Диалектика
Бұл тарау В.И. Ленин сөзімен айтқанда Марксизмнің тірі жанын құрайтын диалектиканың принциптеріне заңдары мен категорияларына арналған. Диалектика мәселесі қазіргі заманғы ғылыми таныммен практикалық іс-әрекеттің негізгі мәселелерінің бірі болып табылады. К. Маркс Ф. Энгельс және В.И. Ленин өз еңбектерімен революциялық қызметінде танымдағы диалектиканың тамаша үлгісін және оның революциялық практикада іске асуын көрсетті. Олар өздерінің ізбасарлары мен ғылыми және практикалық міндеттерді нақты шешу үшін оның мәселелерін одан әрі зерттеу үшін диалектиканың творчествалықпен меңгеруге және шебер қолдануға шақырды. Кез-келген философиялық ілімнің соның ішінде Маркстік Лениндік философияның да ғылыми жүйесіне теориямен әдіс кіреді. Ғылыми теория ертедегі гректің зерттеу, ілім деген сөзінен шыққан. Заттарды процестерді талдайды шын мәнінде олардың қандай екендігін түсіндіреді. Теория белгілі-бір білім саласында басшылыққа алатын идеялар жүйесі, адамдардың жинақталған тәжірибесі.
Айналаны қоршаған дүниенің тану процесінде немесе практикалық ісімізде барлық уақытта алдымызға белгілі-бір мақсаттар мен міндеттер қоямыз. Мұндай революциялық сын-сипат тек Маркстік-Лениндік материалистік диалектика ғана тән.
Философия тарихында диалектиканың басқа да формалары бар:
диалектика даму жөніндегі жалпыға бірдей байланыс жөніндегі ілім ретінде сонау елдердегі пайда болған.
Ертедегі брлық грек философтары деп көрсетті: Ф.Энгельс туа біткен диалектиктер еді, ал солардың ішінде Аристотель жан-жақты білімдар кеменгер ойшыл болды. Ол диалектиканы ерекше белгілерін көрсетеді. Алайда ертедегі диалектика стихиялы, тұрпайы еді.
Жалпы түрде болмыстың дұрыс бейнесін көрсеткенімен, нақты мәселелерді шешуге келгенде ол қабілетсіз болады. Диалектиканың тарихи екінші формасы Гегель диалектикасы болды. Маркс пен Энгельс оны жоғары бағалады. Гегельді өздерінің ізашары деп санады. Диалектиканың Маркске дейінгі үшінші тарихи формасы ХІХ ғ орыс революциясы демокрттар А.И. Герценнің В.И. Бершенскийдің Н.А. Добраболовтың М.Г. Черняевскийдің және олардың ізбасарларының философиясымен байлансты.
Диалектиканың даму арқылы нені түсінетіндігі туралы мәселеге жауап беруі қажет .
-Даму - бұл материалдық және идеалдық объектілердің заңды сапалық қайтымсыз процессі. Даму процессінде кез-келген объект өзінің жойылу, бөліну, мезгілінің пайда болуында тұрады.
Диалектиканың заңдарымен категориялары туралы материалистік түсініктерінің қалыптасуы
Материалистік диалектика – дамудың жалпы философиялық теориясы. Ол табиғаттың, қоғамның және адам ойлауының дамуының ең жалпы заңдарын зертейтін ғылым.
Диалектикканың негізгі үш заңы белгілі бір категориялар арқылы мазмұн анықтайды. Философия тарихында категориялар арқылы тұжырамдалады, солар арқылы өзінің бай мазмұның анықтайды. Философия тарихында категориялар туралы ең алғашқы еңбек жазған - Аристотель. Категориялар туралы ілімді одан әрі жаңа дәуір заманында классификалық неміс философиясының негізін қалаушы И. Кант дамытты.
Мөлшерін және сапалық өзгерістердің өзара ауысу заңы.
Сапа мен мөлшер категориялар адамның практикалық қызметінде қалыптасқан. Сондықтан оның осы қатынаста көрінетін көптеген сапасы бар.
Сапа мен мөлшер болмыстың жалпы объективтік сипаттамасы.
Олар адам ойлауының да жалпы формалары, дүниені тану мен практикалық өзгерістердің басқыштары, адамның практикалық қызметінің түбегейлі принциптері.
Терістеуді терістеу заңы.
Терістеуді терістеу заңы дамудың мәнін жалпы тенденциясы мен бағытын анықтайды.
Диалектикалық терістеу керісінше табиғаттағы, қоғамдағы және адам ойлауындағы құбылыстардың дамуының ең жалпы және объективті шарты.
Терістеу дегеніміз әрбір затпен құбылыс дамуынан келіп туатын диалектикалық процесс.
Терістеуді терістеу заңы екі категорияны ішкі байланысын аша отырып, олардың бір-біріне өтуі. Математикамен физика да сәйкестік принците диалектекалық теріске шығарудың өзіндік бір ерекше көрінісі.
Диалектика
Диалектика категорияларының мәні
Диалекитика және метофизика
Диалектика және таным теориясының негіздері
Диалектика ілімі
Диалектиканың негізгі категориялары
Диалектика теориясының мәселелері
Диалектика және метафизика
Ғылыми-педагогикалық зерттеулердің әдіснамалық негіздері
Диалектика және оның алтернативасы
Диалектика — даму мен ең жалпы байланыс жөніндегі ілім
Диалектикалық және тарихи материализмнің теориялық бастаулары