Египет
ЕГИПЕТ, Ежелгі Египет – қ. Мысыр, Ежелгі Египет.
ЕГИПЕТ, Египет Араб Республикасы –Африканың солт.-шығыс бөлігі мен Азияның Синай түбегінде орналасқан мемлекет. Жер көл. 1001,4 мың км2.халқы 63 мин. (1997). Бұған қоса 3,5 мин. Египеттіктер шет елдерде тұрып жатыр халқының 98% -і –арабтар. Ресми тілі- араб тілі. Халқы ислам дінін ұсынады (көпшілігі мұсылман – сунниттер). Астанасы – Каир қ. ( 13мин. Шамасында басқада ірі қалалары Александрия, Порт-Саид, Маңсур, т.б. елді призидент басқарады. Призидент 6 жылға сайланады ( қайтадан сайлануға құқы бар). Қазіргі канституция 1971 жылы 11 қыркүйекте қабылданып, 1980 жылы 22 мамыр күні өткен жалпы халықтық референдуммен кейбір толықтырулар енгізілген. Заң шығарушы органдар – бір палаталы жиналысы 5 жыл сайын қайта сайланып отырады.
Табиғаты. Египет негізінен, тропиктік шөлді аймақта, сахараның шығыс бөлігін ала орналасқан. Ливия, Арабия, Нубия шөлдері теңіз деңгейінен 300-1000 м биіктікте жатыр. Қызыл т. бен суэц каналының маңайындағы тау құраттары 2187 м-ге дейін жетеді. Ең биік жері Синай түбегіндегі катерин тауы, Ливия және Арабия шөлдерінің арасында Ніл өзені ағып жатыр. (Е. жеріндегі ұз. 1200 км, ені солт-те – 25 км, оңт-те 1-3 км). Жерінен фосфор, темір кентастары, мұнай, газ, т.б. өндіріледі. Климаты субтропиктік, кейбір жерлері ауа райы өте тез өзгеретін тропиктік шөл.
Тарихы. Е-адамзат өркениетінің алғашқы бесіктерінің бірі (қ. мысыр). 395 жылдан бастап қазіргі Е. жері Византияның қол астында қалады.
Экономикасы. 1998 жылы Е-тің ішкі жиынтық өнімі 70 млрд. АҚШ долл. шамасында болды. Экономикадағы жеке меншік кәсіпорындар үлесі- 70%, а. ш-ның үлесі-17%, ал өнеркәсіп орындарының үлесі 28,3%-тен астам. Жерінің 5%-ке жуығы а. ш-на жарамды жерлер. Азық-түлік тауарларымен халық 40% қана қамтамасыз етілген. Қалғаны сырттан әкелінеді. Өнеркәсібінің негізгі салалары: мұнай шығару, мұнай өндеу, тамақ, тоқыма өнеркәсібі, металургия.
Әдебиеті. Ежелгі мысыр әдебиеті мысыр тілінде (б.з. 1 ғ-ында қолданыстан шыққан) жазылып, б.з.б. 4-мыңжылдық пен б.з-дың 1ғ-ы аралығында дәуірленген. Олардың кейбір үлгілері папирус, иероглиф, сына жазулар түрінде сақталып, бізге жеткен (қ.Мысыр). қазіргі заманғы Е. әдебиеті жалпы араб әдебиетінің арналы бір саласы. Е. әдебиеті Ливан әдебиеті, Сирияәдебиеті, т.б. араб елдері әдебиетімен тығыз байланыста дамыған. Дүние жүзіне танымал «Мың бір түн» ертегілері осыында туған. Мұнда мұсылман елдерінен шығып, кейін әлемге танылған атақт ғұламалары (соның ішінде Әбу Наср әл-Фараби) еңбек етті.
Египет
Египет Араб Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қарым қатынастың даму тарихы (1992-2003 жылдар)
Ежелгі Египеттің тарихы мен хронологиясын кезеңдеу
Египет халқы және қазіргі әлеуметтік экономикалық жағдайы
Таяу Шығыс мәселелерін реттеудегі Египеттің ұстанымы
Египет Араб Республикасы туралы жалпы түсінік
Египет пен Орталык Азия елдері ынтымақтастыгы: бүгіні мен болашағы
Көне Мысыр
Ежелгі Египет мәдениетін мектепте оқытудың әдістемесі
Египет және Таяу Шығыста қалыптасқан геосаяси жағдай
ЕГИПЕТ БИЛЕУШІСІ ҚЫПШАҚ БЕЙБАРЫС
Ежелгі Египеттің орналасқан жері
Ежелгі Египет мемлекетінің алғашқы астанасы