Көктемдік жанаргүл

Ы. Алтынсарин атындағы №65 мектеп-гимназиясы

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Қызыл кітапқа енгген өсімдіктері

Орындаған: Нұрланова Дария
Қабылдаған: Көкетаева Айнұр

Шымкент қаласы
Көктемдік жанаргүл
Көктемдік жанаргүл - көп жылдық, сарғалдақтар тұқымдасы жанаргүл туысына жататын шөп тектес өсімдік.
Көктем жанаргүлі — сарғалдақтар тұқымдасына жататын бір немесе көпжылдық шөптесін өсімдік. Сабағын қоңыр қабыршақтар жауып тұрады. Жапырақтары сағақсыз, ашық сары түсті үлкен гүлкүлтелі гүлдері жалғыз, қоңыр тамыр сабағы бар. Тұқымынан және тамырсабағы арқылы вегетативті жолмен көбейеді. Мамыр айында гүлдеп, шілдеде, жеміс береді. Жемісі күрделі, көптеген біртұқымды жаңғақшалардан тұрады. Көктем жанаргүлі - сирек кездесетін еуроазиялық далалық түр. Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
Сипаты
Биіктігі 50 см-ге жетеді. Тамыр сабығы жуандау келген қоңырқай қара. Жапырақтары жіңішке әрі қалың, төменгілері кезектесіп орналасқан. Сабақтарының бұтақтары көп, сырты тегіс, түп жағындағы жапырақтары қабыршық секілді қоңыр болып келеді. Гүл жапырақтарының саны 14-20, гүл шеңбері ірі,5 см-ге дейін жетеді. Гүл тостағаншасының жапырақтары бесеу. Гүлі сары, сәуір айында гүлдейді. Орманды аймақтардың шетінде, далалы жерлерде өседі.
Қолданылуы
Дәрі мақсатында оның шөптері пайдаланылады. Оны жүрек қызметін реттейтін, сондай-ақ жалпы седативті және несеп жүргізетін дәрі ретінде қолданады. Халық медицинасында мұны ұстамалы нерв ауруын, шемен, қызба, іш өту сияқты ауруларды емдеуде тыныштандыратын дәрі ретінде қолданған. Угүлжапырақ препаратын В. Дерикер рецептісі бойынша, алкоголизмге қарсы да қолданады.

Емдік қасиеті
Қазақстанда көктемдік жанаргүлдің басқа да 7 түрі кездеседі. Бірақ олардың көбінде жүрек глюкозидтері аз болады. Тек түркістандық жанаргүлдің емдік қасиеті ғана көктемдік жанаргүлмен бірдей. Өсімдікті пышақпен кесіп, орақпен орып алады. Тамырымен жұлуға болмайды. Өйткені одан өсімдіктің бір жола жойылып кетуі мүмкін. Орылып алған шөпті жел қағатын жерде көлеңкеде дереу кептіріп алу керек. Дайындалған шикізат құрғақ бөлмеде қағазға оралып, ағаш жәшікте сақатлаған жөн. Дәрілік мақсат үшін көктемдік жанаргүлдің жердің үстіндегі жапырақты бөлігін сәуір айында гүлдегеннен бастап, шілде айының басында тұқымы шашылғанға дейін жинайды.