Тері аурулары

Дерматология (грек. derma – тері және logos – ілім) – терінің анатомиясын, гистологиясын, физиологиясын, тері ауруларының себептерін, оларды анықтау, емдеу және алдын алу тәсілдерін зерттейтін медицинаның бір бөлімі.
Сондай-ақ, дерматология құрамына медицина микология да кіреді, ол адам мен жануарларға ауру жұқтыратын саңырауқұлақтарды және олар тудыратын ауру түрлерін анықтайды. Қазақстанда дерматология саласындағы ғылыми зерттеулер Қазақ КСР-і Денсаулық сақтау министрлігінің 1931 ж. Тері-венерология ғылыми-зерттеу институты мен 1934 ж. Қазақ медицина институтының (қазіргі Қазақ ұлттық медицина университеті) жанынан кең профилді дерматология-венерология кафедрасының ашылуымен байланысты дамыды. Емдеу жұмысында Қазақстанның минералды және радонды суы мен шипалы балшықтарын пайдалану, олардың теріге тигізетін әсері зерттеліп, тері ауруларын емдеу әдістері табылды (С.А.Поплавский, Р.Г.Акимочкина, т.б.).
Саңырауқұлақтар тудыратын аурулардың белгілерін, таралу жолдарын анықтап, оларды емдеу, алдын алу әдістерін белгіледі (О.Бердібаев, Г.Қарсыбекова, т.б.). Таз, ақтаңдақ ауруларынан болатын терідегі патогистологиялық өзгерістерге сипаттама берілді (Бердібаев). Тері зақымдалған кезде қан тамырлары мен жүйке жүйелерінде болатын өзгерістер, өнеркәсіпте қызмет істейтін жұмысшылардың экзема, нейродерматоз, түрлі ірің ауруларына шалдығу себептері, аурудың дамуы тәжірибе жүзінде анықталды (Р.Мақашева, А.И.Мартынова, т.б.). Тері физиологиясына, оның патологиялық морфологиясына арналған зерттеу жұмыстары аяқталды (К.А.Калантаевская). Стафилококкты дерматиттер, қызылжалпақ теміреткі, қабыршақты теміреткі ауруларының патогенезі мен белгілері зерттеліп, оларды емдеу әдістері табылды (М.Шәкіров, т.б.). Түрлі тері ауруларын шоғырландырылған күн сәулесімен және энергиясы аз лазер сәулесімен емдеудің тиімділігі дәлелденді (Э.И.Штейккель, В.В.Калугин).[1]
Тері аурулары

