Кеңестік мектептер пайда болған алғашқы жылдардан бастап оның негізгі міндеттерінің бірі - оқушылар ұжымын құру болып саналды

Кіріспе.
Педагогика тарихының түрлі кезеңдерінде баланы ұжым арқылы тәрбиелеу туралы айтылған педагогикалық тұжырымды ойлар сонау Квинтиллианнан басталып, көне Египетте, Спарталықтарда, орта ғасырлық қорғандарда жетекші орын алса, швейцария педагогы И.Г. Песталоцци мен неміс педагогы Вильгельм Август Лайдың еңбектерінде көрініс тапты.
Кеңестік мектептер пайда болған алғашқы жылдардан бастап оның негізгі міндеттерінің бірі - оқушылар ұжымын құру болып саналды. Кеңес өкіметі тұлғалық-бағдарлы тәрбиеден бас тартып, тәрбиелік іс-әрекетті ұжымдық ортада құруды басты нысана етті. Атақты педагогтар мен қоғам қайраткерлері А.В. Луначарский, Н.К. Крупская, А. С. Макаренко, С.Т. Шацкий, В.П. Сухомлинскийлердің еңбектерінен оқу-тәрбие жұмысында оқушыларды мақсатқа сай ұжымшылдыққа тәрбиелеуді кеңінен насихаттағанын көруге болады.
Соңғы педагогикалық зерттеулер тәрбие ұжымдарын ұйымдастырудың тиімді түрлерін, тәрбие ұйымдарын жетілдіру және топтастыру әдістерін (Т.Е.Конникова., Л.И.Новикова., М.Д.Виноградова., А.В.Мудрик., О.С. Богданова., И.П.Первин т.б.) ұжымдық жұмыстың әдістері мен ұстанымдарын (Л.Ю.Гордин., М.П.Шульц т.б.), ұжымдық қызметтің педагогикалық құралдарын (Э.С.Кузнецова., Н.Е.Щуркова т.б.) қарастырады.
Тәрбие ұжымдарының қазіргі тұжырымдамасында (Т.А.Куракин, Л.И.Новикова, А.В.Мудрик) ұжымды адамзаттық құндылықтарды көрсететін қоғамның өзіндік моделі ретінде қарастырады.
Қазіргі кезеңде Л.И.Новикова мен Н.Л.Селиванова өз зерттеулерінде балалар ұжымын нығайту үшін сабақтан тыс қарым-қатынас, таным, ойын т.б. іс-әрекет түрлерінің маңыздылығын ашып көрсетсе, ұжымдағы көпшіліктің мақсаты жеке бас мәдениетінің түрлі қырларын ашу, ұжымдық мақсат қою, ұжым мүшелерінің жеке шығармашылығын дамыту мен әлеуметтік бағыттылығын жетілдіру сияқты ұжым теориясын құрайтын құндылықтар әлі де зерттелуде.
Жалпы орта білім беретін мектеп балалардың қоғамдық бірлестіктері мен балалар қозғалысы сияқты түрлі әлеуметтік институттардың оқушыларға ықпалын үнемі ескеріп отырады. Балалардың қоғамдық бірлестіктері - балалар мен үлкендердің қалауы бойынша олардың тілектері мен мақсаттарын іске асыратын талаптарын, қажеттіліктері мен мұқтаждықтарын қанағаттандыруға бағытталған өздігінен ұйымдасқан, өзін-өзі басқаратын қауымдастық.
Бүгінгі күні балалар қозғалысы - баланың қажетін анықтап, өздігінен қызмет ету арқылы бір нәтижеге жетуді көздеп, әлеуметтік дамуын қамтамасыз етеді.
Б.э.д. VІ ғ. көне Спартада жеті жасқа толған барлық ер балаларды жинап, топтарға бөліп, оларды “агелдер” деп атап, ер балаларды тәртіптік өнерге, жаттығу арқылы белгілі бір тәртіпке бағынуға үйретсе, ал чех секталары балаларды қоғамдық жұмысқа дайындап, сол арқылы өмірге дайындады.
Ж.Ж. Руссо, И.Г. Песталоцци, Фурье, Т.Г.Фихте өз еңбектерінде балалардың қоғамдық тәрбиесіне жаңаша көзқарастың қажеттілігіне назар аударады.
Шет елдердегі балалар ұйымдарының мақсаты - қазіргі саяси жүйе шеңберінен шығып, соғыс, бейбітшілік, экология т.б. жал пы адамзаттық құндылықтарды қозғайды. Шет елдердегі барлық коммунистік партиядағы балалар коммунистік ұйымдарының көпшілігі пионерлер деп аталады. Мыс, Бельгиядағы “Пионерлер Одағы”, Италияның “Пионерлер ассоциациясы”, ФРГ-ң “Жас пионерлері” т.б. Бұл ұйымдар 6 жастан 14-15 жасқа дейінгі балаларды өз еріктері бойынша қабылдап, біріктіріп, пролетарлық қозғалыстар дәстүрін негізге ала отырып, балалардың өз бетінше дамуын қолдайды. Чехиядағы 6-10 жастағы балалардан құрылған “Мектеп дружинасы” атты бірлестігі балалардың қызығушылықтарына сай жұмыстар жүргізсе, Венгриядағы балалар ұйымы оқушыларды зерттеу жұмыстарына қатыстырып, поляктың харцерлер одағындағы әскери дәрежедегі үйірмелерді Қорғаныс министрлігінің орталық кеңесі басқарады. Австриядағы “Эврика” балалар лигасы 10-16 жастағы ұл мен қыз балаларды тұратын жерлеріне қарай біріктіреді.
АҚШ-тың “Балалар табиғат лигасы”, “Балалар алаңының ассоциациясы”, “АҚШ-тың болашақ фермерлері” клубы, скауттар ұйымы жеке қорлар мен шіркеулер көмегіне сүйенеді. Бұл елдегі скауттар ұйымы балалардың жеке тұлғасын әлеуметтендіруді болашақ мемлекет қорғаушыларын дайындаумен байланысты жүргізеді. “АҚШ-тың болашақ фермерлері” клубының мақсаты - балаларды азаматтық жауапкершілікке тәрбиелеу, қабілетін дамыту, жастарды бизнес пен басқару жұмыстарына және көпшілік алдында өз пікірін ашық айтып, сөйлей білуге баулу.
Шет елдердегі қоғамдық балалар ұйымдарының қызметін талдай келе, оларға былайша сипаттама беруге болады:
1 Мемлекеттегі ірі партиялар өз мүддесіне қызмет ететін ізбасарларын тәрбиелеу мақсатында ерікті балалар ұйымдарын құрып, оларды қаржыландырып, болашақ саяси лидерлерді даярлайды.
2 Мемлекеттік емес ұйымдар мен шіркеулер және түрлі қорлардың қаржыландыруымен ерікті балалар ұйымдары құрылып, оқушылардың қызығушылықтарын ескеріп, шығармашылыққа баулып, қоғамдық қайраткерлер даярлайды.