Қазақ тіл білімінде көркем мәтіннің зерттелуі
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3-деңгейлі СМЖ
құжаты
УМКД
УМКД 042-1828.1.3302-2013
УМКД
Мәтінді лингвоталдау
пәнінің студентке арналған жұмыс бағдарламасы
______2013 жылғы
№ 1 басылым
5 В011700 Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығына арналған
Мәтінді лингвоталдау
ПӘНІНІҢ ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
СЕМЕЙ
2013
Кіріспе
1 ӘЗІРЛЕГЕН
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің қазақ филологиясы
кафедрасының аға оқытушысы, ф.ғ.к. Тәттімбетова Сымбат Жеңісқызы
___________ ___ ___________20__ жыл.
2 КЕЛІСІЛДІ
2.1 Қазақ тілі теориясы мен әдістемесі кафедрасының отырысында қаралып, талқыланды.
Хаттама №___ ___ ___________20___ жыл.
Кафедра меңгерушісі _______________ Жұмағұлова А.М.
2.2 Гуманитарлық-заң факультетінің оқу- әдістемелік бюросында талқыланып, бекітілді.
Хаттама №___ ___ ___________20___ жыл.
Төрайым _________________ Мұқанова Қ.Қ.
3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесінің мәжілісінде қолдау алды және басып шығаруға ұсынылды
Хаттама 18.09. 2013 ж., № __
ОӘК төрағасы _____________ Г. Искакова
4 ____ __________ 20___ж. шыққан ПОӘК-нің
№ 1 БАСЫЛЫМЫ
Мазмұны
1 Жалпы ережелер
2 Пәннің мазмұны және сабақтардың түрі бойынша сағаттарға бөлу
3 Пәнді оқытудың әдістемелік нұсқаулары
4 Курс форматы
5 Курс саясаты
6 Бағалау саясаты
7 Әдебиеттер
1 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1.1 Оқытушы туралы жалпы мәлімет:
Тәттімбетова Сымбат Жеңісқызы, ф.ғ.к., аға оқытушы
Кафедра: Қазақ филологиясы
Кафедраның мекен-жайы: 8 ғимарат
Ақпараттық қатынас: телефон: 533763
Сабақ өтетін орын: 801 аудитория
Кредит саны: 3
1.2 Пәннің қысқаша мазмұны:
Мәтінді лингвоталдау пәні тілдік құрылымның элементтерінің мәтінде қолданыс кезіндегі ерекшеліктерін, мағыналық, эмоционалдық реңктерін айқындайды. Тіл білімінің басқа салаларындай, тек өзіне ғана тән бірліктер жоқ: ол фонетиканың объектісі – дыбыстарды да, лексикологияның объектісі – сөздерді де, морфологияның объектісі – морфемаларды да, синтаксистің объектісі – сөз тіркестері мен сөйлемдерді де, солардың бәрінің жиынтығын зерттейді. Бірақ, жоғарыда айтқандай, олардың тілдік қатысымның саласы мен мақсат-міндеттеріне сай жұмсалу, қызмет ету жағдайларын зерттейді.
1.3 Пәнді оқытудың мақсаты:
Көркем туындыны толық, терең әрі жан-жақты түсіну оны талдаудың түр-түрін жетік меңгертіп, әдеби шығарманың шынайы, көркем табиғатын таныту. Студенттерге теориялық білім беріп, сол теориялық түсінікті пайдаланып тілдік элементтердің құрылымдық ерекшеліктерін талдаулар жасау арқылы еркін пайымдай алатындай дәрежеде білім беру.
