Ресейдің қол астындағы қазақтарға жүргізген саясаты

Хронологиялық уақыты
Шығу себебі
Мақсаты
Сипаты
Басшысы
Сырым Датұлы бастаған ұлт азаттық көтеріліс
1753—1802 жж
Шекара шебінің ішкі жағына уақытша өткен қазақтарға қойылатын талаптар тым қатайтыла түсті.
тарапынан бұрынғысынша дала төсіндегі әскери іздестірулер тоқтатылмады.
Нұралы ханның және оның төңірегіндегілердің беделі жыл өткен сайын төмендей берді.
Ғасырлар бойы қалыптасқан жерді пайдалану жүйесін қалпына келтіру, Орал казак әскерлерінің қазақ жерлерін басып алуын тоқтату, Кіші жүз Нұралы хан оның сарайындағы ақсүйектердің озбырлығына шек қою.

патшалық Ресейдің орталық саясатына қарсы болған көтеріліс.
Сырым Датұлы
Барысы
Нәтиежиесі
Маңызы
Салдары

Отаршылдық үкімет жойып жіберген хандық билікті қалпына келтіру әрекеті
байқалды.
Жеңіліске ұшырауының негізгі себебі — ұйымшылдықтың болмауы, нақты мақсатсыз, стихиялы өтуден еді.Сұлтандармен жең ұшынан жалғасқан билер мен старшындардың сатқындығы, көтеріліс басшыларының, , Сырым Датұлының толқуы, күрестің ақырына дейін тұрақты болмауы

Көтерілістің ішкі қайшылығы, әлсіз жақтарына қарамастан, оның ұлт-азаттық сипаты әрі прогрестік маңызы болды.
Көтеріліс 14 жылга созылды. Бұл қазақ халқының тарихындағы маңызды оқиға еді. Сондай-ақ хан өкіметінің үстемдігін біржолата жоюға ықпалын тигізді.

Хронологиялық уақыты
Шығу себебі
Мақсаты
Сипаты
Басшысы
Қазақстандағы 1836-1838 жылдардағы халық-азаттық көтеріліс
1836-1838 жылдар
- Ақшалай салықтың өсуі,салық түрінің көбеюі.
- Жер мәселесі
- Жәңгір ханның әділетсіздігі мен рақымсыздығы.
- Ресейдің қол астындағы қазақтарға жүргізген саясаты.
- Хан озбырлығына шек қою.
- Шаруалар жағдайын жақсарту.
- Жер мәселесіндегі патша үкіметінің отаршылдық саясатын өзгерту.
- Әскери бекіністердің салынуын тоқтату.
Халық-азаттық көтеріліс

Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы
Барысы
Нәтиежиесі
Маңызы
Салдары

1.1833-1836 жылдар көтерілістің алғышарттарының қалыптасуы.

2.1837 ж. басы мен аяғы көтерілістің етек алуы,патша жазалаушы әскерімен қақтығыстар.

3.1837 ж. желтоқсан айынан 1838 ж.шілде айына дейін көтерілісшілер күшінің әлсіреуі,жеңілу кезеңі.
жеңіліске ұшырауының негізгі себептері мынада еді: ең алдымен, қозғалыс алдын ала мұқият ұйымдастырылмады, оның айқын бағдарламасы болмады, көтеріліс жергілікті шашыраңқы сипат алды.Жәңгір хан көтерілісшілердің кейбір талаптарын орындауға мәжбүр болды. Атап айтқанда, халықтан жиналатын алым-салық көлемін едәуір жеңілдетті. Патша үкіметіне наразылық білдірген старшындардың пікірімен санасу керектігін түсінді

- ХIХ ғасырдың 30 жылдарындағы ірі әлеуметтік ұлт – азаттық қозғалыс.
- Отаршылдыққа қарсы бағытталды.
- салық мөлшеріне шек қойылды.
- патша үкіметі қазақ старшындарымен санасатын болды.
- әртүрлі халықтардың қанаушыларға қарсы бірігіп күресуінің негізі қалады.
- Ішкі Ордадағы хандық биліктің әлсірегендігін дәлелдеді.

Хронологиялық уақыты
Шығу себебі
Мақсаты
Сипаты
Басшысы
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс
1837-1847 ж
Ресей империясының қазақ даласындағы хандық билікті жоюы, шекаралық аймақтарда жаңа бекіністерді салып, қазақ жерлерін күштеп тартып алуды одан әрі жалғастыруы, қазақ қоғамында әлеуметтік қатынастардың шиеленісуі

Абылай хан тұсындағы қазақ хандығының территориялық тұтастығын қалпына келтіру, Ресейдің құрамына кірмеген қазақ жерлерінің тәуелсіздігін сақтап қалу

Қазақ жерін әскери отарлаудан, яғни Ресей бодандығынан, Қоқан бектерінің озбырлығынан құтқаруға бағытталған азаттық жолындағы күрес болды.

