D Экология терминінің авторы кім

ВАРИАНТ - 1
$$$ 1 D Экология терминінің авторы кім:
А) Аристотель.
В) Дарвин.
С) Павлов.
D) Геккель.
Е) Вернадский.
$$$ 2
Қай жылы алғашқы рет экология термині қолданған:
А) 1726
В) 1866.
С) 1990.
D) 1670.
Е) 1966.
$$$ 3
Қай жауапта экологияның дұрыс анықтамасы берілген:
А) Тірі ағзалардың алуандылығын, олардың құрылымы, функциялары мен пайда болуын зерттейтін ғылым.
В) Өсімдіктердің ішкі, сыртқы құрылымы заңгерліктерін зерттейтін ғылым
С) Табиғи жағдайлардағы жануарлардың тәртібі туралы ғалым.
D) Өз ара және қоршаган орта арасындағы қарым – қатынастарды зерттейтін.
Е) Тірі ағза функцияларын, ондағы жүретін процестерді зерттейтін ғылым.
$$$ 4
Экология пәні нені зерттейді?
А) Ағзаларды.
В) Түрлерді.
С) Экожүйелерді.
D) Жасушаларда.
Е) Ұлпаларды.
$$$ 5
Тірі ағзаларды ұйымдастырудың қандай деңгейін экология пәні зерттейді?
А) Жасуша.
В) Ұлпалық.
С) Молекулярлы.
D) Молекулярлы-жасуша.
Е) Популяционды-түрлік.
$$$ 6
Аутэкология – нені зерттейді?
А) Биоценоздар.
В) Биогеоценоздар.
С) Жеке дербестер, популяциялар.
D) Жеке дербестер, түрлер, популяциялар, биоценоздар.
Е) Ағзаларды.
$$$ 7
Демэкология – нені зерттейді?
А) Ағзаларды.
В) Түрлер, популяцияларды.
С) Популяцияларды.
D) Түрлерді.
Е) Бірлестіктерді.
$$$ 8
Синэкология – нені зерттейді?
А) Түрлерді.
В) Популяцияларды.
С) Бірлестіктерді.
D) Түрлер мен популяцияларды.
Е) Ағзаларды.
$$$ 9
Ғаламдық экология - нені оқытады?
А) Биосферадағы ғаламдық өзгерістерді
В) Популяцияларды.
С) Бірлестіктерді.
D) Түрлер мен популяцияларды.
Е) Ағзаларды.
$$$ 10
Экологиялық зерттеулердің негізгі әдістері болып табылады:
А) Бақылау.
В) Эксперимент.
С) Экологиялық мониторинг.
D) Моделдеу.
Е) Барлығы.
$$$ 11
Экология – пәні:
A) Тіршілік туралы ғылым.
B) Адам мен қоршаған орта бірлестігі туралы ілім.
C) Биоценоздар туралы ғылым.
D) Тірі ағзалардын, олардың мекендеу ортасымен өзара қарым – қатынастарын зерттейтін ғылым.
E) Экожүйелер туралы ғылым.
$$$ 12
1866 жылы ғылымға Экология терминін кім енгізді:
А) М. Мебиус.
В) Э. Геккель.
С) А. Тенсли.
D) В. Сукачев.
Е) И. Павлов.
$$$ 13
1877 ж ғылымға алғашқы рет Биоценоз терминін енгізген:
А) А. Тенсли.
В) Э. Геккель.
С) В. Сукачев.
D) М. Мебиус.
Е)Э. Зюсс
$$$ 14
Биосфера терминін өз еңбектерінде қолданған ғалым?
А) А. Тенсли.
В) Э. Геккель.
С) В. Сукачев.
D) Э. Зюсс.
Е) Ч. Элтон
$$$ 15
Биосфера ілімнің негізін қалаған кім?
A) А.Тенсли.
B) Э.Геккель.
C) В.Сукачев.
D) М.Мебиус.
E) В.Вернадский.
$$$ 16
Тірі ағзаны қоршайтын және онымен тікелей байланысты бөлігін атаңыз:
A) Экологиялық фактор.
B) Адаптация.
C) Қоршаған орта.
D) Экологиялық қуыс.
E) Орман.
$$$ 17
Ағзаларға тікілей және жанама әсер ететін қоршаған ортаның жеке қасиеттері мен элементтерін атаңыз:
A) Экологиялық фактор.
B) Адаптация.
C) Мекендейтін орта.
D) Экологиялық қуыс.
E) Орман.
$$$ 18
Эволюция барысында ағзалардың қоршаған ортаға бейімделу қасиеті қалай аталады:
A) Экологиялық фактор.
B) Адаптация.
C) Мекендейтің орта.
D) Экологиялық қуыс.
E) Орман.
$$$ 19
Экологиялық факторларды қандай топтарға бөледі:
А) Kлиматтық, абиотикалық, антропогендік.
B) Абиотикалық, биотикалық, антропогендік.
C) Эдафикалық, биотикалық, физикалық.
D) Химиялық, климаттық, физикалық
Е) Абиотикалық, биотикалық, гидроэдафикалық.
$$$ 20
Бір ағзалардың екінші ағзаларға әсер ету жиынтығын қандай экологиялық факторлар тобына жатқызады:
А) Эдафикалық.
В) Климаттық.
С) Абиотикалық.
D) Биотикалық.
Е) Антропогендік.
$$$ 21
Ағзаларға әсер ететін бейорганикалық орта жағдайларының жыинтығын экологиялық факторлардың қандай тобына жатқызады:
A) Эдафикалық.
B) Химиялық.
C) Абиотикалық.
D) Биотикалық.
E) Антропогендік.
$$$ 22
Қоршаған ортаға адамның әртүрлі әсерлерінің жыинтығын экологиялық факторлардың қандай тобына жатқызады:
A) Эдафикалық.
B) Химиялық.
C) Абиотикалық.
D) Биотикалық.
E) Антропогендік.
$$$ 23
Қоршаған ортаның абиотикалық факторларына жатқызады:
A) Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.
B) Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
C) Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың өлекселері, жарық.
D) Атмосфераның газды кұрамы, топырақ, ауа, су ластануы.
E) Паразиттерден туындаған инфекциядан өсімдіктер мен жануарлардың өлімі.
$$$ 24
Қоршаған ортаның биотикалық факторларына не жатады:
A) А)Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.
B) Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
C) Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың өлекелері, жарық.
D) Атмосфераның газды кұрамы, топырақ, ауа, су ластануы.
E) “Паразит – ие” қарым-қатынасы.
$$$ 25
Қоршаған ортаның анторпогендік факторларына жатады:
А)Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.
В)Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
С)Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың қалдықтары, жарық.
D) Атмосфераның кұрамының, топырақтың, ауаның, судың ластануы.
E) “Паразит – ие” қарым-қатынасы.
$$$ 26
Өсімдіктерде фотосинтез процесі жүру үшін қандай фактор ерекше қажет:
А) Ылғалдылық, тыңайтқыштар.
В) Жарық.
С) Температура, судың тұздылығы.
D) Қысым.
Е) Тыңайтқыштарды еңгізу.
$$$ 27
Тірі ағзаларға жарық әсері қандай құбылыстарды тұғызады?
А)Өсімдіктердегі гулденудің басталуы.
В)Жәндіктерде тыныштық кезеңінің басталуы.
С)Құстардың ұшуға дайындалуы.
D) Жануарлар мен өсімдіктердегі тәуліктік және маусымдық ырғақтар.
Е) Барлығы.
$$$ 28
Температуралық фактордың әсері қандай құбылыстар тұғызады?
A) Тұқымның жылдамдығы және қозғалу белсенділігінің артуы немесе төмендеуі.
B) Өсімдіктердегі шырын ағысының басталуы.
C) Көбею периодының басталуы.
D) Жазғы және қысқы ұйқы периодының басталуы.
E) Барлығы.
$$$ 29
Тірі ағзалар үшін судың маңызы:
А)Әртүрлі жасушалық структураларының құрамына етуі.
В)Жасушадағы көптеген заттардың еру мен тасымалдануына қатысады.
С)Ағзадағы “терморегуляцияны” қамтамасыз етеді.
D)Оргоноидтартың қалыпты қызмет атқаруы үшін жасушаішілік орта түзеді.
Е) Жоғарыда көрсетілген бар жауап.
$$$ 30
Саластырмалы тұрақты экологиялық факторларға жатады:
А) Биоталық фактолар (мысалы, жыртқыштық).
В) Температура, ылғалдылық, жауын-шашындар мөлшері.
С) Мұхиттың тұздық құрамы, тартылыс күші, күн сәулесінің тұрақты шамасы.
D) Азық пен жасырынатын жердің болуы.
Е) Жоғарыда көрсетілген бар жауап.
$$$ 31
Радиация,шу,діріл экологиялық фактор қай түріне жатады:
А)Эдафикалық.
В)Химиялық.
С)Абиотикалық.
Д)Биотикалық.
Е)Антропогендік.
$$$ 32
Шелфорд заңында не туралы айтылады:
А) Экологиялық фактордың минималды әсері туралы
В) Экологиялық фактордың максималды әсері туралы
С) Экологиялық фактордың оптималды әсері туралы
D) Экологиялық фактордың толеранттылығы, төзгіштігі туралы
Е) Экологиялық фактордың әсерінің жоқ болуы.
$$$ 33
Ағзаның өмір сүруі үшін экологиялық фактордың ең қолайлысы қайсысы:
А) Пессимум.
В) Оптимум.
С) Максимум.
D) Минимум.
Е) Төзімділіктің жоғарғы және төменгі шектері.
$$$ 34
Ағзаның тіршілік жағдайына қолайсыз әсер ететіні қайсысы:
А) Пессимум.
В) Оптимум.
С) Максимум.
D) Минимум.
Е) Төзімділіктің жоғарғы және төменгі шектері.
$$$ 35
Шектеуші фактор дегеніміз не?
А)Өсімдіктерде жемістің өсуін жылдамдататын фактор.
В) Жыныс жасушаның қалыптасуын басатын фактор.
С) Ағзаның өсуін жылдамдататын фактордын жетіспеушілі мен артықшылығы.
D) Берілген түрдің төзімділігінің шегіне жақын фактордың жетіспеушілігі мен артықшылығы.
Е)Жануарлардың туысымдылығын төмендететін фактор.
$$$ 36
Шөлейтті жерде жануарлардың таралуын шектейтін экологиялық фактор:
А)Ылғалдылықтың жетіспеушілігі.
В)Ылғалдылықтың артық мөлшері.
С)Жылудың жетіспеушілігі.
D)Қоректің артық мөлшері
Е)Оттегінің концентрациясы.
$$$ 37
Тундрада жануарлардаң таралуын шектейтін экологиялық фактор:
А) Ылғалдылықтың жетіспеушілігі.
В) Ылғалдылықтың артық мөлшері.
С) Жылудың жетіспеушілігі.
D) Азықтың артық мөлшері.
Е) Оттегінің концентрациясы.
$$$ 38
Суда жануарлардың таралуын шектейтін экологиялық фактор:
А) Ылғалдылықтың жетіспеушілігі.
В) Ылғалдылықтың артық мөлшері.
С) Жылудың жетіспеушілігі.
D) Азықтың артық мөлшері.
Е) Оттегінің концентрациясы.
$$$ 39
Аң терісі жамылғысының ережесі деп қайсысын айтады?
А) Жануарлардың маусымдық түлеуі.
В) Ірі жануарлардың денесіндегі түк сирек болады.
С) Ұсақ жануарлар денесіндегі түк үнемі қалың.
D) Солтүстік жануарларда оңтүстіктегілермен салыстырғанда денелеріндегі түк қалың болады.
Е) Жануарларының денесінде түк жоқ болады.
$$$ 40
“Бергман ережесі” қайсысы:
A) Суық климаттық зоналарындағы жануарларда денесінің шығын тұрған бөліктерінің үлкендігінің кішіренуі.
B) Суық жағдайлардағы, тіршілік ететін түрлердің дене бітімі, жылы климаттағы тіршілік ететін түрлерден үлкенірек.
C) Солтүстіктердегі жануарлардың ішкі мүшелері, оңтүстік жануарлардан үлкенірек.
D) Ірі жануарлардың шығып тұрған дене бөліктерінің үлкендігі үнемі артық.
E) Жылы жағдайларда мекендейтін түрлердің суық климаттағы түрлер мен салыстырғанда, ірі болады.