Қышыма қотыр (чесотка) терінің жұқпалы ауруы. Оны тарататын қоздырғыш қышыма қотыр кенесі. Ол адамның терісіне жұққан бойда, өзіне орын "қаза" бастайды. Ұрғашысы сол өзі "мекендеген" тұсқа жұмыртқа салады. Үш-төрт күннен кейін онысы құртқа (личинка) айналады.
Қалай жұғады?
Қышыма қотыры бар адаммен қарым-қатынас жасағанда, онымен төсек орынды, киім кешекті, орамалды сүлгіні, ысқыны (мочалка) т.б. заттарды бірге пайдаланғанда жұғады. Тиісті санитарлық тәртіп сақталмаса моншада, душта, жатақхана мен мейманханада да кышыма қотырға ұшырап қалуыңыз мүмкін.
Қайтіп байқалады?
Дененің кей тұсы бой бермей дуылдап кышиды, үстін түрлі түйіншектер, көпіршіктер, қанды қабыршақтар, тырнақ ізі басады. Мұндай жағдай аяқ-қолдың буын бүгілістерінен де, саусақ аралықтарынан да, тұла-бойдан да байқалады.
Не істеу керек?
Осындай белгі сезілді дегенше, уақыт оздырмай дәрігерге көріну керек. Қышыма қотырмен күресте дәрігерге уақытында көріну де, дер кезінде тыңғылықты емделу де, науқастың тұтынған заттарындағы паразиттің көзін жою да маңызды.
Сақтану шаралары
Қышыма қотырдан аман болудың басты жолы тазалық. Апта сайын суға түсіп, іш киімді жетісіне бір ауыстырып түру шарт. Әсіресе біреудің іш киімін, қолғабын киюден аулақ болыңыз.
Қышыма қотырға шалдыққан адам ауруханаға жатпай, үйде емделсе, оның төсек-орыны, тұтынатын заттары басқалардікіне араластырылмайды. Кірлеген іш киімдері бөлек калтаға салынады. Оларды 1-2% сода ертіндісі немесе кез-келген ұнтак сабын қосылған, сақылдап қайнап тұрған суда 10 минуттай қайнатып жуу керек. Дезинфекциялық заттар болған жағдайда олар дәрігер айтқан ертіндіге ғана салынады. Сырт киім тек үтіктеліп қана киіледі. Науқас жатқан бөлме 2 пайыздық сабын-сода ертіндісімен күн сайын сүртіледі. Ауру кісіге күтім жасап әйтпесе жатқан жерін жинап болғаннан кейін қол мұкият түрде сабындалып жуылады.
Моншаға, душқа түскенде легенді, орындық пен сөрелерді ыстық сумен ыждағаттап шаюды ұмытпаңыз. Басқаның ысқысын, сыпыртқысын (веник) пайдаланбаңыз.
Қышыма қотырдан дәрігерге уақыт оздырмай көрініп, жеке бастық және қоғамдық тазалық талаптарын сақтаған адамның тез айығатыны жадыңызда жүрсін.

Денсаулығын сактағысы келмейтін адам жоқ. Көп жағдайда бұл кісінің өзіне, денесін шынықтырып, саулығын қорғай білуіне байланысты. Дегенмен, балаға әке-шешеден берілетін, тұқым қуалайтын кеселдердің, бары да белгілі. Оларды туа біткен аурулар, — деп жатамыз. Сондай сырқаттардың "алдыңғы шептегілерінің" бірі — венералық індеттер, оның ішінде мерез (сифилис) бен соз (гонорея). Мұндай дерт біреуден біреуге негізінен жыныстық қатынас арқылы беріледі. Ерлі-зайыптылардың "серілік" құрып, бір-бірінің көзіне шөп салуы, кездейсоқ төсек ләззаты - кеселге тап болудың бірден-бір жолы. Мерезге де, созға да көбінесе мастар ұшырайды. Ондай кезде ұят-аят, адалдық деген мүлдем естен шығады.
МЕРЕЗ
Мерездің қоздырғышы — бозғылт спирохета (бледная спирохета). Әлгінде ескерткеніміздей, ол негізінен жыныстық қатынас арқылы жұғады. Алайда кейде басқа жағдайда да ұшырап қалуыңыз ғажап емес. Мәселен, мерезге шалдыққан кісімен сүйіскенде, бір ыдыс-аяқпен ас-су ішкенде, шылымының қалдығын тартқанда, т.б.
Ауру жұққанан кейін білінгенше арада 3-4 аптадай уақыт өтеді. Бұл мезгіл сырқаттың жасырын кезеңі, инкубациялық кезең деп аталады. Бірақ мерезге ұшыраған адам осы "жасырын кезеңнің" өзінде-ақ басқалар үшін қауіпті, оның ауруы өзгелерге жұға береді (мысалы, төсектес жұбына).
Қалай білінеді?
Алдымен дененің микроб енген тұсына кішкентай жара шығады. Бұл жараны "қатты шанкр" дейді. Осы қатты шанкрға таяу лимфа түйіндері ісініп, ұлғаяды. Мерездің бастапқы кезеңіне тән белгілер, міне, осы.
Сырқаттың екінші кезеңінде спирохета қан және лимфа түйіндері арқылы бүкіл тәнге жайылады. Науқастың денесін кызғылт дақ, түйін, ұсак ірінді жара басып кетеді. Бөрткендер бір жарым айдай уақыттан соң өзі-өзінен кетіп қалады. Бұл алайда аурудың айыққаны емес. Оларға бір жарым, үш айдан уақыт салып, бөрткен қайтадан қаптайды. 3-5 жылға дейін мерез осылай тиіп қашып, тиіп қашып жүре береді. Байқамаған, сақтанбаған жағдайда ауру басқаларға жұғады (науқас кісіден).
Қатері қандай?
Егер ауру адам емделмесе ішкі ағзаларына, жүйке жүйесіне зақым келеді. Ақыл-есінен айырылуы, соқыр болып қалуы. тіпті өліп кетуі де әбден ықтимал. Ең бастысы -мерез науқастың өзімен кетпей, сөз басында айтылғандай, оның тұқым - тұқиянына беріледі, ұрпағынан-ұрпағына жалғасады (емделмеген жағдайда).

