Қан тамырларын зерттеу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ЖӘҢГІР ХАН БАТЫС ҚАЗАҚСТАН АГРАРЛЫҚ-ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ВЕТЕРИНАРЛЫҚ МЕДИЦИНА ЖӘНЕ БИОТЕХНОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

Жұқпалы емес аурулар кафедрасы

АУРУ ТАРИХЫ
Малдың түрі______Мүйізді ірі қара_______________________________
Диагноз_____Туу барысын бұзатын кемістіктер мен аноманиялар_____

Куратор студент _ Әбдумүтәліп Ә.Қ_____
_______3_курс_______ВМ-33__________топ
Курация жетекшісі______________________
_______________________________________
Тексерген __Доцент, м.а. _______
____________________ Кереев А.К ________

ОРАЛ, 2018

АУРУ ТАРИХЫ № _____

Мал дәрігерлік клиника (емхана) Жәңгір хан атындағы БҚАТУ_клиникасы________
1. Малдың түрі: мүйізді ірі қара____________________________________
жынысы : сиыр _______________ жасы 2 жаста_______________________
жалған аты (бирка №) Қалмақ____________________________________
түсі мен белгілері: қою қоңыр_______________________________________
тұқымы: қалмақ сиыры_________тірілей салмағы:_____420 кг____
2. Малдың иесі және оның мекен-жайы__Аманкелдиев Е.А Орал қаласы, Жәңгір хан_көшесі №112_________________________________
4. Клиникаға түскен күні 10 сәуір 2018 жыл_________________________
5. Диагноз: алғашқы _туу барысын бұзатын кемістіктер мен аноманиялар___
Нақты жыныс мүшесінің аноманиялары ___
Емдеу нәтижесі _мал ем алып шықты_______________________
Клиникадан шығарылған күні 12-сәуір 2018 жыл______________________

Ветеринарлық дәрігері (куратор) Әбдумүтәліп Ә.Қ_____
(фамилиясы, аты-жөні)

Мал жөніндегі мәліметтер (анамнез)

а) өмірінің анамнезі –anamnesіs vіtae (малдың шыққан тегі; ұсталуы, азықтандырылуы мен күтімі жағдайлары, су ішуі, пайдаланылу бағыты, өнімділік деңгейі, буаздығы және т.б.)_Қалмақ тұқымды сиыр.Түсі қою қоңыр. Жақы жайда бағылып күтілді. Батыс Қазақстан климаты жағдайына байланысты жаз мезгілінде – жайылымда бағып күтіледі, ал қыс мезгілінде – қора жайда ұсталады. сиыр осы шаруашылықта ұсталған, 2 жастағы ұрғашы сиыр. Тірілей салмағы 420 кг. Жалпы мал ұсталатын қора жайы зоогигиеналық талапқа сай, күтіп бағылады. Серуенге шығарылып тұрған, төсеніші құрғақ, сабаннан салынған. Берілетін азықтар құнарлы сүрлем, пішемдеме, жем беріледі. Суды күніне үш реттен ішеді және азықтандырылуда осымен қатарлас жүргізіледі. Сүтті, етті бағытта пайдаланылады. Өнімділік деңгейі орташа. Бұл аналық малдың бірінші рет буаздануы.
б) аурудың анамнезі-anamnesіs morbі (қашан ауырды; аурудың белгілері мен пайда болу жағдайлары; шаруашылықтағы өзге малдарда осыған ұқсас ауру белгілері байқала ма; ем қолданылды ма, қайда, қашан, кіммен және қанша рет; бұған дейін мал қандай мал дәрігерлік өңдеулерден және қашан өткізілген)__10.04.18 жылы буаз сиыр ауырыңқырап, клиникаға әкелінді. Буаз мал көңіл күйі жабырқаулы, тәбеті нашарлаған. Шаруашылықтағы өзге малдардан ұқсас белгілері байқалмады. Бұған дейін бір аурумен ауырған жоқ. Туберкулез, бруцеллез, сібір жарасы, құтыру, қара санға қарсы тексеру мен вакцинациялар жасалған.

Мал клиникаға түскен кездегі нақты зерттеу көрсеткіштері:
дене қызуы________38,6_________ тамыр соғуы жиілігі___________55______
тыныс алуы жиілігі_________14_______ мес қарын жиырылуы жиілігі___2 минутта 1 рет_

Жалпы зерттеу
Малдың сыртқы түрі:
қоңдылығы (ортадан жоғары, орташа, ортадан төмен, арықтаған), денесін ұстауы (табиғи, жасанды)___табиғи деңгейде әлсіз _____________
дене бітімі (дұрыс, дұрыс емес; ақауларын көрсету керек)__дене бітімі қалыпты ешқандай ақау жоқ____________________________
темпераменті (жай, епті, флегматикалық)___жай қарсыласу белгілері жоқ_
конституциясы (жеңіл, ауыр, бұлшық етті типті) __жеңіл_
мінезі (жуас, асау, агрессивтік) ___жуас_
Тері мен оның туындылары:
тері (бүтіндігі, сезімталдығы, серпімділігі, қызуы, түсі, иісі, ылғал-дылығы, зақымдану түрі, тері паразиттері)___терісі бүтін, сезімтал, серпімді, қызуы байқалады, түсі солғын қара. Иісі спецификалық зақымданбаған, онша жылтырамайды, зақымдағыш тері паразиттері байқалмайды__
жүн жамылғысы (талшық, қабық, мамық; қоюлығы, біркелкілігі, теріге жатуы, ластануы, жылтырлығы, мықтылығы, түсуі; кекілінің, жалының, құйрығының күйі)___талшықты, біркелкі теріге бірқалыпты жағдайда, ластанбаған, жылдығы орташа, мықты, құйрығының күйі қалыпты____
тері асты клетчаткасы (өзгерістер болуы: қабынулық инфильтрация, ісік, лимфа немесе қан жиналуы)__тері асты клетчаткасы өзгеріссіз солғын қара түсті_________
мүйізі, тұяғы, тұмсығы (деформациялануы, зақымдануы, мүйізгектің жылтырлығы)___деформацияланбаған, мүйізшесі жылтыр, тұмсығы зақымданбаған, тұяқтары бүтін, ісік жоқ_
Лимфа түйіндері:
жақ асты лимфа түйіндері (жұп түйіндердің бірдей болуы немесе айырмашылықтары, көлемі, пішіні, бетінің күйі, консистенциясы, сезімталдығы, түйін мен оның бетіндегі терінің қозғалғыштығы, лимфа түйіні аймағының қызуы)__екі жақ түйіндер бірдей, көлемі қалыпты, пішіні бұршақ тәрізді, бетінің күйі жылжымалы, консистенциясы тығыз сезімтал, тері қозғалғыш, қызуы байқалмайды.
жақ асты __өзгеріссіз_
жауырын алды ____физиологиялық жағдайда_______________
тізе үсті және шап __пішіні өзгермеген, еш өзгеріссіз
желін үсті ___өзгеріссіз_
Көрінетін кілегей қабықтары:
конъюнктива (тамырлардың қанға толуы, түсі, ылғалдылығы, бетінің күйі, бөгде денелер, ақаулары)___өзгеріссіз, қанға толуы көрінбейді, солғын қара түсті, ылғалдылығы сақталған, бөгде денелері жоқ, ақаулар байқалмайды____мұрын қуысының____кілегей қабығы қалыпты жағдайда солғын қара түсті
ауыз қуысының ____кілегей қабығы өзгермеген, солғын қара түсті, сарғыш теңбілдермен сипатталад_сыртқы жыныс мүшелерінің____кілегей қабығы солғын қара түсті, патологиялық жағдай байқалмайды.
Жалпы зерттеу кезінде анықталған симптомдар__желін үсті лимфа түйіндерінде патологиялық жағдай байқалмайды_
Симптомдарды талдау___желін үсті лимфа түйіндерінің көлемі өзгеріссіз, жергілікті қызуы байқалған
Қорытынды___кілегей қабықтарында ешқандай өзгеріс жоқ

