Табысқа салынатын салық

Мазмұны

Кіріспе ---------------------------------------------------------------------------------------------
1.Бөлім.Салық туралы ұғым және салықтың пайда болуы
1.1.Қазақстан Республикасының салық саясаты -----------------------------------------
1.2.Қазақстан Республикасының салық салудың принциптері--------------------------

1.3.Салықтың жіктелуі---------------------------------------------------------------------------

2.Бөлім.Табысқа салынатын салық
2.1.Жеке табыс салығы, Корпорациялық табыс салығы,Әлеуметтік салықтар
туралы түсінік-----------------------------------------------------------------------------------
2.2.Жеке табыс салығы, Корпорациялық табыс салығы,Әлеуметтік салықтардың төлеушілері және салық салу объектілері---------------------------------------------------
3.Бөлім.Жеке табыс салығы, Әлеуметтік салықтардын ставкалар
3.1.Салық ставкаларының айырмашылықтары----------------------------------------
3.2.Жеке табыс салығы, Корпорациялық табыс салығы, Әлеуметтік салықтардын есептеу және төлеу тәртібі----------------------------------------------------------------------
Қортынды-------------------------------------------------------------------------------------------
Пайдалаған әдебиеттер--------------------------------------------------------------------------

I. Бөлім. Салық туралы ұғым және салықтың пайда болуы.

1.1.Қазақстан Республикасының салық саясаты

Салықтар- туралы өндіріспен бірге,қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттін пайда болуымен, оған әскер,сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салықтын экономикалық мәні-шаруашылық субъектілерінен, азаматтардан ұлттық табыстын бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылатындығында.
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің(ЖІӨ) белгілі мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалады.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады.Мемлекетті ұстау үшін,халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады.Адамзаттын даму тарихында салықтын нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырады.
Салықтар тауар – ақша қатынастарынан тыс қолоданылады.Натуралды салықтардың мөлшері мен түрі нақты жергілікті жағдайларға бағынған.Мысалы: 1 адамнан 1құндыз терісі немесе 10 пұт және т.б.алынған. Тауар-ақша қатынастарының нығаюымен натуралды салықтын рөлі айтарлықтай азайды.Дегенмен,олар сонғы уақытқа дейін пайдаланылды (1953 жылға дейін жүн,жұмыртқа,сүт,май өткізген).
Егер екімемлекет бір-бірімен соғыс жүргізсе,жеңген мемлекет жеңілген мемлекеттің барлық байлығын тонап алады,болмаса белгілі бір мөлшерде салық салып отырған.
Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме берілген.Мәселен,Салық кодексінде Салықтар-мемлекет біржақты тәртіппен заң жүргізетін,қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай жарналардеп атап көрсетілген.
Салық-занды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын бюджетке төленетін міндетті төлем.
Салық дегеніміз – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын,заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Қорыта айтқанда,барлық анықтамалар бір негізді құраушы жүйе екендігін байқауға болады.
Салықты басқада төлемдерден ажырата білуіміз керек. Себебі, салық белгілі бір объектілерден (табыс, мүлік, тауар, жер, көлік, мұра ) төленеді. Сонымен қатар салықты төлеудің өзіндік бір мерзімі болады (салық кезеңі-бір күндік, айлық, тоқсандық, жылдық ) және белгілі бір көлемде немесе мөлшерде (салық ставкасы) алынады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінде салықтардың меншікті салмағы 70 пайызын құрайды.
Салықты материалдық тұрғыдан алғанда – бұл, салық төлеушінің белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша сомасы болып табылады ( салық натуралдық тұрғыда материалдық құндылық болып саналды ).

Салықтың материалық белгісі – салық төлеуші белгілі бір соманы мемлекетке міндетті түрде беруі болып келеді.
Материалдық салықтық қатынастар – ақшалай қатынастар, өйткені ол ақша қаржыларының салық төлеушіден мемлекеттік ақша қорларына жылжуы дегенді білдіреді.
Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда салық- салық төлеушілерден мемлекетке қарай белгілі бір мөлшерде,белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте бір бағыттағы ақшаның қозғалысы болып саналады.
Ал, құқықтық тұрғыдан қарайтын болсақ,бұл мемлекекеттік бекітілім,яғни тұлғалардың мемлекетке белгілі бір ақша сомасын беруін (төлеуді) көздейтін міндеттеме.
Салық құқығы- мемлекеттің салықтық әрекеті процесінде пайда болатын қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардын жиынтығы.
Салық материалдық тұрғыда белгілі бір ақша сомасын немесе салық төлеушілердін мемлекетке беруі тиіс белгілі бір заттардың санын білдіреді.
Сонымен салықтардың мазмұны мынадай:
Материалдық категория жағынан – бұл белгілі бір ақша сомасы болса;
Экономикалық категория ретінде – бұл мемлекеттің табысы;
Заңдық категория жағынан, бұл заң жүзінде белгіленген міндеттеме болып табылады.
Салықтың экономикалық белгілері ретінде келесі көрсетілгендерді атауға болады:
Салық – мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі;
Салық – ақшалай нысанда төленеді;
Салық – қайтарылмайтын төлем болып табылады;
Салық – баламсыз сипатта болады;
Салық – салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады;
Салық – тұрақты экономикалық қатынас туғызады.
Ал, енді осы белгілердің мазмұнын қарастырайық.
1.Салық – мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі.
Мемлекеттік аппарат мемлекетке тиесілі ақша сомасын өндірмейді. Сондықтан мемлекет жеке және заңды тұлғаларға салық салу арқылы қажетті соманы өндіріп алып отырады. Мұның экономикалық сипаттамасы мемлекет салықты белгілеу және өндіріп алу арқылы өндірілген қоғамдық жиынтық өнімнің бір бөлігін өзіне тиесілі сома ретінде айналдырып алады. Бұл жерде салық қатынасы бөлуші сипатта болады.

2.Салық – ақшалай нысанда төленеді.
Натуралдық нысанда төленуіде мүмкін. Мәселен, ауыл шаруашылығы саласында жиналған өнімнің бір бөлігі салық ретінде төленеді.
3.Салық – қайтарылмайтын төлем болып табылады.
Салықты төлеген кезде ақша тек бір бағытта қозғалады,яғни салық төлеушіден мемлекетке бағытталады.
Мұның қайтарымды төлемдерден (мысалы, мемлекеттік қарыз ) айырмашылығы:
. Біріншіден, ақша салық төлеушілерден мемлекетке қарай қозғалады;
. Екіншіден, кері қайтады, яғни мемлекеттен салық төлеушілерге бағытталады (қайтарылады).
Ал, қайтарымсыздық дегеніміз – ақшаны мерзімсіз алуды білдіреді, яғни ол соманың қащан қайтатыны белгісіз.
4.Салық – баламсыз сипатта болады.
Салық құнның ақшалай нысанда бір бағытта қозғалысын айқындайды, төлеген салыққа қарсы тауар түрінде болса да қозғалыс жоқ. Толығырақ айтқанда, салық қандай да бір тауарға, немесе мемлекеттік қызметке төлем болып есептелмейді, яғни ақшаның өтеусіз алынуын көрсетеді.
Сондықтан салық – баламсыз төлем болып табылады.
5.Салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады.
Салықты төлеген кезде меншік нысандары ақша қаражаттарына, немесе материалдық құндылықтарда жеке меншіктен мемлекеттік меншікке өтеді.Анығын айтқанда, салық салу мемлекетке тиесілі меншіктерді иеліктен шығарады, ал меншік иелері арасындағы туындайтын салық қатынастарында мемлекет жеке меншікке салық төлемдерінде меншік құқықтарын өзгерте алады.
6.Салық – тұрақты экономикалық қатынас туғызады.
Салықты белгілеуде тұрақты салық қатынастары пайда болады. Тұрақтылықты мынадан байқауға болады, яғни салық жеке түрде емес, нормативті құқықтық актілермен белгіленеді. Мәселен, бір тұлғаның нақты салық салу объектісі бар болса, ол салық міндеттемелерін орындаушы болып табылады.
Салық қатынастарының тұрақтылығы салық төлеу арқылы жүйелі төлемдерге алып бармауы тиіс. Кейбір салықтарда салық төлеушілер үшін салық төлеу жеке төлемдік сипатта болады.
Азаматтардың мүлік салығын төлеген кезде, оның салық қатынастары қысқартылмайды, қайта салық төлеушілердің ағымдағы кезеңде төленген салықтармен қоса, келесі салық кезеңдерінде де салық төлеуге міндетті болады. Бұл процесс салық төлеушілердің меншік иесі ретінде құқынан айырылғанға дейін жалғасын таба береді.
Сонымен қатар салықтың құқықтық бірнеше белгілері бар, атап айтқанда:
. салықты – мемлекет немесе уәкілдік берілген мемлекеттік орган белгілейді; . салық – құқықтық нысанда жүзеге асады;
. салық – мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады;
. салықты белгілеу арқылы салық міндеттемесі туындайды;
. салық – мәжбүрлеме сипатта болады;
. салық төлеу арқылы ақшаны алу құқықтық сипатта жүзеге асырылады.