Соз
Создың (гонорея) қатері де мерезден олқы соқпайды. Оны туғызатын қоздырғыш микробты - "гонококк" - дейді. Создың да таралатын басты жолы — жыныстық қатынас. Оның жасырын, инкубациялық кезеңі көбіне 2-4 күнге ғана созылады.
Кейбіреулер созды жеңіл-желпі сырқат көреді. Бұл мүлдем қате. Өйткені ол ерлердің үрпі безінің (предстательная железа), аталық, аналық бездердің қабынуына, несеп жолының тарылуына, бедеулікке соқтырады.
Белгілері
Түзге отырғанда несеп жолы қатты ауырады. жыныс мүшесінен жасыл-сарғыш түсті ірің ағады. Созды да, мерезді де тек осы салаға маманданған дәрігер ғана (врач-дерматовенеролог) анықтап, дұрыс емдей алады.
Өзіңізге-өзіңіз диагноз қойып, өз бетіңізбен емделуден аулақ болыңыз. Емделмеген немесе ем дұрыс қолданылмаған венералық сырқаттың опық жегізетінін есіңізден шығармаңыз!

Жазда жиі жұғатын тері аурулары
17.05.2011 09:40

Су жанында саңырауқұлақ көп

Бұл кезде саңырауқұлақ (грибок) жұқтырып алу қаупі артады. Өйткені жұрт жеңіл киінуге мәжбүр, тіпті дененің кейбір тұстарын ашық күйде қалдырады, суға жиі шомылады, күнге қыздырынады.

Негізінен күнге таңғы сағат 10-ға дейін немесе кешкі 5-тен кейін қыздырынған пайдалы. Бұл кезде күннің ультракүлгін сәулесінің күші азаяды. Ал қалағанынша қыздырына беретін адамдарда тері аурулары пайда болуы мүмкін. Егер адам саңырауқұлақ ауруына бейім болса (ағзасында оның титімдей ғана микробы ұйықтап жатқан болуы ықтимал), онда өте сақ жүргені дұрыс.

Саңырауқұлақ қоздырғышын жағажайдың құмынан да жұқтырып алуға болады. Жалпы, суға шомылуға барғанда арнайы аяқ киім, сланцы апарған дұрыс, саңырауқұлақ жұқтырып алмас үшін судан шыққанда оны киіп жүру керек. Шомылып болған соң аяқты, башпайлар арасы мен өкшені міндетті түрде құрғатып сүрткен жөн.

Дерматит деген қандай дерт?

Жазда адамды аңдитын тағы бір дерттің аты – дерматит.

Дерматитке ұшыраған адамның терісі қызарып, түлейді, онда пигменттік нүктелер көбейеді. Одан сақтану үшін әсіресе күнге күйдірінудегі ережелерді ұмытпай жүру керек. Теріге күннен қорғайтын крем жақса болады. Жағажайға барар алдында денеге ылғалдандыратын немесе витаминді көбейтетін, әсіресе құрамында гормондар көп крем жақпау керек. Теріге духи сеуіп, құрамында эфир майлары бар хош иісті ылғалды сорғыштарды жапсырған да зиян. (Кейбір әйелдер, тіпті ер-азаматтар да кейде осындай заттарды жиі қолданады). Мұның бәрі адамды дерматитке шалдықтыруы мүмкін.

