Алғашқы қауымдық қоғам тарихының тарихнамасы

Алғашқы қауымдық қоғам тарихының тарихнамасы

1. АҚҚ-тар туралы ежелгі дүние мен орта ғасырлар түсініктер
2. АҚҚ тарихының ғылым ретінде қалыптасуы
3. ХІХғ. соңы – ХХ ғ. алғашқы қаумдық қоғам тарихы ғылымының дамуы.

Әдебиеттер
1. Проблемы истории првобитного общества Сб. ТИЭ, т, м, 1960.
2. Проблемы этнографии и антропологии в свете научного наследия Ф. Энельса. Сб. М,1972
3. Семенов Ю7А. Учение Моргана, Марксизм и современная этнография. СЭ, 19646 47
4. Тайлар Э.Б. Первобытная культура. Первоначальный английский М, 1939, 1989.
5. Чайлд Г.У. истоков европейской цивилизации. Первоначальный с английский М, 1952.
6. Морган Л.Г. Древнее общество. Первоначальной с английский. Л, 1834.
7. Морган Л.Г. Дома и домашняя жизнь американских тузелщев. Первоначальной с английский л, 1934.
8. Монгайт А.Л. археология Западной Европы Каменный век. М., 1973.

АҚҚ тарихы – тарих ғылымның жас саласы, ол ХІХ ғ. ІІ-ші жартысында п.б. Бірақ адамдардың бұл тарихын оқып білуге әрекеттенбегенін көрсетеді. Адамның ежелгі тарихына қызығу ертеде басталады. Басқа да халықтарды этнографиялық бақылаудағы жазба дәстүрі Ежелгі египеттен басталады. Орта патшалық дәуірдегі жастар шапқыншылығы ежелгі египетерді бөтен халықтың үлкенатқылымен кездестіреді. Текстерде гиксостар жеңбейтін еткен- атты игерілуі жөнінде айтады. Осы кезден бастап олар жылқыны қолдана бастады. Сондай-ақ египет текстері өздерінің батыс, шығыс және оңтстік көршілері жөнінде мәліметерді жазды. Көршілерінің актралогиялық, этнографиялық белгілері жөнінде келтірген. Яғни, грек, римдегі дейінгі ертедегі адамдар түрлі халықтардың бар екенін, оларды ерекшеліктерін т.б. айыра білген.
Антики дүниесі бізге эмпириялық бақылау геграфиясын ұсынады. Өркениет орталығы Жерорта теңізіне ауысады, соған сәйкес гректер мен римдіктер өркениетті болып есептеді, басқалардың барлығы – варварлар, яғни грек пен римдерден артпа қылған, жабайы жағдарлар. Антик авторларының көршілер жөніндегі бар шщығармаларында олардың тұрмысы мен әдеттері жөнінде дұрыс беруге тырысқан. Сондықтан да, қазіргі тарихи білім антик тарихшылары мен саясаткерлерінің шығармаларынан пайдаланады. Герадот (б.з.д. V ғ.) скифтер сарматтар мен басқа орта Азияның көптеген тайпалары жөнінде, Кіші Азия халықтары жөнінде Ксенофонт (б.з.д. 430-350жж) оңтүстік Европа мен Кавказ халқы жөнінде. Старбон (шамамен б.ғ.д. 63ж.-б.ғ. 20ж.), Кезарь (б.з.д. 100-44жж) және Тақит (шын. Б.э. 55-120 жыл) германдықтар туралы, шығармаларын қалдырды. Герадот пен Страбон кейбір варварлық халықтарда ұжымдық меншік болғанын байқаған. Герадот шетелдіктер ана жағынан тарайды және әйелдер куйеудің өзі таңдайды, ал сарнат әйелдері жауынгер, тұрмысқа тек жауын өлтірген соң шығады деп жазады. Бұл дәстүрдің жиынтығы кейін аналық ру деген атқа ие болады. Осы және басқа факторлардің алғашқы қауымдық екені антик авторларына гректер мен римдік өздерінің өткен тарихын оқуға мүмкіндік беретіні жөнінде ойланады.
Антик философтары алғашқы қауымның жалпы бейнесін елестетуде болжам түрінде өз ойларын білдіреді, Материалист Демокрит (б.э.д. 470-380ж) жер бетіндегі алғашқы адамдары аң жоқты өмір сүріп, шайылығы шығып, көшіп, жердің табиғи бай мен және кездейсоқ ағаш шиелістерімен күн көрді деп жазды. Өмір сүру үшін күрес алдында барлығына үйретті. Демокриттердің ізбасары ежелгі рим философы және ақын Лукреций кар (б.э.д. жан. 99-55 жас.) «Заттардың табиғаты жөнінде» (О природе вицей) ежелгі адамдардың жабайы жағдайдан өтті, киім, үй және т.б. ойлап тапқанына дейінігі суретінбейнеледі. Ол адамдарды құдай жасағаны мен «алтын ғасыр» жөніндегі аңыздарды сынап, адамдар мұқтаждықтан маңызды жаңалықтар ашты дейді. Ол тарихты материал 3 ғасыр кезең бөлуді: тас, мыс (қола) және темір ұсынды.