Жүрек - қан тамыр жүйесін зерттеу
Жүрек аумағы (сезімталдығы, қызуы, сезілетін шулар, бүтіндігі)__Жүрегі сезімтал көзге көрінетін өзгерістер байқалмайды_________________________
Жүрек соғуы (сол жақтан және оң жақтан: естілуі, күші, шоғырлануы) Жүрек серпімділігін 4-ші қабырға жағынан 5-7см-дей жерінен сипап байқауға болады.жүрек соғысы қалыпты жағдайда ________________
Жүректің шекаралары(оң жақтан және сол жақтан, жоғарғы, артқы; жүрек аумағындағы перкуссиялық дыбыстың түрі) __Жоғары жағы иық буынына дейінгі жерлерді алып жатыр,ал артқы жағы шынтақтан мықынға таяу.______
Жүрек үндері (тондары) (естілуі, қаттылығы, тербелісі (ритм), үндердің бір-бірінен ажыратылуы, үзілістің бүтіндігі мен тазалығы, неғұрлым анық естілетін нүктелердегі үннің шығу түрі мен күші)__Жүрек үндері,оның ритмі қалыпты.Сол жақтан 4-5 қабырға аралығында байқалады.Қабырға аралығын тындағанда ашық шулар естіледі._
Қан тамырларын зерттеу:
Артериялық тамыр соғуы (жиілігі, толуы: шамалы, толық, бос; керілуі: эластикалық, серпімді, қатты, салалы, жұмсақ; көлемі: үлкен, орташа, шағын; күші: шамалы, күшті, әлсіз; тербелісі: ритмикалық, ритмикалық емес, ретсіз, біркелкі емес; пульстің түрі: дұрыс, өзгермелі, жай)___Артериялық тамыр соғуы жиілеген,талуы толық көлемі орташа күшті,ритмикалық пульсі дұрыс соғады.____________________________________________
Жүрек аумағындағы шулар (түрі, күші, неғұрлым анық естілу орны) Сол жақтан 4-5 қабырға аралығын тыңдағанда оның өзіне тән шулары естіледі.________________________
Вена тамырлары (толуы; оң, немесе теріс венаның соғуы, ундуляция) __Қалыпты патологиялық өзгерістер байқалмайды_______________
Қан қысымы: а) артериялық max___120____mіn_40____
б) веноздық _____________________90________
Жүректі, қан тамырларын графикалық зерттеу (электрокардиография және рентгендік зерттеу) Жүргізілген жоқ___________________________
Функциональдық зерттеу _______________Жүргізілген жоқ__________
Жүрек-қан тамыр жүйесін зерттеу кезінде анықталған симптомдар Патологиялық өзгерістер байқалмағасын электрокардиографиялық рентгендік функционалдық зерттеулер жүргізілген жоқ
Симптомдарды талдау
__Функционалдық және рентгендік зерттеулер жүргізілген жоқ
Қорытынды__Жүрек, қан-тамыр жүйесін зертттеуді қорытындылай келе ешқандай өзгерістер көрінген жоқ

Тыныс алу жүйесі мүшелерін зерттеу
Жоғарғы тыныс жолдарын зерттеу:
Тыныспен шығарылған ауа (біркелкілігі, симметриялығы, иісі, қызуы)___Біркелкі, симметриялы, иісі өзіне тән иіс,қызуы көтерілген.
Мұрыннан ағу (байқалуы, мөлшері, симметриялығы, кезеңділігі, ағу массасының қасиеттері: түсі, иісі, консистенциясы, сыртқы түрі)___Қосалқы мұрын қуысында өзгеріс жоқ жалпы өзгеріс байқалмайды.
Мұрын қуысы (танауы қозғалғыш, қозғалмайтын, кеңейген, тарылған; мұрын жолдары: ауа еркін өтетін, тарылған; мұрынның кілегей қабығы; түсі, ылғалдылығы, бетінің күйі, сезімталдығы, ақаулары)___Танауы қозғалғыш, мұрын жолдары еркін өтеді, кілегей қабығы солғын қара түсті, сезімтал, ақаулар байқалған жоқ.