ВАРИАНТ - 2
$$$ 1
Аллен ережесі қайсысы:
A) Суық климаттық зоналарындағы жануарларда денесінің шығын тұрған бөліктерінің үлкендігінің кішіренуі.
B) Суық жағдайлардағы, тіршілік ететін түрлердің дене бітімі, жылы климаттағы тіршілік ететін түрлерден үлкенірек.
C) Солтүстіктердегі жануарлардың ішкі мүшелері, оңтүстік жануарлардан үлкенірек.
D) Ірі жануарлардың шығып тұрған дене бөліктерінің үлкендігі үнемі артық.
E) Жылы жағдайларда мекендейтін түрлердің суық климаттағы түрлер мен салыстырғанда, ірі болады.
$$$ 2
Ішкі мүшелер ережесі қайсысы:
A) Суық климаттық зоналарындағы жануарларда денесінің шығын тұрған бөліктерінің үлкендігінің кішіренуі.
B) Суық жағдайлардағы, тіршілік ететін түрлердің дене бітімі, жылы климаттағы тіршілік ететін түрлерден үлкенірек.
C) Солтүстіктердегі жануарлардың ішкі мүшелері, оңтүстік жануарлардан үлкенірек.
D) Ірі жануарлардың шығып тұрған дене бөліктерінің үлкендігі үнемі артық.
E) Жылы жағдайларда мекендейтін түрлердің суық климаттағы түрлер мен салыстырғанда, ірі болады.
$$$ 3
Тар мамандалған, экологиялық иекемсіз түрлерді атаңыз:
A) Стеногалинді.
B) Эврифотты.
C) Эврибионтты.
D) Эврибатты.
E) Стенобионтты.
$$$ 4
Экологиялық факторлардың ауытқуларына кеңінен бейімделген, төзімді түрлерді атаңыз:
А)Стеногалинді.
В)Эврифотты.
С)Эврибионтты.
D)Эврибатты.
Е)Стенобионтты.
$$$ 5
Стеногидробионтты ағзалар, ол:
A) Төменгі ылғалдылықта өмір сүруге бейімделген ағзалар.
B) Жоғарғы температурада өмір сүре алатын.
C) Ылғалдылықтың әртүрлі ауытқұларында тіршілік ете алатын ағзалар.
D) Төменгі температураға шыдайтын ағзалар.
E) Жоғарғы және төменгі температурада тіршілік етуге бейімделген ағзалар.
$$$ 6
Эвритермді ағзалар:
A) Ортаның белгілі ылғалдығында өмір сүруге бейімделген ағзалар.
B) Жоғарғы температурада өмір сүре алатын.
C) Ылғалдылықтың әртүрлі ауытқұларында тіршілік ете алатын ағзалар.
D) Төменгі температураға шыдайтын ағзалар.
E) Жоғарғы және төменгі температурада тіршілік етуге бейімделген ағзалар.
$$$ 7
Гомойтермді ағзалар, бұл:
А) Зат алмасудың тұрақты емес деңгейімен және терморегуляция механизмі болмау мен сипатталады.
В) Қоршаған орта температурасынан тәуелсіз тұрақты температурасымен сипатталады.
С) Терморегуляция механизмі жоқ.
D) Суыққандылар.
Е) Суда мекендейтіндер.
$$$ 8
Пойкилотермді ағзалар бұл:
A) Терморегуляция механизмі мен денесінің тұрақты температурасы бар.
B) Зат алмасудың жоғары деңгейі барлар.
C) Терморегуляция механизмі жоқ және денесінің тұрақсыз температурасымен сипатталады.
D) Жылы қандылар.
E) Қоршаған орта температурасынан дене температурасы тәуелсіз.
$$$ 9
Гомойотермділерге жатқызады:
А) Балықтар, қос мекенділер.
В) Құстар, сүт қоректілер.
С) Өсімдіктер, омыртқалы жануарлар.
D) Рептилиялар мен микроағзалар.
Е) Жәндіктер, сүт қоректілер.
$$$ 10
Пойкилотермді ағзаларға жатады:
A) Жәндіктер.
B) Құстар, сүт қоректілер.
C) Құстар мен сүтқоректілерден басқалардың барлығы.
D) Құстар, амфибиялар.
E) Өсімдіктер.
$$$ 11
Күн ұзақтылығының маусымдық өзгерістеріне ағзаның жауап беруі:
A) Циклдік.
B) Периодтылық.
C) Фотопериодизм.
D) Биологиялық ырғақ.
E) Физиологиялық ырғақ.
$$$ 12
Биологиялық ырғақтар дегеніміз:
A) Биологиялық процестер мен құбылыстар ерекшелігі және периодты ауытқудың қарқындылығы.
B) Түн мен күннің периодты кезектесуі.
C) Жануарлардағы активтілік мен тыныштық периодының кезектесуі.
D) Ішкі мүшелер жұмысының ырғағы.
E) Жыл уақытының біркелкі кезектесуі.
$$$ 13
Жарыққа байланысты өсімдіктерді қандай экологиялық топтарға бөледі:
А) Жарық сүйгіш, көлеңке сүйгіш.
В) Жарық сүйгіш, көленкеге төзімділік.
С) Гелиофиттер, ксерофиттер.
D) Гелиофиттер, сциофиттер, факультативті гелиофиттер
Е) Жарық, көлеңке, аралық.
$$$ 14
Суықты ұнататын түрлер, бұл:
A) Термофилдер.
B) Псаммофилдер.
C) Гетерофилдер.
D) Криофилдер.
E) Монофилдер.
$$$ 15
Жоғарғы температураны ұнататын түрлер:
А) Термофилдер.
В) Псаммофилдер.
С) Гетерофилдер.
D) Криофилдер.
Е) Монофилдер.
$$$ 16
Толықтай суға батқан су өсімдіктері қалай аталады?
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 17
Жартылай суға батқан су қоймаларының жағалауларында таяз суларда тіршілік ететін өсімдіктер қалай аталады?
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 18
Жоғарғы ылғалдылық жағдайларда өсетін жер бетіндегі өсімдіктерді қалай аталады?
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 19
Қоңыржай – ылғалды жерлерде мекендейтін өсімдіктер:
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 20
Құрғақ жерлерде мекендейтін өсімдіктер:
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 21
Ксерофиттер қандай екі негізгі топқа бөлінеді:
А) Мезофиттер, гигрофиттер.
В) Суккуленттер, склерофиттер.
С) Гидрофиттер, гидатофиттер.
D) Суккуленттер, мезофиттер.
Е) Галофиттер, псаммофиттер
$$$ 22
Жер бетіндегі жануарлар арасында су режиміне байланысты қандай экологиялық топтарды ажыратады:
А) Мезофиттер, гигрофиттер.
В) Гигрофилдер, мезофилдер, ксерофилдер.
С) Гигрофилдер, мезофиттер, ксерофиттер.
D) Мезофилдер, ксерофиттер.
Е) Галофиттер, псаммофиттер.
$$$ 23
Өмірге қолайсыз жағдайларда, тіршілік процестері күрт баяуланатын ағзаның уақытша жағдайы:
А) Анабиоз.
В) Метаболизм.
С) Анаболизм.
D) Парабиоз.
Е) Анафаза.
$$$ 24
Белгілі бір ареалда топтасып тіршілік ететін даралар жиынтығы:
А) Экожүйе.
В) Биоценоз.
С) Популяция.
D) Биогеоценоз.
Е) Биотоп.

