ВАЛЕОЛОГИЯ
Валеология Медицина ғылымының маңызды тармағы болып, соңғы он жыл шамасында дүниежүзінің барлық елдеріндегі, сонымен бірге ТМД (Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы) республикаларындағы халық денсаулығының едәуір нашарлауына және ғұмыр ұзақтығының қысқаруына байланысты – адам денсаулылығы туралы ғылым болып қалыптасады .
Валеология - екі сөзден құралған . “Vale” латынша («сау болу», «аман болу») деген сөзден туындайды, «logos» грекше («ілім», «ғылым») деген сөз. Валеология терминін 1960 жылдарда профессор И. М. Брехман енгізген.
Адам денсаулығының негізгі көрсеткіштерінің төмен- деуі, көптеген отандас және шетел ғылымдарының негізгі пікірлеріне қарағанда денсаулық туралы ілім жаңалықтарынан адамдардың беймағлұмдығына және немқұрайдылығына да байланысты. Сонымен бірге аурудың алдын алудың бірінші деңгейдегі бірегей амалдар жүйесі жұмысының едәуір нашарлауына әкеп соқты. Баршаға мәлім болғандай, медицина ғылым болып туғаннан бері, оның басты мақсаты – адам денсаулығын сақтау және нығайту, ал ауруларды емдеу - медициналық доктринаның екенші бөлімін құрастырады деген аңыздарға ден қойсақ, көне шығыс әміршілері денсаулық сақтауды өте дәріптеген. Өзінің сарай емшілеріне тек дендері сау болған күндеріне ғана жалақы төлеген. Қай заманның болмасын медицина кеменгерлері денсаулықты табиғат тартқан керемет сый ретінде бағалап, денсаулықты сақтауға көп мән берген. Алайда, медицина қаншалықты көне болғанмен осы ғасырдың алғашқы он жылдығына дейін «денсаулық» деген ұғымның ғылыми анықтамасы болмаған. 1903 жылы халықаралық медицина конгресінде И.П Павлов «... өкінішке орай бізде әлі күнге дейін организмрің негізгі принципі – «денсаулық» деп аталатын сыртқы және ішкі біркелкілік (тұрақтылық) қалыптың айқын анықтамасы жоқ...» деген. Ол кезеңнен бері жағдай біршама өзгерді.
Әр түрлі себептер әсерінен медицина еьдік, госпитальдық, емханалық, соңғы он жылдықтар бойына ықшам мамандырылған сипат алып келеді. Медицина қазіргі кезде негізінен денсаулық туралы емес, аурулар хақындағы ғылымға айналып бара жатыр. Мұндай сипаттама үлкен медициналық энциклопедиядан да орын алған. Онда былайша жазылған: «Медицина»- ежелден адам ауруын емднп, алдын алуды мұрат етіп келе жатқан ғылым. Бұл анықтамада «денсаулық» деген тіпті сөз жоқ.
Адам денсаулығы өте көп факторларға тәуелді, ішкі және содай-ақ сыртқы себептермен бірге әркімнің өзінің және әлеуметінің, мемлекеттің денсаулығына деген кемел, ұтымды да, тиімді көзқарастарына байланысты. Әркімнің байлығы да, шынын да, неден, қалай жинақталатыны жөнінде қазақ халқында бефнелі көркем анықтама бар:
«Бірінші байлық- денсаулық,
Екінші байлық – ақ жаулық,
Үшінші байлық – он саулық»
Яғни айьқанда, «бірінші байлық- денсаулық, екінші байлық – ана бастаған отбасы (шығыста күйеуге шыққан әйел тазалықтың, игілікті ойлардың және отбасы амандығының символы ретінде басына ақ орамал тартатын болған); үшінші байлық- үй шаруашылығындағы үлкен- кішінің негізгі тағамы дайындалатын сүт беретін сауын малдар.
Жер шары халықтарын әлеуметтік- гигиеналық тексеріске алу нәтижесінде жинақталған көп құжаттарды талдағанан кейін ДДСҰ ( дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы) мынандай қорытындылар жасды: «Тұрғындар денсаулығының қалпы- 49-53% шамасында, өмір сүру салтына байланысты, бір сөзбен айтқанда, өз денсаулығына деген көзқарасына байланысты, 17-22% шамадан тыс ортаға (жыл санап бұл фактор әлемдік, экологиялық жағдайсыздықтардың асқынуынан кең етек алып келе жатыр), 18-22% тұқым қуалайтын себептерге (генотип), жеке бас ерекшеліктері және т.б., сонымен тек 8-10% денсаулық сақтау жүйелерінің қызмет жұмысына байланысты».
Сонымен, денсаулық көп факторларға: мәсіл- тұқым, әлеуметтік- экономикалық, табиғи орта жағдайлары, денсаулық жүйесінің даму деңгейі, әсіресе адамның өз денсаулығына деген көзқарасына байланысты болады.
Валеология
Валеология ғылымы жайлы
Денсаулық сақтау ғылымы
Валеология -денсаулық ғылымы
Валеология салауатты өмір салты
Валеология - денсаулық туралы ғылым ретінде
Валеология денсаулық туралы ғылым
Колледж студенттеріне салауатты өмір сүру салтын қалыптастыру аспектілері
Валеологиялық білім беру
Валеология – денсаулық туралы ғылым туралы ақпарат
Валеология - денсаулық туралы арнайы ғылым