Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі Марат Оспанов атындығы мемлекеттік медицина университеті

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі Марат Оспанов атындығы мемлекеттік медицина университеті

Мамандық: Медициналық – профилактикалық іс Дисциплина: Саясаттану Кафедра: Қазақстан тарихы және гуманитарлық пәндер Курс: І Тақырыбы: ХІХ-ХХ ғасырдығы саяси идеялар Орындылу формасы: Глоссарий

Орындаған: Жумаева Аймекен
Тобы: 102
Бағасы:
Тексерген: Бекзат Аққонысұлы
Күні: 14.09.16

Ақтөбе, 2016 жыл
Либерализм (лат. liberalis - еркін) — ең жоғарғы құндылық әрі басымдық ретінде жеке еркіндікті ұстанатын идеология. Либерализмнің әлеуметтік-саяси теориясы қоғамдық және мемлекеттік құрылымның демократиялық принциптеріне негізделеді, әлеуметтік, саяси, экономикалық қатынастардың зорлық-зомбылықсыз түрлерін ұстанады, тұлғаның еркін дамуын шектемейтін және әрбіріне мемлекеттік-құқықтық қорғау, адам құқы мен азамат бостандығын сақтау кепілдігін беретін қоғам құруды көздейді.

Коммунизм бір уақытта өткенге де (алғашқы қауымдық коммунизм), болашаққа да қаратылатын ұғым, онда коммунизмге өткеннің ең жақсы белгілерін жинақтаған қоғам және бүгінгі күннің жетістіктерін жиынтықтап қарау тән. Коммунистік қиял үшін оның ғаламдық сипаты аса маңызды, яғни коммунистік құрылым бүкіл адамзаттың бірлігін қарастырады.

Марксизм — 19 ғасырдың 40-жылдары Карл Маркс пен Фридрих Энгельс негізін қалаған философиялық, экономикалық және әлеуметтік-саяси көзқарастар жүйесі. Марксизмнің теориялық қайнар көзі — классикалық неміс философиясы (Г. Гегель, Л. Фейербах), классикалық ағылшын саяси экономиясы (А. Смит және Д. Рикардо) және француз утопиялық социализм ілімі (Ш. Фурье, Р.Оуэн және Сен-Симон). Марксизмнің мақсаты, қоғамның негізгі қозғаушы күші ретінде жұмысшы табының маңызын теориялық негіздеу болды.

Консерватизм (фр. соnservatisme, лат. conservo сақтаймын,қорғаймын) - саяси және әлеуметтік философиялық  ұстаным ретінде дәстүрлі әлеуметтік институттардың сақталуын қолдайды. Бағдарлардың, ұстанымдардың, қоғамның мемлекеттік-саяси жүйелерінің өміріне қатысты, ондағы адамның орнын анықтауға байланысты құндылықтардың әлеуметтік-философиялық және идеологиялық тұжырымдар жиынтығы. Консерватизм ұғымын алғаш рет саяси мағынада Франсуа Рене де Шатобриан пайдаланған.

Империализм - ұлы держава яғни империяның басқа елдерді, отарларды өзіне қосып алумен шекарасын үлкейту. Империяның басшысы император болып табылады. Империализм - 1869-1950 жылдардағы Ресейдің және отарлары бар мемлекеттердің стратегиясы. Ресей қаз еліне империализм саясатын жүргізген болатын.

Фашизм (лат. fascismo, fascio – диктаторлық шыбық будасы, билік белгісі) — 1919 жылы Италияда пайда болған саяси ағым, I дүниежүзілік соғыстан кейін социалистік қозғалыстың тармақталып, басқа елдерге, оның ішінде Германияға лезде таралып, национал-социализм аталуы.

Технократизм – саясаттанудың ағымы ретінде ХХ ғасыр басында пайда боды. Негізін салушы американ экономисті Торстейн Веблен. Ол қазіргі қоғамдағы анархия мен тұрақсыздық мемлекетті саясаткерлердің басқаруынан туындаған құбылыс дейтін тұжырым жасады. Қазіргі тенократизм консервативтік позицияда.

Социализм (лат. Conservare – сақтау). Бұл ұғым саясаттануда адамдардың қалыптасқан, дәстүрлі нормалар мен құндылықтарды жақтап, оны сақтауға тырысып, жаңаны қабылдамауға және әлі қалыптаспаған құндылықтарды мойындамауға тырысушылық ретінде түсіндіріледі.

Анархизм (грек. Anarchia – биліксіздік) – ең алдымен, қоғамның белгілі бір әлеуметтік қабаттарының көзқарастары мен мүдделері секторын қамтитын идеялық – теориялық ұғым. Сондай - ақ анархизм кез – келген саясатты жоққа шығаратын саяси қозғалыс. Анархизмнің негізін салушылар Иоганн Каспар Шмидт-Макс Штирнер, П.А. Кропоткин.
Жаңарған либерализм – дәстүрлі либерализмнің қағидаларын сақтап, оларды ХХ ғасырдың жаңа талаптарына сай өзгертуші идеялық - саяси ағым.