Блок Сүтқоректілердің систематикасына шолу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 деңгейлі СМЖ құжаты
ПОӘК
УМКД 042-18-22.1.6101-2015
ПОӘК
Орман аңдары мен құстарының биологиясы пәнінің оқытушыға арналған бағдарламасы
№ басылым

ПӘННІҢ ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ (ПОӘК)

“Орман аңдары мен құстарының биологиясы”

5В080700 - “ Орман ресурстары және орман шаруашылығы ” мамандығына арналған

ПӘННІҢ ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН
БАҒДАРЛАМАСЫ

Семей
2015
Алғы сөз
I. Құрастырған
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен кафедрасының профессор м.а. қызметін атқарушы Тугамбаева Салима Манатовна _____________________20 ж.

2. Талқыланды:

2.1. Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен кафедрасының мәжілісінде
Хаттама _____ _________20 жыл, №

Кафедра меңгерушісі ______________ Б. Ахметова

2.2. Аграрлық факультетінің оқу-әдістемелік бюро мәжілісінде
Хаттама ______________ 20 жыл, №
Төраға _________________ Г.Джаманова

3. БЕКІТІЛДІ

Университеттің оқу-әдістемелік кеңес мәжілісінде қаралды және баспаға ұсынылды
Хаттама __________________20 жыл, №

ОӘК төрайымы_____________Г. Искакова

4. БІРІНШІ РЕТ ЕҢГІЗІЛГЕН

Мазмұны

1.
Қолданылу саласы

2.
Нормативтік сілтемелер

3.
Жалпы ережелер

4.
Оқу пәнінің мазмұны (модульдер)

5.
Студенттердің өздік жұмыстары үшін тақырыптардың тізімі

6.
Пәннің оқу - әдістемелік картасы

7.
Оқу - әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы

8.
Әдебиеттер

1.ҚОЛДАНЫЛУ САЛАСЫ

“Орман аңдары мен құстарының биологиясы ” пәнінің оқытушыларға арналған оқу жұмыс бағдарламасы 5В080300 “ Аңшылықтану және аң шаруашылығы ” мамандықтарының студенттеріне арналған оқу-әдістемелік кешеннің құрамына кіреді. Ол студенттерді курстың мазмұнымен, актуальдылығымен, курс саясатымен, студенттер оқу процесінде игеретін тәжірибелер мен машықтардың тақырыптарымен таныстырады.

2. НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
“Орман аңдары мен құстарының биологиясы” ПОӘК келесі құжаттардың ұсынымдарымен және талаптарына сәйкес берілген пән бойынша оқу барысын ұйымдастыру тәртібін белгілейді және жасайды:
-5В080700 Орман ресурстары және орман шаруашылығы, мамандықтарының элективті пәндердін каталогы;
- Орман ресурстары және орман шаруашылығы пәннің оқу бағдарламасы 18.09.2013ж., № 1 университетін оқу- әдістеме секция хаттамасымен бекітілген;
-Шәкәрім атындағы Семей мемлекетік университетінің ПОӘК стандарты УСТ 042-СГУ-4-2013;
-документациялық кұжаттар 042-1.01-2013 Құжаттандыру процедурасы Пәннің оқу- әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны

3. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

3.1.Пәннің қысқаша мазмұны:
Орман аңдары мен құстарының биологиясы – орман мақұлықтарын (фауна-белгілі территорияда мекендейтін, қандай болса да бір жіктеу тобына жататын жануарлар) теориялық дәлелдеу, оны қорғау, тиімді қолдану және өсіру практикалық іс-шараларын әзірлеу туралы ғылым. Ол орман құстарын қарап, орман сүтқоректілерін, олардың орман шаруашылығындағы маңызын, әрі ауланатын жануарларды және аң аулау шаруашылығын жүргізу тәсілдерін зерттейді.
Пән биологиялық білім жүйесінде басқа пәндермен (омыртқалы және омыртқасыздар зоологиясы, цитология және гистология, биохимия, адам және жануарлар физиологиясы, микробиология және вирусология, басқалар) бірге маңызды орын алып, биология ілімі мен практикасын құратын негіз болады да, көптеген орман шаруашылығы ісі профильдік пәндерімен: ботаника, дендрология (ағаш текті өсімдіктерді тексеретін), орман шаруашылығы, орман пирологиясы, орман өсіруді жоспарлау, орман таксациясымен (ағаш егу көлемін анықтау) тығыз байланысты.

3.2. Пәнді оқытудың мақсаты:
Орман шаруашылығы туралы түсінікті айқындап, орман аңдары мен құстарының түрлі түрлерін табиғат ортасында анықтау дағдысына ие ету және меңгерген білімін ауланатын жануарларды тиімді пайдаланудың биологиялық негізін әзірлеу.