Қосалқы мұрын қуыстары (маңдай, жоғарғы жақ, тақ тұяқтылардың ауа қапшықтары; пішіні, сезімталдығы, жергілікті қызуы, перкуссиялық дыбыстың түрі)_______________________________________________
Көмекей мен кеңірдек (басы мен мойнының күйі: еркін немесе жасанды қалыпта ұстауы, көмекей мен кеңірдек аймағының пішіні мен жергілікті қызуы, сезімталдығы, симметриялылығы, бүтіндігі; тыныс шулары: түрі, күші, кезеңділігі) __Басы мен мойнын еркін қалыпты жағдайда,жергілікті қызуы байқалмайды сезімтал,симметриялы кеңірдек сақиналары бүтін жұтынуы бір қалыпты.
Жөтелу рефлексі (күші, ауырсынуы, дымқылдығы, жөтелудің ұзақтығы мен жиілігі)__Жөтелу байқалмайды.
Дауысы (тән, өзгерген)___Малдың мөңіреу дыбысы өзгермеген,өзіне тән дыбыс естіледі.
Қалқанша безінің күйі (без орналасқан аймақтың пішіні, сезімталдығы, көлемі, консистенциясы, қозғалғыштығы)_Пальпация жасағанда ісінгені байқалмайды,бұршақ тәрізді,сезімтал консистенциясы тығыз қозғалғыш.
Көкірек клеткасы мен өкпені зерттеу:
Көкірек клеткасы (пішіні: овальды, дөңгелек, жалпақ; ауыруы, қабырғалардың бүтіндігі, ақаулардың болуы)_____Өзіне тән симметриялы,қабырғалар тұтастай бүтін,сезімталдығы орташа,ақаулары байқалмайды.
Тыныс қозғалыстары (жиілігі, типі, тербелісі (ритм), күші, симметриялылығы)___Тыныс алуы қиын, жиілеген, симметриялы, қалыпты жағдайдан ауытқыған.
Өкпенің күйі (перкуссиялау: өкпенің артқы шекарасы, салыстырмалы перкуссия нәтижелері; тыныс шулары: физиологиялық, патологиялық: түрі, күші, кезеңділігі, шоғырлануы)___Перкуссия арқылы зерттегенде өкпе шекаралары өзгеріссіз, тұнық дыбыс естіледі, физиологиялық, патологиялық өзгерістер байқалған жоқ._______________________
Қосымша зерттеулер
Трахеальдық перкуссия (дыбыстарды өткізу дәрежесі)__Жүргізілген жоқ.
Рентгендік және басқа зерттеулер______Жүргізілген жоқ.___
Тыныс алу мүшелерін зерттеу кезінде анықталған симптомдар
__Тыныс алуы жиі,патологиялық-анатомиялық өзгерістер байқалмайды_____.
Симптомдарды талдау Мал жалпы күйзелісте болғасын, тыныс алуы жиеленген.
Қорытынды Жалпы қабынудың процесі кезінде организм күйзеліске ұшыраған және де тыныс алуы жиіленген.

Ас қорыту жүйесі мүшелерін зерттеу
Азық пен суды қабылдауы:
Тәбеті (жақсы, шамалы, тәбеті жоқ, шамадан тыс жоғарылаған) Тәбеті шамалы шөпке,сүрлемге,суға тәбеті нашар.
Азықты қабылдауы мен су ішуі тәртібі (дұрыс, дұрыс емес: қалай білінеді)__Азықты қабылдауы дұрыс,су ішуі оданда жақсы,бірақ белсенді емес.
Азықты шайнауы (епті, асығыс, сақтықпен, ауырсынуы)__Азықты епті түрде шайнайды___
Азықты жұтуы (еркін, қиындаған, ауырсынады, жұтына алмауы)_Азықты еркін жұтады___
Кекіру (жиі, сирек, жай, қатты; байқалмайды, кекірік газының иісі)__Кекіруі қалыпты жағдайда,иісі өзіне тән.
Мес қарын заттарын кекіруі (еркін, қиындаған, ауырсынады, байқалмайды)__Еркін
Күйіс қайыруы (ерте, кеш, белсенді, баяу, ұзақ, қысқа, жиі, сирек ауыр)__Күйіс қайыруы баяу
Құсу (байқалмайды, байқалады: пайда болу уақыты, жиілігі, мөлшері)__байқалмайды_____