$$$ 25
Популяциянық негізгі сипаттаушы ерекшеліктеріне не жатады?
А) Саны, тығыздығы, туылымы, өлімі, өсімі, өсу жылдамдығы.
В) Тууы, саны, тығыздығы, миргация жылдамдығы.
С) Саны, тығыздығы, миграция, туылымы.
D) Өлімі, жыныс – жастық құрамы, тууы, өсімі
Е) Саны, туу, ұрықтылық.
$$$ 26
Өлімнің түрлері:
А) Кездейсоқ, есейген жастағы өлім, кәрілер арасындағы өлім.
В) Кездейсоқ, табиғи, абсолютті.
С) Барлық жастағы өлім бірдей, кәрі арасында өлім жоғары.
D) Барлық жастағы өлім бірдей, еркек ағзалардың арасындағы өлім, жас ағзалардың арасындағы өлімнің басым болуы.
Е) Жасты, кездейсоқ, шынайы.
$$$ 27
Популяцияның гомеостазы дегеніміз:
А) Популяция ішілік генетикалық алуантүрлілін.
В) Белгілі жыл уақытындағы популяция санының күрт өсуі.
С) Жыл ішіндегі популяцияның жыныс - жастық құрамының тұрақтылығы.
D) Популяцияның белгілі санын бір деңгейде ұстауы.
Е) Мекендеу орнын ауыстыру.
$$$ 28
Популяцияның аудан немесе көлем бірлігіне шаққандағы даралардың жалпы саны:
А) Тығыздығы.
В) Тууы.
С) Саны.
D) Өлім.
Е) Өсуі.
$$$ 29
Мекендейтін территорияға байланысты Н.П.Наумов бойынша популяциялардың түрлері:
А) Географиялық, кездейсоқ.
В) Элементарлық, экологиялық, географиялық.
С) Қеңістік, экологиялық, тұрақты.
D) Өсетін, экологиялық, тұрақты.
Е) Экологиялық, локальды, уақытша.
$$$ 30
Кәрі ағзалардың басым болуы популяцияның кай түріне жатады?
А) Тұрақты.
В) Азайып келе жатқан.
С) Өсетін.
D) Өзгермейтін.
Е) Реттелетін.
$$$ 31
Жас ағзалары басым болуы популяцияның қай түріне жатады?
А) Тұрақты.
В) Азайып келе жатқан.
С) Өсетін.
D) Өзгермейтін.
Е) Реттелетін.
$$$ 32
Кәрі және жас ағзалардың қатынасы бір біріне тең популяциялар:
А) Тұрақты.
В) Азайып келе жатқан.
С) Өсетн.
D) Өзгермейтін.
Е) Реттелетін.

$$$ 33
Қабылданған минимумға дейін саны төмендеген популяциялар:
А) Саны көп популяция.
В) Жойылатын популяция.
С) Реттелетін популяция.
D) Жойылған популяция.
Е) Аулайтын популяция.
$$$ 34
Белгілі бір уақыт ішінде дүниеге келген даралардың жалпы саны:
А) Тығыздығы.
В) Тууы.
С) Саны.
D) Өлім.
Е) Өсуі.
$$$ 35
Жануарлардың мінез – құлығының заңдылықтарын зерттейтін ғылым:
А) Экология.
В) Эмбриология.
С) Этология.
D) Энтомология.
Е) Зоология.
$$$ 36
Белгілі бір уақыт ішінде жойылған даралардың жалпы саны:
А) Тығыздығы.
В) Тууы.
С) Саны.
D) Өлімі.
Е) Өсуі.
$$$ 37
Экология терминінің сөзбе-сөз аудармасы қандай мағына береді?
A) Өсімдіктер туралы ғылым
B) Жер туралы ғылым
C) Топырақ туралы ғылым
D)Үй туралы ғылым
E) Жануарлар туралы ғылым
$$$ 38
Планетадағы барлық тірі организмдердің жалпы қосындысы қалай аталады?
A) Биогендік эаттар;
B) Биоқиғаш заттар;
C) Тірі заттар;
D) Өлі заттар;
E) Органикалық заттар
$$$ 39
Ортаның бірдей жағдайларында бірігіп өмір сүретін өсімдіктер, жануарлар, микроағзалар популяцияларының үйымдастырылған тобын қалай айтады:
А) Биотоп.
В) Биогеоценоз.
С) Экотоп.
D) Биоценоз.
Е) Экожүйе.
$$$ 40
Биоценоз түсінігін 1877 жылы кім ұсынды:
А) А. Тенсли.
В) М. Мебиус.
С) В. Вернадский.
D) Э. Геккель.
Е) Н.П.Наумов.
ВАРИАНТ - 3

$$$ 1
1935 жылы Экожүйе терминін ғылымға еңгізген:
А) А. Тенсли.
В) Э. Геккель.
С) В. Сукачев.
D) К. Мебиус.
Е) В.И. Вернадский.
$$$ 2
Биогеценоз туралы ілімді жеке зерттеген:
А) А. Тенсли.
В) Э. Геккель.
С) В. Сукачев.
D) К. Мебиус.
Е) В.И. Вернадский.
$$$ 3
Биоценоздар тіршілік ететін кеңістік:
А) Биотоп.
В) Экожүйе.
С) Популяция.
D) Биогеоценоз.
Е) Территория.
$$$ 4
Ақыл – ой сана сферасын көрсетіңіз:
A) Ноосфера;
B) Атмосфера;
C) Биосфера;
D) Гидросфера;
E) Митосфера;
$$$ 5
Автотрофты организмге жататындар:
A) Саңырауқұлақ;
B) Насекомдар;
C) Құстар;
D) Адам;
E) Жасыл өсімдіктер;
$$$ 6
Күн сәулесінің әсерінен өсімдіктер жапырағында қандай процесс жүреді ?
A) Органикалық заттардың ыдырауы;
B) Тыныс алуы;
C) Фотосинтез;
D) Белоктың синтезделуі;
E) Мутация;
$$$ 7
Биологиялық ырғақ дегеніміз не?
A) Ішкі мүшелер жұмысының ырғағы.
B) Өмір сүрудін циклдік өзгерістердің жағдайларына бейімделу үшін биологиялық құбылыстардың біркелкі кезектесуі.
C) Тірі ағзалардың өмір сүрудін кейбір өзгерістерінің уақыттағы біркелкі кезектесуі.
D) Тірі ағзалардағы активтілік пен тынығу периодының кезектесуі.
E) Жануарлардың периодикалық миграциясы.
$$$ 8
Төменгі құбылыстардың қайсысы тәулік ырғаққа бағынады?
А) Өзендерге көбею үшін келетін балықтардың миграциясы.
В) Устрица қабыршағының ашылу мен жабылу периодтылығы.
С) Өсімдіктер гүлдерінің ашылуы мен жабылуы.
D) Жоғарыдағы барлығы.
E) Дұрыс жауабы жоқ.
$$$ 9
Жылдық ырғаққа төменгі құбылыстардың қайсысы бағынады?
А) Өзендерге көбею үшін келетін балықтардың миграциясы.
В) Устрица қабыршағының ашылу мен жабылу периодтылығы.
С) Өсімдіктер гүлдерінің ашылуы мен жабылуы.
D) Жоғарыдағы барлығы.
E) Дұрыс жауабы жоқ.
$$$ 10
Көтерілу – қайту ырғақтары төмендегі көрсетілген қай құбылыстарға бағынады?
А)Өзендерге көбею үшін келетін балықтардың миграциясы.
В) Устрица қабыршағының ашылу мен жабылу периодтылығы.
С) Өсімдіктер гүлдерінің ашылуы мен жабылуы.
D) Жоғарыдағы барлығы.
E) Дұрыс жауабы жоқ.
$$$ 11
Экологиялық қуыс деген не:
А) Ағзаның мекендейтін орны.
В) Биоценоз орныққан территория .
С) Биоценоздағы ағзаның функциясы, бірінші кезеңде қоректенуі.
D) Экожүйедегі белгілі популяцияның өмір сүру орны.
Е) Популяцияның биотопы.
$$$ 12
Тіршіліктің негізгі орталарын айтыңыз:
А) Су, жер беті, тау.
В) Топырақ, теңіз ,ауа.
С) Ауа, жер беті, су, топырақ , тірі ағзалар.
D) Тірі ағза , жер беті, ауа, су
Е) Жер беті, жер асты, тірі ағза.
$$$ 13
Паразит – ие түрлі өзара қатынасты сипаттайтын тіршілік ортасын айтыңыз:
А) Су.
В) Топырақ.
С) Жербеті – ауа.
D) Тірі ағза.
E) Қоғам.
$$$ 14
Биотикалық экологиялық факторды көрсетіңіз:
A) Космостық сәулелену.
B) Жарық.
C) Температура.
D) Қысым.
E) Жыртқыштық.
$$$ 15
Жеке ағзалар азық, мекендеу орны және тағы басқалары үшін бір біріне кері әсер ететін жағдайдағы түраралық немесе түрішілік қарым – қатынастар:
A) Жыртқыштық.
B) Конкуренция.
C) Паразитизм.
D) Комменсализм.
E) Симбиоз.
$$$ 16
Бір түрдің екінші түрді аңдуы мен оларды ұстап жеуі,түраралық карым-қатынастың қандай формасы:
A) Жыртқыштық.
B) Конкуренция.
C) Паразитизм.
D) Комменсализм.
E) Симбиоз.

