Армотасты конструкция элементтері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

3 дәрежедегі СМК құжат
ОӘМ
ОӘМ 042-14-1.02.1.20.11903-2014
Құрылыс конструкцияларын есептеу негізі
пәннінің оқу-әдістемелік материалдары
№ 1 баспасы

Құрылыс конструкцияларын есептеу негізі
050730 – Құрылыс материалдарын, бұйымдарын
және конструкцияларын өндіру
мамандығына арналған

ПӘННІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ

Семей 2014

Мазмұны
1
Глоссарий
4
2
Дәріс тақырыптары және олардың қысқыша мазмұны:
7

Дәріс 1. Кiрiспе. Негiзгi түсiнiктер мен терминдер
7

Дәріс 2. Металл конструкциялардың материалдары.
8

Дәріс 3. Материалдар жұмысы.
11

Дәріс 4. Металл конструкциялар элементтерінің жұмысы және есептеу ерекшеліктері.
12

Дәріс 5. Металл конструкциялар элементтерінің жұмысы және есептеу ерекшеліктері.
13

Дәріс 6. Темірбетон негізі.
15

Дәріс 7. Алдын-ала кернелген темірбетон.
17

Дәріс 8. Темірбетон кедергісі теориясының эксперименталды негіздері
18

Дәріс 9. Темірбетон элементтердің тік және қиғаш қимасы бойынша беріктік есебі
19

Дәріс 10. Тас және армотас конструкциялардың түрлері
20

Дәріс 11. Тас конструкция элементтерінің есебі
21

Дәріс 12. Армотасты конструкция элементтері.
22

Дәріс 13. Ағаш пен пластмассалар-конструкциялық құрылыс материалдары
23

Дәріс 14. Тұтас қималы конструкция элементтерін есептеу
25

Дәріс 15. Ағаш конструкциялар элементтерінің қосылыстары
27
3
Практикалық сабақтардың атауы және олардың қысқаша мазмұны.
29

1. Глоссарий

Оқу-әдістемелік кешенде келесідей терминдер мен анықтамалар берілген:
Адгезия – әртүрлі дене беттерінің ілінгіштік қабілеттілігі.
Атмосфераға тұрақтылық – заттардың атмосфералық факторлар әсеріне төтеп беру қабілеттілігі.
Аморфты күй – анықталмағандық құрылымдағы зат.
Ылғалға тұрақтылық – материал қасиетінің ылғал әсеріне ұзақ кедергі көрсетуі. Су өткізгіштік – материалдың қысымда ылғал өткізу қасиеті.
Суға тұрақтылық – материалдың суға қаныққан шегінде беріктік деңгейінің төменеуі.
Су ұстағыш қабілеттілігі – ерітінді қоспаның артық суды ұстау қабілеттілігі.
Толық беріктікке жету уақыты – байланыстырғыш сипатына қарай материалдың толық беріктікке жету уақыты.
Түзету уақыты – материалдың серпімділігін сақтау уақыты.
Қатаю уақыты – материалдың серпімділігін жоғалту уақыты.
Гигроскопиялық – ауадағы ылғалды сіңіру қабілеттілігі.
Гидрооробность – су жұқпайтындық қасиеті.
Ерітіндінің қажеттілік қабілеттілігі – ерітіндінің жұмысқа қабілеттілік уақыты.
Дыбыс жұтқыштық – қарқынды дыбысты әлсіздендіру қабілеттілігі.
Үйкелгіштік – материалдың үйкелгіш күштер әсеріне кедергі қасиеті.
Конгломерат – күрделі құрам.
Колеровка – ақ бояуға пигментті пасталарды қоса отырып дара бояу дайындау процесі.
Ағару коэффициенті – материалдың ағару деңгейінің көрсеткіші.
Суыққа төзімділік – материалдың маусымды мұздату және ерітуге қабілеттілік қасиеті.
Пластикалық, эластикалық – материалдың жүктеме әсерінен пішіні мен өлшемін жүктемеден кейін пішіні мен құрылымын сақтай отырып өзгертуі.
Ерітінді массаның қозғалғыштығы – ерітінді қоспаның өз күшімен немесе ішкі күштер әсерінен ағу қабілеттілігі.
Сығуға беріктігі – бұзылу басталғанға дейін материалдың максималды қысымы.
Ілінісу беріктігі – бұзылу басталғанға дейін материалдың максималды созылуы.
Жарыққа тұрақтылық – ультра күлгін сәуле әсерінен материалдың түсін өзгерту қабілеттілігі.
Жылу өткізгіштік – материалдың жылу өткізгіштік қабілеттілігі.
Релаксация – деформация әсерінен кернеудің өздігінен төмендеуі.
Ретардация – деформацияның өздігінен өзгеруі.
Седиментация – қатты фазаның отыруы.
Отыру – материалдың кебу, қатаю кезінде өлшемі мен көлемінің кішірею қасиеті.
Шликер – сулы суспензия.
Эвтетика – қоймалжыннан қатты күйге өту қабілеттілігі.

2. Дәріс сабақтарының тақырыптары және олардың қысқаша мазмұны.

