Эксперттік жүйе қоры

Бірінші аралық бақылау

№
Тақырыбы
Бақылау түрі
1
Бейнелерді тану.
Жасанды интеллекттің тарихы мен қолданулары
Тапсырма, Тест
2
Бейнелерді тану есебінің қойылуы.
Автомобил ақаулығы диагностикасы үшін экспертті жүйе құру
Глоссарий, Тест
3
Бейнелерді тану.
Тиістілік функциясының түсінігі және оның анықтамасы мен қасиеттері
Тапсырма, Тест
4
Білім және мәліметтер.
Қандайда да бір тар пәндік аймақта білімді тестілеуге арналған экспертті жүйе құру
Коллоквиум, Тест
5
Білімді көрсетудің логикалық және эвристикалық әдістері.
Үйренетін және өзіндік үйренетін жүйелер.

Тапсырма, Тест
6
Білімді көрсетудің логикалық және эвристикалық әдістері.
Кездеспелі таралу желіліері
Бақылау сұрақтары, Тест
7
Логикалық нәтиже әдістері: тура және кері.
Жылжымайтын мүлікті бағалау ес ебін шешуге нейрондық желіні үйрету
Глоссарий, Тест

№1
Тақырып: Бейнелерді тану. Жасанды интеллекттің тарихы мен қолданулары.

Тапсырма
1. Автомашина мен оның бөліктерін фрейм және семантикалық тор арқылы сызып көрсетіңіз.
2. Бірінші рет Аристотель көрсеткен логикалық шығару заңы:

түрінде жазылған: Егер А-дан В шықса және А сілтемесі ақиқат болса, онда В-да ақиқат. Осы заңға сүйенген ереже мен факт берілген:
Ереже: Егер жауын жауып тұрса (А), онда дала ылғалды (В). Факт: Жауын жауып тұр (А). Логикалық заң бойынша осыларға сәйкес қандай мәлімет шығарылады?
Нұсқау. III тараудың 3.2-тақырыбын қараңыз.

Тест
1. Пролог тілінің бірінші нұсқасы қашан жарыққа шықты ?
A) 1971ж
B) 1972ж
C) 1973ж
D) 1974ж
E) 1975ж
2. Сақталған фактілер ережелерді не деп атаймыз?
A) Білім қоры
B) Берілгендер қоры
C) Қатыс
D) Факт
E) Ереже
3. Берілгендер қоры дегеніміз не ?
A) тек фактілерден ғана тұрады
B) Қатыс ретті тұрде сипатталады
C) нысандар жөніндегі мәлімет
D) Символдарды айтамыз
E) Ереже

4. Прологта берілгендер қай типте сипатталады
А ) Символдық
В ) бүтін
С) нақты
D) жолдық
Е ) Аталғандардың бәрі
5. Пролог қандай тіл
А) Сұқбаттық жоғарғы деңгейлі тіл
В) Қарапайым тіл
С ) Q Basic
D) Delphi
E ) Visual Basic

6. Фактінің коньюкция құрайтын ір бөлімі
А) Мақсат не мақсатты ұйғарым
В) Сұрақ
С) Предикат
D) Ақиқат
Е )Жалған
7. Жауап алу үшін берілген қорына қойылатын сауал
А ) Сұрақ
В) Жауап
С) айнымалылар
D) эксперттік жүйе
Е ) Символдар
8. Турбо Прологтың кілттік сөзі.
А)Clauses (Сөйлемдер мен ұйғарымдар )
В) Predicates (предикат)
С) PRET (процедура)
D) programming in logic ( логикалық прогроммалау)
E) Fakt (факт )
9. Предикаттан соң жақшалар ішіне үтір арқылы бөлініп жазылатын атаулар.
А) Аргументтер
В) Айнымалылар
С) Предикаттар
D) Фактілер
Е) Ережелер
10. Дайындалған берілгендер қоры немесе білім қоры-
А) Қарапайым программа
В) Берілгендер қоры
С) Білім қоры
D) Қатыс
Е) тізім

№2.
Тақырып: Бейнелерді тану есебінің қойылуы.
Автомобил ақаулығы диагностикасы үшін экспертті жүйе құру

Глоссарий
1. Жасанды интеллект
2. Машиналық интеллект
3. Роботтық техника
4. Эксперттік жүйе
5. Фреймдер
6. Аргумент