Ауыз қуысы__
Сілекей ағуы (байқалмайды, байқалады: үздіксіз, үнемі, кезеңділігі; сілекейдің түрі мен қасиеттері)____Сілекей ағуы байқалмайды.
Ауыз саңылауы (жабық, жартылай ашық, ашық)__Ауыз саңылауы жабық
Еріндер (бүтін, деформацияланған, зақымданған, қозғалғыш)__Еріндерінде ешқандай өзгеріс жоқ, бүтін, зақымданбаған, деформацияланбаған, қозғалғыш
Еріндердің, ұрттың, таңдайдың, тілдің кілегей қабықтары (түсі, ылғалдылығы, бүтіндігі, ісік байқалуы, сезімталдығы, ісінуі)__Еріндері,ұрты,таңдайы,тілі еш өзгеріссіз бүтін,ісік байқалмайды,сезімтал ылғалды
Тіл (көлемі, консистенциясы, қозғалғыштығы, ақаулар)__Тілі қалыпты,консистенциясы тығыз,қозғалғыш ақаулар байқалмайды.
Тістер (сүт тістері, тұрақты тістер, ауруы, альвеолаларға беку мықтылығы, қандай тістер жоқ, ақаулар, тістеу түрі, тістердің мұқалу аномалиялары)__Тістері бүтін,альвеолаларға мықты бекінген,ешқандай тістердің мұқалуы жоқ.
Жұтқыншақ (басы мен мойнының қалпы, пішіні, ұлпалар консистенциясы, ауыруы, жұтқыншақ аймағының жергілікті қызуы)__Жұтқыншағы қалыпты,ауырсынбайды,жергілікті қызуы байқалмайды.
Өңеш (сол жақтағы күре тамыр науасы аймағының пішіні, өткізгіштігі, ауыруы, жергілікті қызуы,)__Өңештің сол жақтағы күре тамыр науасы өзгеріссіз,өткізгіштігі қалыпты,ауырсынбайды,жергілікті қызуы жоқ.
Құстардың жемсауыты (көлемі, сезімталдығы, жемсауыт заттарының түрі мен консистенциясы, перкуссиялық дыбыстың түрі)_________________
___________________________________________________________________
Іш аумағы (көлемі, пішіні, симметриялылығы, аш бүйір шұңқырының білінуі, іштің қабырғасының керілуі мен сезімталдығы)__Іш аумағы өзгеріссіз,симметриялы іш бүйір шұңқыры онша білінбейді,іштің қабырғасының кернеуі сезімтал.
Күйіс қайыратын малдардың қарыншалары:
Мес қарын (сол жақ аш бүйір шұңқырының күйі, ауыруы, мес қарын қабырғаларының керілуі, толу дәрежесі, мес қарын заттарының түрі мен консистенциясы; мес қарын жиырылуының түрі, жиілігі, күші, ұзақтығы, тербелісі, перкуссиялық дыбыстың түрі мен мес қарындағы шулар)__Мес қарынның толуы қалыптыдан төмен,сол жақ аш бүйір шұңқырының күйі онша білінбейді,мес қарындағы заттар тығыз консистенциялы,шулары анық,жиырылуы қалыпты.
Жұмыршақ (жарақаттық ретикулитке аурулық сынама нәтижелері) _қалыпты терең пальпациялағанда ауырсыну байқалмайды, терісін қыртыстағанда кері реакция беріледі.
Жалбыршақ (ауыруы, жалбыршақ қарын аймағында шулар байқалуы мен оның түрі) ____Жалбыршағы қалыпты жағдайда.
Ұлтабар (пішіні мен ауырсыну белгілері, ұлтабар заттарының мөлшері мен түрі, перкуссиялық дыбыстар мен шулар)__Ауырсынбайды,ұлтабар заттарының мөлшері көп емес,шулар анық естіледі.____
Асқазан біркамералы (қарау, пальпация, перкуссия, аускультация, зонд салу) _аускультация, зонд салу арқылы тексерілген жоқ.__________
Аш ішек (сезімталдығы; бөгде нәрселердің болуы; толу дәрежесі мен ішек заттарының түрі; перкуссиялық дыбыстың түрі; жиырылу шулары: жиілігі, кезеңділігі, күші, сипаты)__Аш шектен бөгде нәрселер анықталған жоқ.Перкуссиялық дыбыс тұнық шулары ағаш сыбдырындай болып естіледі.
Тоқ ішек (толуы, перистальтикалық шулар, перкуссиялық дыбыс) __Перкуссия кезінде дүңкіл дыбыс шығады,көлемі қалыпты
Бауыр (ауруы, консистенциясы, бетінің күйі, перкуссиялаған және пальпациялаған кездегі көлемі мен контурлары)__Бауыр консистенциясы тығыз бетінің күйі өзгермеген,пальпациялағанда ауырсынуы байқалмайды.
Талақ (сезімталдығы, консистенциясы, көлемі)__Талағы ұлғаймаған,өз пішінін сақтаған.
Нәжіс бөлуі (қалпы, жиілігі, ауырсынуы, жалған қалпы, нәжістің еріксіз бөлінуі, газдар бөлінуі) _Нәжіс бөлуі қалыпты ауырсынулар байқалмайды,нәжістің еріксіз бөлінуі болған жоқ.
Тік ішек арқылы зерттеу (анустың күйі, тік ішектің толуы, кілегей қабығының күйі; ішектердің орналасуы, күйі және сезімталдығы) _тік ішек арқылы зерттеу жүргізілген жоқ._______________________________
___________________________________________________________________
Ас қорыту мүшелерін зерттеу кезінде анықталған симптомдар___Ас қорыту мүшелерін зерттеген кезде тәбеті нашарлаған,күйіс қайрауы жақсы.
Симптомдарды талдау____Жануардың жалпы жағдайы жабырқаулы болған соң,тәбеті нашарлап,күйі орташадан төмендеп,күйіс қайрауы да баяу типті.
Қорытынды____Организмдегі қабынулық процестен малдың жалпы жағдайы нашарлап, азыққа қарайтын көңілі болмайды.
Несеп бөлу жүйесі мүшелерін зерттеу
Бүйректер (бел аймағының сезімталдығы, бүйректердің орналасу орны, пішіні, көлемі, консистенциясы, беткі күйі, бүйректердің қозғалғыштығы)___ Бүйректер 1-3ші бел омыртқалар аумағында орналасқан,консистенциясы тығыз,беткі күйі тегіс,бел аймағы сезімтал,қозғалғыш.
Несепағарлар (сезімталдығы, іштей пальпация жасау кезіндегі белгілер)
Несепағарлары сезімтал іштей пальпация жасағанда білеуленіп жуандағаны білінеді
Қуық (сезімталдығы, орналасуы, толуы шамасы, қабырғаларының тонусы, сырттай және іштей пальпация жасау кезіндегі бөгде денелердің болуы) мөлдір несепке толған, нүктелі және жолақты қантлаулар бар.
Несеп-жыныс каналы (өткізгіштігі, сезімталдығы, бөгде денелер болуы)
____Несеп-жыныс каналдары өткізгіштігі жақсы,сезімтал,бөгде денелер жоқ.
Несеп бөлу актісі (жиілігі, малдың қалпы (поза), ауырсынуы, ағынының түрі мен несептің мөлшері) Несеп бөлуі қалыпты,ауырсынбайды,6-9литр мөлшерінде күніне несеп беріледі.
Қосымша зерттеулер (тік ішек арқылы, катетерлеу, цистоскопия, рентгендік зерттеулер__несеп бөлу мүшелерін тік ішек арқылы, катетерлеу , цистоскопия, рентгендік зерттеулер арқылы қаралмады.________________________
Несеп бөлу мүшелерін зерттеу кезінде анықталған симптомдар___Несеп бөлу мүшелерін зерттеуде несеп бөлуі және шығаруы қалыпты.
Симптомдарды талдау____Бүйректе және қуықта айтарлықтай өзгерістер байқалмады.
Қорытынды____Патологиялық өзгерістер жоқ.