3.3. Пәнді оқытудың негізгі міндеті: орман омыртқалылары биологиясының теориялық негізін; олардың орманда, орман қоры аумағында мекендейтін, келген және онымен бірге аңдармен құстар түрлері құрамын; орман ортасында жануарлар мен құрамдас бөлігінің өзара әсерін; орман қорында шаруашылықты жобалағанда кездесетін шығынды бағалау әдісін; аңшылық шаруашылығын және дәстүрлі табиғатты пайдаланудың орман заңдар жиынтығы негізін; жабайы аңдармен орманда кездескендегі қауіпсіздік мінез-құлық негізін зерделеу; орман ортасын мекендейтін омыртқалылардың басты түрлерін айқындау үшін практикалық әдетін (дағды); аңдар мен құстар мекендейтін орындарын бағалау әдетін; аң ауланатын жер бөліктерін түгендеу және ретке келтіру, жабайы хайуандар санын реттеу үшін орман шаруашылығында іс-шараларды жобалау әдетін меңгеріп алу. Қазіргі биологияның міндеттері өте ауқымды және маңызды.

3.4. Оқып-білудің нәтижелері
Пәнді оқып-білудің нәтижесінде білім алушы міндетті:
-білуге: орман омыртқалыларының биологиясының теориялық негіздерін, олардың түрлік құрамын, оның ішінде орманда тіршілік ететін аңдар мен құстардың биологиясын;
-игеруге: орман қорының территориясында кәіпорындардың салудың аңшылық шаруашылығына тигізер залалын бағалау әдістерін;
-меңгеруге: орманның құрамдастары мен жануарлары арасындағы өзара байланысты меңгеру;
-істей алуға: жабайы жануарлардың сан мөлшерінің реттелуі үшін орман шаруашылығында шаралар жоспарлай алады;
-түсінуге: аңшылық шаруашлығын және дәстүрлі табиғатты қорғауды жүргізу үшін орманның заңдар негіздерін түсіну;
-иемденуге: орманда тіршілік етуші басты омыртқалыларды тануға дағдылануға;
3.5.Курстың пререквизиттері: жоқ
3.6 Курстың постреквизиттері: орман шаруашылығы
3.7.Оқу жоспарының көшірмесі

1 кесте
Курс
Сем
естр
Кре
дит
Дәріс (сағат)
ТС (сағат)
ОБСӨЖ (сағат)
СӨЖ (сағат)
Барлығы (сағат)
Қорытынды бақылаудың түрі
2
3
3
15
30
22,5
67,5
135
емтихан

4. ОҚУ ПӘНІНІҢ МАЗМҰНЫ (МОДУЛЬДЕР)
2 кесте
Тақырыптар атауы
Сағат саны
1
2
Дәрістер
1 Модуль Орнитология.
1 Блок Кіріспе.
Кіріспе.
1
Блок 2 Орман орнитологиясы.
Орман орнитологиясы.
1
Құстардың физиологиялық және экологиялық ерекшеліктері.
1
Құстардың экологиялық топтары.
1
Құстардың тіршілік циклдері.
1
Құстардың практикалық маңызы және оларды қорғау.
1
Құстар класының жүйелеуіне (систематика) шолу.
1
2 Модуль Териология
1 Блок Орман териологиясы.
Орман тіршілігіндегі сүтқоректілердің практикалық маңызы.
1
Сүтқоректілерге экологиялық шолу және тіршілік циклдері.
1
Орман териологиясы
1
Орман сүтқоректілерін жүйелеу-систематикалық шолуы.
1
3 Модуль Аңшылықтану.
1 Блок Аңшылықтану және аң аулау техникасы
Аңшылықтану.
1
Биотехниялық іс-шаралар, олардың биологиялық негізі.
1
Ауланатын жануарларды аулау тәсілдері және құрал-саймандары. Аң аулаудағы қауіпсіздік техникасы. Аң аулау шаруашылығының экономикалық тиімділігі.
1
Құстар мен аңдардың құқықтық қорғауы.
1
Тәжірибелік сабақтар
1 Модуль Орман орнитологиясы
1 Блок Құстардың физиологиялық және морфологиялық ерекшеліктері
Құстардың ішкі және сыртқы құрылысын сипаттау, суретін салу
1
2 Блок Құстар класына систематикалық шолу
Құстар отрядтарын систематикалық белгілері бойынша анықтау
1
Тауық тәрізділердің систематикасын және түрлерін анықтау.
1
Қаз тәрізділердің систематикасын және түрлерін анықтау.
1
2 Модуль Аңдар мен өқұстардың систематикалық, морфологиялық және физиологиялық ерекшеліктері
1 Блок Құстар мен жапалқатрдың физиологиялық және морфологиялық ерекшеліктері
Күндізгі жыртқыштар мен жапалақтардың систематикасын және түрлерін анықтау.
1
2 Блок Аңдардың құрылысының морфологиялық ерекшеліктері
Аңдардың ішкі, сыртқы құрылысын сипаттау
1
3 Блок Сүтқоректілердің систематикасына шолу
Сүтқоректілер отрядтарын систематикалық белгілері бойынша анықтау
1
3 Модуль Орман териологиясы
1 Блок Жәндік қоректілер мен жыртқыштардың систематикасы және түрлері
Жәндік қоректілердің систематикасын және түрлерін анықтау.
1
Жыртқыш аңдар систематикасын және түрлерін анықтау.
1
2 Блок Кеміргіштердің систематикасы және түрлері
Кеміргіштер систематикасын және түрлерін анықтау.
1
Қоян тәрізділер систематикасын және түрлерін анықтау.
1
3 Блок Жұп және тақ тұяқты аңдардың систематикасы және түрлері
Жұп және тақ тұяқты аңдардың систематикасын және түрлерін анықтау.
1
4 Модуль Аң шаруашылығы
1 Блок