1.4 Пәнді оқыту міндеттері:
– Көркем ойды бейнелейтін тіл құралдарының эстетикалық қасиетін ашу;
– Көркем туындыны толық, терең әрі жан-жақты талдау;
Көркем шығармадағы кейбір сөздердің шығу тарихы, қолданылу аумағы мен жилігін анықтау;
Мәтіндегі сөздердің лексикалық және грамматикалық мағыналарының айырмашылықтарын ашып көрсету;
1.5 Оқыту нәтижелері:
Пәнді оқыту нәтижесінде студент мыналарды білуі керек:
- Мәтінді линвоталдау саласының өзекті мәселелерін біліп шығады;
- Алған білімдерін практикада қолдана біледі;
- Тілді талдаудың негізгі әдістерін меңгереді;
- Теориялық талдау жасай алады;
- Көркем туындыны толық, терең әрі жан-жақты талдайды;
- Өзіндік пікір айта алады;
- Негізделген және қалыптасқан теориялық білімдерін жинақтай біледі.
1.6 Курстың пререквизиттері:
1.6.1 Тіл біліміне кіріспе
1.6.2 Қазақ тілінің стилистикасы
1.6.3 Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы
1.6.4 Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы
1.6.5 Қазіргі қазақ тілінің сөзжасамы
1.7 Курстың постреквизиті:
1.7.1 Қазақ тілінің лексикологиясы
1.7.2 Қазақ әдеби тілінің тарихы
1.7.3 Жалпы тіл білімі
1.7.4 Қазақ тілінің фонетикасы
2 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ САБАҚТАРДЫҢ ТҮРІ БОЙЫНША САҒАТТАРҒА БӨЛУ
1 Кесте
№
Тақырыптар атауы
сағаттар
әдебиеттер
Дәріс
Тәжір
ОСӨЖ
СӨЖ
1
2
3
4
5
6
7
1
1 модуль. Пәннің теориялық-әдістанымдық негізі.
1-тақырып.
Көркем мәтінді лингвистикалық талдаудың міндеттері мен принциптері. Көркем мәтінді лингвистикалық талдаудың әдіс-тәсілдері. Тілдік зерттеудің синтетикалық, құрылымдық, статистикалық әдістері .
1
1, Б. 3-9
2, Б. 3-8
3, Б. 3-11
4, Б. 3-12
2
2-тақырып. Қазақ тіл білімінде көркем мәтіннің зерттелуі. Мәтінді линвоталдауға қатысты зерттеулер.
2
1
4
1, Б. 12-23
2, Б. 8-37
3, Б. 11-20
4, Б. 12-23
3
3-тақырып.
Көркем мәтін түзілісінің стилистикалық-эстетикалық өрісі. Поэзияда мәтін түзу мәселесі. Шығармалардағы мәтін түзу. Көркем шығарманың мазмұны мен формасы.
2
1
5
3, Б. 25-37
4, Б. 64-68
8, Б. 23-38
9, Б. 63-67
4
2 модуль.
Көркем туындыларды тану, зерттеу.
4-тақырып.
Көркем шығармадағы тілдік құбылыстардың өзара және көркем шығарманың басқа компоненттерімен байланысы. Бейнелетін мазмұнға автордың қатынасы. Тілдік қолданыстағы дәстүр жалғастығы. Ғылыми дамудың жаңа бағыт бағдарына сүйену.
2
1
5
5-тақырып.
Көркем туындыдағы автордың баяндау, суреттеу тілі және кейіпкер сөзі.
2
1
2
4
2, Б. 53-61
4, Б. 80-92
5, Б. 20-24
6
6-тақырып.
Көркем мәтіндегі дыбыстық қайталамалар.
2
1
2
5
2, Б.63-68
4, Б.92-125
5, Б. 25-37
7
3 модуль
Көркем мәтінді лексикалық-стилистикалық тұрғыдан зерттеу, сөздің көркемдік сипатын ашу
7-тақырып.
Қарсы мәндес сөздердің стильдік қолданысы
Поэзия тілінде қарсы мәндес сөздердің қызметі
Прозада қарсы мәндес сөздердің жұмсалуы
2
1
2
3
2, Б. 52-68; 79-132
4, Б. 126-134; 134-166
7, 38-41
8
8-тақырып.
