Айқын
«Айқын» туралы әңгімені алыстағы Америкадан бастаудың себебі бар. Бүгін жер-дүние Американың меншігі тәрізді. Американың саясаты – саясат, мәдениеті – мәдениет, ғылымы – ғылым, киносы – кино, ақпараты – ақпарат. Басқалар бір-бірін мүйіздеп жатса, ол «екіншінің» рөліне ғана таласқандығы. Өзгенің бәрі ала қарға, жалғыз ақ сұңқар Рим империясы еді деген алаөкпе ғылыми ағым енді қолмен ұстап, көзбен көретін ақиқатқа айналды. Неге? Өйткені әлемдік базардың, рыноктың тұтқасы соның қолында. Сол базардың бір пұшпағын бауырға басып, бір сэндвичті бөліп жеп, бір кока-коладан ұрттап отырғанның бірі бізбіз. Базарда бәске түскендердің неге қолы майлы, жолы жайлы деп сұрау заңдылық. Тереңірек үңіліп көрсек, мықтылық тек әскери зымыранның айбаты мен қаржының айналып жатуында ғана емес екен. Бүгінгі нарық заманының мүмкіндіктерін өз мүддеңе толық бағындыра білу, соған жанталаса ұмтылу екен бұл мықтылық деген. Американың көр-жерді түгел илеп, билеп отырғандағы сүйенген механизмі – индустрия. Оның саясаты да, мәдениеті де, өнері де, ғылымы да индустрия механизмін ұстанады. Кәдімгі базарға аузы-мұрнынан шығарып үстін-үстін тауар тоғытудың механизмі бұл. Америкадағы ақпарат саласы индустрия механизмімен жұмыс істейді деу аз, ақпарат индустрияның жанармайы. Индустрия дегеніміз – бұл өндіріс. Оның барлық ақпараты – тауар. Тауар сатылады. Мысалы, осыдан 20 жыл бұрын әлемде ақпарат және ақпарат технологияларын сату мен пайдалану 2 триллион долларды құраған еді. Қазір бұл бірнеше есе өскені анық. Қазір Америкада ауласында отырып біреу түшкіріп қалса сол күні бүкіл әлем селк ете түседі. Ақпараттық индустрия құдыреті осы.
Базардағы тауардың үлкен-кішісі болмайды. Адамға қажеттің бәрі тауар. «Айқын» газетінің алғашқы стратегиялық бағытын айқындағанда біз базардың сұраныс-ұсыныс-сұраныс механизмін ұстануды мақсат тұттық. Ол рас, ақпараттық газет жарыққа шыққан күні бізді сынап-мінегендер аз болған жоқ. «Бір жапырақ мақалалардан тұратын газет бола ма екен. Қазақ баласы көлдей-көлдей сараптауды ғана оқиды. Ал аузыңды тұшытпайтын ақпаратпен алысқа бара алмайсың» деген өз әріптестеріміз де жетіп артылады. Бұл рыноктың коньюктурасын, базардағы сұраныс пен ұсынысты білмейтін кешеден қалған кенже көзқарас деп қабылдадық. Қателеспеппіз. Нарық жүйесінің тәттісі мен ащысын татып үлгерген қазақ баласының бүгінгі ақпаратқа қажетін кешегі күнмен есептесек қателесер едік. Айқынның тиражы ай сайын өсіп келеді.