Ауланатын құстар мен аңдарды есептеу тәсілдерін сипаттау
1
Аңшылық алқаптар типтерін сипаттау
1
Аулау құрал-жабдықтары мен аңшы мылтықтарын смпаттау

5.БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ
5.1. Құстардың ұялары, оларды жіктеу және негізгі параметрлері
5.2. Құстарға арналған жасанды ұялар
5.3 Зиянды сүтқоректілермен күресу тәсілдері мен құрал-жабдықтары.
5.4. Ауланатын құстар мен аңдарды есептеу тәсілдері. Жануарлар іздері.
5.5. Аңшылық түрлері
5.6. Аңдар мен құстардың тұлыптарын дайындау және олардың ұшаларын толтыру
5.7. Ауланатын-кәсіпшілік жануарлардың бір түрін немесе туыс түрлер топтарын тиімді пайдаланудың биологиялық негіздері.
5.8. Ауланатын-кәсіпшілік, сирек кездесетін жануарлардың бір түрі немесе туыс түрлер топтарының систематикасы мен биологиясы.
5.9. Мекендеу ортасына нақты түрдің бейімделуі
5.10. Нақты аң аулау шаруашылы ғының, ауданның, облыстың ауланатын-кәсіпшілік жануарлар ресурстары және оларды пайдалану болашағы
5.11 Сирек кездесетін, жоғалып бара жатқан жануарларды қорғаудың және өсірудің биологиялық негіздері
5.12. Орманды, далалы ортада тіршілік етуге бейімделген жануарлар түрлерінің салыстырмалы сипаттамасы
5.13. Таулы, сулы ортада тіршілік етуге бейімделген жануарлар түрлерінің салыстырмалы сипаттамасы
5.14. Ауланатын-кәсіпшілік жануарлар таралу аймағы мен санының тарихи өзгерісі
5.15. Ауланатын-кәсіпшілік жануарлардың маусымдық және тәуліктік қоректенуінің ерекшеліктері

6. ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ.
3 кесте
Тақырыбы
Көрнекі құралдар, ТОҚ, плакаттар
Өз бетімен дайындалуға арналған сұрақтар
Бақылау түрлері
Дәрістер
Зертханалық сабақтар