Дәріс 1. Кіріспе. Негізгі түсініктер.
Дәріс жоспары:
1. Құрылыс конструкцияларының түрлері және оларды қолдану аясы.
2. Құрылыс конструкцияларының есептеудің негізгі ережелері.
1. Бірде-бір ғимаратты құрылыс материалдары мен олардың қасиеті туралы жан-жақты білімсіз жобалап тұрғызу мүмкін емес. Барлық материалдар белгілі МЕСТ-ке, сонымен қатар Құрылыс нормалары мен ережелері деп аталатын нормативті құжаттар жүйесіне сәйкес келеді.
Бұл құрамның байланысын, материалдардың қасиеті мен құрылуын, сонымен қатар олардың физика-химиялық, физикалық, механикалық және басқа да әсерлердегі өзгерісі заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Кез келген материал құрылымда жүктемеге немесе қоршаған орта әсеріне ұшырайды. Материалдың ғимаратта қолданылу жұмыс шартына байланысты құрылыс материалдары төмендегідей жіктеледі:
1. әмбебап типтегі материалдар (қатаң құрылымдарға арналған)
2. арнайы бағыттағы материалдар (әсерден қорғауға арналған)
Олардың қолданылу аймағы материалдардың қасиеттеріне байланысты. Барлық қасиеттері өзіндік ерекшеліктеріне қарай төмендегідей жіктеледі:
1. Физикалық. Оларға салмақтық сипаттамалары, тығыздығы, сұйықтар, газдар, жылу мен радиосәулелер үшін өткізгіштік, қоршаған ортаның агрессивті әсеріне кедергілік қасиеті жатады.
2. Химиялық. Материалдардың қышқыл, сілті, тұзды ерітінділерге тұрақтылық көрсеткіштерімен бағаланады.
3. Механикалық. Қысу, созу, соққылау, майыстыру және тағы да басқа күштік әсерлерге кедергілік қабілетімен сипатталады.
4. Технологиялық. Материалдың бұйым даярлау кезінде өңдеуге төзімділік қабілеттілігі.
Бұйымның құрылымы эксплуатацияға сенімді (жарамды) және төзімділікті қамтамасыз ету қажет.
Сенімділік дегеніміз төзімділік, бұзылмау, жөндеуге жарамдылық, сақталғыштық.
Төзімділік – бұйымның қасиеті жұмысқа жарамдылығын қажетті аралық жөндеулермен шектік деңгейге дейін сақтауы. Шектік деңгейі бұзылу, техника қауіпсіздігі немесе экономикалық мәселелермен анықталады. Төзімділік эксплуатация режимі мен нақты климаттық шарттарда эксплуатациялық сапасын жоғалтпай қызмет көрсету мерзімімен өлшенеді.
Бұзылмау – эксплуатация шарты мен белгілі режимде белгілі уақыт аралығында жөндеуге түспей бұйымның жүмысқа қабілеттілігін сақтауы.
Жөндеуге жарамдылық – техникалық сипаттамасын сақтай отырып қайта қалпына келуге қабілеттілік қасиеті. Орташа уақыт, еңбек сыйымдылығы, бір бұзылуды жөндеу бағасы көрсеткіштер болып табылады.
Сақталғыштық – техникалық құжаттамада белгіленген сақтау мерзімінде және сақтау мерзімінен кейін, тасымалдауда негізделген эксплуатациялық көрсеткіштерді сақтау қасиеті.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 2. Металл конструкциялардың материалдары.
Дәріс жоспары:
1. Құрылыс болаттары.
2. Алюминий қорытпалары
1. Адамзат тіршілік ету үшін негізгі материалдық жағдайы – баспана болып табылады. “Адамдар саясат, ғылым, өнер, дінмен толыққанды айналысуы үшін алдымен ішіп-жеп, киініп өз баспанасының қожайыны болуы керек”,-деп Энгельс айтқан. Қолданылуына, қабаттылығына, сонымен қатар ғимарат құрылымының материалына байланысты әртүрлі кластарға жіктеледі. Олардың әрқайсысының өз қолданылу аймағы бар.
Ғимарат – адамзат қоғамының қажеттіліктерін қамтамасыз ететін ішкі кеңістігі бар жер үсті құрылысы. Ішкі кеңістігі жоқ жер үсті құрылысы, сонымен қатар барлық жер асты және су асты құрылыстарын инженерлік құрылыстар деп атайды.
Ғимараттардың пайдалану мақсатына байланысты азаматтық, ауылшаруашылық және өндірістік болып үш топқа жіктеледі.
Азаматтық ғимараттар тұрғындық және қоғамдық болып бөлінеді. Азаматтық ғимараттар орналасқан орнына қарай қалалық және ауылдық болып ажыратылады.
Өндірістік ғимараттар орындалатын өндірістік процестердің сипатына қарай химиялық, металлургиялық, машина жасау, транспорттық және қоймалық болып бөлінеді.
Ауылшаруашылық ғимараттар ауылшаруашылық өндірісінің әртүрлі салалары (мал өсіру фермалары, құс фермалары) үшін қызмет етеді.
Ғимараттың ішкі кеңістігі жеке бөлмелерден тұрады. Бөлмелер – ғимарат ішіндегі барлық жағынан жабылған тұтас кеңістік.
Бір деңгейде орналасқан бөлмелер мен едендер қабат құрады. Ғимараттар қабат санына қарай аз қабатты (1-2), орта қабатты (3-5), көп қабатты (6-10), жоғары қабатты (11-16) және биік (16-дан жоғары) болып бөлінеді. Қабаттардың орналасуына байланысты жертөлелер, цокольды, жер үсті және мансардты болып келеді. Егер қабаттың төмендеуі бөлме биіктігінің жартысынан төмен болса цокольды қабат, ал жоғары болса жертөлелер болып бөлінеді. Жер үсті қабаттары – еден деңгейі ғимарат маңындағы жер деңгейінен жоғары барлық қабаттар. Мансардты қабаттар - чердак деңгейінде орналасқан қабаттар. Ғимараттың қабаттылығын анықтауда тек жер үсті қабаттары ғана есепке алынады. Төменге түскен қабаттар бірінші қабат еденінің деңгейі жер деңгейінен 2 м немесе одан да жоғарыда орналасса ғана есепке алынады.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 3. Материалдар жұмысы.
Дәріс жоспары:
1. Бір мәрте статикалық созуға және сығуға болаттың қорытпаларының жұмысы
2. Бір мәрте статикалық созуға және сығуға алюминий қорытпаларының жұмысы
1. Құрылыс материалдарының өртке тұрақтылығына ғимараттың өртке тұрақтылығы байланысты болады. Ғимараттар өртке тұрақтылығына қарай жанбайтын, ауыр жанатын және жанатын болып жіктеледі. Жанбайтын материалдардан орындалған құрылымдар жанбайтындар категориясына жатады. Ауыр жанатын және жанатын материалдардан орындалған, бірақ өрттен сылақ (штукатура) немесе қаптама (облицовка) арқылы қорғалған құрылымдар ауыр жанатын категорияға жатады.
Тұрақтылық шегі – ғимараттың өрт немесе температура әсерінен қабілеттілігі мен тұрақтылығының шығынына, немесе тесілген жарықтардың пайда болуына, өртке қарсы бетте температураның қауіпті жоғарылауына кедергісі. Тұрақтылық шегі сағатпен белгіленеді. Сонымен тұрақтылық шегі дегеніміз құрылымның беріктік сапасын жоғалтпай өрттің таралуына бөгет немесе жану объектісі болатын уақыт.
Өртке тұрақтылығына қарай ғимараттар V деңгейге бөлінеді.
I деңгей – жанбайтын материалдардан орындалған ғимарат, мұнда сыртқы қабырғалары үшін өртке тұрақтылық шегі 2,5 сағаттан аз емес, жабындар (темірбетонды және кірпіш құрылымдар)үшін – 1 сағат.
II деңгей – ауыр жанатын материалдардан орындалған ғимараттар, тұрақтылық шегі 0,25 сағат.
III деңгей – ауыр жанатын материалдармен жабылған ғимараттар.
IV деңгей – барлық негізгі құрылымдар ауыр жанатын материалдардан орындалған ғимарат.
V деңгей – толығымен жанатын материалдардан орындалған ғимараттар.
Архитектуралық айқындық архитектураның әдемілігімен сипатталады.
Құрылыстың тиімділігі – құрылыс масштабы, массалық сипаты ұлғайған сайын мағынасы өсетін негізгі талаптардың бірі.
Арқалық, рама, стойка сияқты жапсырылған құрылмалар ғимарат элементтерін жабуға арналған. Оларды суға төзімді желімдермен жапсырады. Суға төзімді желім ФБА, ФОК.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 4. Металл конструкциялар элементтерінің жұмысы және есептеу ерекшеліктері.
Жоспар:
1. Металл конструкциялар элементтерінің жұмысы және есептеу ерекшеліктері.
2. Ортадан жүктелген элементтердің жұмысы және беріктікке есептеу
1. Құрылыс процесінде және эксплуатациялауда ғимарат көптеген әртүрлі жүктемеге түседі. Бұл күштерге құрылым материалдары қарсыласу нәтижесінде онда ішкі кернеу туындайды. Осы күштердің бірі ғимаратқа үздіксіз әсер етеді – тұрақты жүктеме (өз салмағы), басқалары уақыт бөліктерінде әсер етеді – уақытша. Жаңа неғұрлым берік материалдарды үздіксіз пайдалану және ғимарат құрылымының салмағын азайту нәтижесінде құрылысшылардың алдында жаңа міндет пайда болды. Негізгі уақытша жүктемелердің бірі жел жүктемесі. Ғимарат неғұрлым биік болған сайын соғұрлым желдің әсері де күштірек. Ғимараттың жел соғып тұрған жағынан кеңістік пайда болады. Ол кері қысым туғызады да осының әсерінен желдің әсері артады. Желдің қатты күші соққылық, динамикалық әсерлер туғызып ғимаратты эксплуатациялау шартын қиындатады. Қар жүктемесі де уақытша жүктемеге жатады. Әртүрлі биіктіктегі ғимараттарға көп көңіл бөлінуі қажет. Ғимараттың жоғары және төмен бөліктерінің шекарасында қар көшкіні деп аталатын құйын түзіледі. Ауыспалы температура әсерінен қар массиві мұзға айналып ауырлайды және қауіпті бола бастайды. Қар көшкіні желдің әсерінен біркелкі болып жатпайды және ассиметрия түзе отырып құрылымға қосымша кернеу туғызады. Уақытша жүктемеге сонымен қатар пайдалы жүктеме де жатады. Күн жылуы мен аяздан туындаған кернеу температуралы-климаттық деп аталады. Құрылым қызғанда көлемі мен өлшемін үлкейтеді, ал салқындағанда көлемі азайып кернеу туады. Ғимараттың жоғары қауіптілігінде кернеу жоғары мәнге ие болады, яғни мүмкіндік кернеуден асып кетеді. Осыған ұқсас ғимарат біркелкі емес отыруда пайда болады. Отыру және температуралық әсерлерден кернеуді алу үшін ғимаратты деформациялық шекті жеке бөліктерге бөледі. Егер ғимаратты температуралық деформациядан қорғаса, онда шекті температуралық, ал отыру деформациясынан болса онда – отыру. Сонымен қатар ғимаратқа ерекше әсерлер де бар: сейсмикалық, жарылыс әсерлері, авария немесе технологиялық жабдықтардың сынуы әсерінен туындайтын жүктемелер және т.б. Жүктеменің таралу орнына байланысты: нақтыланған және біркелкі тараған. Әсер сипатына қарай: статикалық, динамикалық. Ғимараттың өз салмағымен қоса барлық жүктемелер іргетас арқылы грунтқа беріледі. Грунт уақыт бойынша өзгеретін және ғимаратты бекіту үшін орта немесе материал ретінде негіз үшін пайдаланылатын көп компонентті жүйеден тұратын кез-келген тау тілімі немесе түрі. Жүктемені тікелей көтеретін грунт негіз деп аталады. Ғимарат жүктемесін өзінің табиғи қабілетімен көтеретін грунт табиғи деп аталады. Қажет болған жағдайда оны жасанды бекітеді, ол – жасанды.
Ежелден үш құрылымды жүйе белгілі: 1. тіректі-арқалықты, мұнда горизонтальды элемент арқалық иілуге жұмыс жасайды. 2. арнайы, мұнда материал қысылуға қызмет етеді. 3. аспалы, мұнда горизонтальды элементтер созылуға қызмет етеді. Қазіргі заманғы жалпы ғимарат құрылымында құрылымдық сұлбаның үш түрі бар. Оның негізгісі тіректі-арқалықты жүйе: көтергіш сыртқы және ішкі қабырғалар, сыртқы көтергіш қабырғалармен ішкі жеке тіректер, көтергіш жеке тіректер.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 5. Металл конструкциялар элементтерінің жұмысы және есептеу ерекшеліктері.
Жоспар:
1. Ортасынан тыс сығылған және сығыла-майысқан элементтердің орнықтылығын жоғалтуы; иілгіштігінің, салыстырмалы эксцентриситеттің қимасы түрінің әсері.
2. Орнықтылыққа тексеру.
1. Ғимараттың жер асты бөлігіне іргетас пен жер төлелері, қабырғалары жатады. Іргетас – ғимараттың маңызды бөлігі болып табылады. Іргетастің беріктігі, шыдамдылығы мен тұрақтылығына ғимараттың беріктігі мен төзімділігі тәуелді. Құрылымдық шешімдері бойынша іргетастер таспалы (ленточные), бағаналы (аз қабатты ғимараттар), тұтас (көп қабатты ғимараттар) болып жіктеледі. Іргетаске бут, бутобетон, бетон, темірбетон материалдары қолданылады.
