Коммерциялық банктің несиелік саясаты

3 – Бөлім. Коммерциялық банктің несиелік саясаты. (Қазақстан Халық Банкінің мәліметтері негізінде).
3.1. Қазақстан Халық Банкіндегі несиенің түрлері мен мәні.
Несие ресурстарын ұсыну Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілеріне және Қазақстан Халық Банкі АҚ - ның ішкі несие саясатына сәйкестікте және осы негізде жүзеге асырылады. Несие ресурстары қарызгерлерге әртүрлі мақсаттарға беріледі:
1. Жеке тұлғаларға: - Айналым капиталын ұлғайтуға, шикізат, халық тұтынатын тауарлар және тағы да басқаларын сатып алуға. Негізгі капиталға шағын инвестицияларды тартуды жүзеге асыруға жылжымайтын мүлік, патент, қосымша жабдық сатып алуға және тұтынушылық мақсатта несие алуға болады.
2. Заңды тұлғаларға: - Айналым капиталын толықтыруға, негізгі капиталға инвестиция жасауға несие бойынша сыйақы ставкасы нақты жобаға қарай анықталады.
3. Клиенттердің несиелерді қажетсінуін қанағаттандыру үшін, бизнестің өзіндік ерекшелігін, мақсатқа сай пайдалануы үшін, мынадай несиелер беріледі:
Еуропа қайта құру және Даму Банкінің несие желісі бойынша шағын бизнеске несие беру бағдарламасы;
Овердрафт нысанымен кәсіпорындарға қысқа мерзімді несие беру бағдарламасы;
Ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеумен шұғылданатын кәсіпорындарға олардың айналым қаражаттарын толықтыруға беретін несиелер бойынша сыйақы ставкасын қаражаттандыру бағдарламасы;
Жергілікті атқарушы органдар арқылы ауыл шаруашылық тауарларын
өндірушілерді бюджеттен қаржыландыру.
Соңғы жылдары Қазақстан Халық Банкінің несиелік саясаты қарқынды түрде дамуда, былай айтқанда жеке несиелеу, оның ішінде тұтынушылық пен ипотекалық несиелер. Бұл қаржылық сектордың тұрақтылығымен, халықтың кірісінің өсуімен және экономикалық өсудегі кәсіпорындардың несие бәсекелестерінің артуымен, нарықтық экономикадағы қаржы қорларының арзандауымен байланысты. Қазіргі уақытта тұтынушылық несиенің қолдану аясы анағұрлым кең. Яғни, адамдар тұтынушылық несиені медицинада, салтанатты кештер, оқуға, білім алуға, демалысқа, туристік саяхаттарға байланысты мақсаттарға қолдана алады. Тұтынушылар арасында бұл несиені, автокөлік алуға, ипотекалық несие, экспресс – несие, несиелік сызық, несиелік қаражат кеңінен қолданылады. Тұтынушылық несиенің пайыздық ставкалары мақсатына, мерзіміне, алынған ақша сомасына, несие беру шарттарына байланысты. Бүгінгі таңда 420 мың қазақстандықтар Халық Банкінің тұтынушылық несиесін пайдалануда. Тұтынушылар несиесі өнімінде Еңбекақы жобасы бойынша қызмет көрсететін, Халықтық бағдарламасы ерекше орын алады. Еңбекақыны кепілге алып, кез келген мақсатта қарыз беріледі. Ол 3 жыл мерзімге, 1 млн теңгеге дейін беріледі. Сыйақы ставкасы 21% - ға дейін, ал егер қарыз алушы несиені бірнеше рет алған болса, онда несиенің сыйақы ставкасы 1% - ға төмендетіліп, қарыз алушыға жеңілдік жасайды.
Халықтық бағдарлама бойынша несие – Қазақстан Республикасының резиденті болып табылатын жеке тұлғаларға, Банктің жалақы жобасына қатысушыларға , Банктен зейнетақы алушы зейнеткерлер және Банк талаптарына сәкес келушілер ала алады. Несиені алған кезде қолданылу мақсаты тексерілмейді. Қарыз бойынша қамтамасыз ету:
1) Жеке тұлғаның, Банктің жалақы жобасына қатысушының, Банктен зейнетақы алушының кепілдемесі керек.
2) Қарызгердің болашақтағы түсетін ақшасы туралы мәлімет керек.
Несиелік өтінімді қарастыру мерзімі 3 жұмыс күні. Қарыз беру тәртібі бойынша Банк тарифтерімен қарастырылған комиссия сомасын қолма - қол ақшамен және қолма қол - ақшасыз нысанда белгілі бір уақытта ұстап қалу арқылы жүргізіледі.
Кезек күтірмейтін мұқтаждық үшін деген бағдарлама бойынша несие – Қазақстан Республикасының резиденті және бейрезиденті болып табылатын жеке тұлғаларға, Банктің жалақы жобасына қатысу - қатыспауына қарамастан. Несие тұтыну мақсатында беріледі, алайда пайдаланылу мақсаты тексерілмейді. Қарыз бойынша қамтамасыз ету, коммерциялық және коммерциялық емес сипаттағы жылжымайтын мүлікті алу. Бағдарламаға жасалған сараптама бойынша қарызды қамтамасыз ету ретінде жылжымайтын мүлік ұсынылатын болса, онда оған заң қызметі сараптама жасайды. Қарызды қамтамасыз етуді бағалау, қауіпсіздік қызметінің сараптамасы қажет. Несиені алған қарызгердің жеке басын кездейсоқ бақытсыздық жағдайларынан, еңбек ету қабілетін жоғалтудан және мүлікті сақтандыру қажет. Сыйақы мөлшері теңге түрінде 18%, доллармен- 15,9%, евромен -15,4 %. Өтінімді қарау мерзімі 5 күн, қарызды толық немесе ішінара өтеу - 3 айдан кейін.