Теміреткі жұқтырып алмаңыз

Жазда көбейетін тері ауруларының тағы бірі – теміреткі. Мұны да адамдар негізінен ашық су көздеріне шомылуға барғанда жұқтырып жатады. Ал одан сақтану жолдары мынадай: әрбір шомылып болған сайын душқа түсу, жақсылап шайыну керек. Әсіресе қолды ұқыптап жуған жөн. Құмда жалаң аяқ жүрмеуге тырысыңыз.

Ал теміреткіні адам алғашында аллергия деп қабылдауы мүмкін. Ол теріде қызарған, дөңгелек дақ сияқты пайда болады, қатты қышиды. Кейін әлгіндей дақтар көбейіп, бір-біріне қосылады, үлкейеді. Ол басқа да шығуы мүмкін. Мұндайда шаш түбінен сынғыш болады.

Теміреткіден өз бетінше емделген дұрыс емес, дәрігерге көрінген жөн.

Қотыр болып қалмаңыз

Атының өзі үркітетін бұл қолайсыз ауруды қотыр кенесі таратады, ол жиі, жақын араласқанда ауру адамнан сауға жұғады. Жалпы жұрт пайдалануындағы жерлерде тазалық сақталмаса да қотыр кенесіне жайлы жағдай қалыптасады.

Қотыр кенесі ағзаға түскеннен кейін эпидермитті зақымдайды. Дене қатты қышиды, ол әсіресе кешкі, түнгі мезгілде құтырып кетеді. Қотыр жұқтырған адам жедел түрде дәрігерге көрінген абзал. Өз бетінше емделуге болмайды, ол аурудың күшейіп кетуіне соқтыруы әбден мүмкін. Бұл екі арада оны өзгелерге жұқтыру қаупі де еселене түседі.