$$$ 17
Бір түр басқа түрдің ішінде немесе оның сыртында мекендеп, оның есебінен толық өмірсүруі түраралық карым – қатынастардың қайсысына жатады:
A) Жыртқыштық.
B) Бәсекелестік.
C) Паразитизм.
D) Комменсализм.
E) Симбиоз.
$$$ 18
Әртүрлі түрлердің екі жақты пайдалы өмір сүруі қалай айтады?
A) Жыртқыштық.
B) Бәсекелестік.
C) Паразитизм.
D) Комменсализм.
E) Симбиоз.
$$$ 19
Өзіне зиянсыз бір түрдің басқа түр үшін қорек немесе мекендейтін орын беретін қарым-қатынасты айтыңыз:
A) Жыртқыштық.
B) Конкуренция.
C) Паразитизм.
D) Комменсализм.
E) Симбиоз.
$$$ 20
Биотикалық қарым-қатынастардың кооперация типі бойынша (бірлестік) бірге өмір сүруне мысал келтір:
A) Қайың және шырша.
B) Аскарида және адам.
C) Росянкалар мен шыбындар.
D) Акула және жабыскақ балық.
E) Шетен ағаш және барылдақ-торғай.
$$$ 21
Екі түрдің конкуренция типі бойынша биотикалық қарым - қатынасына мысалы:
А) Қайың және шырша.
В) Аскарида және адам.
С) Росянкалар мен шыбындар.
D) Акула және жабысқақ балық.
Е) Шетен ағаш және барылдақ торғай.
$$$ 22
Екі түрдің жыртқыштық типі бойынша биотикалық қарым - қатынасқа мысал:
А) Қайың және шырша.
В) Аскарида және адам.
С) Росянкалар мен шыбындар.
D) Акула және жабысқақ балық.
Е) Шетен ағали және барылдақ торғай.
$$$ 23
Екі түрдің паразитизм типі бойынша биотикалық қарым-қатынастың мысалы:
А) Қайың және шырша.
В) Аскарида және адам.
С) Росянкалар мен шыбындар.
D) Акула және жабысқақ балық.
Е) Шетен ағаш және барылдақ торғай.
$$$ 24
Екі түрдің комменсализм типі бойынша биотикалық қарым-қатынасына мысал:
А) Қайың және шырша.
В) Аскарида және адам.
С) Росянкалар мен шыбындар.
D) Акула және жабысқақ балық.
Е) Шетен ағаш және барылдақ торғай.

$$$ 25
Бір-бірінен энергия және органикалық затты кезектесіп алып отыратын өзара байланысты түрлер не түзеді:
А) Кәсіпшілік популяциялар.
В) Қоректік тізбектер.
С) Қайта қалпына келетін биоценоздар.
D) Агроценоздар.
Е) Дұрыс жауабы жоқ.
$$$ 26
Тірі өсімдіктерді тұтынушылар:
А) Сапрофагтар.
В) Фитофагтар.
С) Копрофагтар.
D) Некрофагтар.
Е) Зоофагтар.
$$$ 27
Өлі өсімдіктің қалдықтарымен қоректенетін:
А) Сапрофагтар.
В) Фитофагтар.
С) Копрофагтар.
D) Некрофагтар.
Е) Зоофагтар.
$$$ 28
Өлік пен қоректенетін жануарлар:
А) Сапрофагтар.
В) Фитофагтар.
С) Копрофагтар.
D) Некрофагтар.
Е) Зоофагтар
$$$ 29
Тірі қоректі қажет етеді:
А) Сапрофагтар.
В) Фитофагтар.
С) Копрофагтар.
D) Некрофагтар.
Е) Зоофагтар.
$$$ 30
Экскременттер мен қоректенетін жануарлар:
А) Сапрофагтар.
В) Фитофагтар.
С) Копрофагтар.
D) Некрофагтар.
Е) Зоофагтар.
$$$ 31
Қорек тізбегіндегі энергия беруді дұрыс көрсететін төмендегі тізбектің қайсысы дұрыс:
А) Өсімдіктер-жапырақтар түсуі-жауын құрты-жертесер-түлкі.
В) Өсімдіктер-жертесер-жауын құрты-жапырақтар түсуі-түлкі.
С) Жапырақ түсуі-жауын құрты-өсімдіктер-жертесер-түлкі.
D) Түлкі-жертесер-жауын құрты-жапырақ түсуі-өсімдіктер.
Е) Өсімдік-жауын құрты-жертесер.
$$$ 32
Деструкторларға ағзалардың қайсысы жатады:
А) Бір дара клеткалы балдырлар.
В) Продуценттер.
С) Саңырауқұлақтар мен микроағзалар.
D) Ет қоректі жануарлар.
Е) Автотрофты.

$$$ 33
Бірінші ретті консументтерге қандай ағзалар жатады:
А) Ет қоректі жануарлар.
В) Дара клеткалы балдырлар.
С) Хемосинтезирлеуші.
D) Автотрофты.
Е) Өсімдік қоректі жануарлар.
$$$ 34
Гетеротрофтарға қандай ағзалар жатады:
А) Әртүрлі климаттық зоналарда тұратын түрлер.
В) Органикалық заттарды түзуге қабілеті бар түрлер.
С) Жазда ұйқыға кететін түрлер.
D) Дайын органикалық заттармен қоректенетін түрлер.
Е) Өлікпен қоректенетін түрлер.
$$$ 35
Автотрофтарға қандай ағзалар жатады:
А) Әртүрлі климаттық белдеулерде тұратын түрлер.
В) Органикалық заттарды түзуге қабілеті бар түрлер.
С) Жазда ұйқыға кететін түрлер.
D) Дайын органикалық заттармен қоректенетін түрлер.
Е) Өлікпен қоректенетін түрлер.
$$$ 36
Төмендегілердің қайсысы продуцент:
А) Жасыл өсімдіктер.
В) Гетеротрофтар.
С) Фитофагтар.
D) Бактериялар.
Е) Жыртқыштар.
$$$ 37
Биогеоценоздағы шөп қоректі жануарлар қайсысы:
А) Редуценттер.
В) Продуценттер.
С) Хемотрофтер.
D) Консументтер.
Е) Автотрофтар.
$$$ 38
Екінші ретті консументтерге төмендегі ағзалардың қайсысы жатады:
А) Ет қоректі жануарлар.
В) Дара клеткалы балдырлар.
С) Хемосинтездеушілер.
D) Автотрофтылар.
Е) Өсімдік қоректі жануарлар.
$$$ 39
Күн сәулесінің энергиясын химиялық байланыстар энергиясына төмендегі ағзаладың қайсысы айналдырады:
А) Продуценттер.
В) Консументтер.
С) Консументтер, редуценттер
D) Продуценттер, редуценттер.
Е) Редуценттер.
$$$ 40
Әрбір экологиялық пирамиданың негізі не болып табылады?
А) Жыртқыштар.
В) Ет қоректілер.
С) Деструкторлар.
D) Жасыл өсімдіктер.
Е) Фитофагтар.