Жыныс мүшелері мен сүт бездерін зерттеу
Аналықтардың жыныс аппаратын зерттеу:
Сауыр (конфигурациясы; әдеттегідей, түскен, ойылған; сегізкөз-шон-данай байламының беріктік дәрежесі)___Сауыры әдеттегідей қалыпта,сегізкөз,шонданай байламдары берік болып орналасқан._ сыртқы жыныс мүшелері толықсып.
Аралық және вульва (терісінің күйі, қыртыс түзілуі, ісінуі, түсі, қызуы, сезімталдығы, жыныс еріндерінің толық беттесіп жабылуы; кілегей бөлінуі: мөлшері, консистенциясы, түсі, иісі, қоспалар)___Терісінің күйі слоғын,қара түсті, Іш тастағаннан кейін шуы түспей, бастапқыда кілегейлі іріңді, соңынан іріңді фибринді эндометрит байқалды
Қосымша зерттеулер
Вагинальдық зерттеу:
Қынап кіре берісі мен қынаптың кілегей қабығы (түсі, ылғалдылығы, сезімталдығы, бүтіндігі, ластануы немесе бөгде денелер)__ Жатырда қабыну үрдісі байқалғанда жатыр мойынының қынаптық бөлігінің үлкейіп, ісінгендігі байқалады, түсі ашық қызыл, нүктелі немесе жолақты қанталаған жерлері болады, қыртыстары қалыңдау, каналы аздап ашылып, одан қынапқа сұйықтық (экссудат) ағып тұрады.
Жатыр мойнының қынап бөлімі (күйі, каналының ашылу дәрежесі, саңылаудан бөлінген кілегейдің түрі мен мөлшері)__жамбас қуысы тар, ең алғаш буаздығы болғандықтан жамбас қуысы әлі кеңейе қоймаған________________________________________
Тік ішек арқылы зерттеу:
Жатыр мойны (орналасуы, көлемі, мүйіздерінің пішіні, консистен-циясы, флюктуация байқалуы, пальпацияға реакция беруі)_ Қынаптық зерттеуден кейін тік ішек арқылы зерттеу жүргізіп, жатыр мойыны мен жатыр мүйізі денесінің орналасқан жерін, пішінін, көлемін, консистенциясын, тонусын, сондай-ақ аналық бездері мен жұмыртқа жолдарының қалпын анықтайды. Сиырлардың жыныс мүшелері жамбас қуысында орналасқан
Жұмыртқалықтар (орналасуы, көлемі, пішіні, консистенциясы, сезімталдығы, қозғалғыштығы)__орналасуы қалыпты, көлемі өзгеріссіз, пішіні , консистенциясы, сезімталдығы қозғалғыштығы қалыпты.____________
Жұмыртқалық өзегі (орналасуы, пішіні, сезімталдығы)__жұмыртқалық өзегі калыпты жағдайдан аутқымаған.___________
Жыныс аппараты секреттерін зерттеу (физико-химиялық, цитология-лық, бактериологиялық)__физико-химиялық, цитологиялық, бактериологиялық аппараттармен тексеріс жүргізілген жоқ. _________________________
Сүт безін зерттеу:
қарау кезінде (түсі, терісінің бүтіндігі, ширектерінің пішіні мен симметриялылығы, желіннің беткі лимфа және қан тамырларының күйі)__жүргізілген жоқ.________________________________
пальпация кезінде (бөлектерінің консистенциясы, сезімталдығы, желін бөлектерінің қызуы, желін үсті лимфа түйіндерінің күйі)
Қосымша зерттеулер:
Желіннің ширектерінен сауып алынған сүтті органолептикалық бағалау (түсі, консистенциясы, біркелкілігі, ұйындылар мен мақташықтар болуы___

Сүтті физико-химиялық зерттеу_____________________________________
Сүтті бактериологиялық зерттеу_____________________________________
Аталықтардың жыныс аппаратын зерттеу:
Ұма (түсі, эластикалылығы, көлемі, күйі, симметриялылығы, консистенциясы, қозғалғыштығы)_____________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Күпек (бүтіндігі, терісінің эластикалылығы, күпек саңылауының пішіні мен көлемі, күпек айналасындағы жүн жамылғысының күйі, күпектен ағу белгілері)_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Жыныс мүшесі (өткізгіштік анестезия арқылы жыныс мүшесін шығарғаннан кейін түсін, ылғалдылығын, бүтіндігін, кілегейлі қабығының беті мен тері жамылғысының күйін анықтайды)______________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
Қосымша зерттеулер:
Простоскопия_______________________________________________________
Рефлекстік зерттеу___________________________________________________
___________________________________________________________________
Шәуетті зерттеу_____________________________________________________________
___________________________________________________________________
Несеп-жыныс жүйесін зерттеу кезінде анықталған симптомдар____несеп жыным жүйесінде іш тастағаннан кейінгі өзгерістер айқын байқалады.
Симптомдарды талдау__
Қорытынды___Сүт безінің секретін зерттеген кезде айтарлықтай өзгерістер байқалмады.

Нерв жүйесі мен сезім мүшелерін зерттеу
Жалпы күйі (күйзелген, қозу рефлекстері; күйзелу немесе қозу белгілерінің байқалу дәрежесі)___малдың жалпы күйі жабырқаулы, күйзелген, қозу рефлекстері орташа, қозу белгілері байқалмайды____________________
Бас қаңқасы (пішіні, зақымдануы, ауырсыну белгілері, сүйек негізінің күйі, жергілікті қызуы)___бас қаңқасының пішіні өзгеріссіз, зақымданбаған, ауырсыну белгілері байқалмайды, сүйектері тұтастай бүтін, жергілікті қызуы жоқ__________________________
Омыртқа жотасы (пішіні, қисаюы, кенет бұрылу кезіндегі қозғалғыш-тығы)___омыртқа жотасының пішіні қалыпты, қисаймаған, кенет бұзылады да қозғалғыш келеді____________
Беттік сезімталдық (тактильдік, аурулық: біліну дәрежесі; тері рефлекс-тері)____беттік сезімталдығы тактильді, дәрежесі байқалмайды, терісі тітіркенеді.______________________
Сезім мүшелері:
Көруі (көз алмасының күйі, қарашық рефлексінің білінуі, мал оң және сол көзімен, бірге және бөлек қалай көреді)___көруі жақсы, көз алмасының күйі жақсы. Оң және сол көзінен бірдей жақсы көреді, алаңдату арқылы қарағанда алыстан жақсы көреді.
Естуі (малға таныс дыбыстарға елеңдеу реакциясы бойынша бағаланады) ______малды жалған атымен шақырғанда мал алаңдап қарайды.
Иіс сезуі (таныс иіске елеңдеу реакциясы бойынша бағала-нады)___иіс сезу реакциясын жем арқылы қарағанда жақсы.
Дәм сезуі (сақталған, күшейген, жойылған)___дәм сезуі өз қалпында сақталған.
Қозғалу аппараты:
Белсенді қозғалысқа қабілеттілігі (белсенді, еркін, қиындаған, мүмкін емес)____қозғалыс қабілеті белсенді кейде ауырсынады, шаршаңқы.
Жүрісі___артқы аяғы ақсаңдайды.
Қозғалыс тепе-теңділігі (сақталған; егер бұзылған болса қалай білінеді)_қозғалыс тепе-теңдігі сақталған
Бұлшық еттер тонусы (әлсіз, босаңсыған, күшейген, аяқтарын пассивті қозғауы, еркін, қиындаған)__бұлшық еттер тонусы қалыпты, аяқтарын еркін қозғайды.
Еріксіз қозғалысы (түрі, сипаты, зақымдану аймағы)_еріксіз қозғалыс жоқ.___
___________________________________________________________________
Вегетативтік нерв жүйесі (қызмет күйі: вегетативтік нерв жүйесі бөлімдерінің, висцеросенсорлық рефлекстер нәтижелері бойынша, тонусы дәрежесі)___________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Тері сезімталдығының жоғарылаған аймақтары (мұндай аймақтың шоғырлануын дәл көрсету қажет)_байқалмайды___
Нерв жүйесі мен сезім мүшелерін зерттеу кезінде анықталған симптомдар__ешқандай ауытқушылық байқалмады___________________
Симптомдарды талдау_симптомдарды талдай келе нерв жүйесімен сезім мүшелерінде ауытқушылық байқалмады.
Қорытынды__ешқандай ауытқулық жоқ_.