Синонимдердің стильдік қолданысы. Поэзия тілінде синонимдердің қызметі. Прозада синонимдердің жұмсалуы. Өлең мәтіндерін лингвистикалық талдау ерекшеліктері.
2
1
1
3
2, Б.133-148
4, Б. 166-183
5, Б. 42-45
9
9-тақырып.
Көркем мәтіндегі көп мағыналы сөздер мен омонимдердің қолданылу ерекшеліктері.
1
1
1
4
2, Б. 148-164
4, Б. 183-190
5, Б. 46-48
10
10-тақырып.
Фразеологизмдердің көркем мәтіндегі жұмсалым аясы. Көркем поэзия тілінде фразеологимдердің қолданылуы. Көркем проза тілінде фразеологизмдердің қолданылуы. Ж. Аймауытұлы шығармаларындағы фразеологизмдер. Перифраздар туралы.
2
1
1
3
2, Б. 164-178
4, Б. 191-207
6, Б. 95-120
11
11-тақырып.
Көркем мәтіндегі мақал-мәтел, афоризмдер, этнографизмдердің көркемдік ерекшеліктері. линвомәдени тілдік бірліктерді айқындау, олардағы ұлттық сипатты көрсету. Шешендік сөздер. Дискурс.
2
1
1
3
2. Б. 179-200
4, Б. 207-222
6. Б. 121-132
12
12-тақырып. Мәтіндегі көріктеуіш құралдардың стильдік қызметі. Теңеудің түрлері. Теңеудің көркем шығармада жұмсалуы. Метафораның тілдік-көркемдік қуаты. Метафораның лингвистикалық табиғаты. Көркем шығармада қолданылуы. Метонимияның лингвистикалық табиғаты. Көркем шығармада қолданылуы
2
1
2
4
2, Б.200-322
4, Б.222-333
8, Б. 12-24
13
4 модуль
Көркем мәтіндегі грамматикалық тұлғалардың қызметі.
13-тақырып. Мәтінді филологиялық талдау. Көркем мәтінді жасаудың лексика-семантикасы. Мәтін лексикаларының түрлік қабаттары: кәсіби, ауызекі, қарапайым, диалектілік т.б. лексикалардың шығарманың тақырыбы мен идеялық жақтарын талдаудағы лингвистикалык көрсеткіш.
1
1
2
5
2, Б. 200-322
4, Б. 222-333
8, Б. 64-71
14
14-тақырып.
Көркем мәтіндегі грамматикалық тұлғалардың қызметі. Сөз таптары, Шылаулар, қос сөздер
2
1
1
5
2, Б. 322-331
4, Б. 333-344 7, Б. 72-81
15
15-тақырып Көркем мәтіндегі грамматикалық тұлғалардың қызметі. Сұраулы сөйлем, бірыңғай мүшелердің стильдік қызметі. Мәтіндегі оқшау сөздерді, атаулы сөйлемдер, тыныс белгілер, инверсия, күрделі синтаксистік тұтастық, парцелляция, айқындауыш мүшелерді шығарма мазмұнына қатыстылығы тұрғысынан талдау.
1
1
1
3
2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
16
16-тақырып.
Көркем мәтіндегі компазициялық баяндау формалары. Суреттеу. Баяндау. Ойталқы.
1
1
17
5 модуль
Мәтінді лингвокогнитивтік тұрғыдан зерттеу.
17-тақырып.
Поэтикалық мәтінді когнитивтік тұрғыдан зерттеу.
Мәтінді талдаудың логика-психологиялық және философиялық аспектісі.
1
1
0,5
3
2, Б. 350-372
4, Б. 358-378
7, Б. 131-132
18
18-тақырып. Мәтін типологиясы. Мәтіндердің функционалдық-стильдік типологиясы
1
1
2, Б. 372-382
4, Б.378-382
7, 133-134
19
19-тақырып
Пән байланысты глассорий бойынша жұмыс.