Аспалы іргетастер несущий қабырғалы ғимараттарда қолданылады. Ол ғимараттың барлық несущий және өздігінен несущий қабырғаларының астында жататын үздіксіз таспа. Таспаның қылыңдығын (лента) оған орнатылатын қабырғаның қалыңдығына байланысты таңдайды (350 мм аз болмауы керек). Бут және бутобетонда таспалы іргетастері үшін таспаның қалыңдығын қабырға қалыңдығынан 80-100 мм артық етіп алады. Монолитті бетон іргетастерінің қалыңдығын қабырға қалыңдығына сәйкес таңдайды. Құрастырмалы бетон таспаларының қалыңдығын іргетасті блоктарға сәйкес таңдайды.
Ғимараттың жалпы беріктігі үшін іргетас құю тереңдігінің дұрыс таңдалуы маңызды. Іргетас құюдың тереңдігі 0,5 м. Іргетастер сығылуға жұмыс істегендіктен қатаң іргетастер деп аталады. Кейбір жағдайларда іргетас күшті өзіне түсіріп оны тарату керек болады, мұндай іргетастер иілгіш (гибкий) деп аталады.
Қатаң іргетастер үшін материал ретінде бут, бутобетон, бетон, ал иілгіш іргетастер үшін темірбетон қолданылады. Мұнда арматура күшті таратуға қызмет етеді. Қолданылатын материалдардың беріктігі есептеліп қабылданады. Жердің тегістігін қамтамасыз ет уүшін іргетастің астына құм жайылады.
Қабырғаны қабырға материалының капилляры бойынша жоғары биіктікке көтерілетін грунттың ылғалынан қорғау үшін іргетас қимасы бойынша гидроизоляция қойылады. Ол рулонды (дегталы мастика немесе бетонды мастикалы екі қабатты) немесе қалыңдығы 20 мм болатын цемент қабаты.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 6. Темірбетон негізі.
Жоспар:
1. Арматура мен бетонның бірлескен жұмысы.
2. Темірбетонның негізгі физико-механикалық қасиеттері.
1. Балқытылған шыны массасынан дайындалған материалдар мен бұйымдар кеңінен таралған.
Шыны жарық өткізуге арналған сынғыш, басқа құрылыс материалдарына ұксамайтын материал.
Шынының қасиеті көптеген факторларға тәуелді: Құрамына жылу мен өңдеу режиміне, үлгінің өлшеміне және т.б Шынының беріктігі сынғанда, қысқанда 700 000 мПа, ал созғанда 30-80 мПа. Шыны талшықтары 10-4 см диаметрмен созғанда, беріктігі 200-500 мПа жетеді, яғни 10 есе үлкен. Шынының беріктігіне ішкі ақаулары, қыздыру температурасына шыдамдылығы әсер етеді. Шынының негізгі кемшілігі оның сынғыштығында.
Сынғыштығы көптеген факторлармен анықталады. Олардың негізгісі материалдың серпімділік модулінің беріктігіне қатынасы ER. Бұл қатынас неғұрлым үлкен, ал кернеу (тартылу) деформациясы кіші болған сайын материал беріктік шегіне жетеді. Шынының серпімділік модулі 4,5 104 – 9,8 104мПа.
Кәдімгі силикат шынылар жарықты жақсы өткізеді және ультракүлгін, (толқын ұзындығы 300), инфрақызыл (толқын ұзындығы 300 ден жоғары) сәулелерді өткізбейді. Шынының химиялық құрамы мен түсін өзгерту арқылы шыныньің жарық өткізгіштігін реттеуге болады.
Әйнектік шыны жазықтық шынылардың көп таралғаны. Әйнектік шынылардың жарық өткізгіштігі оның қалыңдығына байланысты. Шынының қалыңдығы 2-6мм. Шыныны алу үшін негізгі зат: кварцты құм, натрий сульфаты немесе әктің кальцийленген содасы, доломит және т.б заттар.
Орнаментты шыны әйнектік шынының құйып жасалынған бір түрі. Бұл шынының бір жақ беті тегіс, ал екінші жағы өрнектелген.
Түсті шыныны металл оксидтерімен қайнату процесі арқылы боялған шыны массасынан алады. Негізгі түстері: сары, көк, күлгін, жасыл. Максималды өлшемі 80 млн 31000 мм. Түсті шыныларды балкондарды, лоджияларды, сатыларды, лифт шахталарын қоршауға арналған декаративтілік плафон жасауға қолданады.
Қорғаныш шыныларын арнайы термиялық өңдеумен алады (серпімділік және беріктікті жоғарылату үшін). Қорғаныш шынылары автотранспорттарда колданады.
Күн сәулесінен және жылдам корғайтын шыныларды шыны бетін арнайы ерітіндімен аэрозольды өңдеу арқылы дайындайды. Бұл шыныларды ғимараттар мен транспорттарды күн сәулесі мен жылу радиациясыи төменде мақсатында колданады. Шынының өлшемі (160 млн 32000мм) 16032000мм, қалыңдығы 3-6 мм. Жарық өткізгіштігі 30-70%, жылу сәулесін өткізгіштігі 60%. Бұл шынының 1 кв метрдің бағасы осыған сәйкес өлшемі мен калыңдығы әйнектік шынының бағасынан 1,5-1,7 есе артық.
Витрасен - жарықты барлық ғимарат бойынша тарату қабілеттілігі бар шыны. Ол жақсы жылу және дыбыс изоляторы болып табылады. Жылу өткізгіш. Шыны күн спектрінің инфрақызыл сәулелерін жұтуға арналған, құрамында арнайы қоспалары бар боялған масса. Түсі күлгін-жасыл. Жарық өткізгіштік қабілеті 65%, ал инфрақызыл сәуленің өткізгіштігі 35%-тен көп емес. Шынының өлшемі 16 032 000 мм, қалыңдығы 3-4мм.
Шыны пакеттер бір-бірімен периметр бойынша герметикалық қосылған екі немесе одан да көп шыны беттерінен тұрады. Шынылар арасында құрғақ ауамен толтырылған кеңістік бар. Шыны пакеттерді әйнектік қалыңдығы 8 мм, ауданы 5м2 болатын әйнектік шынылардан жасайды. Шынылардың арақашықтығы 15-20мм. Шыны пакеттердің максималды өлшемі 23 031 900 мм, минималды өлшемі 3 300 300 мм. Шыны пакеттердің жылу өткізгіштік коэффициенті 2,4-1,7 Вте (м2 –с0).
Жарық өткізгіштігі 30-80 %, дыбыс изоляциялық қабілеттілігі 29-32 ДВ. Сөрелік шыныны қалыңдығы 6-12мм, ауданы 4-12м2 шыныдан жасайды. Сөре шынының беріктігі жоғары, 1200 мПа дейін барады.
Шыны құбырлар. Вертикальды немесе горизонтальды созу әдісі арқылы дайындайды Температурасы 120°С, қысымы 0,3 мПа, сұйықтары үшін диаметрі 15-65мм, ал ұзындығы 100-300 мм етіп дайындайды.
Стекловата – жұка жіптерден тұратын материал. Беріктігі өте жоғары. химиялық тұрақты, дыбыс және жылу өткізгіштігі төмен. Азбоцемент бұйымдарын дайындауда дыбыс және жылу изоляциялық дайындау материалы толықтырғыш ретінде пайдаланады.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 7. Алдын-ала кернелген темірбетон
Жоспар:
1. Алдын-ала кернеу деген не?
2. Бетондағы алдын-ала сығымдау күштері.
1. Құрылысты көптеген материалдар металл прокат және металл бұйымдар түрінде кеңінен тараған. Метолл прокат сорап станцияларын өндірістік ғимараттар құрылысында әртүрлі металл бұйымдар даярлауда қолданылады. Құрылыста қолданылатын металдарды 2 топқа бөледі: қара (темір және балқымалар) және түсті.
Қара металдар темірдің көміртегімен балқымасы. Көміртегінің мөлшеріне байланысты қара металдар шойын және болат болып жіктеледі.
Шойын – көміртегі мөлшері 2%-6,67% болатын темір көміртекті балқыма. Шойынның құрамындағы лигерленген заттар шойынға белгілі қасиеттер береді Металл негізінің сипатына қарай шойынды 4 топқа жіктейді: сұр, ақ, жоғары берікті, ковкий. Сұр шойынның құрамында көміртегінің мөлшері 2,4-3,8%. Сұр шойында көміртегі бос жағдайда болады. Ол жақсы өңделеді және сынғыштығы жоғары. Оны соққылау әсеріне түспейтін бұйымдарды құюға пайдаланады.
Ақ шойынның құрамындағы көміртегінің мөлшері 2,8-3,6%. Көміртегі цемент түрінде байланысқан күйде. Қаттылығы жоғары, бірақ сынғыш, өңдеуге жатпайды, қолданылуы шектеулі.
Жоғары беріктікті шойынның химиялық кұрамы сұр шойынға ұқсас. Ол жоғары беріктікті қасиетке ие. Оны вентильдер мен сораптардың тұрықтарын құюға пайдаланады.
Ковкий шойынды ақ шойынның кұймасын жоғарғы температурада ұзақ уақыт қыздыру арқылы алады. Көміртегінің мөлшері 2,5-3%. Оны жұқа қабырғалы бөлшектерді дайындауда пайдаланады. Су шаруашылығы құрылысында шойын тақталарды гидротехникалық ғимараттардың беттерін облицовкалауға пайдаланады.
Болат – ақ шойынды мартен пештерінде қайта өңдеу нәтижесінде алады. Көміртегінің мөлшері 2%-ке дейін. Болаттың құрамындағы көміртегінің мөлшері көбейген сайын оның қаттылығы мен сынғыштығы жоғарылап, серпінділігі мен соққылық тұтқырлығы төмендейді. Қолдануына байланысты 2 топқа жіктеледі: құрылымдық (0,2-0,85%) және инструментальды (0,65-1,74%).
Болаттардың механикалық және физикалық қасиеттері оған легерленген элементтерді (никель, хром, вольфрам) қосқанда едәуір жоғарылайды. Легерленген компоненттерді мөлшеріне қарай болаттар 4 топқа жіктеледі:
1. Көміртекті (легерленген элементтер қосылмайды)
2. Төмен легерленген (легерленген компоненттердің мөлшері 2,5%-ке дейін)
3. Орташа легерленген (легерленген компоненттердің мөлшері 2,5-1 0%)
4. Жоғары легерленген (легерленген компоненттердің мөлшері 10%-дан артық)
Көміртекті болаттар құрамындағы көміртекті мөлшеріне карай жіктеледі.
1. Төмен көміртекті (көміртегі 0,15%-ға дейін)
2. Орташа көміртекті (0,25-0,6%)
3. Жоғары көміртекті (0,6-0,8% )
Түсті металдар мен құймаларға алюминий, мыс және олардың кұймалары мырыш, қорғасын жатады.
Құрылыста жеңіл құймалар – алюминий немесе магний негізінде және ауыр құймалар – қалайы, мыс, мырыш, қорғасын негізінде қолданылады.
Құрылыс монтаж жұмыстарын жасағанда металдарды әртүрлі әдістермен өңдейді.
1. Механикалық
2. Термиялық
3. Пісіру (сварка)
Металл өндіруде негізгі әдіс ретінде механикалық ыстық және суық өңдеу қарастырылады. Металдарды ыстық өңдеуде металдарды белгілі температураға дейін қыздырып, прокаттау процесі арқылы балға соққысы немесе пресс кысым әсерімен оған сәйкес пішін мен өлшем береді.
Суық өңдеуде металдарды слесарлык және кесіп-өңдеу болып бөлінеді. Слесарлық өңдеу төмендегідей технологиялык.операциялардан тұрады: өлшеу, бөлу, кесу, бұрғылау, құю. Металдарды өңдегенде металл жоңқаларын арнайы инструментпен сыдыру арқылы жүреді. Ол арнайы металл кескіш станоктарда орындалады.
Болат бұйымдардың құрылыстың сапасын жақсарту мақсатында оларды термиялық өңдейді.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 8. Темірбетон кедергісі теориясының эксперименталды негіздері.
Жоспар:
1. Темірбетон кедергісі теориясының эксперименталды негіздері.
2. Есептеу тәсілдерінің негізгі ережелері
1. Бөлмені табиғи жабдықтандыру қабырғаның және жабынның вертикаль және горизонталь саңылаулары арқылы қамтамасыз етіледі. Осындай есептеулермен бөлменің табиғи жарықтандырылуы және де СНиПАМ бойынша терезенің өлшемін және орналасуын анықтайды. Осыған байланысты тұрғын үй ғимараттары үшін терезе көлемі бөлменің еден көлемінен 81-ден 51 дейін жақын болуы керек.
Терезе мен витраждар бөлмені табиғи жарықтандыруда негізгі вертикаль құрылым болып табылады. Шыңылау құрылымы сонымен қатар ғимараттың сыртқы көрінісі мен бөлменің интерьеріне керекті элемент болып табылады. Терезенің атқаратын ең керек сұранысына, оның жылу сақтау қасиеті жатады, ал жылуды жоғалтпауға мүмкіндік береді және бөлменің дауысизоляциясын қамтамасыз етеді.
Терезе материалының құрылымына қарай, оны ағаш, металды, темір бетонды және пластмассалы деп бөледі. Терезенің ашылу жағдайына және құрылымындағы есептеулерлерге байланысты қақпақты бос, қозғалатын, үстіңгі ілмелі, астыңғы ілмелі, қапада жақтауы бар, жалюзийлі және т.б. болып бөлінеді.
Шыңылар санынан байланысты терезелер бір, екі, үш қабатты шыңылаудан тұрады. Бір қабат шыңыланған терезелерді оңтүстік аудандарда және жылу бермейтін ғимаратарды қолданады. Орташа климатты аудандарда шыны арасында мамық бөлігі бар екі қабатты шынылауды пайдаланады. Суық климатты аудандарда үш қабаты шынылауды қолданады. Терезенің өлшемдері унифицирленген және лайықты ГОСТ-ке келтірілген. Көбінесе терезенің биіктігін қабат биіктігінен 1100...1300 мм-ге кішірек алады, ал бірқақпақтылар енін – кем дегенде 60 мм, екі қақпақтылар енін – 900...1100 және 1300 мм және үш қақпақтылар енін – 1600-1800 мм-ге кішірек алады.