Қотырды тек маман дәрігерлер ғана емдей алатыны естеріңізде болсын.
– Біріншіден, тері-венерология институты біздің елімізге аса қажет. Ол жабылмауы тиіс. Қазір кейбір шенеуніктер мұндай институт бізге керек емес, тіпті облыстағы тері-венерология диспансерлерін де жауып, оның орнына әрбір аудандық емхананың ішінен бөлімдер ашу керек деген секілді мәселелер көтеріп жүр. Шынында да, шетелдік тәжірибеге қарасақ, өркениетті елдердің көбінде тері аурулары институты жоқтың қасы. Онда әрбір емхана, ауруханалардың ішінен бөлімшелер ашылып, науқастар сонда емделеді. Әлбетте, дамыған елдерге қарап, ұмтылғанымыз дұрыс, соларға қарап, бой түзегеніміз жақсы-ақ, дегенмен де оларда институт жоқ екен деп, біздегі жалғыз институт пен диспансерлерді жабуға әлі ертерек деп ойлаймын. Өйткені біздің елімізде тері ауруларының түрлері өте көп әрі науқастардың саны да жоғары деңгейде тұр. Оның үстіне біздің халықтың басым көбі шетелдердегідей өз денсаулығына жауапкершілікпен қарамайды. Ауруы асқынып, дендеп кеткенде барып дәрігерлерге келеді. Ал бұдан кейін ем-домның да шипалы қонуы өте қиын. Мен көптеген шет мемлекеттерде болдым. Онда жұртшылық денсаулығынан сәл сыр білінсе болды, дереу дәрігерге қаралады. Тіпті ауырмаса да, жиі-жиі тексеріліп тұрады. Оларда отбасылық дәрігерлерге дейін бар. Сондықтан аталмыш институт пен диспансерлерді жаппай тұрып, алдымен әрбір адамның өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауын үйретуіміз керек. Осы тұрғыда көптеген идеологиялық жұмыс атқарып, халық арасында үгіт-насихат жүргізуіміз қажет. Қазіргі кезде елімізде қабыршақты теміреткі (псориаз), қызыл жазық теміреткі, күлдіреуік (пузырчатка), экзема секілді тері ауруларымен ауыратын науқастар саны өте көп. Аталмыш аурулармен еліміздің әр аймағынан біздің институтта емделіп жатқандар басым. Тіпті жүйелі қызыл жегі (СКВ), шаш аурулары, атопиялық дерматит, ихтиоз, саңырауқұлақ (грибок), қотыр және жыныстық жолмен жұғатын аурулар — мерез (сифилис), соз (гонорея), хламидиоз, трихомониаз секілді ауруларға егде тартқан адамдар ғана емес, жастар да көп шалдығып отыр. Егер осы аурулардың барлығы елімізде азайып, халқымыз өз денсаулығына жауапкершілікпен қарап, уақтылы тексеріліп, осы салада айтарлықтай жетістіктерге жеткен болсақ, онда институт пен аймақтардағы диспансерлерді қысқартып, ауруханалардан бөлімшелер ашуға болар еді.
– Елбасымыз біздің алдымызға үлкен міндеттер қойды. Халқымыздың дені сау болып, өмір сүру жасын жоғарылату қажет деді. Осы негізде Салауатты Қазақстан бағдарламасы қолға алынды. Әрине, біз науқастарды қалай емдеу керектігін білеміз. Ол бойынша жұмыстар атқарылып та жатыр. Алайда елімізде аурудың алдын алу жолдары кемшін түсіп жатқан секілді. Сондықтан ең бірінші жастардың арасында түсіндірме жұмыстарын жүргізуіміз қажет. Олардың оқу орнына, жатақханаларына барып, үлкен аудиторияларда мынадай ауру түрлері асқынып барады, оның алдын алу жолдары былай деген секілді түрлі тренингтер өткізсек екен деймін. Әйтпесе 15-16 жастағы жасөспірімдеріміз де жыныстық аурулардың түр-түрін жұқтырып алып жатыр. Олар бұл аурулардың не екендігін де білмейді, білген күннің өзінде айтуға ұялады, дәрігерге қаралуға қымсынады. Менің тәжірибемде мұндай жағдайлар көп болды. Мәселен, бір жасөспірім мерез ауруын жұқтырып алып, оның қандай ауру екендігін білмеген. Ақыры шыдай алмаған бала әкесіне айтып, бірге біздің институтқа келді. Мерездің асқынып кеткендігі соншама, тіпті бір жерін іріңді жара басып, шіріп кетуге шақ қалған. Қарап тұрсаңыз, бұл – үлкен әлеуметтік мәселе. Сондықтан аурудың алдын алу жолдарын дәрігерлер жастарға барынша түсіндіруі керек. Кейбіреулер интернет бар ғой деп жатады. Бірақ интернетте аурудан айығудың жолдары нақты әрі толық жазылмаған. Тек жалпылама ғана айтылады. Оны біреулер көріп алып, сол бойынша өздері емделуге тырысады. Ол мүлдем дұрыс емес. Онымен қоса біздің жұмысымызға емшілер де көп кедергі келтіруде. Себебі тері ауруымен ауыратындар бірінші дәрігерге емес, емшілерге қаралып жатады. Осылайша, ауруын асқындырып барып, дәрігерге келеді. Кейде ауруын емдеп жазғанның өзінде науқас күтінбегендіктен, көп уақыт өтпей институтқа қайта келеді. Егер күтінбесе, онда емдегеннен не пайда?! Науқас емделіп, тәуір болған соң, майлы тамақ жемей, диета ұстап, уақтылы дәрісін қабылдап, ішімдік ішпей, темекі тартпай, түрлі стрестерге ұрынбай, күтініп жүрсе, ол ауру да азаяды, жойылады.

– Қазір елімізде ақтаңдақ дерті асқынып барады. Алайда алапесті емдеу өте қиын көрінеді. Ол неден пайда болады және одан толық айығу үшін не істеу керек?