ВАРИАНТ - 4

$$$ 1
Сукцессия, дегеніміз не?
А) Экожүйедегі заттардың айналымы.
В) Бір биоценоздың басқа биоценозбен ауысуы.
С) Шөптектес өсімдіктердің бірлестігі.
D) Фитофагтардың бірлестігі.
Е) Жануарлар мен өсімдіктер бірлестігі.
$$$ 2
Тіршілік толық жойылатын жерде басталатын сукцессия қалай аталады?
А) Экологиялық.
В) Гетеротрофты.
С) Автотрофты.
D) Бірінші реттік.
Е) Екінші реттік.
$$$ 3
Бұрын жақсы дамыған биоценоздың өрт нәтижесінде жойылып кеткен орнында дамитын сукцессия, қалай аталады:
А) Экологиялық.
В) Гетеротрофты.
С) Автотрофты.
D) Бірінші реттік.
Е) Екінші реттік.
$$$ 4
Биотикалық факторларға не жатады?
A) Ылғалдық
B) Радиация
C) Температура
D) Тірі ағзалар
E) Қысым
$$$ 5
Ғаламдық климаттың жылуы қандай проблема тудырады ?
A) Озон тесігі
B) Жылу эффектісі
C) Қышқыл жауындар
D) Орманның жойылуы
E) Шөлге айналу
$$$ 6
СтенотермдіІ – дегеніміз:
A) Жоғарғы экологиялық иілімділік.
B) Ағзалардың жоғарғы температураға шыдауға қабілеттілігі.
C) Ағзалардың өмір сүруіне қолайлы экологиялық факторлардың қарқындылығы.
D) Ағзалардың төменгі температураға шыдауға қабілеттілігі.
E) Оптималды көрсеткішінен факторлардың аз ауытқуыларрында ағзалардың тіршілік ету қабілеті.
$$$ 7
Эврибионттық-дегеніміз:
A) Ағзалардың жоғарғы температураға шыдауға қабіліттілігі.
B) Ағзалардың фенотиптік (сыртқы пішіні) өзгерістерге ағзаларға қаблеті.
C) Жоғарғы экологиялық икемділік.
D) Ағзалардың тіршілік етуіне қолайлы экологиялық фактордың қарқындылығы.
E) Тіршілік жағдайларының өзгеруін байланысты ағзалардың шығымдылың қабілеті.
$$$ 8
Ластанудың бір ел территориясынан екіншісіне таралуы қалай аталады?
A) трансшекаралық;
B) аймақтық;
C) биологиялық;
D) лимфалдық;
E) физикалық;
$$$ 9
Жердің қатты қабаты:
A) литосфера;
B) ноосфера;
C) термосфера;
D) стратосфера;
E) гидросфера.
$$$ 10
Невада - Семей халықаралық қозғалысының көшбасшысы кім?
A) М.Шаханов
B) Ш.Айтматов
C) Е.Серкебаев
D) Р.Рымбаева
E) О Сулейменов
$$$ 11
Қалпына келмейтін ресурсқа жататындар:
A) орман ресурстары
B) жануарлар әлемі
C) пайдалы қазбалар
D) күн радиациясы
E) жануарлар және өсімдіктер
$$$ 12
Экологиялық фактордың ағзаға аса қолайлы ықпал етуі мынадай мөлшерде болады:
А) Минимальды.
В) Максимальды.
С) Минимальды және максимальды.
D) Пессимальды.
Е) Оптимальды.
$$$ 13
Мұхиттағы тірі ағзалардың таралуын шектейтін экологиялық факторлар:
А) Оттегінің жетіспеуі.
В) Жылу мен ылғалдықтың жетіспеуі.
С) Қорек пен ылғалдықтың жетіспеуі.
D) Ылғалдылықтың жетіспеуі.
Е) Ылғалдылықтың астам қоры мен қорек жетіспеуі.
$$$ 14
Шөлді жағдайдағы тірі ағзалардың таралуын шектейтін экологиялық фактор:
А) Жылудың жетіспеуі.
В) Жылу мен ылғалдың жетіспеуі.
С) Азық пен ылғалдың жетіспеуі.
D) Ылғалдың жетіспеуі.
Е) Ылғал қоры мен азық жетіспеуі.
$$$ 15
Тіршілік мүмкін емес экологиялық фактор шекарасы:
А) Минимум.
В) Максимум.
С) Қауіпті нүктелер.
D) Пессимум.
Е) Оптимум.
$$$ 16
Ағзалардің қоршаған ортаның қандай да бір диапазонына бейімделу қасиеті:
А) Экологиялық толеранттылық.
В) Экологиялық валенттілік.
С) Оптимальдылық.
D) Экологиялық өзгергіштік.
Е) Стенобионттық.

$$$ 17
Далалы жердегі экожүйенің өнімділігінің лимиттік фактор:
А) Температура.
В) Ылғалдылық.
С) Топырақ шіріндісі.
D) Қореқ.
Е) Күн сәулесі.
$$$ 18
Жасыл өсімдіктер-бұл:
А) Тірі табиғат факторлары.
В) Биоценоз элементтері.
С) Консументтер.
D) Продуценттер.
Е) Барлық жоғарыда аталғандар.
$$$ 19
Құрлық ортасының абиотикалық факторлары – бұл:
А) Жасыл өсімдіктер.
В) Шөпқоректі жануарлар.
С) Топырақ.
D) Ауаның химиялық құрамы.
Е) Эктопаразиттер.
$$$ 20
Құрлық ортасынын абиотикалық факторларына жататындар:
А) Күннің шуақты энергиясы.
В) Ауа ылғалдылығы.
С) Атмосфераның газды құрамы.
D) Ауа массаларының қозғалысы.
Е) Барлық жоғарыда аталғандар.
$$$ 21
Экологиялық фактор деген:
А) Өлі табиғат факторлары.
В) Климаттық, фитогендік, зоогендік, химиялық, микробиогендік факторлар.
С) Тірі табиғат факторлары.
D) Ағзаға ықпал етуші ортаның элементтері.
Е) Адамның антропогенді әрекеттері.
$$$ 22
Экологиялық қуыс дегеніміз – бұл:
А) Мекен ету ортасы.
В) Биотоп.
С) Биоценоз.
D) Биоценоздағы ағзаның “маманы”.
Е) Барлық жоғарыда аталғандар.
$$$ 23
Жыртқыштар дегеніміз:
А) Автотрофтар.
В) Консументтер.
С) Басқа организмдерге баспана болатын жануарлар.
D) Продуценттер.
Е) Басқа организмдерді баспана ретінде пайдаланатын жануарлар.
$$$ 24
Биотикалық популяциялық қарым – қатынас мысал ретінде екі түрдің паразитизм түрі жағынан бірігіп өмір сүруі:
А) Қызыл кеңірдек және құрт - құмырсқа.
В) Шабақ және мөңке.
С) Канадалық және Европалық кәмшат.
D) Адам және адам аскаридасы.
Е) Росянка және бунақденелілер.

$$$ 25
Биотикалық популяциялық қарым – қатынас мысалы ретінде бейтарап типтің өмір сүруі:
А) Қоян және піл.
В) Мөңке және шабақ.
С) Адам және оның ішек таяқшасы.
D) Адам және адам аскаридасы.
Е) Түлкі және қасқыр.
$$$ 26
Келесі организмдер жарық сүйгіш организмдер болып табылады:
A) Термофилдер.
B) Сциофиттер.
C) Мезофиттер.
D) Гелиофиттер.
E) Криофилдер.
$$$ 27
Экологиялық төзімді организмдерді атаңыз:
A) Оптимум.
B) Пессимум.
C) Эврибионттар.
D) Стенобионттар.
E) Лимиттеуші.
$$$ 28
Жоғарғы температураның ауытқуына шыдамайтын организмдерді атайды:
A) Эврибионт.
B) Пластикалық.
C) Эвритермді.
D) Стенофонт.
E) Стенотермді.
$$$ 29
Жануарлардың қауымдастығы аталады:
A) Зооценоз.
B) Микробиоценоз.
C) Фитоценоз.
D) Биотоп.
E) Экотоп.
$$$ 30
Биосфера келесі сфералардан құралады:
A) Атмосфера, гидросфера, озон.
B) Гидросфера, литосфера, фтор.
C) Литосфера, атмосфера, гидросфера.
D) Биосфераның тірі заттары, озон.
E) Биосфера, жер асты сулары.
$$$ 31
Популяцияның гомеостазы:
А) Популяцияшілік генетикалық әртүрлілігі.
В) Популяцияның санның белгілі жыл уақытында немесе маусымында кенеттен көбеюі.
С) Жыл бойы жас жыныстық құрамының тұрақтылығы.
D) Популяцияның белгілі бір саның ұстауға қабілеттілігі.
Е) Мекен ету ортасының ауыстыруы.
$$$ 32
Биосферадағы үлкен зат айналымын атаңыз:
A) Геофизикалық.
B) Биофизикалық.
C) Биологиялық.
D) Биогеохимиялық.
E) Химиялық.
$$$ 33
Биосферадағы кіші зат айналымын атаңыз:
A) Биогеохимиялық.
B) Биофизикалық.
C) Биологиялық
D) Геофизикалық.
E) Химиялық.
$$$ 34
Белгілі бір территориядағы особьтердің жалпы массасы:
А) Санның индексі.
В) Популяция өте көпшілігі.
С) Популяция тығыздығы.
D) Экологиялық пирамида.
Е) Популяция саны.
$$$ 35
Популяцияда өлім типтері қанша:
А) 1.
В) 2.
С) 3.
D) 4.
Е) 5.
$$$ 36
Бір биоценоздың екінші бір биоценозбен алмасуы қалай аталады:
А) Биотоп.
В) Гомеостаз.
С) Экожүйенің өзіндік реттелуі.
D) Экотон.
Е) Сукцессия.
$$$ 37
Консументтер-ол:
А) Продуценттер.
В) Автотрофтар.
С) Өсімдіктер.
D) Саңырауқұлақтар.
Е) Жануарлар.
$$$ 38
Автотрофтар-ол:
А) Продуценттер.
В) Микробтар.
С) Вирустар.
D) Саңырауқұлақтар.
Е) Жануарлар.
$$$ 39
Келесі трофикалық тізбектегі көк терек-қоян-түлкі компоненттерін ата:
А) Автотроф-гетеретроф-редуцент.
В) Продуцент – 1-реттік консумент – 2-реттік консумент.
С) Продуцент – гетеротроф – редуцент.
D) Гетеротроф – 1-реттік консумент – 2-реттік консумент.
Е) Продуцент – консумент – редуцент.
$$$ 40
Редуцент-ол:
А) Автотрофтар.
В) Микроконсументтер.
С) Жануарлар.
D) Микроорганизмдер.
Е) Өндірушілер.