Терезенің тіреулері терезе коробкалары, шыныланған жақтаулар және терезе алды тақтайлардан тұрады.
Терезе коробкасы жалпы өзі терезе жақтаулары бекітілген раманы береді. Үстіңгі бос және терезенің ашылатын бөлігі фрамуга деп аталады.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 9. Темірбетон элементтердің беріктік есебі.
Жоспар:
1. Темірбетон элементтердің тік және қиғаш қимасы бойынша беріктік есебі.
2. Иілетін элемент түрлері және олардың конструктивтік ерекшеліктері.
3. Тавр қималы иілетін элементтердің тік қимасы бойынша беріктік есебі.
4. Иілетін элементтердің қиғаш қимасы бойынша көлденең күш әсеріне беріктік есебі
1. Едендер эксплуатациялық әсерге жиі ұшырайтын конструктивтік элемент болып табылады, олар бір қабатты ғимараттарда жалпы алғанда 5-25% дейін, ал көп қабатты ғимараттарда 5-12% алады. Оларды СНиП ІІ-В, 8-71 Едендер жобалау нормалары талаптарын есепке ала отырып, жасайды.
Еденнің түрін және конструктивтік шешімін таңдағанда өндірістік әсерлерді және сонымен қоса еденнің ұзақтығын және сенімділігін қамтамасыз ететін талаптарды есепке алу керек.
Осыған байланысты өндірістік ғимараттардың едендері келесі талаптарды қанағаттандыруы тиіс: жоғары механикалық беріктілігі, түзу және тегіс бет, сырғымайтын, аз қажалатын және үстінен адам және транспорттық бұйымдар өткен кезде шаң шығармайтын, заттар жерге құлаған кезде зақым келтірмейтін, бөгдедыбыстарсыз, су өткізбейтін, ылғалға төзімділік, жануға және химиялық заттарға төзімділік, тез және аз еңбек ететін жөндеу жұмыстарын қамтамасыз етілетін, тез тазаланатын және әдемі сыртқы көрінісін ұзақ сақтайтын қасиеттерге ие болуы керек.
Бірінші қабат еденінің деңгейі жоспарланған аудан белгісінен 150 мм-ге биік болуы керек. Кейбір жағдайларда грунттық сулардың жоғары деңгейде болуына байланысты еденнің деңгейін жоспарлау белгісінен 500 мм-ге көтеруі мүмкін.
Еденнің аталуы оның жабылу материалына байланысты. Конструкциясына және жабылу құрылысының әдістеріне қарай едендерді жеке материалдардан тұратын және бір тұтас деп бөледі.
Бір қабатты өндірістік ғимараттарда едендерді көбінесе негіз грунтына орналастырады. Грунттағы еден құрамына келесі конструктивтік элементтер кіреді: негіз, астыңғы қабаты және жабын. Басқа қабаттарды талаптарға байланысты жасайды. Бір қабатты ғимараттың еденінің астындағы негіз ретінде табиғи грунтты алады, ал әлсіз грунттарға нығайту үшін гравий, шебень қосады, одан кейін грунттың бұл қабатын сырғыту мен вибраторлармен және трамвокалармен нығыздайды. Астыңғы қабат негіздің үстіне орналасады және негіз бойынша жүктеуге арналған. Дайындау әдісі қабылданған жабын түріне және технологиялық талаптарға байланысты, ал оның қалыңдығы жүктеулер және негіздің табиғатына байланысты, қалыңдығы 80-нен 250 мм аралығында алуға болады.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 10. Тас және армотас конструкциялардың түрлері.
Жоспар:
1. Тас және армотас конструкциялардың түрлері.
2. Жалпы мәліметтер, оларды қолдану аясы.
1. Құрылысты көптеген материалдар металл прокат және металл бұйымдар түрінде кеңінен тараған. Метолл прокат сорап станцияларын өндірістік ғимараттар құрылысында әртүрлі металл бұйымдар даярлауда қолданылады. Құрылыста қолданылатын металдарды 2 топқа бөледі: қара (темір және балқымалар) және түсті.
Қара металдар темірдің көміртегімен балқымасы. Көміртегінің мөлшеріне байланысты қара металдар шойын және болат болып жіктеледі.
Шойын – көміртегі мөлшері 2%-6,67% болатын темір көміртекті балқыма. Шойынның құрамындағы лигерленген заттар шойынға белгілі қасиеттер береді Металл негізінің сипатына қарай шойынды 4 топқа жіктейді: сұр, ақ, жоғары берікті, ковкий. Сұр шойынның құрамында көміртегінің мөлшері 2,4-3,8%. Сұр шойында көміртегі бос жағдайда болады. Ол жақсы өңделеді және сынғыштығы жоғары. Оны соққылау әсеріне түспейтін бұйымдарды құюға пайдаланады.
Ақ шойынның құрамындағы көміртегінің мөлшері 2,8-3,6%. Көміртегі цемент түрінде байланысқан күйде. Қаттылығы жоғары, бірақ сынғыш, өңдеуге жатпайды, қолданылуы шектеулі.
Жоғары беріктікті шойынның химиялық кұрамы сұр шойынға ұқсас. Ол жоғары беріктікті қасиетке ие. Оны вентильдер мен сораптардың тұрықтарын құюға пайдаланады.
Ковкий шойынды ақ шойынның кұймасын жоғарғы температурада ұзақ уақыт қыздыру арқылы алады. Көміртегінің мөлшері 2,5-3%. Оны жұқа қабырғалы бөлшектерді дайындауда пайдаланады. Су шаруашылығы құрылысында шойын тақталарды гидротехникалық ғимараттардың беттерін облицовкалауға пайдаланады.
Болат – ақ шойынды мартен пештерінде қайта өңдеу нәтижесінде алады. Көміртегінің мөлшері 2%-ке дейін. Болаттың құрамындағы көміртегінің мөлшері көбейген сайын оның қаттылығы мен сынғыштығы жоғарылап, серпінділігі мен соққылық тұтқырлығы төмендейді. Қолдануына байланысты 2 топқа жіктеледі: құрылымдық (0,2-0,85%) және инструментальды (0,65-1,74%).
Болаттардың механикалық және физикалық қасиеттері оған легерленген элементтерді (никель, хром, вольфрам) қосқанда едәуір жоғарылайды. Легерленген компоненттерді мөлшеріне қарай болаттар 4 топқа жіктеледі:
1. Көміртекті (легерленген элементтер қосылмайды)
2. Төмен легерленген (легерленген компоненттердің мөлшері 2,5%-ке дейін)
3. Орташа легерленген (легерленген компоненттердің мөлшері 2,5-1 0%)
4. Жоғары легерленген (легерленген компоненттердің мөлшері 10%-дан артық)
Суық өңдеуде металдарды слесарлык және кесіп-өңдеу болып бөлінеді. Слесарлық өңдеу төмендегідей технологиялык.операциялардан тұрады: өлшеу, бөлу, кесу, бұрғылау, құю. Металдарды өңдегенде металл жоңқаларын арнайы инструментпен сыдыру арқылы жүреді. Ол арнайы металл кескіш станоктарда орындалады.
Болат бұйымдардың құрылыстың сапасын жақсарту мақсатында оларды термиялық өңдейді.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 11. Тас конструкция элементтерінің есебі.
Жоспар:
1. Тас конструкция элементтерінің есебі.
2. Шектік жағдай және есептеу ерекшеліктері. Арматураланбаған конструкция есебі.
1. Гипоорталықтың жер бетіндегі проекциясы эпиорталық болады. Сейсмикалық толқынның жойылуын эпиорталықтан алыстағанда топырақтағы нүктенің тербелуі немесе теңселуі суретте көрсетілген. Эпиорталықтан қашықтаған сайын оның әсері азая түседі.
Бұрынғы одақ елдер бойынша 6 балл және одан жоғары жер сілкінетін аудандарға Карпат тауларының аймағы, Қырым. Кавказ, Орталық Азия, Алтай, Саян, Байкал маңы сондай ақ Қиыр Шығыс, Сахалин, Камшатка және Курия аралдары жатады. Осындай жерлерде салғанда СНиП II-7-81 Жер сілкінетін аудандардағы құрылыс пайдалана отырып құрылыс жүретіни аудандардың жер сілкінуін анықтайды. Одан кейін карта бойынша және норма арқылы есептеп шығарады. Ғимараттың қызметіне қарай, қажеттілігіне, қабат санына, ондағы адам санына байланысты, беріктік мөлшеріне аз немесе тең болуы мүмкін.
Үйлер мен ғимараттың жер сілкінісінің әсеріне тұру қабілетін сілкініс төзімділігі деп атайды. Ғимараттың жеткілікті сілкініс төзімділігіне қол жеткізу үшін жер сілкінетін аудандарда ғимарат конструкциясына кәдімгі салмақтардан басқа жер сілкінісі кезінде қосымша көлденең толқынды күш түсетінін еске алу керек. Бұл күштер циклді күштермен әртүрлі бағытта әсер етуі мүмкін, бірақ мөлшерлерде есепті жеңілдету үшін тек симметриялық қсь бойынша көлденең күштердің әсерін есепке алуын ұсынады. Ол ғимараттың ең көп және ең аз беріктігіне сәйкес болуы қажет.
Жер сілкінетін аудандарда жобалау мәселелерін шешкенде территорияны құрылыс салатын кеңістіктер мен жасыл желеңдер, алаңдар, каналдар араластырып зонаға бөле отырып жоспарлайды.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 12. Армотасты конструкция элементтері.
Жоспар:
1. Армотасты конструкция элементтері.
2. Торлы арматураланған элементтер. Бойлық арматураланған элементтер.
3. Кешенді конструкция
1. Ғимарат белгілі қолданысқа арналған бір-бірімен тығыз байланысқан жеке бөліктерден тұрады. Бұл бөліктер үш негізгі топқа бөлінеді: көлемді-жобалау элементтері, құрылымдық элементтер, құрылыс бұйымдары.
Көлемді-жобалау элементтері – ғимараттың барлық көлемін (қабат, сатылық тор және т.б.) бөлуге болатын ірі бөліктер. Құрылымдық элементтер – ғимараттың құрылымын анықтайтын, оның қаңқасын тұрғызатын (іргетас, қабырға, жеке тіректер және т.б.) ғимараттың жеке бөліктері. Құрылыс бұйымдары – құрылымдық элементтер құралатын салыстырмалы түрде ұсақ элементтер.
Ғимараттың құрылымдық элементтері қолданылуына байланысты тірегіш (несущие) және бөлгіш (ограждающие) болып жіктеледі. Тірегіш құрылымдық элементтер ғимаратта туындайтын немесе ғимаратқа әсер ететін барлық жүктемені көтереді. Бөлгіш құрылымдық элементтер бөлмені ішкі кеңістіктен, бір бөлмені екіншісінен бөлуге арналған. Негізгі құрылымдық элементтер: іргетас, қабырғалар, бөлек тіректер, жабындар, шатырлар, сатылар, бөлгіштер, есіктер және терезелер. Іргетас – ғимараттың барлық жүктемесін және оған әсер ететін күштерді көтеріп грунтқа тарататын ғимараттың төменгі жер асты бөлігі. Қабырғалар – ішкі және сыртқы болып бөлінетін қоршағыш вертикаль құрылымдар. Қабырғалар тірегіш, өздігінен тірегіш және аспалы болып бөлінеді. Тірегіш қабырғалар ғимараттың жабыны мен шатырының жүктемесін көтеріп өзінің салмағымен бірге іргетаске береді. Өздігінен тірегіштер іргетаске тек өз салмағын ғана береді. Аспалы бөлгіш құрылымдар – іргетаске емес, арнайы құрылымдық бөлшектер көмегі арқылы тіректер мен жабындарға тартылады. Жеке тіректер (тіректер, бағаналар) – ғимараттың жабыны мен басқа да элементтерден жүктеме алып өз салмағымен бірге іргетаске беретін вертикаль тірегіш құрылымдық элементтер. Жабын – ғимараттың ішкі кеңістігін жеке қабаттарға бөлетін және барлық қажетті жүктемені (адамдар салмағын, жиһаздар және т.б.) көтеріп, оны қабырғаға немесе жеке тіректерге беретін горизонталды бөлгіш. Жер үсті қабаттарын бөлетін жабын – қабат аралық, бірінші қабат пен жер асты – жер астылық, соңғы қабат пен чердак арасындағы – чердактық деп аталады. Шатыр – ғимаратты атмосфералық жауын-шашыннан қорғауға арналған құрылым. Шатыр су өткізбейтін қабықтан тұрады. Чердак болмаған жағдайда жоғары жабынды біріккен жабын деп те атайды. Саты – қабат арасындағы қатынас үшін қызмет көрсететін құрылым. Ішкі сатылар өртке қарсы талапқа сай барлық жағынан жанбайтын қабырғалармен қоршалады. Бұндай кеңістік сатылық тор деп аталады. Бөлгіштер – бір кеңістікті екіншісінен бөліп тұратын қабат аралық жабынға тартылатын вертикаль бөлгіш құрылым, ал ішкі қабырғалар іргетаске тартылады. Есіктер – жеке бөлмелердің арасындағы қатынасты қамтамасыз ететін қабырғалар мен бөлгіштердегі саңылау. Бұл есік блогі деп аталатын құрылыммен толығады. Есік блогі есік тақтасы мен жәшігінен (коробка) тұрады. Терезе – ішкі және сыртқы кеңістікті көру үшін бөлмені табиғи жарықтандыру, бөлмені желдетуге арналған сыртқы қабырғадағы саңылау (проем).