– Шынында да, елімізде алапес ауруы көбейіп жатыр. Оған түрлі факторлар әсер етуде. Қазіргі таңда витилигоны (алапесті) емдейтін қондырғы Оңтүстік Қазақстан облыстық тері-венерология диспансеріне қойылды. Германиядан әкелінген бұл аппарат ультракүлгін кабина деп аталады. Әзірге ол – Қазақстан бойынша жалғыз қондырғы. Онда менің шәкіртім Әлия Қасымханова науқастарды емдеу үстінде. Ол – аталмыш ауруды жан-жақты зерттеген және әлгі аппаратты жақсы меңгерген білікті дәрігер. Аппараттың ауруды емдеудегі нәтижесі қазірше жаман емес. Мен сізге айтайын, адамның ішкі органдары дұрыс жұмыс істемей, тері таза болмайды. Мәселен, біреудің денесінде дақ пайда болса, оны біз түбегейлі зерттейміз. Ондай жағдайда міндетті түрде асқазан, ішек, ұлтабар, өт, бауырын тексеруге терапевтке жібереміз. Аурудың ішкі себебін таппай жатып, дақты кетіру мүмкін емес. Тіпті кетірген күннің өзінде ішкі құрылыстары дұрыс жұмыс істемесе, ол бәрібір қайтадан шығады. Сондықтан оның ішкі себебін анықтау қажет. Қарапайым мысал, осыдан біраз бұрын маған беделді бір мемлекеттік қызметкер келді. Бетін безеу басып кеткен. Кейін мен оны ішкі құрылысын тексерту үшін терапевтке жібердім. Айтқандай-ақ, ол кісінің асқазанында жара бар болып шықты. Яғни ол бет терісінен белгі берген. Асқазанын толық емдеген соң, біз ол кісіні зертханаға жіберіп, анализ қорытындысын алдық. Сол бойынша ем қолдандық. Біраз уақыт өткен соң әлгі кісі маған келді. Алғашында танымай қалдым, беті тап-таза, бірде-бір безеу жоқ. Сондықтан әрбір тері ауруының ішкі себебін анықтап, кешенді түрде ем жүргізуіміз қажет. Бірақ кейде кейбір науқастар бізді дұрыс түсінбей, менің ішкі құрылысым ауырып тұрған жоқ, терімдегі ауруды жазып бер деп аттандап тұрып алады. Алайда ішкі құрылыс дұрыс жұмыс істемей, емнің шипалы қонуы екіталай. Сондықтан витилигоны емдеу үшін де тек қана жаңа аппарат жақсы нәтиже бермейді. Ол үшін кешенді түрде ем қажет. Сондай-ақ әрбір науқас бұл жазылмайтын ауру деп, пессимизмге салына бермей, мен осыдан жазылып шығамын деп іштей сеніп, барынша талпынатын болса, ол міндетті түрде ауруынан айығады.

– Жаз мезгілінде суға көп түсіп, жағажайда құмға көмілгеннен адамға саңырауқұлақ (грибок) жұғады деген әңгімелер бар. Осы рас па? Одан сақтану үшін не істеу керек?

– Өте дұрыс сұрақ. Шынында да, қазір жаз мезгілінде саңырауқұлақ аурулары дендеп барады. Оны кез келген адам жұқтыруы мүмкін. Ол қай жерден жұғады? Әсіресе бассейндер, таза емес жасанды көлдер, сауна, моншалардан жұғады. Сондықтан суға шомылуға барғанда міндетті түрде арнайы жеңіл аяқкиімді (сланцы) өзіңізбен бірге алып алғаныңыз жөн. Сонымен қатар суға шомылып болғаннан кейін аяқты, башпайлар арасы мен өкшені құрғатып сүрткен дұрыс. Кейде моншаға барғанда мына сланцыды киіңіз деп ұсынып жатады. Ол дұрыс емес. Саңырауқұлақ осындайдан жұғады. Сөз орайы келгенде айта кетейін, жалпы тері ауруларының жұғу себептері ішкі және сыртқы факторларға байланысты болады. Зат алмасуының бұзылуынан, терінің инфекцияға қарсы тұру қабілеті төмендегендіктен, дұрыс тамақтанбаудан, дәрумендер мен микроэлементтердің ағзада жетіспеушілігінен, экологияның нашарлауынан, әлеуметтік-экономикалық жағдайлардан, психикалық-эмоционалдық әсерден орталық жүйке жүйесінің қызметі бұзылуы нәтижесінде экзема, есекжем, қышыма, нейродермит сияқты тері аурулары пайда болады.