ВАРИАНТ - 5

$$$ 1
Сәбіз-көжек-түлкі трофикалық тізбегінің элементтері:
А) Автотроф -гетеротроф-редуцент.
В) Продуцент – 1-реттік консумент – 2-реттік консумент.
С) Продуцент – гетеротроф – редуцент.
D) Гетеротроф – 1-реттік консумент – 2-реттік консумент.
Е) Продуцент – консумент – редуцент.
$$$ 2
Биоценоз – дегеніміз:
А) Тірі табиғаттың факторлары.
В) Организмдер популяциясының жиынтығы.
С) Зооценоз, микробиоценоз.
D) Биотоп және мекен ортасы.
Е) Өсімдік және жануарлар популяциясы.
$$$ 3
Продуцент-ол:
А) Автотрофтар.
В) Микроконсументтер.
С) Жануарлар.
D) Деструкторлар.
Е) Гетеротрофтар.
$$$ 4
Экожүйенің гомеостазы-бұл:
А) Бір биоценоздың басқа биоценозбен ауысуы.
В) Экожүйенің динамикалық тұрақты тепе-теңдігінің күйі.
С) Экожүйедегі популяцияның азаюы.
D) Экотон.
Е) Сукцессия.
$$$ 5
Экожүйеде энергияның қанша пайызы келесі трофикалық деңгейге өтеді:
А) 1.
В) 5.
С) 10.
D) 50.
Е) 100.
$$$ 6
Ластану – бұл:
A) Химиялық агенттердің ортаға енуі.
B) Физикалық агенттердің ортаға енуі.
C) Биологиялық агенттердің ортаға енуі.
D) Негізгі деңгейдің орта агенттерінен жоғарылауы.
E) Физикалық, биологиялық және химиялық агенттердің ортаға енуі.
$$$ 7
Күн энергиясын пайдалана отырып бейорганикалық қосылыстардан органикалық заттарды синтездеуші организмдер:
А) Гетеротрофтар.
В) Сапрофиттер.
С) Автотрофтар.
D) Консументтер.
Е) Редуценттер.
$$$ 8
Биологиялық су ластаушыларына жатады:
A) Марганец тұзы.
B) Фенол.
C) Радионуклид.
D) Балдырлар.
E) Мұнай.
$$$ 9
Атмосфералық ауа құрамында азот мөлшері (%):
A) 78,08.
B) 101.
C) 15.
D) 48,2.
E) 25,31.
$$$ 10
Белгілі бір территориядағы өсімдіктер, жануарлар және микроағзалардың популяцияларының бірігіп тіршілік ету жиынтығы мен оларды қоршап жатқан абиотикалық орта:
А) Биотоп.
В) Биосфера.
С) Экотон.
D) Биоценоз.
Е) Биогеоценоз.
$$$ 11
Көптеген экожүйелерде энергияның бастапқы көзі болып не табылады:
А) Күн сәулесі.
В) Күн сәулесі мен өсімдік қорегі.
С) Өсімдіктер мен жануарлар қорегі.
D) Күн сәулесі мен минералды заттар.
Е) Минералды заттар.
$$$ 12
Құрлық экожүйелеріндегі бірінші реттік продуценттер:
А) Фотосинтезге икемді жоғары сатылы өсімдіктер.
В) Саңырауқұлақтар мен цианобактериялар.
С) Фотосинтезге икемді барлық өсімдіктер, балдырлардан басқа.
D) Жоғары сатылы өсімдіктер мен саңырауқұлақтар.
Е) Цианобактериялар, балдырлар мен саңырауқұлақтар.
$$$ 13
Экожүйедегі екінші реттік консументтер:
А) Барлық ет қоректі жануарлар.
В) Барлық ет қоректі және барлық түрлерді жейтін жануарлар.
С) Барлық түрлерді жейтін жануарлар.
D) Ірі ет қоректі сүтқоректілер мен жыртқыш құстар.
Е) Ұсақ ет қоректі сүтқоректілер мен жыртқыш жәндіктер.
$$$ 14
Экожүйелердегі нақты редуценттер:
А) Сапрофитті бактериялар.
В) Барлық бактериялар, жауын құрттары, топырақ кенелері.
С) Сапрофитті бактериялар мен көптеген саңырауқұлақтар.
D) Барлық бактериялар мен топырақ кенелері.
Е) Жауын құрттары, кейбір саңырауқұлақтар мен цианобактериялар.
$$$ 15
Экожүйелердегі қорек тізбегінің ұзындығы әрбір трофикалық деңгейде шектеледі:
А) Қорек мөлшерімен.
В) Энергия жойылуымен.
С) Энергия мөлшерімен.
D) Органикалық заттардың жиналу жылдамдығымен.
Е) Органикалық заттарды пайдалану жылдамдығымен.
$$$ 16
Табиғи экожүйелерде трофикалық деңгейлер арқылы үнемі іске асырылатын не:
А) Заттар айналымы мен энергия айналымы.
В) Заттар айналымы мен энергияның бір бағыттағы ағымы.
С) Заттардың бір бағытта ағыны мен энергия айналымы.
D) Әртүрлі бағытты заттар мен энергияның ағыны.
Е) Бір бағытта заттар мен энергияның ағыны.

$$$ 17
Экожүйелердегі бірінші реттік консументтер:
А) Барлық ет қоректі жануарлар.
В) Шөп жейтін жануарлар
С) Барлық түрлерді жейтін жануарлар.
D) Барлық ет қоректі және барлық түрлерді жейтін жануарлар.
Е) Ұсақ ет қоректі сүтқоректілер мен жыртқыш жәндіктер.
$$$ 18
Озон қабаты атмосферадағы беткі қабаты ретінде:
A) Жердің жылу сәулесін сақтайды.
B) Ультракүлгін сәулесінен сақтайын экран.
C) Өндірістік ластану нәтижесінде пайда болады.
D) Ластанған заттарды серпіп отырады.
E) Атмосферадағы газдардың құрамын сақтайды.
$$$ 19
Фотопериодизм құбылысы дегеніміз:
А) Жарықтылық ұзақтығы.
В) Тәуліктің қараңғы және жарық кезеңдерінің кезектесуі.
С) Күн ұзақтығының өзгеруіне организмдердің реакциясы.
D) Жарықтың тірі организмдерге әсері.
Е) Тіршілік ету жағдайына түрлердің икемделуі.
$$$ 20
Қандай сукцессиялар болады:
А) Бірінші, аралас.
В) Аралас, маусымдық.
С) Маусымдық, ретті.
D) Бірінші, екінші реттік.
Е) Реттелмеген, екінші реттік.
$$$ 21
Озон бұзушы заттар::
A) Күкірт және азот.
B) Метан және көмір қышқыл газы.
C) Фреондар.
D) Көліктерден шығатын газдар.
E) Ион сәулелері.
$$$ 22
Жылулық эффект мәселесін тудыратын қай газ:
A) Күкірт және азон оксиді.
B) Көмір қышқыл газы.
C) Фреондар.
D) Көліктерден шығатын газдар.
E) Ион сәулелері.
$$$ 23
Қышқылдық жаңбырларды тудырады:
A) Күкірт окидтері.
B) Метан және көмір қышқыл газы.
C) Фреондар.
D) Көліктерден шығатын газдар.
E) Ион сәулелері.
$$$ 24
Рак ауруларының себебі болып табылады:
A) Табиғаттың химиялық ластануы.
B) Канцерогендер.
C) Темекі шегу.
D) Стрестер.
E) Нашақорлық.