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 13. Ағаш пен пластмассалар-конструкциялық құрылыс матеиалдары.
Жоспар:
1. Ағаш құрылымы. Құрылыстық фанера.
2. Конструкциялық пластмассалардың түрлері және қасиеттері.
1. Ғимараттың жалпы беріктігі үшін іргетас құю тереңдігінің дұрыс таңдалуы маңызды. Іргетас құюдың тереңдігі 0,5 м. Іргетастер сығылуға жұмыс істегендіктен қатаң іргетастер деп аталады. Кейбір жағдайларда іргетас күшті өзіне түсіріп оны тарату керек болады, мұндай іргетастер иілгіш (гибкий) деп аталады.
Қатаң іргетастер үшін материал ретінде бут, бутобетон, бетон, ал иілгіш іргетастер үшін темірбетон қолданылады. Мұнда арматура күшті таратуға қызмет етеді. Қолданылатын материалдардың беріктігі есептеліп қабылданады. Жердің тегістігін қамтамасыз ет уүшін іргетастің астына құм жайылады.
Қабырғаны қабырға материалының капилляры бойынша жоғары биіктікке көтерілетін грунттың ылғалынан қорғау үшін іргетас қимасы бойынша гидроизоляция қойылады. Ол рулонды (дегталы мастика немесе бетонды мастикалы екі қабатты) немесе қалыңдығы 20 мм болатын цемент қабаты.
Бағаналы іргетастерді ғимараттың жеке тіректеріне қояды. Құю тереңдігі 2 м, жеке іргетастер арасындағы қашықтық 6 м аспауы керек. Бағаналы іргетастің материалы мен бөлшектерінің құрылымы бойынша таспалы іргетастерге ұқсас. Бағаналы іргетастердің үстіне іргетасті балкалар қояды. Іргетастің балкалар монолитті темірбетоннан дайындалады, ұзындығы 6 м. Ғимарат отырғанда іргетасті балкалар еркін отыру үшін іргетас балкаларының астына қалыңдығы 250-500 мм құм салады. Қажет болған жағдайда еденнің қабырға бөлігіне шлак немесе керамзит салады. Бұл жылулық үшін қажет. Іргетасті балка мен бағаналы іргетастің үстін гидроизоляциялайды.
Тұтас іргетастер көп қабатты ғимараттарды әлсіз грунтқа салу құрылысында жекелеген бағаналы іргетастердің біркелкі отырмауынан сақтану үшін түйіскен таспалы іргетастер қолданылады. Олар қиылмаған, монолитті темірбетонды, өзара перпендикуляр балкалар жүйесін құрайды.
Ортадан жүктелген іргетастердің есебі.
Іргетас табанының ауданы