Тест
1. Аргумент дегеніміз не?
А)Предикаттан соң жақшалар ішінде үтір арқылы бөлініп жазылатын атаулар
В) Предикаттан соң жақшалар ішінде нүкте арқылы бөлініп жазылатын атаулар
С) Предикаттан соң жақшалар ішінде көп нүкте арқылы бөлініп жазылатын атаулар
D) Предикаттан соң жақшалар ішінде қос нүкте арқылы бөлініп жазылатын атаулар
Е) Предикаттан соң жақшалар ішінде нүктелі үтір арқылы бөлініп жазылатын атаулар
2. Қарапайым программа дегеніміз не?
А) Дайындалган берілгендер қоры не білімдер қоры
В) Сақталған фактілер жиынтыгы
С) Нысандар жоніндегі мәлімет
D) Фактілер мен ережелердің жиынтыгы
Е) Фактілер мен ережені айтамыз
3. Білім қоры дегеніміз не?
А) Сақталған фактілер мен ережелер
В) Тек Фактілерден ғана тұрады
С) Нысандар жөніндегі мәлімет
D) Дайындалған берілгендер қоры
Е) Мақсаттын берілгендер қоры мен ұйлесімділігін анықтау
4. Мақсат дегеніміз не?
А) Фактінің коньюкция құрайтын әр бөлімі
В) Нысан сипаттамалары
С) Нысан жағдайының өзгеруі
D) Осы класқа жататын нысан
Е) берілгендер қорын дайындау
5. Факт қандай мәлімет?
А) Нысандар жөніндегні мәләмет
В) Тапсырмалар жөніндегні мәләмет
С) Қатынастар туралы
D) Пайдаланушы туралы
Е) предикаттар туралы
6. Фактіде жай жақшалар алдында жазылган атау
А) Предикат
В) Факт
С) Аргумент
D) пролог
Е) нүкте
7. REAL типі қандай тип.
А) НАқты
В) Символдық
С) Аралас
D) бүтін
Е) жолдық
8. INTEGER типі қандай тип.
А) Бүтін
В) Символдық
С) Аралас
D) Нақты
Е) жолдық
9. Прологта фактіні не деп атайды?
А) Сөйлем
В) мақсат
С) сұрақ
D) Факт
Е) Аргумент
10. Екі тырнақшаның арасына жазылып көрсетілетін жолдық шамалар типі
A) STRING
B) INTEGER
C) REAL
D) CHAR
E) SYMBOL

№3.
Тақырып: Бейнелерді тану.
Тиістілік функциясының түсінігі және оның анықтамасы мен қасиеттері.

Тест
1. Формалды жүйе- деп
А) Сыртқы дүниеге қатысы жоқ, формалданған нысандар (обектілер) жиынтығын айтады
В) Сыртқы дүниеге қатысы бар, формаелданған нысандар (обектілер) жиынтығын айтады
С) Ішкі дүниеге қатысы жоқ, формалданған нысандар (обектілер) жиынтығын айтады.
Д) Ішкі дүниеге қатысы бар, формалданған нысандар (обектілер) жиынтығын айтады.
Е) Сыртқы және ішкі дүниеге қатысы жоқ, формалданған нысандар (обектілер) жиыунтығын айтады.
2. Шығару ережелері қандай түрде берілуі мүмкін.
A)U1,U2,...Up-W1,W2,...Wn
U2,U3,...Up-W2,W3,...Wn
U2,U1,...Up-W2,W1,...Wn
W1,W2,...Wn-U1,U2,...Up
W2,W3,...Wn-U2,U3,...Up
3. PRET процедура теңдеу шешімін қандай түрде іздейді.
А) Ағаш бұтақтары сияқты иерархиялық түрде іздейді
В) Матрицалық түрде іздейді
С) Реляциялық түрде іздейді
Д) Кестелік түрде іздейді
Е) Кестелік және матрицалық түрде іздейді
4. Сыртқы дүниеге қатысы жоқ формалданған нысандар (обектілер)
жиынтығын қандай жүйе деп атайды.
А) Формалды жүйе
В) Формалды емес жүйе
С) Кестелік жүйе
Д) Матрицалық жүйе
Е) Реляциялық жүйе
5. U1,U2,...Up-W1,W2,...Wn мына формула қандай ережелер түрде берілуі мүмкін
А) Шығару ережелері
В) Формалды ережелер
С) Кестелік ережелер
Д) Реляциялық ережелер
Е) Матрицалық ережелер
6. Шектеулі қадамдар бойынша нәтиже алуға болатын фактылермен ережелер топтамасы не деп аталады
А) Процедура
В) Формула
С) Шығару ережесі
Д) Білімді көрсету
Е) Аксиома
7. Бір пікірден екінші пікір алу ережесі
А) Шығару ережесі
В) Процедура
С) Білім қоры
Д) Формалды жүйе
Е) Білімді көрсету
8.Шығару ережесі дегеніміз-
А) Бір пікірден екінші пікір алу ережесі
В) Мәселенің шешімін сипаттау
С) Білімді құрылымды түрде сипаттау
Д) Нәтиже алуға болатын фактылер топтамасы
Е) Теңдеулерді шешу жолы
9.Егер формуланы дәлелдеу мүмкін болса не деп аталады
А) Теорема
В) Аксиома
С) Формула
Д) Аргумент
Е) Айнымалы
10.Жүйенің негізгі мақсаты-
А) Тиянақты түрде соңғы жауап алу
В) Дұрыс құрылған символдар тізбегін жазу
С) Формалды түрде теореманы дәлелдеу
Д) Математикалық есептерді шешу
Е) Өндірістік жұмыстың дамуын талдау