– Кейде венерологиялық ауру жұқтырғандар өз бетінше емделіп жатады. Бұл келешекте қаншалықты қауіпті болуы мүмкін? Венералық індеттер – мерез (сифилис) бен соз (гонорея) тұқым қуалайды деген рас па?

– Бұлар – жыныстық жолмен жұғатын аурулар. Мерез тұқым қуаламайды. Бірақ туабітті мерез ауруы бар сәби болып туылуы мүмкін. Ол қайдан пайда болады? Егер анасы мерезбен ауырғанда дұрыс емделмесе, ол балаға да беріледі. Кейде біреулер бұл аурудан айығу үшін дәріханаға барып, өздігімен емделгісі келеді. Алайда ол сол аурудан толық жазылғанын білмейді. Іште инфекциялар қалып қоюы мүмкін. Сондықтан қандай жағдай болсын, дәрігерге барып қаралғаны дұрыс. Әйел адамның екі қабат болғанда ертерек дәрігерлік есепке тұрып, жан-жақты ем қабылдағаны жөн. Өкініштісі сол, ауру жұққаннан кейін білінгенше арада үш-төрт аптадай уақыт өтеді. Бұл мезгіл сырқаттың жасырын кезеңі, инкубациялық кезең деп аталады. Бірақ мерезге ұшыраған адам жасырын кезеңнің өзінде-ақ басқалар үшін қауіпті, оның ауруы өзгелерге жұға береді. Егер ауру адам емделмесе, ішкі ағзаларына, жүйке жүйесіне зақым келеді. Ақыл-есінен айырылуы, соқыр болып қалуы, тіпті өліп кетуі әбден ықтимал. Сол секілді соз ауруы да мерезден олқы соқпайды. Ол аталық, аналық бездердің қабынуына, несеп жолының тарылуына, бедеулікке соқтырады. Оны тек дерматовенеролог дәрігер ғана анықтап, дұрыс емдей алады.

– Жолап кетсең, жұғатын тері ауруларының бірі – қышыма. Қышыма қайдан пайда болады? Одан сақтанудың жолдары бар ма?

– Қышыма қотыр (чесотка) – терінің жұқпалы ауруы. Оны тарататын қоздырғыш – қышыма қотыр кенесі. Ол адамның терісіне жұққан бойда өзіне орын қаза бастайды. Ұрғашысы сол өзі мекендеген тұсқа жұмыртқа салады. Үш-төрт күннен кейін онысы құртқа (личинкаға) айналады. Қышыма қотыры бар адаммен қарым-қатынас жасағанда, онымен төсек-орынды, киім-кешекті, орамалды, сүлгіні, ысқыны (мочалка) т.б. заттарды бірге пайдаланғанда жұғады. Тиісті санитарлық тәртіп сақталмаса, моншада, душта, жатақхана мен мейманханада да қышыма қотырға ұшырап қалуыңыз мүмкін. Қышыманың алғашқы белгілері: дененің кей тұсы бой бермей дуылдап кышиды, үстін түрлі түйіншектер, көпіршіктер, қанды қабыршақтар, тырнақ ізі басады. Мұндай жағдай аяқ-қолдың буын бүгілістерінен де, саусақ аралықтарынан да, тұла-бойдан да байқалады. Осындай белгі сезілді дегенше, уақыт оздырмай дәрігерге көріну керек. Қышыма қотырмен күресте дәрігерге уақытында көріну де, дер кезінде тыңғылықты емделу де, науқастың тұтынған заттарындағы паразиттің көзін жою да маңызды. Одан сақтанудың ең басты жолы — тазалық. Апта сайын суға түсіп, ішкиімді жетісіне бір ауыстырып тұру шарт. Әсіресе біреудің ішкиімін, қолғабын киюден аулақ болған жөн. Қышыма қотырға шалдыққан адам ауруханаға жатпай, үйде емделсе, оның төсек-орны, тұтынатын заттары басқалардікіне араластырылмайды. Кірлеген ішкиімдері бөлек қалтаға салынады. Оларды кез келген ұнтақ сабын қосылған, сақылдап қайнап тұрған суда 10 минуттай қайнатып жуу керек. Дезинфекциялық заттар болған жағдайда олар дәрігер айтқан ерітіндіге ғана салынады. Сырткиім тек үтіктеліп қана киіледі. Моншаға, душқа түскенде тазикті, орындық пен сөрелерді ыстық сумен ыждағаттап шайған дұрыс. Басқа біреудің жеңіл аяқкиімі (сланцы) мен сыпыртқысын пайдаланбаған жөн.

