дейін-әр түрлі теориялар мен пікірлер айтылып келеді. Тәрбиені ересек адамдардың балаларға ықпал жасауы деп түсіндірушілер де бар. Бұл жағдайда бала пассивті объект түрінде қарастырылады. Ол педагогикалық процестің субъектісі бола алмайды, яғни өздігінен ойланып, белсенді іс-әрекет жасау рөлін атқармайды. Бұдан тәрбиеге бір жақты анықтама беру байқалады.
Тәрбие жайында КД.Ушинскнй: мектеп, тәрбиеші және ұстаздар адамның тіпті жалғыз ғана тәрбиешілері емес, оның сон-ша күшті, ал мүмкін және әлдеқайда күшті тәрбиешілері таби-ғат, үйелмен, қоғам, халық... және оның тілі болады, - деді.
Ушинскийдің түсінуі бойынша бұл факторлардың әсері педа-гогикалық талаптардан басқа (әр түрлі дәстүр, үйелмен ішіндегі қарым-қатынас және т.б.) себептерге де байланысты.
Тәрбие терминін әрдайым тар мағынада, тербиеші
тәрбиелейді кең мағнада өмір тәрбиелейді деп қолданады.
Мұның тәрбие жайындағы жалпы ұғымды анықтауда зор мәні бар.
Тәрбие — көптің ісі. Сондықтан тәрбие мәселелерімен кәсіподақ ұйымдары, қоғамдық мекемелдің еңбек ұжымдары және бүкіл жұртшылық болып айналысады. Олай болса, тәрбиені, кең мағынада, табиғат және әлеуметтік ортаның, мектеп пен ата-аналардың, бүкіл бұқараның тұлғаның дамуы мен қалыптасуына ететін ықпалы деп түсіну керек.
Білім беру ұғымын ең алғашқы рет педагогикаға енгізген Иоганн Генрих Песталоцци.
Білім беру деп — табиғат және қоғам жайында ғылымда жи-нақталған білім жүйесін жеке адамның меңгеруін және оны өмірде тиімді етіп қолдана білуін айтады. Білім беру мәселесі әрбір қоғам-ның даму дәрежесіне байланысты. Білім беру өте күрделі ұғым, оны педагогикалық ғылым тұрғысынан түсіндірудің әр түрлі мәні бар. Егер әңгіме білім берудің сатылары жөнінде айтылса, онда бастауыш, тоғыз жылдық, орта және жоғары білім беру ұғымдары пайдаланылады. Ал білім беру мамандыққа байланысты сөз етілсе, онда педагогикалық, медациналық, ауыл шаруашылық т.б. осы сияқты ұғымдар қолданылады. Бұл ұғымдардың бір жағынан, өзара айырмашылығы, ал екшші жағынан, бір-бірімен ұштасып жататын табиғи байланысы болады. Халыққа білім беру ісінің негізі — жалпы орта білім. Білім беру барысында жеке адамның таным іс-әрекеттері дамиды, ой-өрісі кеңіп, еңбекке дұрыс көзқарасы және мәдени деңгейі артады. Жастардың орта және жоғары дәрежелі мамандыққа ие болуы немесе өндірісте нәтижелі еңбек етуі орта білім алуға байланысты.

Ұқсас жұмыстар

Мектепке дейінгі педагогика жайлы

Педагогика ғылымының салалары және оның басқа ғылымдармен байланысы

Педагогиканың шығу және даму тарихы

Педагогика ғылымының дамуы мен міндеттері

Педагогиканың теориялық - әдіснамалық негіздері

Педагогика ғылымы жайлы

Педагогикалық эксперимент - педагогика ғылымындағы негізгі әдіс

Педагогика ғылымының салалары

Тарихи-педагогикалық білім беруді жетілдіру

Ауыл мектебі оқушыларын рухани-адамгершілікке тәрбиелеудің педагогикалық шарттарының орындалуы