№4.
Тақырып: Білім және мәліметтер.
Қандайда да бір тар пәндік аймақта білімді тестілеуге арналған экспертті жүйе құру
Коллоквиум
1. Есепті тұйық формада көрсету. Есепті шешу
кезеңдері. Бағалау. Түйістіру
2.Түрлі есептерді шешу.
3.Формальды жүйелер жөнінде. PRET
процедурасы. Қиындыұты бағалау
4. Іріктеп алу әдістері. Эвристикалық іздеу
5. Тану. Үирету. Білімнің инженерлік өнері.
6. Білімді алу

Тест
1.Интелектуалды іс-әрекеттерды орындауға арналған ыңғайлы программа құру үшін математикалық логикалық заңдары мен принциптеріне негізделіп дайындаған программалау тілдерінің бірі.
А) Пролог
В) Информатика
С) Жасанды интелект
Д) Эксперттік жүйе
Е) Математикалық есептеулер
2.Прологта программалау жолы алгаритмін дайындаудағы негізгі ұғымдар.
А) Пікірлер, фактілер ережелермен сұрақтар
В) ия және жоқ
С) логикалық көбейту
Д) Ақиқат және жалған
Е) Логика
3.Сұрақтарға жауаптар көп жағдайда логикалык пікірлерге жауап сияты ... ... . түрінде беріледі.
А) ия және жоқ
В) 8 жүп сан
С) 0 және 1
Д) А және В
Е) дұрыс жауабы жоқ
4.Ой, дүниетану, пікір, шығару ережесі жөніндегі ғылым-?
А) Логика
В) Жүйе
С) Эксперт
Д) Предикат
Е) Кесте
5.Логикалық көбейту:
А) Коньюнкция, бірлестігі
В) Функция
С) Дизьюнкция, екінің бірі
Д) Математикалық логика
Е) А және В
6.Логикалық қосу:
А) Дизьюнкция екінің бірі
В) коньюнкция бірлігі
С) импликатция
Д) логикалық көбейту
Е) логикалық терістеу
7.Пікірлерді пікірлер арасындағы зертейтін және бір пікірді басқа пікірлерден шығарып нәтіжелеу үшін арналған жүйе?
А) Жалпы математикалык логика
В) Предикаттар логикасы
С) Пікірлер логикасы
Д) функция
Е) экспертік жүйе
8.Бір шама айнымалы не нақты нысандар мен олардың қасиеттері жөнінде пікірлер не деп аталады?
А) Предикат
В) қасиет
С) ақиқат
Д) теорема
Е) дұрыс жауабы жоқ
9.А В импликациясының сол жағында жазылған пікір (А) алғы шарт оң жағына жазылған пікір (В) не деп аталады?
А) Салдар
В) ақиқат
С) жалған
Д) тепе –тең
Е) терістеу
10.Импликацияның баламалы формуласы?
А) А
В) А
С) А
Д)
Е)

№5.
Тақырып: Білімді көрсетудің логикалық және эвристикалық әдістері.
Үйренетін және өзіндік үйренетін жүйелер.
Тапсырма
“Орта жас”білімдік ережелерін шешімдер ағашы түрінде көрсету керек