1
2
3
4
5
Кіріспе
Құстардың ішкі, сыртқы құрылысын сипаттау, суретін салу
Плакат, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым, шектік; реферат
Орман орнитологиясы
Құстар отрядтарын систематикалық белгілері бойынша анықтау
Плакат
тар, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Құстардың физиологиялық экологиялық ерекшеліктері
Тауық тәрізділердің систематикасын және түрлерін анықтау.
Плакат
тар, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Құстардың экологиялық топтары
Қаз тәрізділердің систематикасын түрлерін анықтау.
Плакат, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым, шектік; реферат
Құстардың тіршілік циклдері
Күндізгі жыртқыш мен жапалақтардың систематикасын түрлерін анықтау.
Плакат
тар, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Құстардың практикалық маңызы және оларды қорғау
Аңдардың ішкі, сыртқы құрылысын сипаттау, суретін салу
Плакат
тар, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Құстар класына жүйелеуіне (систематика
лық) шолу
Сүтқоректілер отряд тарын систематика белгілері бойынша анықтау
Плакат
тар, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Орман териологиясы
Жәндік қоректілер систематикасын түрлерін анықтау.
Плакат, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым, шектік; реферат
Сүтқоректілер
ге экологиялық шолу, тіршілік циклдері
Жыртқыш аңдар систематикасын және түрлерін анықтау.
Плакат, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Сүтқоректілер
орман тіршілі гіндегі практика маңызы
Кеміргіштер систематикасын және түрлерін анықтау.
Плакат
тар, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Орман сүтқор ектілері эколог иялық-жүйелен уінің шолуы
Қоян тәрізділер систематикасын және түрлерін анықтау.
Плакат
тар, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Аңшылықтану
Жұп, тақ тұяқты аңдар систематика сын және түрлерін анықтау.
Плакат
тар, медиа
техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Биотехниялық іс-шаралар, биологиялық негізі
Ауланатын құстар мен аңдарды есептеу тәсілдерін сипаттау
Плакат
тар, медиа техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Жануарды аулау тәсілдері, құрал-саймандары. Аң аулау техника қауіпсіздігі. Аң шаруаш. эконом икалық тиімділі.
Аңшылық алқаптар типтерін сипаттау
Плакат
тар, медиа техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат
Құстар мен аңдардың құқықтық қорғауы.
Аулау құрал-жабдықтары мен аңшы мылтықтарын смпаттау
Плакат
тар, медиа техника
Әр сабақтың соңында келтірілген
Ағым
дағы, шектік; реферат

7. ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУІНІҢ КАРТАСЫ
4 кесте
Оқулықтардың, оқу-әдістемелік құралдарының атаулары
Экз. саны
Студ. саны
Қамтамасыз
дану %
Беркінбай О.Б., Шабдарбаева Г.С., Хусаинов Д.М., Акаев М.Т.Қазақстан биоресурстары: жануарлар әлемі. Алматы. 2013
8
4
100
Есжанов Б.Е, Мұсабеков Қ.С. Териология. Алматы. 2011
10
4
100
Жумалиев М. К. Жануар әлемінің биоалуантүрі. А-2007
10
4
100
Мартынов Е.Н. Биология лесных позвоночных. Санкт-Петербург, 2004
2
4
50
Есжанов, Б.Е. Орнитология: оқулық. - Алматы: Дәуір, 2011
15
4
100
Балакирев, Н.А. Звероводство.-М.,2006
2
4
50
Есжанов, Б. Жалпы териология: Оқулық .- Алматы, 2010
10
4
100
Берестов, В.А. Звероводство .-СПб.,2002
11
4
100
Основы естествознания. Ч.2. Зоология: учебникТусупбекова.Г.Т.-2013
37
4
100
Позвоночные животные казахстана: справочник для вузов и шуолА.Ф.Ковшар, В.А.Ковшарь, Ю.А.Грачев и др.-2013
5
4
100

8. ӘДЕБИЕТТЕР.
8.1.Негізгі әдебиеттер
8.1.1Беркінбай О.Б., Шабдарбаева Г.С., Хусаинов Д.М., Акаев М.Т.Қазақстан биоресурстары: жануарлар әлемі. Алматы. 2013
8.1.2 Дәуітбаева К.Э., Есжанов Б.Е., Сапарғалиева Н.С., Нұртазин С.Т. Жануарлар алуан түрлілігі. Алматы. 2011
8.1.3 Есжанов Б.Е, Мұсабеков Қ.С. Териология. Алматы. 2011
8.1.4 Жумалиев М. К. Жануар әлемінің биоалуантүрі. Алма – Ата 2007
8.1.5 Позвоночные животные Казахстана: справочник для вузов и школА.Ф.Ковшар, В.А.Ковшарь, Ю.А.Грачев и др.2013
8.1.6 Тусупбекова Г.Т. Основы естествознания. Ч.2. Зоология: учебник.Алматы.2013
8.1.7 Есжанов, Б.Е. Орнитология: оқулық. - Алматы: Дәуір, 2011
8.1.8. Харченко Н.А., Лихацкий Ю.П., Харченко Н.Н. Биология зверей и птиц. М., 2003.
8.1.9. Мартынов Е.Н. Биология лесных позвоночных. Санкт-Петербург, 2004.
8.1.10. Балакирев, Н.А. Звероводство.-М.,2006
8.2. Қосымша әдебиеттер:
8.2.1 Журнал Охота и охотничье хозяйство. М., 2014
8.2.2 Журнал Сельскохозяйственная биология. М., 2013
8.2.3Чекалова Т.М., Федорова О.И., Балакирев Н.А. Практикум по звероводству М., Колос 2010
8.2.4 Константинов В.М. Зоология позвоночных. М.,2007
8.2.5 Заповедники и национальные парки Казахстана. Алматы. 2006
8.2.6Дивоев Г. М. Учебная книга зверовода. М.,1985