Салықтың осы құқықтық белгілеріне кеңірек тоқталып өтейік.
1. Салықты тек мемлекет қана белгілейді.
Мемлекеттік органның ешбірі салықты бекітуге және енгізуге құқығы жоқ.
Салық – бұл мемлекеттің белгіленімі болып саналады.
Салық – осы белгісі арқылы басқа да міндетті төлемдерден ерекшеленеді.
Сондықтан еөптеген мемлекеттің салық заңдылықтарында салықты былайша қарастырады:
. біріншіден, салықты уәкілдік берілген мемлекеттік орган ғана бекіте алады;
. екіншіден, салықты белгілеу белгілі бір заң немесе нормативтік – құқықтық актілермен қатаң түрде жүзеге асырылады;
. үшіншіден, осы қабылданған құқықтық акт белгілі бір тәртіпке сәйкес жүргізіледі.
2. Салық құқықтық нысанда жүзеге асады.
Мемлекет салықты бекіту және енгізу үшін құқықтық акт қабылдайды.
Мемлекеттің салық қызметін жүзеге асырудағы негізгі әдісі болып нормативті актілерді шығару табылады.
Салықтың құқықтық негізі ретінде – мемлекет шығарған нормативті акт қабылданады.
Салық элементтері және салық салудың шарттары осы құқықтық актіге сәйкес белгіленеді, өзгертіледі және жүзеге асырылады.
3.Салық мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады.
Салық ұлт (халық, қоғам, азамат) және мемлекет арасындағы еркін түрде келісілген келісімнен кейін пайда болады. Мемлекет салықты белгілеуде барлық салық төлеушілермен келісімге келмейді, яғни олардың белгілі бір топтарымен немесе өкілдерімен ғана келісімге келуі мүмкін. Кейбір кездерде салықтық сувернитет жүзеге асырылады.
Салықтық суверенитет (егемендік) – мемлекеттің өзінің аймағындағы кейбір салық түрлерін кез келген мөлшерде өзгертуге және салық салу объектілерін белгілеуге, салық саясатын жүзеге асыруға құқығы бар.
1.Салықты белгілеу арқылы салық міндеттемесі туындайды.
Қабылданған құқықтық акт негізінде белгіленген салық жеке және заңды тұлғаларға салық төлеуші ретінде салық міндеттемелерін жүктейді.
Салық төлеуші тұлғалар салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге міндетті болып саналады.
Белгіленген салық заңды салық міндеттемесін туғызады.
Қазақстан Республикасының Салық кодексінде салық міндеттемесінде былайша түсініктеме берілген: ''Салық төлеушінің салық заңдарына сәйкес мемлекет алдында туындаған міндеттемесі салық міндеттемесі деп танылады, оған сәйкес салық төлеуші салық органына тіркеу есебіне тұруға, салық салу объектілерімен салық салуға байланысты объектілерді айқындауға, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеуге, салық есептілігін жасауға, оны белгіленген мерзімде табыс етуге, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге міндетті ''.

5.Салық мәжбүрлеме сипатта болады.
Салықтың мәжбүрлеме сипаты 3 кезеңде байқалады:. бірінші кезең, мкмлекет салықты салық төлеушілердің еркінен тыс белгілейді және енгізеді, яғни мәжбүрлі түрде;
. екінші кезең, салықты төлеген кезде салық төлеуші өзінің меншігінің бір бөлігінен мәжбүрлі түрде айырылып отырады;
. үшінші кезең, салық төлеуші өзінің салық міндеттемелерін орындамаған жағдайда, мемлекет бересілі соманы мәжбүрлі түрде өндіріп алады.
6.Салық төлеу арқылы ақшаны алу құқықтық сипатта жүзеге асырылады. Бір жағынан алғанда, салықтарды салық төлеушілерден еркінен тыс өндіріп алынады, ал екінші жағынан мемлекетті басқа да ақшалармен қамтамасыз етеді, ал бұл құқықтық негізде мемлекеттің меншігі болып саналады. Айта кету керек ''Салық – салық төлеушілердің құқық бұзушылықтары немесе құқыққа қарсы тәртіпсіздіктері үшін шараларға төлем ретінде қарастырылмайды ''.
Салықтың жиналатын орындары:
. нарықтарда;
. сатушы мен сатып алушылардан;
. үй шаруашылығынан;
. табыс көзінен, шығын статьяларынан;
Салықты реттеудің тетіктері:
. салық түрлері;
.салық ставкалары;
.салық жеңілдіктері;
.салық салу әдістері;
Салық төлеуден қашу себептері:
.елеулі салық ауыртпалығы;
.салық заңының айқынсыздығы;
.субъектілердің саналы түрде алдын-ала салық мөлшерін төлемеуге
ұмтылуы;
.салық қызметін ұйымдастырудағы кемшіліктер болуы мүмкін.
Салық ауыртпалығы-салық жиналуының жалпы мөлшерінің бірлескен ұлттық өнімге қатынас ретінде анықталатын көрсеткіш.

Салықтардың алымнан айырмашылығы
Алымдар салық төлеушілерге белгілі бір құқықтық мәртебе берілгенде немесе белгілі бір қызмет түрін бастар алдында төленеді.
Алым да төлем болы табылады.Ал,енді алымдардың салықтардан бірнеше айырмашылықтары баратап айтқанда:
.біріншіден,алым мемлекеттік аппараттың шығындарын жабады,яғни мемлекет заңды іс - әрекет түрінде тұлғаларға қызмет ұсына отырып, сол қызметіне төлем қабылдайды. Ал салықтар мемлекетті толығымен қаржыландыруға жұмсалады;
. екіншіден, салықтың өтеусіз және баламасыз белгілері болады. Ал, алым баламалы төлем болып саналады, яғни алымды төлеу арқылы мемлекеттен белгілі бір құқық, мәртебе немесе рұқсат алынады. Мысалы, заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алымды алсақ, салық төлеуші осы алымды төлеу арқылы өзіне белгілі бір қызмет түрін ашуға рұқсат алады немесе лицензиялық алым бнлгілі бір қызметпен айналысу үшін алынатын рұқсат қағаз, яғни салық төлеушіге белгілі бір қызмет түрімен айнаысуға құқық беріледі. Сонымен салық жай ғана төлем ретінде төленеді, одан салық төлеуші төлеуіне айырбасқа ешнәрсе ала алмайды, ал алымда салық төлеуші мемлекеттік органмен байланысты жетілдіре отырып, өзіне басқа да заңды іс - әрекеттер жасайды;
. үшіншіден,алым бір жолғы төлем болып табылады, яғни бір рет қана төленеді. Ал, салық ұзақ мерзімді және тұрақты түрде төленіп отырады, қашан салық міндеттемесі тоқтағанға дейін жалғаса береді;
. төртіншіден, салықты төлеуде күштеу әдісі қолданылады, яғни салық төлеуші салық міндеттемесін орындамаған жағдайда, мәжбүрлі түрде өндіріп алу іс – шаралары қолданылады. Салық төлеуші алымды ерікті түрде төлеп отырады. Мысалы: бір тұлға мемлекеттік органға келіп, кәсіпкерлік қызметпен айналысуға өтініш береді. Берілген рұқсат негізінде кез келген қызмет түрімен айналысуға құқылы. Бұл жерде тұлға алымды өз еркімен төлейді.

Салықтың төлемақыдан айырмашылығы
Төлемақы дегеніміз – мемлекет меншігіндегі объектілерді пайдаланған кезде төленетін төлем.
Салық пен төлемақының бірнеше айырмашылықтары бар. Мәселен:
. біріншіден, төлемақы өтеулі және баламалы төлем, яғни төлемақыны белгілі бір объектілерді пайдаланған кезде төлейді;
. екіншіден, төлемақы мемлекеттің азаматтық құқыққа сәйкес азаматтық – құқықтық қатынастары кезінде туындайды;
. үшіншіден, тұлғалар төлемақы төлеу арқылы баламалы түрде осы және басқа да объектілерді пайдалануға құқық алады.