Тест
11. Нақты салада тәжірибелі мамандардың білімі енгізілген және осы салада диагноз қою, кеңес беру сияқты эксперттік шешім қабылдайтын интелектуалдық жүйе не?
A) Эксперттік жүйе
B) Интелектуалдық жүйе
C) Шешім ағашы
D) Формальды жүйе
E) Тұйық пішінде берілген есеп
12. Практикада тексеріліп бір облыста дайындалған үлкен көлемді білім оры бойынша эксперттік ретінде пайдаланатын жасанды интелект, электрондық кеңесші –
A) Эксперттік жүйе
B) Шешім ағашы
C) Формальды жүйе
D) Тұйық пішінде берілген есеп
E) Интелектуалды
13. Кеңес алуға келген кісімен байланыс орнатылатын программаның информация алмасуы не деп аталады?
A) Пайдаланушы интерфейсі
B) Эксперттік жүйе құрылымы
C) Пайдаланушы
D) Эксперттік шешім
E) Білім қоры
14. Бір тілде жазылған нақты облыстық білімдер жиынтығы қалай аталады?
A) Білім қоры
B) Эксперттік жүйе қоры
C) Пайдаланушы интерфейсі
D) Интелектуалды білім қоры
E) Жүйе құрылымы
15. Эксперттік ой бағытын өңдеуші программа және білім қорында сақталған білімдерді пайдаланатын жүйе?
A) Шешуші
B) Түсінік беруші
C) Ішкі жүйе
D) Эксперттік жүйе
E) Формальды жүйе
16. Шығарудың сәйкестігін қадағалайтын және нәтижесін қалай алынғанын не таңдап алынған ұйғарымның қабылданбағаны сияқты сұрақтарға жауап беретін арнайы программа не?
A) Түсінік беруші ішкіжүйе
B) Қабықша жүйе
C) Эксперттік жүйе
D) Жасанды интелект
E) Предикат
17. Шешуші мен түсінік беруші жүйені не деп атайды?
A) Шығару машинасы
B) Білім жөніндегі инженер
C) Берілгендерді талдау
D) Диагностикалау
E) Проектілеу
18. Шығару машинасы эксперттік адам сияқты нені дайындайды?
A) Қорытынды
B) Білім қоры
C) Дербес ЭЕМ
D) Программалаушы
E) Пайдаланушы
19. Жасанды интелект маманына сұқбаттық режимде білім қорын дайындауға мүмкіндік беретін программа –
A) Білім қоры редакторы
B) Э.Ж. редакторы
C) Білім жөніндегі инженер
D) Супер ЭЕМ
E) Статистикалық жүйе

№6.
Тақырып: Білімді көрсетудің логикалық және эвристикалық әдістері.
Кездеспелі таралу желіліері
Бақылау сұрақтары
1. Жасанды интеллект дегеніміз не?
2. Машиналық интеллект, робот, роботтық техника дегеніміз не?
3. Мақсат деп нені айтады?
4. Берілгендер және білім анықтамалары?
5. Білім қоры, фактілер мен ережелер дегеніміз не? Білім қорының ережелер түрінде жазылуы.
6. Жеңідету дегеніміз не?
Тест
1. Тәжірибелі эксперттіктен білімді алатын жүйені ұсынған ережесі қандай болуы тиіс?
A) Қарпайым, орнықты және жеңіл түсінетіндей
B) Информация қасиеттері және оның көрсетілуі
C) Шектен шыққан хабарлау
D) Әр кезде берілгендерді тексеру
E) Үйрету
2. Э.Ж класы мыңдаған түрлі программа жинақтарынан тұрады, оларды түрлі белгілер критерилер бойынша не істеуге болады?
A) Классификациялауға
B) Ажыратып қосуға
C) Берілгендерді талдауға
D) Жоспарлауғы
E) Пікірлерін айтуға
3. Жүйенің ақаулығын анықтау не деп аталады?
A) Диагностикалау
B) Проектілеу
C) Берілгендерді талдау
D) Жоспарлау
E) Үйрету
4. Нақты қасиеттері бнлгілі нысандар үшін түрлі сызбаларды, түсініктеме жазбаларды және т.б. дайындау қалай аталады?
A) Проектілеу
B) Жасанды интелект
C) Эксперттік жүйе
D) Жасанды интелект
E) Ойлау
5. Бір шама іс-әрекеттерді орындайтын нысандар үшін жоспар құру не деп аталады?
A) Жоспарлау
B) Моднльдеу
C) Дифференциялдау
D) Диагностикалау
E) Талдау
6. ЭЕМ-ге енгізілген білімді тексеріп оның қателерін диагностикалау және жақсылап нәтижа алу не деп аталады?
A) Үйрету
B) Жоспарлау
C) Эксперттік жүйе
D) Жасанды интелект
E) Предикат
7. Уақытқа байланыссыз орындалатын білім қорлары қалай аталады?
A) Статикалық эксперттік жүйе
B) Динамикалық эксперттік жүйе
C) Прологтық жүйе
D) Импликация
E) Формальды жүйе
8. ЭЕМ көмегімен информация қасиетімен және оның көрсетілуімен автоматты түрде өңдеу әдәстерін зерттейтін ғылым-
A) Информатика
B) Жасанды интелект
C) Факт
D) Қатыс
E) Машиналық интелект
9. Білім қорынсыз құрылған программаны қандай жүйе деп атайды?
A) Қабықша жүйе
B) Аппараттық жүйе
C)Басқа есепті шешу жүйесі
D) Программалау жүйесі