1
1
1
3,5
9,Б 12-23
10,Б 56-94
11, Б 100-122
3 ПӘНДІ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ
Студент Мәтінді линвоталдау пәнінде тәжірибе жүзінде кең қолданылатын, әрі жан-жақты игерілген тілді талдаудың негізгі әдістерін білуі қажет. Ғылыми ой-өрісті қалыптастыруда тіл білімі мәтінтану саласы ғылыми білім ретінде пайда болуы ерекше роль атқарады. Тарихы әр кезеңдегі ғылым алдына қоятын қоғамдағы әлеуметтік-мәдени шарттардың шектес ғылымдармен және олардың практикалық шешімдерімен тікелей байланысы болатынын түсінуге көмектеседі.
4 КУРС ФОРМАТЫ
Аудиториялық уақытқа дәрістер, семинар сабақтары, оқытылған материалды талқылау және әртүрлі тапсырмаларды орындау кіреді. Әрбір сабаққа студент әдебиеттің негізгі және қосымша қайнар көздерінің тізіміне сәйкес дайындалуы керек (негізгі бөлімдер мен бөлімшелер әрбір сабақта нақтыланады). Аралық бақылау жұмысында болмаған студенттер автоматты түрде 0 балл алады және бақылау жұмысын тапсыруға жіберілмейді.
Негізгі ұғымдар дәрістерде ұсынылады және түсіндіріледі. Сабаққа қатысу және дәрісте негізгі ұғымдарды, түсіндірмелерді және мәліметтерді жазып алу студенттің міндеті болып табылады. Егер студент қандай да бір жағдайлармен дәріске қатыспаған жағдайда, дәрістің материалын топтағы басқа студенттен алуы керек. Оқытушы материалды бір де бір студентке дәрістің бір де бір уақытында босату себебіне қарамастан ұсынбайды.
ОЖСӨЖ мақсаты – мәтінтану саласына байланысты зерттеу еңбектерді қарастыру.
ОЖСӨЖ міндеттері келесілерді қарастырады:
курстың методологиясы және зерттеу әдiстерi;
морфология ғылымы және оның ерекшелiктерi туралы.
Студенттердің өздік жұмысы – бұл тұлғаның жеке танымды қызметі, ол өзіне тек қана алған білімін бекітіп қоймауы, сонымен қатар жеке тілдік тұжырым-ойлау процесі болып табылады. Өзіндік жағынан ол келешек маманның жаңа білімінің ашылуына, қалыптасуына жағдай жасайды.
Өздік жұмыс сонымен қатар студенттің максималды белсенділігін қарастырады және ол алған білімін ұйымдағы ғылыми зерттеу, қоғамдық және өндірістік қызметтерде көрінеді.
5 КУРС САЯСАТЫ
Курсты оқу барысында алынған ұпай жинақталып. жалпы саны шығарылады. Жиынтық бағаны шығару үшін әрбір тапсырма, сабаққа қатысуы, СӨЖ, ОСӨЖ тапсырмаларын, тиісті жаттығу жұмыстарын орындағаны жөніндегі ұпай жиынтығы, кезеңдік, қорытынды бақылау нәтижелері т.б. түгел ескеріледі. Берілген тапсырманы уақытында орындау қажет. Тиісті тапсырмалар сессияның соңғы аптасына дейін өткізілуі тиіс. Орташа ұпай жинақтай алмаған студент емтиханға жіберілмейді. Әрбір тақырыпты өтеу міндеті, өтілген материалды меңгеру деңгейі тест, жатқа жазу, бақылау түрінде тексеріледі. Себепсіз сағат босатсаңыз қосымша шығармашылық жұмыс беріледі. Сабақтан екі рет кешігу бір рет сабақ босатқанға теңгеріледі.