Салықтың мемлекеттік баждан айырмашылығы
Мемлекеттік бажда төлем болып саналады.
Мемлекеттік баж – уәкілдік берілген мемлекеттік органдардың, немесе лауазымды адамдардың заңдық мәні бар іс- қимылдар жасағаны үшін және құжаттарды бергені үшін алынатын міндетті төлем.
Мемлекеттік баждың салықтан айырмашылығы мынада:
. мемлекет тарапынан берілетін қызметке байланысты болады, сондықтан бұл баламалы төлем болып саналады;
. мемлекеттік бажды мемлекет қызметіне төлем ретінде емес, мемлекеттің қызметіне байланысты төлем ретінде қарау керек. Айта кету керек, бажды төлеген кезде тауар-ақша қатынастары жүзеге асады.
Баждың алымнан айырмашылықтарына тоқталар болсақ:
. баж бюджеттің табысы, ал алым мемлекеттік мекемелердің көрсеткен қызметтеріне орай табысы болып саналады;
. баждың мөлшері төлнушілерге ұсынылған қызметтерінің құнына байланысты болмайды, ал алым көрсетілген қызметтердің құнына орай анықталады, яғни өтініш берушінің мемлекеттік органға келтіретін шығындары

Есепке алынады. Сондықтан алымның мөлшері тауар бағасы сияқты нақты болуы тиіс.
Салықты жарналар арқылы да мемлекеттік қаржы қорлары құрылады. Олар мемлекеттің бюджеттік және бюджеттен тыс қорларында (әлеуметтік сақтандыру қорлары, зинетақы қорлары, жұмыспен қамту қоры, жол жөндеу қоры) жиналады.
Салықтың экономикалық мазмұны былайша көрсетіледі:Шаруашылық субъектілерімен азаматтық қарым-қатынас бір жағынан қор құрастыру негізінде мемлекеттік қаржылардың 4 көзі қолданылады:
. салық салу;
. облигацияларды сату (қазыналық вексель);
. шетелдік қарыздардың тегін көмектері;
. ақша бірліктерін шығарудан түскен монополдық кіріс.
Салық салу – мемлекет қаржысын және табысты толықтыруды реттеу әдісі болып саналады, яғни мемлекет салық салу процесі арқылы өз қажеттіліктерін қанағаттандырады.
Салық салу – мемлекеттердің салықтарды бекітуде, енгізуде және оларды алу жөніндегі қызыметтерінің жиындығы.
Тең салық салу – бұл ретте әрбір салық төлеушіден бірдей мөлшерде салық алынады.
Салық салудың объективті факторы- салықтың пайда болуы объективті түрде мемлекет бюджетіне байланысты.
Сонымен қатар салық салу-кәсіпорындар, азаматтар және мемлекеттер арасында табыстарды үлестіру әдісі ретінде қолданылады.
Салық салуда қоданылатын негізгі құжаттар:
. декларация;
. салық органдары жүргізген жеке тұлғалар қызметін тексеру материалдары;
. табыс салығын төлеушілердің салықты төлегені туралы кәсіпорын ақпараты;
. ағымдағы төлемдерді төлегені туралы құжат;
Салық салуға қойылатын талаптар:
. қаржы –қаражат жүйелерінің тұрақтылығын қамтамасыз ету;
. мемлекеттік бюджеттің пайдалануын қамтиды;
. әлеуметтік-әділеттілік болуы керек;
. салықты – салық төлеушілерге бір қалыпты бөлуге мүмкіндік беру керек;
. халықтың әлеуметтік ақталмаған кірісті азайту.
Активтерді және табысты ұтымды орналастыру, қаржыларды инвестициялау мен жинау мәселелерді салықты жоспарлаудың кезеңі болып табылады.
Салықты жоспарлау – салық міндеттемелерін заңды қысқарту әдістері.
Активтерді және табысты ұтымды орналастыру, қаржыларды инвестициялау мен жинау мәселелері салықты жоспарлаудың кезеңі болып табылады.
Салық теориясы – салықтың маңызы мен қызметі туралы ғылыми білім және ұғымдардың жүйесі, мемлекеттік қаржы қызметіндегі олардың ролі.
Салық несиесі – салықты төлеу мерзімінің өзгеруін өрнектейтін жеңілдік.
Салық режимі – салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі барлық салық міндеттемелерін есептеу кезінде салық төлеуші қолданатын салық заңдары нормаларының жиынтығы.
Салықтың атқаратын қызметттері
Салық экономикалық категория ретінде және өзінің қалыптасуы барысында мынадай үш қызметті атқарады.
Салықтың ең бірінші кезектегі атқаратын қызметі , бұл –қазыналық.
Мемлекет өз қазынасын толықтыру мақсатында табыс көздерін жасайды.Салық төлеушілерге нормативтік құқықтық актілер негізінде салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдерді есептейді, салық ставкалары мен төлеу мерзімін белгілейді.Салықтардың қазыналық қызметі –түрлі субъектілер табысының бір бөлігі мемлекет пайдасына өтеді . Салықтардың қазыналық қызметі арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігі құралып , салықтың қоғамдық міндеті артады.Қорыта айтқанда, мемлекеттің бюджет саясаты жүзеге асырылады.
Салықтың келесі қызметтерінің бірі-бақылау (реттеу)
Мемлекет экономиканы дамыту жолында салықтық реттеу процесі арқылы экономиканың кейбір салдарын дамытуды ынталандырады және қажет жағдайда тежеп отырады(салық жеңілдіктері жасалады, салық ставкалары төмендетіледі ).
Бюджетке түскен салық түсімдерін реттейді және бақылап отырады.Кез келген қызмет түріне бақылау жасау керек .Ал енді салық түсімдеріне бақылау өте қажет екені даусыз.Мемлекет бюджеттің кірісі мен шығысын есептейді, соған сәйкес өз қызметін атқарады.
Салықтардың бақылау қызметінің арқасында салық жүйесінің тиімділігі бағаланады,қаржы ағымдары мен қызмет түрлеріне бақылау қамтамасыз етіледі.
Салықтың келесі атқаратын қызметтерінің бірі –қайта бөлу.
Бюджетке түскен салық тұсімдерін қаржыландыруды қажет ететін бағдарламалар жобасына сәйкес және әр салаларға мақсатқа сай бөлінуін қарастырады.Салық түсімдерінің мақсатқа сай және өз уақтысында жұмсалуына қадағалау жасайды.
Салықтың қайта бөлу қызметі мемлекетке салықты қоғамдағы экономикалық және әлеуметтік процестерге әсер ету құралы ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
Салықтардың қайта бөлу қызметінің көмегімен бюджетте ақша қаражаттары жиналады, осыдан кейін жалпы мемлекеттік мәселелерді шешуге бағытталады, әлеуметтік топтардың табыстары арасындағы қатынастарды өзгерту жолымен әлеуметтік тепе-теңдікті ұстап тұрады.
Салық қызметінің міндеті – бюджеттің табыс бөлігінің орындалуына жауап беретін бірден бір мемлекеттік орган.
Салық – бірінші кезекте, бюджет саясатын жүзеге асыра отырып, мемлекеттік бюджетті толықтыруды көздейді. Осы бюджеттке түскен салық түсімдеріне қайдан келеді және қайда кетеді жөнінде бақылау жасайды. Ал енді осы қызметтердің қорытындысы ретінде бюджеттке түскен салық және салықтық емес түсімдерге қайта бөлу жасалады.
Мұның мақсаты – мемлекет әділетті түрде өз шығындарын да жаба отырып, елдің әлеуметтік топтарына да қолдау көрсетіп, басқа да шығыстарды жаба білу.
Көптеген экономикалық әдебиеттерде салықтардың бірнеше қызметтері атап көрсетілген.Мәселен, ынталандырушы.Салықтардың ынталандырушы қызметінің көмегін мемлекет өндірістің және басқа да шаруашылық субъектілерінің дамуын ынталандырады. Сонымен қатар салық жеңілдіктерін, төмен пайызды салық ставкаларын енгізеді.
Салықтардың ынталандырмайтын қызметі оларды басу мақсатында әрекеттің қандайда бір түріне арнайы салықты енгізу жолвмен жүзеге асырылады.
Салықтардың тұрақтандырушы қызметі экономикалық өсу, техникалық жаңару, халық санының өсуі үшін әр түрлі шаралар жасайды.
Салықтардың шектеу қызметі.Мемлекетке кейде бірсыпыра өндіріс түрлерін дамыту тиімсіз болады.Салық саясаты арқылы мемлекет өндіріс түрлерінің дамуын шектейді немесе тоқтатады,.Қазақстан Республикасында бұл қызмет 10-20-30 пайыздық салық ставкаларымен қатар және нөл пайыздық салық ставкалары арқылы жүзеге асуда.
Бюджетті толықтырушы негізгі жүйеде салық түсімдерімен қатар салықтық емес түсімдерді де атап өтуге болады.
Салықтық емес түсімдер- ҚР-ның салық кодексінде белгіленген, негізгі капиталды, гранттарды сатудан түсетін түсімдерге жатпайтындардан басқа,
ҚР-ның басқа да заңнамалық актілерінде белгіденген міндетті ,қайтарылмайтын төлемдер, сондай-ақ ресми трансферттерден басқа бюджетке өтеусіз негізде берілетін ақшалар.
Салық теориясы- салық маңызы мен қызметі туралы ғылыми білім және ұғымдардың жүйесі, мемлекеттік қаржы қызметіндегі олардың ролі.
Салық несиесі - салықты төлеу мерзімінің өзгеруін өрнектейтін жеңілдік.
Салық режимі- салық және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі барлық салық міндеттемелерін есептеу кезінде салық төлеуші қолданатын салық заңдары нормаларының жиынтығы.
Қорыта келгенде, салықтар көптеген елдерде әр түрлі аталғанымен, кейде оларға салық салу және алыну жолдары ұқсас болып келеді . Салық төлеуші ретінде салық төлеу жауапкершілігі жүктелген заңды және жеке тұлғалар танылса, ал салық салу объектілері болып салық төлеушінің есепті кезеңде алған табыстары, тауарлары, мүліктері, көлік құралдары, пайдасы және т.б. табылады. Салық ақшалай және заттай түрде әділеттілік, теідік және тұрақтылық тәрізді салық салу принциптері негізінде құралған салық ставкаларын қолдану арқылы алынады. Пайыздық ставкалар үйлесімді , үдемелі және кемімелі болып бөлінеді.Ал салық жеңілдіктері сол мемлекеттің қазыналық саясатының бағыттары мен бағдарламаларын ескере отырып жүзеге асырылады.
Сонымен қатар салық алудың мынадай негізгі тәсілдері бар:
. төлем көзінен, яғни салық табыс алынған кезде ұсталып қалады;
. декларация негізінде, яғни салық салық төлеушінің декларацияда көрсеткен табыстары, шегерімдері мен жеңілдіктерін ескере отырып , анықталады;
. кадастр бойынша (салық салу объектілерін тіркеу арқылы, одан түсетін табыстың нақты мөлшеріне байланыссыз алынады).
Ал енді көптеген елдерде қолданылатын салықтарға жататындарды атап өтетін болсақ:
. жеке тұлғалардың табысына салынатын салық, кейбір мемлекеттерде азаматтардың табыстарына салынатын салық деп аталады;
. заңды тұлғалардың табысына (пайдасына) салынатын салық (корпорациялық салық деп те аталады);
. мұра мен сыйға салынатын салық;
. қосылған құнға салынатын салық;
. тұтыну салығы;
. әлеуметтік сақтандыру қорына аударылатын жарналар;
. айналымға салынатын салық;
. мүлік салығы;
. жер салығы;
. көлік салығы же басқа да.