№7.
Тақырып: Логикалық нәтиже әдістері: тура және кері.
Жылжымайтын мүлікті бағалау ес ебін шешуге нейрондық желіні үйрету
Глоссарий
1.Пролог.
2.Қатыс.
3.Факт.
4.Предикат
5.Терім
6.Құрылым

Тест
1. Эксперттік жүйелердің программалардың алдында тұратын негізгі мәселелердің бірі не деп аталады?
A) Білім көрсету
B) Өсімдік модель
C) Білімділікті көрсету
D) Тұрақтылықты көрсету
E) Жүйелікті көрсету
2. ЭЖ-ны дайындау негізінен бір-біріне байланыссыз неше кезеңнен тұрады?
А) 6
В)4
С)3
D)7
Е)8
3. Жасанды интеллект эксперттік жүйе есептерді түрлі салада болады?
А) Дәрігерге науқас кісі келгенде оған дұрыс диагноз қойып қажетті дәрі-дәрмек ұсыну
В) Формальды жүйеде
С) Шешімді іздеу кеңістігі
D) Машиналық интеллекті
Е) Шешімдер ағашы
4. ЭЖ-ның қысқартылған түп-тұлғалық үзіндісінің моделі қай кезеңде дайындалған?
А) 2-кезеңде
В) 1-кезеңде
С)10-кезеңде
D)4-кезеңде
Е) 8-кезеңде
5. ЭЖ-ны тестік бағалауының тиімділігін анықтау?
А) Жүйені бағалау
В) Жүйені түйістіру
С) Жүйені жан-жақты ету
D) Жүйені дайындау
Е) Проблеманы таңдау
6. Эксперттік жүйені зерттеп дайындау қандай жұмыс?
А) Өте күрделі жұмыс
В) Қиын жұмыс
С) Қысқа жұмыс
D) Тапсырыстық жұмыс
Е) Жауабы жоқ
7. Өте күрделі жұмыс не деп аталады?
А) Эксперттік жүйені зерттеп дайындау
В) Эксперттік жүйе
С) ЭЖ-ны тестік бағанның тиімділігін дайындау
D) Эксперттік шаманы дайындау
Е) Мамандарды дайындау
8. Тұйық формада тұжырымдау қалай көрсетіледі?
А) Есепті тұйық формада көрсету
В) Бүтін натурал сандар көрсету
С) Жұптық санда көрсету
D) Тұйық санда көрсету
Е) Есепті формада көрсету
9. Екінші кезеңде қандай модель орындалады?
А) ЭЖ-ның қысқартылған түп-тұлғаның үзіндісінің моделі
В) Тестік бағалауының тиімділік моделі
С) Проблемалық моделі
D) Стандарттық моделі
Е) Өсімдік моделі

Әдебиеттер тізімі

1. Вычислительные машины и мышление- М., Мир 1967
2. Слэйгл Дж. Искусственный интеллект- М., Мир 1973
3. Хант Э. Искусственный интеллект- М., Мир 1980
4. Унистон П. Искусственный интеллект- М., Мир 1980
5. Нильсон Н. Искусственный интеллект- М., Радио и связь 1985
6. Лорьер Ж. – Л. Системы искусственного интеллекта - М., Мир 1991
7. Джексон П. Введение в экспертные системы – М., Вильямс 2001
8. Минский М. Вычисления и автоматы- М., Мир 1971
9. Нейман Дж. Теория самовоспроизводящихся автоматов. - М., Мир 1971
10. Гудман С., Хедетниеми С. Введение в анализ и разработку алгоритмов - М., Мир 1981
11. Бауэр Ф., Гооз Г. Информатика - М., Мир ч.1, ч.2, 1990
12. Брой М. Основополагающее введение. Ч.ч.1-4. –М.,Диолог МИФИ 1996
13. Акимов О. Е. Дискретная математика. Логика, группы, графы. –М., ЛБЗ, 2001
14. Тимофеев А.В., Принципы и алгоритмы построения адаптивных систем управления роботов,Сборник Робототехника,Издательство ЛПИ,1977
15. Артоболевский И.И., Кобринский А.Е. Роботы, Машиноведение,1970
16. Шеннон К. Работы по теории информации и кибернетике. М.,ИЛ,1963.