мұндағы, N – коэффициенті болғандағы іргетастің жоғары қима деңгейінің нормалды күші;
- қимадағы грунт пен іргетас көлемінің орташа бірлік массасы;
Н – құрылыс аумағына байланысты іргетас құю тереңдігі.
Іргетастің минималды биіктігі қысым түсіру есебінен анықталады.

мұндағы, Ғ – қысым түсіруші күш;
к=1 – бетондар үшін;
- іргетастің жұмысшы биіктігі h шегінде қысым түсетін пирамиданың жоғары және төменгі бөлігінің орташа арифметикалық периметрі;
- бетонның есептік кедергісі.
Есептік қысым түсіруші күш.

мұндағы, - іргетас табаны ауданы бірлігіндегі грунттың қысымы.
Іргетас қимасының пайдалы биіктігі.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 14. Тұтас қималы конструкция элементтерін есептеу.
Жоспар:
1. Тұтас қималы конструкция элементтерін есептеу.
2. Ортасынан созылуға, сығылуға, көлденең майысуға, қиғаш майысуға, сығыла-майысуға, созыла-майысуға есептеу.
1. Бөлмені табиғи жабдықтандыру қабырғаның және жабынның вертикаль және горизонталь саңылаулары арқылы қамтамасыз етіледі. Осындай есептеулермен бөлменің табиғи жарықтандырылуы және де СНиПАМ бойынша терезенің өлшемін және орналасуын анықтайды. Осыған байланысты тұрғын үй ғимараттары үшін терезе көлемі бөлменің еден көлемінен 81-ден 51 дейін жақын болуы керек.
Терезе мен витраждар бөлмені табиғи жарықтандыруда негізгі вертикаль құрылым болып табылады. Шыңылау құрылымы сонымен қатар ғимараттың сыртқы көрінісі мен бөлменің интерьеріне керекті элемент болып табылады. Терезенің атқаратын ең керек сұранысына, оның жылу сақтау қасиеті жатады, ал жылуды жоғалтпауға мүмкіндік береді және бөлменің дауысизоляциясын қамтамасыз етеді.
Терезе материалының құрылымына қарай, оны ағаш, металды, темір бетонды және пластмассалы деп бөледі. Терезенің ашылу жағдайына және құрылымындағы есептеулерлерге байланысты қақпақты бос, қозғалатын, үстіңгі ілмелі, астыңғы ілмелі, қапада жақтауы бар, жалюзийлі және т.б. болып бөлінеді.
Шыңылар санынан байланысты терезелер бір, екі, үш қабатты шыңылаудан тұрады. Бір қабат шыңыланған терезелерді оңтүстік аудандарда және жылу бермейтін ғимаратарды қолданады. Орташа климатты аудандарда шыны арасында мамық бөлігі бар екі қабатты шынылауды пайдаланады. Суық климатты аудандарда үш қабаты шынылауды қолданады. Терезенің өлшемдері унифицирленген және лайықты ГОСТ-ке келтірілген. Көбінесе терезенің биіктігін қабат биіктігінен 1100...1300 мм-ге кішірек алады, ал бірқақпақтылар енін – кем дегенде 60 мм, екі қақпақтылар енін – 900...1100 және 1300 мм және үш қақпақтылар енін – 1600-1800 мм-ге кішірек алады.
Терезенің тіреулері терезе коробкалары, шыныланған жақтаулар және терезе алды тақтайлардан тұрады.
Терезе коробкасы жалпы өзі терезе жақтаулары бекітілген раманы береді. Үстіңгі бос және терезенің ашылатын бөлігі фрамуга деп аталады.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