1.2.Қазақстан Республикасының салық салу принциптері

Салық бюджетке төленетін міндетті төлем болып саналатын болса, ал салық салу салықтың түрлері бойынша енгізу, бекіту, есептеу және төлеу тәртібіндегі мемлекеттің жалпы ережелерін қарастырады.
Мемлекеттің тиімді салық салу процесін жүзеге асыру үшін бірнеще принциптері бар.
Салықтардың созылымдық принципі – бұл приниптің мәні мынада, яғни, мемлекет өзінің күнделікті сұранысына байланысты салық ставкасын көтере немесе төмендете алады.
Салық салудың салық кодексімен басқару принципі-былайша өрнектеледі, яғни салық төлеу бойынша міндетті осы салықтар салық кодексімен қарастырылған жағдайда ғана пайда болады.
Салық салудың шындық принципі- болып салық салудың экономикалық принципі табылады.
Салық салудың шындық принципіне сәйкес, әрбір адам өз табысына сай мемлекетті қолдауға қатысуы қажет.
Салық салудың үнемділік принципі- сәйкес, салық жинау ең төменгі шығындарда жүргізілуі керек.
ҚР-ның салық заңдарының ережелері Салық кодексінде белгіленген салық салу принциптеріне қайшы келмеуі тиіс.
ҚР-ның салық заңдары салық салудың бірнеше принциптеріне негізделеді, атап айтқанда:
Бірінші, салық және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдерді төлеудің міндеттілігі;
Екінші , салық салудың айқындығы;
Үшінші, салық салудың әділдігі;
Төртінші, салық жүйесінің біртұтастығы;
Бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері;
Ал,енді осы принциптерге жеке-жеке тоқталып өтетін болсақ.
1.Салық салудың міндеттілік принципі.
Салық төлеушілер салық заңдарына сәйкес салық міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті болуы тиіс. Бұл әрбір Қазақстандық азаматтың негізгі борышы, парызы болып саналады.
2. Салық салудың айқындық принципі.
ҚР-ның салықтары және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдерді әрбір салық төлеуші үшін айқын болуы тиіс.
Салық салу айқындығы салық төлеушінің салық міндеттемелері туындауының, орындалуының және тоқтатылуының барлық негіздері мен тәртібі салық заңдарында белгіленген.
3.Салық салудың әділдік принципі.
ҚР-да салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады.
Кез келген салық төлеуші үшін салық салу жүйесі әділетті түрде шешілуі қажет.
Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тиым салынады.
4.Салық жүйесінің біртұтастық принципі.
ҚР-ның салық жүйесі ҚР-ның бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты біртұтас болып табылады.
5. Салық заңдарының жариялылық принципі.
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануға тиіс.
Салықтарды ұтымды ұйымдастырудың классикалық принциптерін экономист Адам Смит ұсынған еді.
Олар мыналар:
Салық әрбір төлеушінің табысына қарай салыныуы тиіс;
Салықтың мөлшері мен төленетін мерзімі алдын ала, әрі нақты белгіленуі тиіс;
әрбір салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және тиімді әдіспен салынуға тиіс;
өндіріп алынған салықтың шығындары мейілінше аз болуға тиіс.
Нақтырақ айтатын болсақ:
әділеттілік;
анықтылық;
қолайлылық;
жалпылық;
Жалпы бұл тізім 3 принципен толықтырылады:
жеткілікті және жалпыламықты қамтамасыз етеді(салықтарды мемлекеттің объектілік қажетіне және мүмкіндігіне қарай ұлғайтуға болса, азайтуға да болады)
керекті көзін және салық салудың объектілерін таңдау;
салық салудың бір дүркінділігі
Бұл принциптердің қолдануы салық салудағы сора-қылықтарды жойып , салық салу жүйесін ретке келтіреді.
Сондықтан Адам Смит :˝Салық –төлеушілер үшін құлыдықтың емес,бостандықтың белгісі˝-деп жазды.
Философ Ф.Аквинский философиялық тұрғыдан ˝Ерік берілген тонау формасы ˝ ретінде анықталады.
АҚШ-тың тәуелсіздік декларациясы авторларының бірі Франклин :˝ Өмірде салық пен өлімнен қашып құтыла алмайсың˝-деп атап көрсетті.
АҚШ-та екі мейрам бар:
туылған күн;
салықты төлеген күн;
Мұндағы мақсат дамыған мемлекеттер үшін салық төлеу белгілі бір дәстүр ретінде қалыптасқан.
Салықты уақытысында төлеу міндет болып санлады.Себебі, уақытысында төленбеген салықтың айыппұлы мен өсімпұлы өте жоғары болады.Осы дәстүр біздің еліміздің азаматтарында қалыптасса ,өз ісімізді бір қадам алға жылжытар едік.

1.3.Салықтың жіктелуі

Салықтар бірнеше белгілер бойынша жіктеледі:
1.Өндіріп алу тәсілі немесе салық салу объектісі боынша: тікелей және жанама салық;
тікелей салық- тікелей табыс, немесе меншік иеленушілерден алынады.
жанама салық- тауар бағасына қосылады және тауар сатқанда тұтынушылардан өндіріп алынады.
2.Тікелей салықтар: нақты және дербес салықтар.
нақты салықтар деп (ағыл.сөзі, real-мүлік)- мүлікке салынатын салықты айтамыз.
дербес салықтар( кейде жеке деп аталады) деп-салық төлеушілердің табыстарына салынатын салықтарды атауға болады.
3.Объектінің экономикалық белгілері бойынша :тұтынуға және табысқа
салынатын салықтар.
тұтынуға салынатын салықтар –мұнда белгілі бір тауарларға (қызмет көрсету) салық салынады.
табысқа салынатын салық- салық төлеушілердің әр түрлі табыстарынан
түскен ақша қаражаттарына салық салынады.
4.Салық көлемін анықтау тәсілі бойынша:
үйлесімді салық-табыс көлеміне қарамастан салық мөлшері өзгеріссіз қалады.
үдемелі салық- салық мөлшері табыстың өсуіне қарай өсіп отырады.
кемімелі салық-салық мөлшері табыст өскен сайын кеміп отырады.
5.Салық сомасы түсетін бюджет деңгейіне немесе салықты алатын және оған билік жасайтын органға қарай:
жалпы мемлекеттік немесе республикалық салықтар;
жергілікті салықтар болып бөлінеді;
6.Салықтарды пайдалану ретіне қарай :
жалпы салықтар-бір қазынаға түсетін ,жалпы бір мақсатқа жұмсалатын салықтар.
мақсатты немесе арнайы салықтар- бұл, белгілі бір мақсатқа арналған салықтар.
7.Салықтарды төлеуге байланысты:
заттай салық- салықты затпен немесе тауар түрінде төлейді.
ақшалай салық- ақша түінде төленеді.
8.Салық субъектілеріне қарай:
заңды тұлғалардың салықтары;
жеке тұлғалардың салықтары;

9.Салықтардың қолданылу қызметтеріне орай:
жай салықтар- мемлекеттің күнделікті қызмет барысында қолданылады.
төтенше салықтар-мемлекеттік шығындардың деңгейінің көбеюіне орай қосымша табыстарды қажет етеді.

10.Салықты есептеу және төлеу субъектісі бойынша :
қызметақылы салық;
қызметақысыз салық;
11.Салық базасының пайда болуы және салықты төлеу көзіне қарай:
активті салық;
пассивті салық;
12.Салықтарды салық төлушілердің арасында бөлуге байланысты:
үлестірме салық;
сандық салық;
13.Салықтардың төленуіне қарай:
тұрақты салықтар- салық төлеушілердің меншігіндегі мүліктеріне белгілі бір мерзім аралығында тұрақты түрде салынады;
біржолғы салықтар-кейбір жағдайларға байланысты туындайды;

II.Бөлім.Табысқа салынатын салық.

