Бизнес-жоспардың атқаратын қызметі

Адамзаттың хайуанаттан айырмашылығы алдағы істейтін жұмысын, ой, қимылын алдын-ала ойластырып жоспарлап алады.
Біздің Қазақстанда экономикалық реформа жүргізген жағдайда - нарықтық экономикаға көшуде өрескел қателіктер болды. Оның болу себебі алдын ала ойластырылып жоспарланбағанның салдарынан.
Советтік экономикада жоспарлау халық
шаруашылығын баскарудың басты құралы болды. Ол әдісті бүкіл алдыңғы қатардағы капиталистік елдер қолданып дүниежүзілік дағдарыстан құтылды.
1994 жылы Жапонияның миллиардері Хираса Теравами Қазақстандағы жағдаймен танысып былай деген: "Біз сіздерден ештеңе түсіне алмадық. Біз уақытында сіздің жоспарыңызды алып оны икемді нұсқаулармен толықтырдық, ол біздің елде жемісті жүмыс істеуде. Ал енді қарасақ, сіздер жоспардан бас тартыпсыңыздар. Уақытында сіздер ақылды болдыңыз, ал біз, жапондықтар, ақымақ болдық. Енді біз ақылды болдық, ал сіздер бес жасар сәбиге ұқсап кетіпсіңіздер." Хираса Теравами айтқандай қазіргі жағдайда біздің Қазақстан Рсспубликасы қайтадан ұлттық шаруашылықты стратегиялық болжау мен жоспарлауды қолға алу басты бағыт болып табылады. Сондай-ақ кәсіпкерлік жағдайда алдын-ала мүқият болжап жоспарламай жұмыс жасау мүмкін емес.
Кәсіпкерлік іске көпшілігі жоспарлау керегі жоқ деген ұғымға келеді. Ол мүлдем дұрыс емес. Нарық жағдайында жоспарлау керек. Біздің социалистік шаруашылық жүргізу жағдайында жоспарлау жоғарыдан басталып дүректива (фр. латын сөздері - бағыттау, яғни бұйрық, басшылық нұсқау) ретінде беріліп жергілікті жағдай ескерілмеді, ресурстарды тиімді пайдалануға ынталандыруға көңіл көп аударылмады, басшылардың, кәсіпкерлердің инициативасын кең пайдалана алмады. Мүндай жоспарлау нарық экономикасына мүлдем қарсы.
Қазір инициативаға толық мүмкіндік берілген жағдайда өз бетімен жоспарлау кең қолданылуы тиіс. Ойлаған ойдың негізделуін және күтілген қортындының берік болуын іске асыру үшін шет елдер тәжірибесі және логика кәсіпкерлік істі жоспарлау керек екендігін көрсетеді. Егер кәсіпкер, мысалы, өз алдына жеке фирма құрғысы келсе, жаңа өнім өндіруді ұйымдастырғысы келсе бизнес-жоспар жасауы керек. Бизнес-жоспар - бұл жоспарлау құжаты, мұнда бизнестің (ойлаған істің) барлық мүмкіндіктері талданады және фирма, компанияларды басқаруда бар мүмкіндіктерді пайдалануға қажетті жолдарын анықтайды.
Бизнес-жоспардың маңызы мынада:
- кәсіпкердің бір істі істеуге өз қаражаты жетпейді, тіпті жоқ болуы да мүмкін, ал ол қаражат басқа адамдарда. Осы қаражаттарды жинастырып жүмсау үшін, ол өзіне серіктестер, инвесторлар іздейді. Ақшаны бере қою оңай емес. Сондықтан істейтін істің пайда келтіретінін, өндірген өнімнің нарықта өтетіндігіне серіктестер мен инвесторларды иландыруы керек. Ол жүмысты Бизнес-жоспар орындайды:
- серіктестер мен инвесторлар болашақ өндіріске, оның көмегіне және нарықтағы потенциалына (қуатына), баға деңгейіне, өнімді нарыққа қозғау әдістеріне, болашақ алынатын пайда молшеріне т.б. көрсеткіштерге аса көңіл аударады;
- бизнес-жоспарды жасаушы кәсіпкер, фирма немесе компания өндірістік финанстық көрсеткіштер ғана емес, болашақ серіктестіктерді, инвесторларды осы істі атқаратын кадр потенциалының және материалдық ресурстардың жеткілікті екеніне шандыруы керек. Құрылатын үйым өзінің мүмкіншілігін сауатты және тиімді үйымдастырып болжамды бизнесті үйлестіріп және басқара алатынын көрсетуі тиіс; бизнес-жоспарды жасақтағанда тиянақты, нақты көрсеткіштермен логикалық үйлесімділік және шанымдылық болуы керек. Оны оқитын ақша-қаражаты бар кісілер тек қана тиянақты цифрларға олардың шанымды есептелгеніне көңіл аударады. Бизнес деген ағылшын сөзі - пайда беретін қандай да болмасын экономикалық іс. Бизнес-жоспардың басты міндеті пайда табу, сондықтан мүны кәсіпкерлік іс жобасының жоспары деп қарау керек.

Бизнес-жоспар жасаудың объективтік қажеттілігі

Бизнес - жоспарда болашақта мүмкін болатын және практикалық іске асатын кәсіпкерлік істің жобасы белгіленген мақсатқа жету жолдары көзделеді. Бұл негізінде бір істі істеуде және осы арқылы пайда табуға бағытталған жоспар-бағдарлама, яғни ойланған істі жүзеге асыру үшін жоспарлы үйымдастыру шаралар жүйесі.
Бизнес жоспардың объективтік қажеттілігі мына жағдайлармен байлапысты: алға қойылған мақсатты іске асыру үшін потенциалды мүмкіндіктерді ескеру арқылы стретегиялық және тактикалық іс-әрекеттерді жасақтау. Ол ағымдағы және болашақ жоспарлар арқылы іске асады;
- кәсіпорынның әлсіз және күшті жақтарын және жоспарлы бизнесіне сын көзбен қарау;
- дүние жүзілік практикада алдын ала жасалған объективті жоспар болмаса істе сөттілік күту мүмкін емес.