Патологиялық ошақ аймағын зерттеу
Морфологиялық өзгерістер (шоғырлануы, көлемі, шекаралары, біліну түрі мен дәрежесі, регионарлық аймақтардағы лимфа түйіндерінің күйі)___Лимфа түйіндері. _

Патологиялық ошақ аймағындағы функциональдық бұзылулар (тыныштықтағы күйі, қозғалғыштығы, сезімталдық күйі, рефлекстер, секреторлық қызмет күйі)____мал өте әлсіреген, қозғалғыштығы бәсең, жай қимылдайды.
Арнайы және қосымша зерттеулер нәтижелері (жараға зонд салу, жарадан бөлінген экссудатты, пунктатты, диагностикалық анестезия, офтальмологиялық сынама, рентгендік және басқа да зерттеулер)_____бұл зерттеулер жүргізілген жоқ, себебі қажеттілік болған жоқ.
Қорытынды___патологиялық ошақ аймағын зерттеу жүргізілген жоқ____

Лабораториялық зерттеу нәтижелері

Қанды зерттеу
Физико – химиялық зерттеу

Қалыпты жағдайда
Күні және көрсеткіштер

Гематокрит

ЭТЖ

Гемоглобин(глСали)
9,9-12,9

Кальций(мг%)
10,0-12,5

Орг.емес фосфор(мг%)
4,5-6,0

Сілтілік қор(мг%)
46-66

Каротин(мг%)
900-2800

Жалпы белок(г%)
7,2-8,6

Билирубин(мг%)
0,11-0,48

Морфологиялық зерттеу

Қалыпты жағдайда
Күні және көрсеткіштер

Эритроциттер(мкл)
5,0-7,5

Лейкоциттер(мкл)
4,5-12,0

Тромбоциттер(мкл)
260,0-700,0

Лейкограмма
Күні

Базофилдер
Эозинофилдер
Нейтрофилдер
Лимфоциттер
Моноциттер
Инд. ядрол. ығысу
Ескерту

М

Ю

П

С

Қалыпты
1,0
6,5

Анықталды
0,8
6,1

Анықталды
1,0
6,4

Қанды зерттеу нәтижелері бойынша қорытынды______қанды физико-химиялық және морфологиялық зерттеу жүргізілген жоқ._________________

Несепті зерттеу

Күні және көрсеткіштер
Күні және көрсеткіштер
1-ші зерттеу
2-ші зерттеу

Физикалық қасиеттері
Мөлшері - 9-10л
8,5-9л
Түсі - сарғыш қоңыр
Ақшыл сары
Мөлдірлігі - лайлау
Мөлдір
Консистенциясы - сұйық
Сулы
Иісі - қышқыл иісті
Спецификалық
Үлес салмағы - 1,020 гмл
0,025 гмл

Химиялық талдау
Реакциясы

Ақуыз

Альбумоздар

Қант

Қан

Өт пигменттері

Өт қышқылдары

Уробилин

Ацетон

Микроскопиялық зерттеу
Бірікпейтін тұнбалар

Ұйыған тұңбалар

Қосымша зерттеулер:____жүргізілген жоқ______________________________
Несепті зерттеу нәтижелері бойынша қорытынды______малдың жалпы күйі өзгеріссіз, күйзелісте, тәбеті төмендеген, жергілікті қызуы байқалады
Асқазан, мес қарын заттарын зерттеу
(қажетінің астын сызыңыз)
___________________________________________________________________
Сынама тітіркендіргіш
Құрамы_____________Мөлшері____________Берілу уақыты___________

Аш қа-рында
Сынама тітіркендіргіш беруден соң

45мин
1сағ
05мин
1сағ
25мин
1сағ
45мин
2 сағ 05мин
Мөлшері

Түсі

Консистенциясы

Иісі

рН мөлшері

Химиялық талдау
Жалпы қыш-ғы

Бос HCL

Байланысқан HCL

Микроскопиялық зерттеу

Қорытынды:_____ас қорыту жүйесі қызметі бірқалыпты, еш өзгеріссіз. Патологиялық өзгерістер байқалмайынан қосымша зерттеулер өткізілген жоқ._________________________

Нәжісті зерттеу

Нәжісті бөліп алу тәсілі мен уақыты ___________________________________
__________________________________________________________________

Физикалық қасиеттері
Мөлшері _____6 л____________________________________________________
Түсі ______қоңыр_________________________________________________
Иісі _____өзіне тән иісі бар (спецификалық)____________________
Пішіні мен консистенциясы _____жаңа_________________________________
Қорытылғыштық _______жақсы қорытылады_________________________
Кілегей ______кілегейі жоқ___________________________________________

Химиялық талдау
Реакциясы ________________________________________________________
Жалпы қышқылдығы ____________________________________________
Ақуыз ____________________________________________________________
Қан пигменттері ____________________________________________________
Өт пигменттері ____________________________________________________
Аммиак __________________________________________________________
Ашу сынамасы ______________________________________________________

Микроскопиялық зерттеу
Қан _______________________________________________________________
Кілегей ____________________________________________________________
Инвазиялық аурулар қоздырғыштарын анықтау әдісі ______________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Басқа да зерттеулер
_____қосымша зерттеулердің қажеттілігі жоқ (химилық-микроскопиялық)__