2.1. Жеке табыс салығы,Корпорациялық табыс салығы, Әлеуметтік салықтар туралы түсінік

Бұл бөлімде табысқа салынатын салықтарды,онын ішінде корпарациялық табыс салығы,жеке табыс салығы және әлеуметтік салықтың мазмұнына тоқталамыз.
Сонымен, ″табысқа салынатын салық-салық төлеушілердің әр түрлі табыстарынан түскен ақша қаражаттарынан салық салынады″.
Көптенген мемлекеттерде заңды тұлғалардың табысына салынатын салық (корпорациялық салық) компанияның таза пайдасынан үйлесімді салық ставкасымен алынады.Салық салынатын таза пайда жалпы түсім мен өндіріс процессі барысында жұмсалған шығындар арасындағы айырма негізінде анықталады.

ҚР –ның резиденттері жеке тұлғалардың тапқан табыстарына төлем көзінде және олардың ҚР-нан тыс жерлердегі қызметерінен алған табыстарына , сондай-ақ резидент емес жеке тұлғалардың ҚР-ғы жұмыстары мен қызметтерінен алған табыстарына төлем көзінде салынатын тікелей салық болып табылады.
Табыстардың негізгі құрамына : еңбек ақы,сыйақы, кәсіпкерлік қызметтен түскен табыс, зейнетақы,алимент, жылжымайтын мүлікті жалға беруден түскен табыс,біржолғы жәрдемақы, жұмыссыздық және жұмысқа уақытша жарамсыздық бойынша төлемдер, дивиденд және рента түріндегі табыстардың барлық түрлерін жатқызуға болады.
Жеке табыс салығы –жеке тұлғалардың ең бірінші кезекте төлейтін салығы болып саналады.Себебі , тапқан табыстан немесе табыс көздерінің бір бөлігін салық ретінде аударып отырады.
Жеке табыс салығы-алғашқы салықтардың бірі.
Салық кодексі қабылданғанға дейінгі кезеңде бұл салық түрі ″Жеке тұлғалардың табыстарына салынатын табыс салығы ″ деп аталатын.Салық кодексі қабылданып , бұл атау қысқарып, халықаралық стандартқа сәйкес ″ Жеке табыс салығы″ деп аталды.
Табыс салығы 12 айға тең болатын күнтізбелік немесе қаржы жылы ішінде алынған барлық табыстарынан алынады. Нақты бір кезеңдегі салықты есептеу барысында табыстан салық заңдылықтары бойынша бекітілген кейбір шегерімдер шегеріліп, жеңілдіктер қолданылады.
Жеке тұлғалардың табыстарына салынатын салықты есептеу барысында мемлекет арасында мынандай айырмашылықтарға назар аударуға болады.Атап айтқанда :
салық салу барсында қамтылатын табыстардың құрамына ;
салықты азаматтардың жеке өзі немесе отбасы атынан төлеуі ;
салық жеңілдіктерінің құрамы және қолдану ерекшеліктері;
салық салу шәкілі (шкала) әр елдерде әр түрлі болуы.
Салық жеңілдіктерін қолдану барысында назар аударатын тағы да бір ерекшелік- салық жеңілдіктерінің салық несиесі немесе салық төмендетілуі түрінде беріледі болмаса салық салынатын табысты анықтау барысында оған табыстың жекелеген түрлерін қоспайды.

Корпорациялық табыс салығы
ҚР-да корпорациялық табыс салығы салықтардың ішіндегі ең күрделісі және салық сомасы жағынан ең ауқымдысы.Корпорациялық табыс салығы бюджет түсімдерінің 27,2 пайызын құрайды.
Салық кодексі қабылданған кезеңге дейін салықтың бір түрі заңды тұлғалардың табыстарынан алынатын табыс салығы деп аталды. Кейінен атауы өзгеріп, қысқартылды да , халықаралық стандартқа сәйкес ″корпорациялық табыс салығы ″деп аталынды.
Корпорациялық табыс салығын арнаулы салық режимін қолданатындарды қоспағанда, салық салу объектілері бар заңды тұлғалар төлейді.
Заңды тұлғалар 2 топқа бөлінеді:
коммерциялық ұйымдар;
коммерциялық емес ұйымдар;
Коммерциялық ұйымдар-белгілі бір табыс көзі бар заңды тұлғалар.
Коммерциялық ұйымдардың ішінде арнаулы салық режимдерін қолданатын заңды тұлғалардың табыс салығын төлеуде өзіндік ерекшеліктері бар.
Кіріс түсіру негізгі мақсаты болып табылмайтын және алынған таза кірісті қатысушылар арасында бөлмейтін заңды тұлға Коммерциялық емес ұйымдар деп аталады.
Акционерлік қоғамда, мекемелер мен тұтыну кооперативтерінен басқа , ҚР –ның азаматтық заңдарына сәйкес коммерциялық емес ұйым мәртебесі бар, өз қызметін қоғамдық мүддені көздеп жүзеге асратын және мынадай шарттарға сай келетін:
1) осындай қызметіне орай табыс алу мақсаты жоқ;
2) алынған таза табысты немесе мүлікті қатысушылар арасында бөлмейтін
ұйым коммерциялық емес ұйым деп аталады.
Коммерциялық емес ұйымның сыйақы, грант, кіру және мүшелік жарналар, қайырымдылық көмек, өтеусіз берілген мүлік, өтеусіз негіздегі аударымдар мен қайырымдылық түрінде алған табыстарына жоғарыда аталған шарттар сақталған жағдайда, салық салынбайды.
Жоғары да аталған шарттар сақталмаған жағдайда , коммерциялық емес ұйымның табыстарына жалпыға бірдей беліленген тәртіппен салық салынады.
ҚР-дағы резидент және резидент емес заңды тұлғалардың аталған мемлекет
аумағында салық жылы ңшңнде тапқан табыстарынан жиынтық жылдық табыстары мен одан жасалынған шегерімдер арасындағы айырмадан алынатын тікелей салық ретінде көрініс табады.
Корпорациялардың пайдасына салық салудың импутациялық жүйесі-корпорациялардың пайдасына қос салық салынуын жою мақсатымен егізілген.

Әлеуметтік салық.

Әлеуметтік салық ҚР-ғы негізгі салықтардың бірі болып табылады.
Ол 1999 жылдан бері бұған дейін қолданылып келген әлеуметтік қорларға :
зейнетақы қоры , мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры міндетті медициналық сақтандыру қоры, халықты жұмыспен қамту қорларына аударылатын сақтық жарналары аударымдарының орнына енгізілген еді.
Әлеуметтік салықтан түсетін түсімдер мемлекеттік бюджеттің 15-16 пайызын құрайды.
ҚР-ның резидент заңды тұлғаларының, ҚР-ғы қызметтерін тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын резидент еместердің , шетелдік заңды тұлғалардың филиалдары мен өкілдіктерінің, қызметтерінің жекелеген түрлері үшін арнулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлердің, жеке нотариустер мен адвокаттардың нақтылы табыстар түрінде резидент және резидент емес қызметкерлеріне төленетін шығыстарына және заңды айқындалған шетелдік персоналдың табыстары мен өтемді қызмет көрсету шарттары бойынша жеке тұлғаларға төленетін төлемдеріне салынатын салық түріне жатады .
Қызметтің жекелеген түрлері үшін арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлердің, нотарисутері мен адвокаттардың өздерін қоса алғанда олардың қызметкерлерінің саны да әлеуметтік салық салу объектісі болып табылады.

2.2.Жеке табыс салығы,Корпорациялық табыс салығы,Әлеуметтік салықтар төлеушілері және салық салу объектісі.

Жеке табыс салығын төлеушінің төлем көзінде салық салынатын табыстарына:
1) қызметкердің табысы;
2) біржолға төлемдерден алынған табыс;
3) жинақтаушы зейнетақы қорларынан берілетін зейнетақылық төлемдер;
4) дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түріндегі табыс;
5) стипендиялар;
6) жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табысы жатады.
Салық агенттері жеке табыс садығы жөніндегі есеп-қисапты салық төленетін жер бойынша салық органына есепті тоқсаннан кейінгі айдың 15-нен кешіктірмей табыс етеді.
Өз қызметтерін мемлекеттің материалдық мүддесін көздей отырып жүзеге асыратын салық агенттері жеке табыс салығын есептеуді және ұстап қалуды салық салынатын табысты төлем көзінде төлеген күннен кешіктірмей жүргізеді.
Жеке табыс салығын төлеушінің төлем көзінен салық ұсталынбайтын табыстарына:
1) мүліктік табыс;
2) жеке кәсіпкердің салық табысы;
3) адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы;
4) Қазақстан Республикасынан тысқары жерлердегі көздерден алынған табыстар жатады.
Төлеушілер:Осы Кодекстің 143-бабына сәйкес айқындалатын салық салу объектілері бар жеке тұлғалар жеке табыс салығын төлеушілер (бөлім бойынша бұдан әрі – салық төлеушілер) болып табылады.

Салық салу обектілері:
1) төлем көзінен салық салынатын табыстар;
2) төлем көзінен салық салынбайтын табыстар.

I.Төлем көзінен салық салынатын табыстар.

Салық төлеушінің төлем көзінен салық салынатын табыстары жеке тұлғалардың ақшалай түрде алған барлық табыстарының жиыны болып табылады және оның құрамына жататыңдар

1) қызметкердің табысы;
2) біржолғы төлемдерден алынған табыс;
3) жинақтаушы зейнетақы қорларынан берілетін зейнетақы төлемдері;
4) дивидендтер,сыйақылар,ұтыстар түріндегі табыс;
5) стипендиялар;
6) жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табысы жатады.

II. Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар.

Салық төлеушінің төлем көзінен салық салынбайтын табыстарына,табыстардың мынадай түрлері:
1) мүліктік табыc;
2) жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы;
3) адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы;
4) өзге де табыстар жатады.

Корпорациялық табыс салығының төлеушілері және салық салу объектілері.

Корпорациялық табыс салығын төлеушілер:
Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мен мемлекеттік мекемелерді қоспағанда);
Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе Қазақстан Республикасындағы көздерден табыс алатын резидент емес заңды тұлғалар.

Корпорациялық табыс салығының объектілері:

1) Салық салынатын табыс;
2) Төлем көзінде салық салынатын табыс;
3) Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекемесі арқылы қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаның таза табысы болып табылады.

Әлеуметтік салықты төлеушілер және салық салу объектілері.

Әлеуметтік салықты төлеушілер:

1) Қазақстан Республикасының резиденті заңды тұлғалар;
2) Бюджетпен есеп айырысуды біржолғы талон негізінде жүзеге асыратындарды қоспағанда, жеке кәсіпкерлер;
3) Жеке натариустар, адвокаттар;
4) Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекемелер, филиалдар мен өкілдіктер арқылы жүзеге асыратын резидент еместер;
5) Заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшелері.

Әлеуметтік салықтың салық салу объектілері:

1)Қазақстан Республикасының резидентті- заңды тұлғалар, Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекемелер, филиалдар мен өкілдіктер арқылы жүзеге асыратын резидент еместер және заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшелері үшін:

Жұмыс беруші материалдық, әлеуметтік игіліктер немесе өзге де материалдық пайда түрінде берген табыстарды қоса алғанда, жұмыс беруші төлейтін ақшалай және заттай нысандағы кез келген табыстар, өтемді қызметтер көрсету шарттары бойынша жеке тұлғаларға төлемдер түріндегі оның қызметкерлерге төлейтін шығыстары;

2) Жеке кәсіпкерлер және жеке натариустер мен адвокаттар үшін олардың өздерін қоса алғанда:
Қызметткер саны.

ІІІ.Бөлім.Табысқа салынатын салықтардың ставкалары
3.1. Жеке табыс салығы,Корпорациялық табыс салығы, Әлеуметтік салықтардың ставкалары.

Жеке табыс салығының ставкалары

1.Салық төлеушінің салық жылы ішіндегі салық салынатын табыстарына мынадай ставкалар бойынша салық салынады:
қызметкерлердің ҚР-ның тисті қаржы жылына арналған републикалық бюджет туралы заңында белгіленген, жылына ең төменгі жалақының 12 еселенген мөлшерінен аспайтын жалақысының төлем көздерінен салық салынатын кірістеріне, қызметкерлердің тоқсан ішіндегі орташа айлық кірісі ең төменгі жалақы мөлшерінен аспайтын жағдайда ″0″ ставкасы бойынша ;
дивиденттер,сыйақылар (жинақтаушы сақтандыру шарты бойынша сыйақыларды қоспағанда )мен ұтыстар түріндегі табыстарға 15 пайыздық ставка бойынша ;
адвокаттардың және нотариустардың табыстарына 10 пайыздық ставка бойынша.

1. ҚР –ның жеке табыс салығының ставкалары

Салық салынатын табыс
Ставкасы
15 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
Салық салынатын табыс сомасынан
5 пайыз
15 еселенгеннен 40 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
15 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 8 пайыз
40 еселенгеннен 200 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
40 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 13 пайыз
200 еселенгеннен 600 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
200 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 15 пайыз
600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен жоғары
600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 20 пайыз

2.1995 жылы 24 сәуірдегі ″ Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы ″ ҚР-сы Президентінің Жарлығына сәйкес:
жеке тұлғаның салық салынатын табысы мынадай ставкалар бойынша салық салынды.

2. ҚР –ның 1995 ж.24сәуірдегі жеке табыс ставкалары

1) 10 мәртеге дейін ең төменгі жылдық жалақыдан
Салық салынатын табыс сомасынан
5 пайыз
2)10-нан 20 мәртеге дейін ең төменгі жылдық жалақыдан
10 мәрте ең төменгі жылдық жалақыға салынатын салық сомасы + одан асатын сомадан 10 пайыз
3) 20-дан 30 мәртеге дейін ең төменгі жылдық жалақыдан
20 мәрте ең төменгі жылдық жалақыға салынатын салық сомасы + одан асатын сомадан 15 пайыз
4)30-дан 40 мәртеге дейін ең төменгі жылдық жалақыдан
30 мәрте ең төменгі жылдық жалақыға салынатын салық сомасы + одан асатын сомадан 20 пайыз
5)40-тан 50 мәртеге дейін ең төменгі жылдық жалақыдан
40 мәрте ең төменгі жылдық жалақыға салынатын салық сомасы + одан асатын сомадан 30 пайыз
6)50 мәртеге дейін ең төменгі жылдық жалақыдан
50 мәрте ең төменгі жылдық жалақыға салынатын салық сомасы + одан асатын сомадан 40 пайыз

Ең төменгі жылдық жалақы- күнтізбелік жыл үшін ең төменгі айлық жалақының заңмен белгіленген мөлшерінің сомасы.

3. ҚР –ның 1999 ж.16 шілдедегі жеке табыс ставкалары

Салық салынатын табыс
Ставкасы
15 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
Салық салынатын табыс сомасынан
5 пайыз
15 еселенгеннен 30 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
15 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 10 пайыз
30 еселенгеннен 65 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
30 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 20 пайыз
65 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен және одан жоғары
65 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 30 пайыз

ҚР-ның Президенті Н.Назарбаев 2006ж наурыза халықа арналған ″Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында ″Жолдауында 2000жылдан бастап , барлық жеке тұлғалар үшін табыс салығының орнына 10 пайыздық белгіленген мөлшерлемесі енгізілген.

Әлеуметтік салық ставкалары

1.Салық кодексі қабылданған кезегі әлеуметтік салықтың ставкасы :
ҚР-ның резидент заңды тұлғалары, қызметінің ҚР-да тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер 12 пайыз бойынша;
ҚР-ның резидент заңды тұлғалары, қызметінің ҚР-да тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер шетелдік әкімшілік- басқарушы, инженер –техник қызметкер мамандар үшін 11 пайыз көлемінде;
Жеке кәсіпкерлер, арнаулы салық режимін қолданатындарды қоспағанда, жеке нотариустер, адвокаттар өзі үшін 3 айлық есептік көрсеткіш және әр бір қызметкер үшін екі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде;
тірек қимыл мүшесі бұзылған, есту, сөйлеу,көру қабілетінен айырылған мүгедектер жұмыс істейтін мандандырылған ұйымдар мүгедектер үшін 6,5 пайыз ставка бойынша .
2004 жылы әлеуметтік салықтың ставкасы 21 пайыздан 20 пайызға төмендетілген еді.Бүгінгі таңдағы әлеуметтік салықтың ставкалары:

1. ҚР –ның резидент заңды тұлалары ҚР тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер, шетелдік заңды тұлғалардың филиалдары мен өкілдіктерінің әлеуметтік салықты төлеу .

Қызметкерлердің салық салынатын табысы
Ставкасы
15 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
Салық салынатын табыс сомасынан
20 пайыз
15-тен 40 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
15 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 15 пайыз
40-тен 200 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
40 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 12 пайыз
200-ден 600 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
200 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 9 пайыз
600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен және одан жоғары
600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 7 пайыз

2. ҚР –ның резидент заңды тұлалары,сондай-ақ қызметтін ҚР тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер, шетелдік заңды тұлғалардың филиалдары мен өкілдіктері әкімшілік- басқарушы, инженер –техник қызметкерлердің шетелдік мамандары үшін әлеуметтік салықты төлеу тәртібі

Қызметкерлердің салық салынатын табысы
Ставкасы
40 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
Салық салынатын табыс сомасынан
11 пайыз
40-тан 200 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
40 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 9 пайыз
200-ден 600 еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін
200 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 7 пайыз
600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен және одан жоғары
600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +одан асатын сомадан 5 пайыз

ҚР Үкіметінің шетелдік азаматтарды тартуға белгілейтін квота шегінде жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті орган берген шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсатқа сәйкес ҚР-на тартылған, жұмыс беруші еңбек қазметін жүзеге асыру үшін жалданған шетелдік азаматтар және азаматтығы жоқ адамдар, төменде көрсетілген адамдар әкімшілік- басқару,инженер-техник қызметкерлердің шетелдік мамандары болып табылады:

шетелдік заңды тұлғалардың филиалдары мен өкілдіктерінің бірінші басшылары;
ҚР –ның Үкіметімен ақшалай баламада 50 млн.АҚШ долларынан жоғары инвестициялар сомасына келісім- шарттар жасасқан ұйымдардың бірінші басшылары және бас менеджер;
қызметтің басым түрлерінде инвестициялық қызметті жүзеге асыратын және инвестициялар жөніндегі уәкілетті органмен келісім-шарттар жасасқан ҚР-сы заңды тұлғаларының бірінші басшылары;
қаржы ұйымдарының басшылары және бас менеджерлері болып істейтін шетелдік азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдар;
Тірек-қимыл мүшесі бұзылған, есту сөйлеу көру қабілетінен айырылған мүгедектер жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдар 6,5 пайыз ставка бойынша әлеуметтік салық төлейді.