Орта ғасырда шіркеу мен схоластика ғылымды басып тастайды. Орта ғасырдың геграфтар мен хрониктер итбасып (ктноцефалдар) туындысы аңыздарды шын қабылдады. Ал адамдардың п.б. жөніндегі мәселе библиялық аңызбен айтылыды. Осы қиын жағдайда жер мен оны қоныстанған адамдар шындығында білім кеңейе түсті. Осы білімдер кейін алғашқы қауымдықтар зерттейді де дерек болып халықтарының баяндады. ХІІІғ. Орта Азия халықтары жөнінде мәлімттер Қытай георрафы Чан-Чунның саяхаттындағы баяндауда сақталды. Шығысқа сауда байланысын орнатуға шыққан саяхатшылар (Плано Каржеси, Рубрук, Марко Поло және басқ.) европадағы шығыс халықтарымен таныстығын кеңейтті. Солардың шінде «Хождение за три моря» деген шығарма авторы Тверлік көпес Афанасий Никитинді айтуға болады. Ол шығыс елдеріне (1466-1472жж.) саяхаттап, Үндістанды 3 жыл тұрған, халықтардың тұрымсын жазып қалдырды.
2. Этнографиялық білімдер жинау XV ғ. аяғы 1492 Христофор Колумб Америка жағалауына, 1497ж. Васко да гама Европадан Үндістанға 1519-1521 жж. Магеллан жер шарына айнала саяхат жасады.
XVIII ғ. соңына дейін жаңа жерлерді ашу жалғасты. Джейм Кук (1776-1779жж.) европалықтар үшін Океания халықтарын атады.
XVIII ғ. басында орыс ғылымдары шығыстарына және Сібірдің артық бөлігін зерттеуде үлкен үлес қосты. 1715 ж. Ресейде ғылыми этногратарының еңбек «Краткое описание о народе остяцком» дегенді Гризорий Новищкий жазды.
Француз миссионері – иезуит (Исустың латынша аты 16ғ. бізді жерден). Жозеф - Франсуа Лафито (1670-1740жж.) ұзақ уақыт прокездер мен гурондар тұрмысын бақылады. «Обыча амкриканских дикарей в сранении с обычами первобытых времен» (1724 ж.) деген еңбек жазды. Ол грокездер мен гурондардың қоғамдық құрылысы және жабайлардың дәстүрлері антик авторының айтқанын түсінуге мүмкіндік береді. Лафито өзара ұқсастық даму заңына емес, тарихи туыстыққа байытты, яғни американ еңбектері ежелгі гректердің туысы деген пікір айтады.
Георг Форстер (1754-1794жж.) өздерінің капитан Кукпен саяхатында баласы анти аралының көсемдерінің гомерлік Греция батырмаларына ұқсастығы бар деседі. Яғни, жердің түрлі нүктесіндегі мәдениеттің ұқсас болуының мүмкіндігін айтуда салыстыру әдісін қолдаған.
Этногрофтардың фактілерді қолдануымен бірге, ортағасырлық догмалардан басжару арқылы, тарихи процесті философиялық ұғынужүрді. Олар XVIIIғ. Ойшылдары Руссо, Дидро, Монтескье, Вольтер, кондрсе және басқалар еді. Руссо мен Дидро алғ. қоғамды алтын ғасырды, ал өркениетті табиғи заңдылықтардың бұрмалаған кезі деген баға берді. Басқа өлмесоф ағартушылар адамзаттық өткеніне, мәдениет пен ойдың үздіксіз прогресі ретінде қарады. Жан Антуген Кондарсе ( 1743-1794жж.) «Эскиз исторический картичны прогресса человеческого разума» (1794 ж.) деген еңбегінде «прогресс-шаруашылықтың жүйелі даму сатысы ақшыл-тан, балық аулаудан үйге қолға жануарларды үйрету, одан егіншілікке өту ... оның ойынша прогрестің қозғаушы күші адам ақылы мен ағартушылық еді».
Шатландия филосфы Адам Фергюсон (1723-1816жж.) «Опыт истории гражданского общества» (1768) қазіргі адамдар ағылшы қоғам белгілерін сақтаған дейді. Фергюсон тарихты 3-ке бөлді. Тағамның варварлық өркениет тағлық пен варварлық шегі аңшылық пен балық аулаудан егні мен мал шаруашылығына өту, жеке меншікті жүргізу дейді. өркниет жеке меншіктің заң түрінде орнығып, бекінуі деп сипаттайды. Ол адамдардың тарихи дамуының бірлігі мен оның кезеңдері материалистік белгісіне қарай бөлді. Шаруашылықтың формасы мен меншік формасының дамуы.
Неміс ғылымы Иоганн әкесі Форстер (1728-1798жж.) мен шоғырына айтылған ұлы Георгрф адамзат 3 сатыдан өтті олар: балалық немесе жабайылық тоғылық жайғдай, жастық шақ немесе варварлық жағдай жасы толған немесе «мәдени», «өнегелі» жағдай кезең.
XVIII ғ. соңында адамзат мәдениетінің бірыңғай және пргреситі дамуын белгілі болды.
ХІХ ғ. І жартысында АҚҚ тарға қызығушылық тез тоқтады. Француз буржуазиялық революциянан кейін буржуазия буржуазиялық қатынастарды тұрақтандыруға тырысты.
ХІХ ғ. Европа музейде қазба жұмыстары табылған алғашқыда адамдардың еңбек құрылғылары т.б. психикалды оларды жіктеу керек болды. Алғаш дат археологі К.Ю. Томсен (1778-1965жж.) алғашқы ескерткіштерді 3-топқа: тас, қола, темір ғасырлары деп бөлді.
Дай археологі Й.Я. Варсо (1821-1885жж.). Ол қола ғасырының жерлеу әдісінің бір бірінен ерекшелігіне көңіл аударды, жерлеу дәстүрі бойынша жаңа зеттеу әдісін ашты. Варсо Томсен схемасын бекітіп, одан әрі кеңейтті.
Швед ғылымы свен Нильсон (1838-1843 жж.) салыстыру әдісін қолданып және археологтардың, этнографиялық мәліметтерді салыстырып адамзат дамуындағы мәдени-тарихи кезеңдерін ұсынды. Сосы