Зерттеу ... .. сағатта жүргізілді.
Мал клиникаға түскен кездегі нақты зерттеу
нәтижелері бойынша
қ о р ы т ы н д ы

Аурудың клиникалық көрінісі (ауру малды зерттеу кезінде анықталған аурудың барлық белгілерін жазу керек)____буаз өте әлсіз, арықтаған. Көңіл-күйі жабырқаулы, азыққа тәбеті жоқ, қызуы көтерілген. _________
Аурудың синдромы (күмәнді ауруға тән белгілерді жазу керек)
____________буаз малдың босануы қиынға түсуде ________________
Белгілерді талдау (себептері, аурудың әрбір белгісінің шығуы мен пайда болуы жағдайлары, біліну дәрежесі, ауру белгілерінің жеке және басқа белгілермен байланысты ерекшеліктері)____ Жатырда қабыну үрдісі байқалғанда жатыр мойынының қынаптық бөлігінің үлкейіп, ісінгендігі байқалады, түсі ашық қызыл, нүктелі немесе жолақты қанталаған жерлері бар, қыртыстары қалыңдау, каналы аздап ашылып, одан қынапқа сұйықтық (экссудат) ағып тұрады. Жатырдың мүйіздері құрсақ қуысына қарай салбырап түсіп тұрады, басып ұстағанда жылжымалы, ауруды сезбейтін болып келеді. Жатыр мойынын қолмен ұстағанда диаметрі 3-4 см цилиндр пішінді валикке ұқсас болып келеді, жатырдың мүйіздері симметриялы орналасады, созылғыш, сипалағанда пішіні жартылай шар тәрізді пішінге дейін жақсы жиырылып, толығымен алақанға сиып кетеді._________________________
Негізгі белгілер (диагноз қоюға негіз болатын белгілерді көрсету) мал тууы қиынға соғып, малдың жабырқап, ауырсынып тұруы.

Диагноз (алғашқы)___ туу барысын бұзатын кемістік
Салыстырмалы диагноз (ұқсас аурулардан ажырату)____

Күні__10.04.18_______________

Ветеринарлық дәрігерінің қолы________________

ОПЕРАЦИЯ ХАТТАМАСЫ № ___
____жылы _______ ___________ айының ______________________ күні
Малдың түрі ____
жынысы __ түсі жасы _ ______________
Малдың иесі __________________________________________________
Клиникаға қабылданған күні ____
Ауру тарихының № ___________________________________________________________
Клиникалық диагнозы ______ _____________________________________

Операцияның аталуы

Залалсыздандыру тәсілдері

Хирургиялық құралдар

Желінді катетрлеу үшін,катетрлер қолданады

Таңу материалдары

Лигатуралық және тігу материалдары

Хирургиялық жаймалар

Хирургтың қолын операция алдында өңдеуі

Бекемдеу тәсілі

Жансыздандыру әдісі

Тиімділігі

Операцияға жатады

Операция барысы

Алдымен ауру малды проколға бекемдеп,желінін сауып тастап калий перманганат ертіндісімен(0,5 ) катетр арқылы шайып,арнайы шприц катетр арқылы дифумаст дәрісін желін үрпісі арқылы енгіземіз.

Операция нәтижесі

Операцияны жасаған:
Көмекшілер:

Емдеу тәсілі

Тігістерді алу уақыты

Аурудың нәтижесі

Емдеу ұзақтығы (күн есебімен)

Мал клиникадан шығарылды

Ескерту:___операция жасалған жоқ.______________________________

Хаттаманы толтырушының қолы:________________

Аурудың өтуі және емдеу барысы
(__________________________________________________________)
Кезекті зерттеу күні
Дене қызуы
Тамыр соғу жиілігі
Тыныс алу жиілігі
Үрдістің өтуі, клиникалық
белгілері, арнайы зерттеу нәтижелері
Емдеу тәсілін белгі-леу, күтімі мен азықтандырылуы, рецептілер
1
2
3
4
5
6
10.04.18

11.04.18

12.04.18
38,5 39,0

38,3 38,7

38,5
38,6

65 69

54
57

55
58

16 18

15
18

16
19

Тәбеті төмендеген, дене қызуы көтерілген, әлсіреп,көңіл күйі жабырқаулы.

Жануарға күнделікті емдеу әдістері қолдандық.

3 күннен соң жануарды иесіне қайтардық.
В.В. Мосин әдісі бойынша құрсақтың нервтері мен жүйке жүйесі бөлімі шекараласқан өзегіне жарғақшаның үстіне новокаиндық блокада қою (новокаинның 0,5%-дық ерітіндісін 0,5 млкг дозада, тепе-тең мөлшерде оң және сол жағынан соңғы қабырға аралығына, мықын-қабырға бұлшық еті мен арқаның ең ұзын бұлшық етінің соңғы қабырғамен қиылысқан нүктесіне егеді);

Окситоцин мен питуитринді 40-50 ЕД дозасында, 0,2 %-дық ацеклидин ерітіндісін 3-5 мл дозасында, 1%-дық сферофизин бензоат ерітіндісін – 4-10 мл-ін, утеротоник немесе утеротонді 10 мл дозасында, 0,02 %-дық метилэргометрин ерітіндісінін – 5-6 мл-ін тері астына егеді, азықтық қалампырдың көмір қышқылдық сіріңдісін ішетін сумен араластырып ішкізеді. Препараттарды 3-5 тәулік бойы, күнде беру қажет, жатырдың тонусы мен моторикасы толығымен қалпына келгенше.

Ақырғы диагноз_____туу барысын бұзатын кемістітер мен аноманиялар.
Аурудың нәтижесі (мал жазылды, өлді, өлтірілді, күні көрсетіледі)__жыныс мүшесіндегі аноманиялар__.
Мал жазылғаннан кейін немесе союдан кейінгі өнімдері қайда жі-берілді____малды үш күн клиникада ұстап, ем жүргізіп одан әрі жалғастыруды мал иесіне тапсырдық.
Патологоанатомиялық диагноз_______Клиникалық және патолого-анатомиялық зерттеулердің нәтежиесінде жануардың жыныс мүшесіндегі ауытқулар болғандықтан туу барысын бұзылып, қиынға түсуде.