Корпорациялық табыс салығының ставкалары

1. 1995жылы 24 сәуерде ″ Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы ″ ҚР-сы Президентінің Жарлығына сәйкес заңды тұлғалар үшін табыс салығының ставкалары:
заңды тұлғалар салық салынатын табыстан 30 пайыз;
негізгі өндіріс құралы жер болып табылатын заңды тұлғалар оны тікелей пайдаланудан алған табысынан 10 пайыз көлемінде төлеген еді.
2.ҚР-ның 1999 жылы 16 шілдедегі заңына сәйкес :
заңды тұлғалар салық салынатын табыстан 30 пайыз;
арнаулы экономикалық аймақтың аумағында тіркелген және қызметін жүзеге асыратын заңды тұлғалар салық салынатын табысынан 20 пайыз;
негізгі өндіріс құралы жер болып табылатын заңды тұлғалар оны тікелей пайдаланудан алған табысынан 10 пайыз көлемінде төлеген.
3.Бүгінгі таңдағы корпорациялық табыс салығының ставкалары:
салық төлеушілер жүргізілген түзетулерді ескере отырып және белгіленген тәртіппен шеккен залалдары сомасына азайтылған салық салынатын табысынан 30 пайыз;
негізгі өндіріс құралы жер болып табылатын салық төлеушілер жүргізілген түзетулер ескерілген белгіленген тәртіппен шеккен залалдары сомасына азайтылған салық салынатын табысынан 10 пайыз;
резидент еместердің ҚР-ғы көздерден алатын табыстар қоспағанда, төлем көзінен салық салынатын табыстар төлем көзінен 15 пайыз;
ҚР-да тұрақы мекеме арқылы қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаның таза табысы корпорациялық табыс салығының үстіне 15 пайыздық ставка бойынша салық салынады.

3.2. Жеке табыс салығы, Корпорациялық табыс салығы, Әлеуметтік салықтардың есептеу және төлеу тәртібі.

Жеке табыс салықты есептеу және төлеу тәртібі.

Салық агенттері жеке табыс салығын есептеу мен ұстап қалуды төлем көзінен салық салынатын табыс төленетін күннен кешіктірілмей жүргізіледі. Салық агентері, төленген кірістер бойынша салықты аударуды төлем төленетін айдан кейінгі 15-іне дейін өзінің орналасқан жері бойынша жүзеге асырады.
Салық агенттері тиісті бюджеттерге құрылымдық бөлімшелер бойынша салық төлеуді ҚР-ның Заңдарында белігленген тәртіпен жүзеге асырады.Салық агенттігі жеке табыс салығы бойынша есеп қисапты салық органына салық төленетін жер бойынша есепті тоқсанан кейінгі айдын 15-нен кешіктірмей табыс етеді.
Енді салық төлеушінің төлем көзінен салық салынатын табыстарына тоқталайық:
1.Қызметкердің табысы.
Қызметкердің жұмыс беруші есептеген,көзделген салық шегерімдері сомасына азайтылған табыстары төлем көзінен салық салынатын табысы болып табылады.
Сонымен қатар қызметкердің табыстарына:
Жұмыс беруші материалдық әлеуметтік игіліктер немесе өзге де материалдық пайда түрінде берген табыстар;
Жұмыс беруші төлейтін ақшалай немесе заттай нысандағы кез келген табыстар жатады
Қызметкердің заттай нысандағы табыстарына жататындар:
1) заттай нысандағы еңбекақы;
2) қызметкер алған тауарлар, қызметкердің мүддесін көздеп орындалған жұмыстар,қызметкерге өтеусіз негізде көрсетілген қызметтер;
3) қызметкердің үшінші тұлғалардан алған тауарлар орындалған жұмыстар құнын жұмыс берушінің төлеуі;
4) қосылған құн салығы мен акциздердің тиісті сомасын қоса алғанда, заттай нысандағы тауарлардың құны.

2. Біржолғы төлемдерден түскен табыс.

Біржолғы төлемдерден түскен табысқа - өздерінің қызметіне байланысты жеке кәсіпкердің, жеке натариус пен адвокаттың кіріс бойынша төлемдерін қоспағанда салық төлеушілердің Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес салық агенттерімен жасасқан азаматтық-құқықтық сипатағы шарттар бойынша табысы, жеке тұлғалар төлейтін басқа да біржолғы төлемдер жатады.

3.Жинақтаушы зинетақы қорларынан төленетін зинетақы төлемдері
Төлем көзінен салық салынатын зинетақы төлемдеріне салық төлеушілердің зинетақы жинақтарынан жинақтаушы зинетақы қорлары жүзеге асыратын табыс есептеудің тиісті айына Қазақстан Республикасының заң актісімен белгіленген айлық есептік көрсеткіш сомасына азайтылған төлемдер жатады.

4. Төлем көзінен салық салынатын дивидендтер, сыйақылар,ұтыстар түріндегі табыстар.

Жеке табыс салығының сомасы жеке тұлғаларға төленетін дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түріндегі табыстарға 15 пайыздық ставканы қолдану арқылы есептеледі.

5. Төлем көзінен салық салынатын, жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс.

Жеке тұлғаның жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыстарына:
жинақтаушы зейнетақы қорларындағы зейнетақы жинақтары есебінен;
жеке тұлғаның жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша өз пайдасына енгізетін сақтандыру сыйақылары есебінен;
жұмыс берушінің жинақтаушы сақтандыру ұйымдары жүзеге асыратын сақтандыру төлемдері жатады.

Корпорациялық табыс салығының есептеу және төлеу тәртібі.

Есептелген корпорациялық табыс салығының сомасы өз өндірісінің тауарларын қатысты корпорациялық табыс салығы сомасының 30 пайызына азайтылады.
Өз өндірісінің тауарларына қатысты корпорациялық табыс салығының сомасы өз өндірісініңи тауарларын өткізуден алынған табыстардың жылдық жиындық табыстағы үлес салмағына негізделе отырып айқындалады.
Өз өндірісінің сертификатталған тауарларын өткізуден түскен табыстар есептелген корпорациялық табыс салығының сомасы менеджмент жүйелерінің Қазақстан Республикасының заңнамалық актісінде белгіленген тәртіппен енгізілген жылдан кейінгі бір салық кезеңі ішінде өз өндірісінің сертификатталған тауарларларына қатысты корпорациялық табыс салығы сомасының 50 пайызына азайтылады.
Өз өндірісінің сертификатталған тауарларына қатысты корпорациялық табыс салығының сомасы өз өндірісінің тауарларын өткізуден алынуға жататын табыстардың жылдық жиынтық табыстағы үлес салмағына негізделе отырып айқындалады.

Әлеуметтік салықты есептеу және төлеу тәртібі.

Әлеуметтік салықты есептеу әлеуметтік салық салу объектісіне Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы заң актісіне сәйкес есептелген Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына түсетін әлеуметтік аударымдар мөлшеріне азайтылған, әлеуметтік салық ставкаларының бірінші,екінші және төртінші бөліктерінде белгіленген ставкаларды қолдану арқылы салық жылында жүргізіледі.
Әлеуметтік салықты есептеу уәкілетті мемлекеттік орган белгіленген тәртіппен ай сайын өсу қорытындысы бойынша жүргізіледі.
Әлеуметтік салықты төлеу салық төлеушінің тіркеу есебіне алынған жері бойынша есепті айдан кейінгі айдың 15-нен кешіктірілмей жүргізіледі.
Құрылымдық бөлімшелер бойынша төленуге тиіс әлеуметтік салық сомасы осы құрылымдық бөлімше қызметкерлерінің табыстары бойынша есептелген әлеуметтік салық негізге алына отырып есептеледі. Төлеушілер құрылымдық бөлімшелер үшін өздерінің орналасқан жерлері бойынша тиісті бюджеттерге әлеуметтік салық төлеуді жүзеге асырады.
Мемлекеттік мекемелердің есепті айға есептелген әлеуметтік салық сомасының Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, жүктілігі мен босануына, жұмысқа уақытша жарамсыздығына байланысты берілетін әлеуметтік жәрдамақылар, ұл бала немесе қыз бала асырап алған әйелдерге (еркектерге) төленген әлеуметтік жардемақылар сомасына кемітіледі.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің 2003жылы 7 қарашадағы №445 бұйрығымен 2004жылғы 1 қаңтардан бастап жеке табыс салығы мен әлеуметтік салықты ай сайын есептеудің нысаны мен ережелері бекітілді.Бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министірлігінде 2003жылғы 8 қарашада 2597-нөмерімен тіркеуден өтті. Тап осы бұйрықпен ''Қызметкерлердің төлем көздерінен салық салынатын табыстары бойынша жеке табыс салығын есептеу жөніндегі Есеп-қисапты жасаудың ережелерін бекіту туралы'' Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кіріс министрлігінің 2002жылғы 1 ақпандағы №125 бұйрығы күшін жойды.

