Көлденең түрде бухгалтерлік баланс

Бухгалтерлік баланстың сипаттамасы.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік баланс атқарады.
Бухгалтерлік баланс – қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорын мүлкінің құрамы мен құрылымын, ағымдағы активтердің айналымдылығы мен өтімділігін, меншікті капитал мен міндеттеменің қолда барын, дебиторлық және кредиторлық борыштың динамикасы мен жағдайын және кәсіпорынның несие қабілеттілігі мен төлеу қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда ақпараттың ең қажетті түрі болып табылады. Баланс – есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады. Көп жағдайда қаржылық жағдайды талдауды баланстық талдау деп атайды
Баланс бухгалтерлік есептің Бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп берудегі негізгі анықтаулар № 2 стандартымен анықталады. Ол активтердің, меншікті капитал және міндеттемелердің мәнін анықтайды, сондай ақ қаржылық есеп беруде анықтауға жататын ақпараттарға деген талаптардан тұрады. Баланста ұзақ мерзімді және ағымдағы міндеттемелердің жиынтық сомасы анықталады. Баланста ағымдағы активтер мен міндеттемелерді және олардың жиынтық сомасын анықтау, қаржылық есепті пайдаланушыларды кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда және дәлелді басқарушылық шешімдер қабылдауда қажет болатын ақпараттармен қамтамасыз етеді.
Баланс активі мен пассивін құру принциптері бұрынғы қалпында қалып отыр, яғни активтер олардың өтімділік деңгейіне байланысты, өтімділігі төмен активтерден өтімділігі жоғары активтерге қарай, пассивтер принцип бойынша төлем мерзімінің жеделдік деңгейіне байланысты мерзімінің жеделдігі азынан көбіне қарай.
Көлденең түрде бухгалтерлік баланс:
1. Активтер
2. Меншікті капитал және міндеттемелер болып бөлінеді.
Активтер бұл өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен бақыланатын және болашақта кәсіпорынға экономикалық табыс әкелетін ресурс.
Меншікті капитал бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп тастағаннан кейінгі активтері.
Міндеттемелер бұл тұлғаның белгілі бір әрекетті басқа бір тұлғаның пайдасына жасайтын міндеті мүлікті беру, жұмыс атқару, ақша төлеу және басқалар немесе белгілі бір іс әрекеттен бас тарту, ал несие берушінің қарыз адамнан өзінің міндетін орындауын талап етуге құқығы бар.

Тікелей түрде құрастырылған баланс бес бөлімнен тұрады:
1. ұзақ мерзімді активтер;
2. ағымдағы активтер;
3. меншікті капитал;
4. ұзақ мерзімді міндеттемелер;
5. ағымдағы міндеттемелер.
Ұзақ мерзімді активтерге негізгі құралдар, материалдық емес активтер, инвестициялар, дебиторлық борыш жатады.
Ағымдағы активтерге тауарлы материалдық қорлар, ақша қаражаттары, қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар, алынған вексельдер жатады.
Меншікті капиталға жарғылық капитал, дивиденттер, резервтік капитал, бөлінбеген табыс жатады.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерге қайтарылуы қамтамасыз етілген несиелер, қайтарылуы қамтамасыз етілмеген несиелер, кейінге қалдырылған салықтар және т.б. жатады.
Ал ағымдағы міндеттемелерге кредиторлық борыш, қысқа мерзімді несиелер және алдағы кезең кірістері, төленуге берілген шығындар, басқадай несиелік борыштар және т.б. жатады.