Кенесары Қасымұлы
Барысы
Нәтиежиесі
Маңызы
Салдары

1837ж, қараша: Петропавл қаласынан шыққан Ақтау бекінісі казактарына алғаш рет шабуыл жасады.
1838ж, 26 мамырда: Кенесары сарбаздары Ақмола бекінісіне шабуыл жасап, өртеп жіберді.
1838ж, күзінен: Қозғалыс Кіші жүзді шарпып, оған би Жоламан Тіленшіұлы қосылды..
жеңілуінің негізгі себептері мыналар: қазақ халқының бір тудың астына біріге алмауы, кейбір ру басыларының өз бетінше билік жүргізуге ұмтылуы және де кейбір қазақ билеуші топ өкілдерінің патшалық Ресейді жақтауы, Кенесарының Ресей, Қоқан, Бұхар хандықтарымен күресте күштің тең болмауы.

: Халықтың ұлттық сана - сезімінің өскендігін дәлелдеді.
Кенесарының және оның жақын серіктерінің көзін жоюға қатысқан қырғыз манаптарының бәрі де патша үкіметінің наградаларымен марапатталды.

Хронологиялық уақыты
Шығу себебі
Мақсаты
Сипаты
Басшысы

Жанқожа Нұрмұхамедұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс
XIX ғасырдың екінші жартысы
1817 жылдан бастап салына бастаған бекіністерінен әркез жасақтар шығарып, бейбіт елді шауып, алым-салық жинап тұрды
Хиуа, Қоқан хандықтарының езгісін тоқтату және Ресейотаршылдықты тоқтату
ұлт-азаттық көтеріліс
Жанқожа Нұрмұхамедұлы
Барысы
Нәтиежиесі
Маңызы
Салдары

1838 жылы Кенесары сарбаздарымен бірге Созақ қамалын қамауға қатынасқан болатын. 1842 жылдың күзінде -Хиуаның ірі бекінісі Бесқаланы қиратып, қала коменданты Бабажанды өлтірді. 1843 жылы --жасақтары Қуандария бойындағы хиуалықтар тұрғызған қамалды талқандады, ал 1845 жылы осы қамалды қайтадан қалпына келтіру үшін жіберілген екі мың хиуа шоғырларын талқандап жеңді. 1853 жылы орыс әскерлері Ақмешітті басып алып, жаңадан Сырдария әскери желісі пайда болды.

Жеңілуінің басты себебі, оның жете ұйымдаспағаны және ол кезде күшті қаруланған патша әскерлеріне, ешқандай зеңбірегі, ататын мылтығы да жоқ, қазақ жасақтарының қарсы тұруы мүмкін емес еді.
Бұл соғыста қазақтар мен орыс әскерлерінің арасында достықтың алғашқы көрінісі байқалғандай болды. Сондықтан да қазақтар Сыр бойына келген орыс әскерлері мен қоныс аударушыларды шын достық пейілмен қарсы алды.
патша өкіметінің отарлау саясатына қарсы халық-азаттық қозғалыс .
Көтерілістен кейін Жанқожаның өзі халықтан бөлініп, тек бидің қызметін атқарды, кейін оны жаулары опасыздықпен өлтірді.

Хронологиялық уақыты
Шығу себебі
Мақсаты
Сипаты
Басшысы
1916 жылғы Қазақстандағы ұлт-азаттық көтеріліс
1916 ж. шілде айының бас кезі -
Жердің тартып алынуы (қоныстандыру саясаты);
Салықтар мен алымдардың кобеюі, Еңбекшілерді үстем феодал-байлар тобының қанауының күшеюі; Ұлттық араздықтың өршітілуі;
Соғысқа байланысты бұқара жағдайының күрт нашарлауы; Сібірдің 19-дан 43-жасқа дейінгі ер-азаматтарын шақыру жөніндегі жарлығы
Қазақ халқының ұлттық және саяси тәуелсіздігін көздеді.
отарлауға және империалистік саясатқа қарсы көтеріліс
А.Иманов, Ә.Жангелдин, Т.Бокин, Б.Әшекеев, Ө.Саурықов, Ж.Мәмбетов
Барысы
Нәтиежиесі
Маңызы
Салдары

1. Феодалдық басшы топтар және жергілікті әкімшілік жарлықты қолдады.
2. Революцияшыл топ өкілдері қара жұмысқа барудан бас тартып, халықты көтеріліске шақырды.
3. Либералдық-демократиялық зиялылар — Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов патша үкіметімен келісімпаздық (компромистік) бағыт ұстанды
жеңілуінің себептері:
Көтеріліс бытыраңқы болды.Көтерілістің ұйымдастырылуы мен басқарылуы дұрыс жүргізілмеді.Әскери қарудың жеткіліксіздігі. Патша үкіметі жергілікті жердегі руаралық, ұлтаралық діни тартыстар мен қайшылықтарды шебер пайдаланды. Күнібұрын белгіленген жоспардың болмады. Ұлттық зиялылар арасында бірлік болмады.

1. Қазақ халкының революциялық таптық санасы өсті.
2. Қазақстан халықтары ұлттық мүдделерінің ортақтығын ұғынды.
3. Қозғалыс барасында өкімет құрылымы, қарулы күштер, басқару аппараты құрылды.
4. Россия империясындағы азаттық күрестің шырқау шыңы болды.
5. Қазақ халқының отарлау саясатына қарсы күресе алатын күш екенін көрсетті.

-3 мың адам жауапқа тартылды оның 201-і өлім жазасына кесілді.
-161-і каторгаға айналды.
-Жүздеген ауылдар тоналып, өртелді, жазықсыз адамдар атылды.