Қортынды.

Салықтарда мемлекеттің экономикалық тұрғыдан айтылған өмір сүруі жүзеге асады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.
Салықтар мемлекеттің қаржы ресурстарын қалыптастыруда заңды және жеке тұлғалардың қатысуы міндеттілігін білдіреді. Белгілі философ Фрэнсис Бэкон салықтарды төлеу -әрбір азаматтың қасиетті борышы деген еді. Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-ші бабында: заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады,-деп жазылған. Мемлекет қаншама ғасыр өмір сүрсе, салықтар соншама ғасыр өмір сүреді және мемлекет соншама оңтайлы салық салудың қағидаттары мен әдістерін, яғни салық төлеушілер салық төлеу үшін, ал қазына көптен-көп кіріс алуы үшін салық жинаудықалай ұйымдастыру керектігін іздестірді.
Қазақстан экономикасы үшін бүгінгі таңда салық саясаты ең маңызды мәселе. Ұлттық өндірістің бет бейнесі болып табылатын өнеркәсіптің дамуы, сайып келгенде, бүкіл экономиканың өркендеуі осы салық саясатының сауатты жүргізілуіне байланысты болып отыр. Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы. Салық төлеушілер үшін биылғы 2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енген жаңа басқа да түсімдерді ұлғайту үшін мемлекетпен салық төлеушінің мүдделерін бірден ескеретін салық төлеу негізін белгілеу қажет. Ол үшін салықтардың кәсіпорын өндірісінің пайдалылығы мен тиімділігіне тигізетін әсерін таңдап саралау керек. Жаңа салық кодексі өндірістегі салық жүйесінің төмендеуін шешеді, шағын бизнесте кәсіпкерлік қызметтің жандануына әсерін тигізеді және экономикалық өсудің тұрақтылығына қол жеткізеді. Салық жүйесінің алғашқы он жылдық тойы қарсаңында Қазақстан Республикасының кіріс министірлігі Зейнолла Хамидоллаұлы Кәрімжановпен сұхбаттасып, осынау зор міндеттері мен өткен баспалдақтары жайлы айтып беруін сұраған кезде, қайтарған жауабы:
Әрине, дербес салық жүйесі үшін он жыл деген көп мерзім емес. Дегенмен, осы уақыттың ішінде ол жүйе ретінде қалыптасып үлгерді. Жалпы, республикалық салық қызметінің өткен тарихын мынадай үш кезеңге бөліп қарауға болады; 2000-2007 жылдар – салық жүйесінің құрылу кезеңі, ал 2002 жылдан бастап даму және ресімдеу кезеңі. Кәсіпкерлік пен кәсіпорынның дербес экономикалық саясаты қалыптасып, қоғамдағы нарық механизмінің негіздерін ұсынуға қол жеткізілді. Сол кездерде жоғары биіктікті қызметкерлер жеткіліксіз еді және бұл салық қатынасын реттеп қолданыстағы заңдардың жүйесінде де айқын көрінеді. 2007 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Салық және бюджетке төленетін басқа да міндеті туралы заң күші бар жарлығы салық жүйелері мен салық саясатын қалыптастырудың базалық принциптерін негіздеп берді. 2007 жылдан бастап экономикалық құрылымдары да өзгерді, ең бастысы экономикада тепе–теңдік болып тұрған кезде біріктендірілген нормалардың әр түрлі секторларға, әсіресе, жоғарғы инфляция жағдайында түрліше әсер ететіндігіне көз жетті.
Салық кодексінде салық салудың халықаралық принциптеріне жақындау бар, бұл әлемдік экономикалық кеңістікке кірісу үшін жақсы негіз болмақ. Дегенімен, жалпы алғанда салық кодексінде 2007 жылғы заңның басты негізі сақталды. Өйткені қалай болғанда да сол заң арқылы біздің салықтық тәжірибеміз толығысып, белгілі бір салықтық мәдениетіміз қалыптасты. Сонымен, ел арасында кеңінен талқыланған салық кодексі қабылданып, оған Елбасы қол қойды. Министрліктің жұмыстарының барлық көлемін бағымдай келсек Салық кодексі – салық қызметі органдарының істеп жатқан жұмыстары көрінетін бір бөлшегі ғана, басқаша айтсақ он бестен бір бөлшегі ғана.
Салық органдары үшін туындап отырған мәселелер де жоқ емес, ол – салық органдарының еңбек ақысы. Құқық қорғау органдарында еңбекақының деңгейі көтерілгеннен кейін, енді қаржы полициясымен кеден органдарының қызметтерімен салыстырғанда салық инспекторы екі есе жалақы алады. Қазір бюджеттік комиссияға тиісті ұсыныс енгізілді және салық органдары қызметкерлерінің еңбекақысының ең төменгі деңгейін ұлғайтуға күш салынып жатыр. Салық мәдениеті толық қалыптасқан құбылыс емес. Бірақ, қазіргі үрдісімізді сақтап, мемлекет пен салық төлеушілердің арасындағы мүдделер теңдігін тұрақты ұстар болсақ, 2007 жылы қоғамда және мемлекетте де салық заңдарының дұрыстығына деген түсінікке қол жеткізуге болады. Себебі, салық төлеушілер мен мемлекеттің ашық диалогы – табыстың кілті. Салық елімізде жүктелген маңызды талап болғандықтан, ең жоғарғы мәселе. Денсаулық, халыққа білім беру органдарының, зейнеткерлер мен студенттердің, қоғамдық басқа да толып жатқан жіктердің тағдыры бюджетке байланысты екенін аңғардық.

Бұл ІІ- бөлімде табысқа салынатын салықтарды,онын ішінде корпарациялық табыс салығы,жеке табыс салығы және әлеуметтік салықтың мазмұнына тоқталамыз.
Сонымен, ″табысқа салынатын салық-салық төлеушілердің әр түрлі табыстарынан түскен ақша қаражаттарынан салық салынады″.
Көптенген мемлекеттерде заңды тұлғалардың табысына салынатын салық (корпорациялық салық) компанияның таза пайдасынан үйлесімді салық ставкасымен алынады.Салық салынатын таза пайда жалпы түсім мен өндіріс процессі барысында жұмсалған шығындар арасындағы айырма негізінде анықталады.

ІІІ-бөлімде Салық агенттері жеке табыс салығын есептеу мен ұстап қалуды төлем көзінен салық салынатын табыс төленетін күннен кешіктірілмей жүргізіледі. Салық агентері, төленген кірістер бойынша салықты аударуды төлем төленетін айдан кейінгі 15-іне дейін өзінің орналасқан жері бойынша жүзеге асырады.
Салық агенттері тиісті бюджеттерге құрылымдық бөлімшелер бойынша салық төлеуді ҚР-ның Заңдарында белігленген тәртіпен жүзеге асырады.Салық агенттігі жеке табыс салығы бойынша есеп қисапты салық органына салық төленетін жер бойынша есепті тоқсанан кейінгі айдын 15-нен кешіктірмей табыс етеді.
Әлеуметтік салықты есептеу уәкілетті мемлекеттік орган белгіленген тәртіппен ай сайын өсу қорытындысы бойынша жүргізіледі.
Әлеуметтік салықты төлеу салық төлеушінің тіркеу есебіне алынған жері бойынша есепті айдан кейінгі айдың 15-нен кешіктірілмей жүргізіледі.
Есептелген корпорациялық табыс салығының сомасы өз өндірісінің тауарларын қатысты корпорациялық табыс салығы сомасының 30 пайызына азайтылады.
Өз өндірісінің тауарларына қатысты корпорациялық табыс салығының сомасы өз өндірісініңи тауарларын өткізуден алынған табыстардың жылдық жиындық табыстағы үлес салмағына негізделе отырып айқындалады.

Қолданылған әдебиеттер

1. Балабанов И.Т. Қаржы менеджментінің негізі. Москва Қаржы және статистика 2001 жыл;
2. Ильясов К.И. Налоги развитых зарубежных государств – Алматы. Қаржы Қаражат. 2000 жыл.
3. Кәжімжанов З. Салық саясатының дамуға ел ілімінің кепілі. Үкімет жаршысы – 2001 жыл
4. ҚР Салық кодексінің негізі ерекшелігін түсіндіру жөнінде – Алматы: Жинақ– 2001 жыл;
5. ҚР Салық жүйесінің кейбір мәселелері Қаржы қаражат 2001 жыл;
6. Мақсат мүдделерді біріктіру: Қаржы қаражат 2001 жыл;
7. Кодекс. Қаржы қаражат – 2002 жыл;
8. Назарбаев Н.А. Қазақстан 2030 жолдауы Алматы;
Білім – 1997ж;
9. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер. Алматы: ҚР Салық кодексі 2002 жыл;
10. Салық жүйесінің кейбір мәселелері Жаршы 2000 жыл;
11. Салыққа салауатты көзқарас керек Зерде– 2000 №3;
12. Салық экономиканы турақтандыруда Орал өңірі – 2001 жыл.
13.А.Д.Үмбетәлиев,Ғ.Е.Керімбек Салық және салық салу,Алматы,2006
14.С.А.Найманбаев, Салық құқығы,Алматы,2006.
15. Салық кодексі, 2007.
Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу, әдістемелік оқу құралы. Шымкент,2004.