– Елімізде дәрігерлер жетіспеушілігі жиі сөз болады. Оның ішінде дерматолог мамандар да бар ма?

– Бізде дерматолог мамандар жеткілікті-ақ. Бірақ олардың көбі сән салондарына косметолог болып кетіп жатыр. Бір жағынан, бұл дұрыс та. Бұрын елімізде дермато-стоматолог, дермато-онколог, дермато-косметолог, дермато-фтизиатр, дермато-венеролог мамандар болушы еді. Қазір бұл сала мамандары мейлінше азайып кетті. Сондықтан осындай қосымша мамандықтарды көбейту керек секілді.

– Тиімді жұмыс атқару үшін озық үлгідегі медициналық қондырғылардың маңыздылығы ерекше екені белгілі. Осы орайда институтты медициналық құралдармен жабдықтау мәселесі шешімін тапқан ба?

– Біздің институт қолданбалы ғана емес, фундаменталды зерттеулер жүргізуге арналған қазіргі заманға сай қондырғылармен жабдықталған. Оның ішінде люминисцентті микроскоп, ағымды цитофлюориметр, сұйық газды хроматограф, хроматографияға арналған коллекторы бар колонка (БЕКМАН), денситометр, электролиттер анализаторы, гемостаз анализаторы (Минила б701), плазмоферез, гидроколонтерапия аппараттары бар. Аталған қондырғылардың барлығының өзіндік атқарар қызметтері ерекше. Мұның барлығы тері ауруларын емдеуге арналған. Сондай-ақ қабыршақты теміреткіні емдеуде таптырмас құрал — ультракүлгін сәулелі Вальдман кабинасы бар. Бұл – Қазақстанда жалғыз қондырғы. Жалпы, біз тері ауруларын емдеудің үш тәсілін қолданамыз. Біріншісі – жалпы емдеу. Екіншісі – жергілікті емдеу. Үшіншісі – физикалық әдіспен емдеу. Жалпы емдеуге жүйке жүйесiне әсер ететiн дәрiлер, гормонды дәрiлер, дәрумендер, антибиотиктер, гистаминге қарсы дәрiлер, диеталық ем жатады. Ал жергiлiктi емде ерiтiндiлер, опалар, пасталар, қоймалжындар, майлар қолданылады. Терiге жағатын дәрiлердi олардың әсерiне қарай бiрнеше топқа бөледi: қабынуға қарсы, ауру белгiсiн жоятын, кератолитикалық, қышуға қарсы, күйдiретiн, дезинфекциялық, паразиттерге қарсы, фунгицидтік. Физикалық әдiспен емдеуде жоғарыда айтқан Вальдман кабинасын пайдаланамыз. Псориатикалық артропатия емiнде магниттік ем қолданылады. Ал қабынуды ыдыратуда, қышуды азайтуда, дәрi-дәрмектердiң сiңуiн күшейтуде ультрадыбыс қондырғысы қажет болады. Алопеция емiнде сұйық азот, дарсонваль, ультракүлгiн сәулесiмен емдеу схема бойынша (ПУВА), оптикалық квантты генератор (лазер) қолданылады.