Дәріс 15. Ағаш конструкциялар элементтерінің қосылыстары.
Жоспар:
1. Қосылыстардың негізгі түрлері. Нагільді қосылыстар.
2. Шегелер жұмысының ерекшеліктері.
3. Металл тісті пластиналы, желімдеп жапсырылған болат стержінді, желімді қосылыстар.
1. Осыған байланысты өндірістік ғимараттардың едендері келесі талаптарды қанағаттандыруы тиіс: жоғары механикалық беріктілігі, түзу және тегіс бет, сырғымайтын, аз қажалатын және үстінен адам және транспорттық бұйымдар өткен кезде шаң шығармайтын, заттар жерге құлаған кезде зақым келтірмейтін, бөгдедыбыстарсыз, су өткізбейтін, ылғалға төзімділік, жануға және химиялық заттарға төзімділік, тез және аз еңбек ететін жөндеу жұмыстарын қамтамасыз етілетін, тез тазаланатын және әдемі сыртқы көрінісін ұзақ сақтайтын қасиеттерге ие болуы керек.
Бірінші қабат еденінің деңгейі жоспарланған аудан белгісінен 150 мм-ге биік болуы керек. Кейбір жағдайларда грунттық сулардың жоғары деңгейде болуына байланысты еденнің деңгейін жоспарлау белгісінен 500 мм-ге көтеруі мүмкін.
Еденнің аталуы оның жабылу материалына байланысты. Конструкциясына және жабылу құрылысының әдістеріне қарай едендерді жеке материалдардан тұратын және бір тұтас деп бөледі.
Бір қабатты өндірістік ғимараттарда едендерді көбінесе негіз грунтына орналастырады. Грунттағы еден құрамына келесі конструктивтік элементтер кіреді: негіз, астыңғы қабаты және жабын. Басқа қабаттарды талаптарға байланысты жасайды. Бір қабатты ғимараттың еденінің астындағы негіз ретінде табиғи грунтты алады, ал әлсіз грунттарға нығайту үшін гравий, шебень қосады, одан кейін грунттың бұл қабатын сырғыту мен вибраторлармен және трамвокалармен нығыздайды. Астыңғы қабат негіздің үстіне орналасады және негіз бойынша жүктеуге арналған. Дайындау әдісі қабылданған жабын түріне және технологиялық талаптарға байланысты, ал оның қалыңдығы жүктеулер және негіздің табиғатына байланысты, қалыңдығы 80-нен 250 мм аралығында алуға болады.