Акт (хаттама) №______ _____________________2018 жыл

Ветеринарлық дәрігерінің қолы________________________

Дене қызуы, тамыр соғуы және тыныс алуы графигі

Жалған аты____Қалмақ_____жынысы_сиыр____түсі_қою қоңыр___туған жылы_______2016 жыл___________
Малдың иесі және оның мекен-жайы__Амангелдиев Е.А_Орал қаласы Жәңгір хан көшесі №112 үй___________
Клиникаға түскен күні____10-сәуір______2018__ жыл. Шығарылды___12 сәуір 2018 жыл.______________
Диагноз____туу барысын бұзатын кемістіктер мен аноманиялар _______________________________________

Дене қызуы
t-0C 42
Тамыр соғуы (ретмин)
120
Тыныс алуы (ретмин)
70
Ауырған күндері

Т
К
Т
К
Т
К
Т
К
Т
К
Т
К
Т
К
41
110
60

40
100
50

39
90
40

38
80
30

37
70
20

36
60
10

Ветеринарлық дәрігері_______________________________________________
Ауру тарихы материалдарын талдау

Сиырлар мен қашарлардың жыныс мүшелерінде жиі кездесетін патологиялық үрдістерге – қабынулар, жыныс мүшелерінің қызметінің бұзылуы, жаңадан пайда болған және механикалық зақымданулар жатады .
Қабынумен сипатталатын жыныс мүшелерінің ауруларының пайда болуына шартты патогенді және патогенді микроорганизмдер мен олардың түрлі қосылымдары себепші болады (стафилококтар, стрептококтар, коринобактериялар, протей, ішектік, көк іріңді және сабанды таяқшалар мен бактериялар, саңырау құлақтар, микоплазмалар, хламидиялар, риккетсиялар, вирустар). Микроорганизмдер малдардың жыныс мүшелеріне сыртқы ортадан малдарды күтіп-бағу, белгілі бір мақсат үшін пайдалану кезінде санитарлық-гигиеналық талаптар мен малдәрігерлік-санитарлық ережелерді сақтамағанда, төлдеу кезінде, акушерлік көмек көрсеткенде, малдарды ұрықтандырғанда, жасанды қынапқа ұрық алғанда, механикалық жарақаттар арқылы, басқа ағзалар қабынғанда гематогендік және лимфогендік жолмен түсіп, тарайды. Қора-жайлар микробтармен шамадан тыс ластанған жағдайда және микрофлораның патогендігі жоғары болған жағдайда жыныс мүшелерінің індетке ұшырауына қолайлы жағдай туындайды .
Малдарда акушерлік, гинекологиялық аурулардың пайда болуына себепші болатын негізгі факторларға жатады: толыққұнды азықтандырмау (малдардың азық мәзірлерінде дәрумендердің, минералдық заттардың, ақуыздың, көмірсулардың жетіспеуі немесе малдарды бірыңғай жоғары концентратты сүрленген сығындылармен азықтандыру, құрамында афлотоксиндер, нитраттар, ауыр металлдардың тұздары кіретін, май қышқылы жоғары, сапасы төмен азықтармен азықтандыру және т.б.). Малдарды дұрыс күтіп-бақпау (малдарды серуендетуге шығармау немесе серуендеу уақытының өте аз болуы, ультракүлгін сәулесінің жетіспеуі, қора-жайларда микроклиматтың зоогигиеналық көрсеткіштері мен санитарлық нормаларды сақтамау, малдарға стрестік әсердің көп тиюі) және малдарды шаруашылықта дұрыс пайдаланбау (сиырларды шамадан тыс сауу, суалу кезеңінің тым қысқа немесе тым ұзақ болуы, сиырларды машинамен сауу тәртібін бұзу, тұқымдық бұқалардан шәует алу кезінде технологияны сақтамау, малдарды ұдайы өсіру кезінде малдәрігерлік-санитарлық ережелерді орындамау, жас малдарды уақытынан бұрын пайдалану) .

Эпикриз

Буаз малдың жыныс мүшесіндегі ауытқушылық болғандықтан туу барысының бұзылуына әкеліп соқты. Жыныс мүшесіндегі аноманнияларды емдеу жүргізіп, жануардың жағдайын жақсарттық.
Жануарды емдеу нәтижесі жақсы аяқталды, клиникадан 3 күннен соң шығарылды. Одан әрі жануар иесіне рацион ды рецепт бойынша беріп тұруын және күнделікті серуенге шығарып тұруын ескерттік.
Мал иесіне одан әрі емдеу барысы, күтімі, азықтандырылуы, малды пайдалану жөнінде нұсқау және шаруашылықтағы профилактикалық шараларды белгілеп бердік.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. 1. Студенцов А. П. Ветеринарное акушерство и гинекология. М.: Колос-1980. 447 с.
2. Зверева Г. В., Хомин С. П. Гинекологические болезни коров. Урожай., Киев- 1976. 151с.
3. Методические указания по диагностике, терапии и профилактике болезней органов размножения у коров и телок М.-2000, 39 с.
4. Кухар Е. В., Никитин Е. Б., Парийчук О. Д. Получение латексного диагностикума для серологической диагностики трихофитии животных Ветеринария и кормление. № 6. – Мат. межд. науч.-практ. конф. мол. ученых и специалистов Вопросы ветеринарной медицины и биотехнологии, посв. 90-лет.со дня основ. МГАВМиБ им. К. И. Скрябина. – Москва, 2009. – С. 87-88.
5. Джуланов М. Н., Коррекция нарушений воспроизводительной функции у коров и телок при искус-ственно-приобретенном и симптоматическом бесплодии коров и телок. Автореф.на соискание уч.степени доктора ве-теринарных наук. Алматы, 2007. 38-с.
6. Кемешов Ж. О., Курманов Б. А., Авдеенко В. С. Заболеваемость коров неспецифическим послеродовым эндометритом в хозяйствах Акмолинской области. Вестник молодых ученых. №7 - 9, 10 - 12. 2010., С. 144-145.
7. Г.А.Кононов, Мал дәрігерлігі жөнінде анықтамалық Алматы Қайнар 192ж, 64 бет
8. Иммунология. Петров Р.В. Москва, Медицина 1987
9. Вакционология Медуницын.Н.В. Москва, Триада -х, 1999 .

__20________наурыз 2018 жыл. Қолы________________
Жетекшінің қорытындысы:__________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ауру тарихын қорғау; күні, бағасы________________________________
_____________________________________________________________

Қолы___________________________