21-ғасыр – ақпарат заманы. Әлемдік ақпарат алмасу жүйесіне шекара қоюға тырысқандар аз емес. Одан тек ұтылды. Өйткені бүгін саясат та, жаңалық та, құпия да, жарнама да, имидж де, құндылық та бәрі ақпарат. Соңғы жылдары әлемдегі саяси тартыстың көбі ақпарат құралдарының айналасында өрбіп отыр. Көрші Ресейдегі бірінші және алтыншы түймеге байланысты өрбіген айтыс-тартыс соның айқын көрсеткіші. Әйтпесе айдаладағы Тед Тернер НТВ-да бірдеңесін ұмытып кетпеген болар. Есімі әлемге әйгілі саясатшылардың бірінің: маған атом бомбасының орнына ақпарат құралын бер. Бір жылда мен елде төңкеріс жасаймын дегені бар. Бұл шындық. Оған өзіміз де куәміз. Американың ақпараттық индустриясы адам атаулының шақша басын төңкеріс алаңына айналдырып, алапат ақпаратын тығындап жатыр. Ал ұлттық құндылықтар қусырылып, құрсағы тарылып қалды. Ұлт болашағын ойлайтындар тиянақ таппай тыпырлаған заман бұл. Саясатшылардың ақпарат құралын зеңбіректің ұңғысына (ствол) теңейтіні сондықтан болса керек. Адамдардың санасы төңкерілген елге әскер кіргізудің өзі артық. Міне, осылайша ақпарат индустриясы идеологияның зеңбірегі болып отыр. Ұлттық құндылықтарды насихаттаймыз десек және ол өтімді болуы үшін біз базардағы ақпараттық индустрия механизмін пайдалануға тиіспіз. Әрине, әлдекімге алақан жайып ақша сұрау – нарық заңдылығы емес. «Айқын» газеті базардағы жарнама мен тендерлердің қаржысына өмір сүреді. Айқын ақпарат таратады. Сол арқылы қоғамдағы өз орнын анықтайды. Оқырмандардың сенімі – Айқынның акциясы. Айқынның тиражы өскен сайын акциясы да қымбаттайды. Яғни тендерлерді ұтып алуға мүмкіндігіміз көбейеді. Тендерді алған сайын біз бәсекеге төтеп беріп, ұлттық құндылықтарды насихаттауға қуат ала беретін боламыз. Ұлтты насихаттаудың мүмкіндігін сол рыноктың, базардың өзінен өндіріп алуға тиіспіз. Міне, Айқынның нарықтық концепциясы осы.
Экономикада ішкі ұлттық өнім дейтін ұғым бар. Біздің елді қайдам, қазір әлемнің дамыған елдері ақпарат құралдарының ұлттық байлыққа қосатын үлесін есептеуге көшіпті. Есеп критерийлері әрине, салыстырмалы түрде алынатын шығар. Бірақ бұл ақпаратты экономикалық тауар ретінде және ұлттық құндылық ретінде тану деген сөз. Дамыған елдердегі ақпарат құралдарының ұлттық байлыққа қосатын үлесі анау-мынау емес 50 пайыз деп есептеледі екен. Әрине, біз ақпарат базарының есігін айқара ашып енді кірдік. Мақсатымыз – ақпарат пен ұлттық құндылықтарды насихаттауда индустриялық жолды ұстану. Арманың аласа болса, тұғырың төмен болады демей ме. Айқынның ашқан «америкасы», индустриялық механизмі осы. Бүгінгі нарық механизмдерін білуге, меңгеруге ұмтылғандарға бұл таңсық емес. «Күпі киген қазақтың қара өлеңін, шекпен жауып өзіне қайтарамын» деген ұлы Мұқаңның өлең жолдары қазақ болмысын бүгінгі заман ақпаратына айналдырып өзіне қайтарған Айқынға арнап айтылғандай.
«Айқын» басылымы: тақырып және талғам
Қазақ тіліндегі қысқарған сөздер
Каталитикалық крекинг қондырғысының реактор-регенератор бөлігіндегі технологиялық процесті айқын емес жиындар теориясы негізінде реттеу мәселесі
Анықталмаған мәселелердің анықталмаған жағдайы
Мұнай өңдеу процестері
Ректификациялық колоннадағы мұнайды бірінші реттік өңдеу процесін айқын емес жиындар теориясы арқылы автоматтандыру
Қызғылт түсті қозылардың сапасын бағалау. Ақ түсті қозылардың сапасын бағалау
Дамыта оқыту шығармашылық қабілеттердің теориялық мәселелері
Маңдай сүйегінің құрылысы
ХІХ ғасырдың І жартысындағы Франция мен Испания өнері
Әуезовтің үлкен суреткерлік шеберлігінің терең ашылып көрінетін айқын тұсы - адам кескіндерін бейнелейтін шақ
Олжас Сүлейменовтің түтас шығармашылық жолы - осыған айқын дәлел
Діннің негізгі мақсаты адамдарды адамдықтан ажыратпау екенін ескерсек, Қазақстанда өтіп тұратын Дін Съездері адамзатты бейбітшілік пен келісімге бастайтын айқын әрекет
Стилистиканың басты мақсаты, бұдан бұрын айтылғандай, жеке сөздер мен грамматикалық тұлғалардың, сондай - ақ синтаксистік конструкциялардың қолданылу заңдылықтары мен экспрессивтік сапасын айқындау
Билер бүгін Майқының алдын кесесің, Ертең жұрттың төбесін тесесің
Халықаралық даулар түсінігін айқындап беріңіз