$$$ 25
Озон тесігі келесі жерде басым:
A) Африкада.
B) Евразияда.
C) Антрактидада.
D) Австралияда.
E) Америкада.
$$$ 26
Қышқыл жауынның түсуі келесі құбылысқа байланысты:
A) Күн радиациясының өзгеруімен.
B) Атмосферадағы көмір қышқыл газ ының өзгеруімен.
C) Атмосферада азон құрамының өзгеруімен.
D) Атмосфераға күкірт диоксиді мен азот оксидінің шоғырлануымен.
E) Атмосфераға метан құрамының өсуімен.
$$$ 27
Тұманның түрін ата:
A) Лодон және чикагалық түр.
B) Лондон және мадридтік түр.
C) Лос-анджелестік түр және мадридтік түр.
D) Лос-анджелестік түр және миландық түр.
E) Лос-анджелестік және лондондық түр.
$$$ 28
Ұзақ уақытта өзін-өзідері реттейтін қабілетті экожүйелер:
А) Ағысты.
В) Кемейтін.
С) Өсуші.
D) Конвейрлі.
Е) Климаксты.
$$$ 29
Биосфера жайлы ілімнің негізін салушы:
А) Э.Геккель.
В) М.Мебиус.
С) В.Сукачев.
D) В. Докучаев.
Е) В. Вернадский.
$$$ 30
Биосфера терминін өз еңбектерінде қолданған :
А) Э. Геккель.
В) М. Мебиус.
С) Ч. Элтон
D) Э. Зюсс.
Е) В. Вернадский.
$$$ 31
Биосфера құрамына кіретіндер:
А) Тек тірі зат.
В) Тек тірі және биогенді зат.
С) Тек тірі зат мен биокосты денелер.
D) Тірі заттар, биогенді зат мен биокосты денелер.
Е) Биогенді зат мен биокосты денелер.
$$$ 32
Төмендегі пункттердің қайсысында тірі зат анықтамасы берілген:
А) Өлі органика, детрит түрлерінің бәрі.
В) Барлық тірі ағзалар жиынтығы: микроағзалар, өсімдіктер мен жануарлар және олардың белсенді биомассасы.
С) Тірі заттар мен биогенді заттардың араласы.
D) Биогенді тау жыныстары, қазба отын бөлігін қоса алғанда.
Е) Биогенді заттардың биогенді емес минералды жыныстармен қоспасы.

$$$ 33
Биокосты зат деген не:
А) Тірі заттардың және биогенді заттардың минералды (биогенді емес) таужыныстарымен араласуы.
В) Барлық тірі организмдер жиынтығы.
С) Микроорганизмдер, жануарлар мен өсімдіктер, олардың белсенді биомассасы.
D) Өлі органика мен биогенді тау жыныстары қазба отын бөлігін қосқанда.
Е) Детриттің барлық формаларыдың .
$$$ 34
Биогенді заттар анықтамасын көрсет:
А) Микроорганизмдер, өсімдіктер және жануарлар.
В) Барлық тірі организдер жиынтығы, олардың белсенді биомассасы.
С) Өлі органика, детриттің барлық түрлері және биогенді тау жыныстары, қазба отын бөлігін қосқанда.
D) Тірі зат пен биогенді заттармен және де минералды жыныстармен қоспасы.
Е) Белсенді биомасса.
$$$ 35
В.И. Вернадский биосферада келесі тірі заттар функциясын бөледі:
А) Бұзушы, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.
В) Газды, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.
С) Газды, концентрациялы, өңдеуші, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.
D) Газды, концентрациялы, тотығу-тотықсыздану, адамның биогеохимиялық әрекеті.
Е) Газды, концентрациялы, энергетикалық, орта түзуші, тасымалдаушы, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты.
$$$ 36
Литосфера деген не:
А) Жердің саналы қабаты.
В) Атмосфераның озон қабаты.
С) Жердің газды қабаты.
D) Жердің су қабаты.
Е) Жердің қатты қабаты.
$$$ 37
Планетадағы адамның саналы әрекеті басты факторы болатын биосфераның даму сатысы:
А) Техносфера.
В) Ноосфера.
С) Антропосфера.
D) Социосфера.
Е) Гидросфера.
$$$ 38
Тіршілік және өндірістік процесстері қиындатылған адам мен қоршаған ортаның шиеленісу жағдайлары қалай аталады?
А) Экологиялық кризис.
В) Экологиялық статус.
С) Өзін-өзі реттеуші.
D) Айналым.
Е) Қордың азаюы.
$$$ 39
Қоршаған ортаға антропогенді әсер етудің мүмкін болатын зардаптарын болжау:
А) Табиғатты қорғау.
В) Экологиялық болжау.
С) Табиғаттың қайта өзгеруі.
D) Іс-әрекетті талдау.
Е) Әрекет ету бағдарламасы.
$$$ 40
Таралу масштабы бойынша ластанудың негізгі түрлерін ата:
А) Локальды, глобальды, жергілікті.
В) Аймақтық, локальды.
С) Глобальды, жергілікті.
D) Жергілікті, аймақтық, ғаламдық.
Е) Ластану түрлері көп.

ВАРИАНТ - 6

$$$ 1
Жергілікті ластанудың сипаттамасы қай жауапта көрсетілген:
А) Қандай да бір пайдалы қазбаларды алу аудандарына тән.
В) Ірі өндіріс аудандарының әсеріне ұшыраған үлкен территориялар мен акваторияларды қамтиды.
С) Атмосфералық қалдықтармен сипатталады.
D) Ірі аймақтарға қолайсыз әсер тигізеді.
Е) Өзінің пайда болған жерінен үлкен қашықтықтарға тарайды.
$$$ 2
Аймақтық ластану сипаттамасы қай жауапта берілген:
А) Қандай да бір пайдалы қазбаларды алу аудандарына тән.
В) Ірі өндіріс аудандарының әсеріне ұшыраған үлкен территориялар мен акваторияларды қамтиды.
С) Атмосфералық қалдықтармен сипатталады.
D) Ірі аймақтарға қолайсыз әсер тигізеді.
Е) Өзінің пайда болған жерінен үлкен қашықтықтарға тарайды.
$$$ 3
Ғаламдық ластанудың сипаттамасы қай жауапта берілген:
А) Атмосфералық қалдықтармен сипатталады.
В) Ірі аймақтарға қолайсыз әсер етеді.
С) Өзінің пайда болу жерінен үлкен қашықтықтарға таралады.
D) Барлық жоғарыда аталғандар.
Е) Үлкен территориялар мен акваторияларды және барлық планетаны қамтиды.
$$$ 4
Атмосфера бөліктері биіктігінің өсуіне қарай қандай ретпен орналасқан:
А) Тропосфера, стратосфера, мезосфера, ионосфера, экзосфера.
В) Стратосфера, тропосфера, ионосфера, экзосфера, мезосфера.
С) Стратосфера, ионосфера, тропосфера, мезосфера, экзосфера.
D) Экзосфера, ионосфера, мезосфера, стратосфера, тропосфера.
Е) Тропосфера, мезосфера, стратосфера, ионосфера, экзосфера.
$$$ 5
Атмосфераны ластаушы негізгі техногенді көз:
А) Түсті металлургия.
В) Электрэнергия.
С) Химия өнеркәсібі.
D) Мұнай өндіру.
Е) Ағаш өңдеу өнеркәсібі.
$$$ 6
Жылулық эффект құбылысын ашқан:
А) Н. Фурье.
В) Э. Геккель.
С) Р. Шерлок.
D) В. Вернадский.
Е) С. Аррениус.
$$$ 7
Аталған газдардың қайсысы парникті газдарға жатпайды:
А) Метан.
В) Азот оксидтері.
С) Көмірқышқыл газы.
D) Күкірт оксидтері
Е) Сутегі.
$$$ 8
Атмосфераның табиғи ластануына жататындар:
A) Фреондар.
B) Бензипирин.
C) Жанартау.
D) Күкірт оксиді.
E) Мұнай өнімдері.