6 БАҒАЛАУ САЯСАТЫ
Мәтінді линвоталдау пәнінің ұпайларға бөлінуі
Апта
Бақылау түрі
Барлық ұпай
Ескерту
1
2
3
4
1-аптадан 8-апта аралығында дәріске қатысу
30
1
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
27
3
3
2
Семинар
ОСӨЖ
СӨЖ
27
3
3
3
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
27
3
3
4
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
27
3
3
5
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
27
3
3
6
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
27
3
3
7
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
27
3
3
8
Семинар
ОСӨЖ
СӨЖ
27
6
6
1-8 апта аралығындағы оқу нәтижесі бойынша қорытынды ұпай
300
9-15 апта аралығында дәріске қатысу
30
9
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
30
4
4
10
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
30
4
4
11
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
30
4
4
12
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
28
5
5
13
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
28
6
4
14
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
26
6
6
15
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
26
8
8
9-15 апта аралығындағы оқу нәтижесі бойынша қорытынды ұпай
300
Емтихан бойынша қорытынды ұпай
400
Академиялық кезең бойынша қорытынды ұпай
1000
7 ӘДЕБИЕТТЕР
7.1 Негізгі әдебиеттер
7.1.1 Р. Сыздық, Б.Шалабай, А.Әділова Көркем мәтінді лигвистикалық талдау. Алматы, 2002.
7.1.2 Шалабай Б. Көркем әдебиет стилистикасы. Алматы, 1999.- 197 б.
7.1.3 Әлкебаева Д.А. М. Жұмабаев поэзиясының тілдік ерекшеліктері. Филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін жазылған диссертация. Алматы, 1993. –152 б.
7.1.4 Қожахметова Қ. Фразеологизмдердің көркем әдебиетте қолданылуы. Алматы: Мектеп, 1972. -112б.
7.1.5 Қоңыров Т. Қазақ теңеулері. Алматы: Мектеп, 1978.- 192 б.
7.1.6 Мұхаметқалиева Г. Тұрақты эпитеттің тілдік табиғаты. Филология.
7.1.7 Нұржекеева Л. Метонимияның лингвистикалық табиғаты. Алматы: Қазақ университеті, 1992.- 80 б.
7.1.8 Серғалиев М. Көркем әдебиет тілі. Алматы, 1995. –172 б.
7.1.9 Сыбанбаева А.С. Метафораның тілдік болмысы және концептуалды метафоралар. Алматы: Қазақ университеті 2002. -161 б.
7.1.10 Сыздықова Р. Абай шығармаларының тілі. Алматы: Ғылым, 1968.- 334 б.
7.1.11 Сыздықова Р. Абайдың сөз өрнегі. Алматы: Санат, 1995.- 208 б.
7.1.12 Шалабаев Б. Көркем проза тілі. Алматы: Білім, 1994.- 128 б.
Қазақ ертегілеріндегі қайталамалардың мәтінтүзімдік әлеуеті
Жақты сөйлемдер
Заң мәтіндерінің қазақ тіл білімі тұрғысынан зерттелуін қарастыру
Интонацияның компоненттері
Мәтін анықтамалары
Тіл білімі сөздігі
Салыстырмалы талдау
Стилистиканы оқыту әдістемесі
Қазақ тілінің экспрессивтік стилистикасы
ТІЛДІК ТҰЛҒАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Қазақстан Республикасының заңдарын сақтауын тексерулерді ұйымдастыру мен жүргiзу ережесi
Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін жетілдіру жолдары
Қазақстанның халықаралық экономикалық қатынастардағы орны
ТІЛЕУҚАБЫЛ ӨТЕЙБОЙДАҚ
ПАСКАЛЬ - Программалау стилі, деректерді енгізу және шығару
Оңтүстік Қазақстан облысындағы несие нарығының қазіргі жағдайын талдау
КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ НЕСИЕЛІК САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Қазақстан Республикасындағы ақша реформалары және оның ерекшелiктерi