$$$ 9
Озон қабатының бұзылуына әсер ететін қандай химиялық қосылыс:
А) Көмірқышқыл газы.
В) Озон.
С) Метан.
D) Фреондар.
Е) Азот оксидтері.
$$$ 10
Парникті эффектінің нәтижелерінің теріс әсері ең қауіпті қайсысы:
А) Адам денсаулығының нашарлауы.
В) Грунттардың маусымдық еруінің артуы.
С) Әлемдік мұхит деңгейінің көтерілуі.
D) Батпақтану.
Е) Озон қабатының бұзылуы.
$$$ 11
Озон қабаты шоғырланған қабат:
А) Мезосфера, стратосфера.
В) Тропосфера, стратосфера.
С) Тропосфера, ионосфера
D) Ионосфера, мезосфера..
Е) Экзосфера, ионосфера.
$$$ 12
Озон қабатының бұзылуынан болатын негізгі қауіп:
А) Атмосферадағы көмірқышқыл газы концентрациясының шоғырлануының қарқындылығының көтерілуі.
В) Фотосинтез төмендеуі.
С) Климаттың суыттуы.
D) Ультракүлгін сәулелерінің өлімге әкеліп соқтыратын ықпалы.
Е) Климаттың жылынуы.
$$$ 13
Әртүрлі өндірістік қалдықтарының атмосфералық ылғалда еруінен пайда болатын жауын-шашындар, қышқыл жауындар, бұлардың қандай рН көрсеткіші болады:
А) 3,9-дан төмен.
В) 7- ден төмен.
С) 7- ден жоғары.
D) 5,6 –дан төмен.
Е) 5,6-дан жоғары.
$$$ 14
Қышқыл жауындардың теріс нәтижелері қандай:
А) Топырақтағы өзгерістер (топырақ қышқылдануы, топырақ биотасынан нашарлауы, қысым келтіру және оның өлімі т.б.)
В) Су экожүйелеріндегі өзгерістер (қышқылдылықтың көтерілуі, балық ресурстарының жойылуы және т.б.).
С) Өсімдіктер өзгеруі (жапырақ қабықшасының бұзылуы, фотосинтездің бұзылуы, кебу және т.б.)
D) Шыны, бетон, және т.б. құрылыс материалдарының, оның ішінде ежелгі архитектуралық ескерткіштерінің бұзылуы.
Е) Барлық жоғарыда аталғандар.
$$$ 15
Күйенің (смогтың) қандай түрлерін бөлуге болады:
А) Мұзды, лондондық, фотохимиялық.
В) Мұзды, сулы, лос-анжелестік.
С) Лондондық, лос-анжелестік, токиялық.
D) Фотохимиялық, химиялық, физикалық.
Е) Лондондық, нью-йорктык, лос-анжелестік.
$$$ 16
1960 жылдан бері Арал теңізінің су деңгейі қанша метрге төмендеді:
А) 5 м.
В) 10 м.
С) 17 м.
D) 30 м.
E) 34 м.
$$$ 17
Шөлейттену процессіне Қазақстан Республикасының қанша жері (%) ұшыраған:
А) 10%
В) 30%
С) 60%
D) 40%
E) 100%
$$$ 18
Қазақстанның жер қойнауында Менделеев кестесінің қанша элементі табылған:
А) 30
В) 20
С) 45
D) 56
E) 99
$$$ 19
Төменде қай түсініктің анықтамасы беріліп отыр: Ерекше табиғи қорғалатын, ғылыми, мәдени, эстетикалық, рекреациялық сауықтыру маңызы бар табиғи кешендер және объектілер мемлекеттік билік органдарының шешімімен шаруашылықта толықтай не бөлшектеп қолдануға тыйым салынған және сол учаскідегі суы және ауа кеңістігі:
А) Экожүйе.
В) Қорық.
С) Ерекше қорғалатын территория.
D) Қорғалым.
E) Биосфера.
$$$ 20
Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай формасы ұйымдастырылмаған:
А) Жаратылыс саябақ.
В) Қорық.
С) Табиғи саябақ.
D) Қорғалым.
Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 21
Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасының анықтамасы берілген Табиғи кешенді жаратылыстың күйінде сақтап қалу мақсатымен кәдімгі шаруашылық қолданысынан алынған учаскелер территориясы:
А) Жаратылыс саябағы.
В) Қорық.
С) Табиғи саябақ.
D) Қорғалым.
Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 22
Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасының анықтамасы берілген: Салыстырмалы үлкен табиғи территориялар мен акваторияларда экологиялық, рекреациялық, ғылыми сияқты үш негізгі мақсат орындалады, бірақ шаруашылықта қолданылатын зоналар да бар:
А) Табиғи ұлттық саябақ.
В) Қорық.
С) Табиғи саябақ.
D) Қорғалым.
Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 23
Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай формасының анықтамасы берілген: Негізінен халықтың ұйымдастырылған демалысына қолданатын салыстырмалы түрде жеңіл қорғалатын режимі бар территориялар ерекше эстетикалық экологиялық құндылықтарымен ерекшеленеді:
А) Табиғи үлттық саябақ.
В) Қорық.
С) Табиғи саябақ.
D) Қорғалым.
Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 24
Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасының анықтамасы берілген: Табиғи комплекстерді немес олардың компоненттерінің экологиялық балансын сақтап қолдау үшін белгілі мерзімге жасалған территориялар:
А) Табиғат ескерткіші.
В) Қорық.
С) Табиғи ұлттық саябақ.
D) Қорғалым.
Е) Дендрологиялық саябақ.
$$$ 25
Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасының анықтамасы берілген: Ғылыми, оқу, мәдени, ағарту мақсатында, өсімдік әлемін байыту, биотүрлілікті сақтау мақсатымен адам жасаған ағаштар мен бұталар коллекциясы осы аймақта жаңа өсімдіктердің интродукциясы және акклиматизациясы бойынша жұмыстары жүріп жатыр:
А) Жаратылыс саябақ.
В) Қорық.
С) Табиғи саябақ.
D) Қорғалым.
Е) Дендрологиялық саябақ, ботаникалық бақшасы.
$$$ 26
Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасының анықтамасы берілген: Мемлекеттік табиғи қорықтар құрамына кіретін және биосфералық процесстерді зерттеуде фондтық қорық – эталондық объектісі ретінде қолданылатын, территориялардың учасклері:
А) Биосфералық қорық.
В) Фондық қорық.
С) Табиғи ұлттық саябақ.
D) Қорғалым
E) Дендрологиялық саябақ және ботаникалық бақшасы.
$$$ 27
Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай формасының анықтамасы берілген: Ғылыми, экологиялық, мәдени және эстетикалық бағасы бар уникалды және ерекше қайта қалпына келмейтін табиғи объектілер:
А)Табиғи ескерткіш.
В) Қорық.
С) Биосфералық қорық.
D) Қорғалым
E) Дендрологиялық саябақ
$$$ 28
Қазіргі кезде Қазақстанда қанша ботаникалық саябақ жұмыс істеуде:
А) 3
В) 5
С) 7
D) 9
E) 12
$$$ 29
Шығыс Қазақстан территориясында қанша қорық орналасқан:
А) 1
В) 3
С) 2
D) 4
E) 5
$$$ 30
Ерекше қорғалатын табиғи территориялардың қандай ұйымдастыру формасы Баянауылдың әсем кешендерін қорғау үшін қолданылады:
А) Қорық.
В) Қорғалым.
С) Табиғи ескерткіш.
D) Ұлттық саябақ.
E) Ботаникалық саябақ.
$$$ 31
Шығыс Қазақстан территориясында қандай қорық орналасқан:
А) Батыс Алтай.
В) Үстірт.
С) Ақсу-Жабағалы
D) Барсакелмес.
E) Наурызым.
$$$ 32
Қазақстандағы ең бірінші қорықты ата:
А) Батыс Алтай.
В) Үстірт.
С) Ақсу-Жабағалы.
D) Барсакелмес.
E) Наурызым.
$$$ 33
Қазақстандаға ең алғашқы қорық қандай жылы ұйымдастырылды:
А) 1816
В) 1916
С) 1926
D) 1936
E) 1946
$$$ 34
Болжамға сәйкес жер бетіндегі халықтың саны қаншаға келгенде тұрақтану керек:
А) 6 млрд. адам.
В) 10-12 млрд. адам.
С) 8 млрд. адам.
D) 7 млрд. адам.
E) 12-15 млрд. адам.
$$$ 35
Қазіргі кезде жер бетіндегі халық саны қанша:
А) 10 млрд. адам.
В) 8 млрд. адам.
С) 6 млрд. адамнан астам.
D) 5 млрд. адамнан аз.
E) 12 млрд. адам.
$$$ 36
Планетадағы орман массивтерінің жалпы ауданы шамамен құрайды:
А) 10,5 млрд. га
В) 9,8 млрд. га
С) 5,5 млрд. га
D) 4,0 млрд. га
E) 2,2 млрд. га
$$$ 37
Біздің еліміздің территориясының қанша пайызын орман алып жатыр:
А) 2 %
В) 3 %
С) 4 %
D) 5 %
E) 6 %
$$$ 38
Қазіргі кезде дүние жүзінде автомобиль саны қанша:
А) 6 мың
В) 2 млрд.
С) 250 млн.
D) 100 мың
E) 500 млн.
$$$ 39
Автомобиль түтінінен көп мөлшерде шығатын қосылыстар:
А) Көмірсутектер.
В) Күкірт диоксиді.
С) Қорғасын.
D) Иісті газ.
E) Бензапирен.
$$$ 40
Семей сынақ полигонының қызымет жасаған кезеңі:
А) 1938-1988 жж.
В) 1949-1989 жж.
С) 1965-1995 жж.
D) 1970-2000 жж.
E) 1947-1987 жж.



Ұқсас жұмыстар
Тіршіліктің пайда болуы және таралуы.
Половцовтың әдістемелік еңбектері
Биосфералық деңгей
ГЕОЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТА ПӘНІ БОЙЫНША ИНТЕРНЕТ ОҚУЛЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
ХІХ - ХХ ҒАСЫРЛАРДАҒЫ КЛАССИКАЛЫҚ ЕМЕС ЕУРОПА ФИЛОСОФИЯСЫ. Оқу-әдістемелік құралы барлық мамандықтын студенттеріне арналған
Экология және тұрақты даму пәні, мақсаты мен міндеттері
Геосаясат
Тіршіліктің пайда болуы
Әлеуметтік экология ғылымының зерттеу обьектілері
Ақпараттың графикасы бойынша нұсқаулық
Бу қазандықтары мен шаң дайындау жүйелері есебі
Тасымалдау шаруашылығын ұйымдастыру
Аурудың тұрақтылығы және даму себебі
ТҮМЕН ҰЛЫ МҮДЕ ҚАҒАН
Қазіргі дүниежүзінің саяси картасы
МЫҢЗЫҚҰЛЫ ЕДІЛ ҚАҒАН
Дербес компьютерлердің шығу тарихы