Қажетті әдебиет:
Сетков В.И., Сербин Е.П. Строительные конструкции- М.: ИНФРА-М,2005 г., 448 с.
Бубнович Н.В. и др. Строительные конструкции. Алматы, Изд-во ЭВЕРО, 2005г. 116 с.

3. Практикалық сабақтардың атауы және олардың қысқаша мазмұны.
Әдістемелік ұсыныстар.
Әр машықтану сабақтың дайындалуын тақырыптың негізгі ережелерінің қайталауынан бастау қажет және бақылау сұрақтарына жауап беру керек.
Оқулықпен жұмыс істеу кезінде қарастырыл отырған тақырып бойынша есептерді шешу қажет. Есептерді өз бетімен шешу керек, себебі осы кезде алған теориялық білімдері жақсы меңгеріледі және бекітіледі.
Барлық талап етілген есептерді өз бетімен шығару, одан кейін оқулықтарда және оқу әдістемелік нұсқауларында шығарылып көрсетілген есептерге талдау жасау өте пайдалы
Типтік есептерді біз аудиториялық практикалық сабақтарда шешеміз. Үй тапсырмаларын орындау кезінде туындаған сұрақтарға студенттердің оқытушы қол астындағы өздік жұмысы (ОСӨЖ) кезінде жауап бере аламын.
Қаратырылатын материалдарды толық меңгеру үшін әр тақырып бойынша қысқаша конспек жасау керек, оған негізгі анықтамаларды, барлық формулаларды және олардың ішіндегі шамалардың физикалық мәнін талдау жасай отырып жазу керек.
Әр тақырыптар бойынша есептердің шешімдерін және барлық жазбаларды практикалық сабақтарға арналған жеке дәптерге жазу керек.
Өздеріңіздің өз бетімен дайындалған материалдарыңыз одан әрі емтихан алдындағы пәнді қайталау кезінде үлкен көмекші құрал болып табылады, сонымен қатар іс жүзінде анықтама ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Тақырып 1. Ортадан созылған элементтерді беріктікке есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 2. Ортадан сығылған элементтерді беріктікке және орнықтылыққа есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 3. Иілетін элементтерді серпімділік жағдайында беріктікке есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 4. Мөлшерлік және есептік жүктемелерді анықтау.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 5. Тікбұрышты қималы жекеленген және қос арматуралы иілетін элементтерді тік қимасы бойынша беріктікке есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 6. Тавр қималы иілетін элементтерді тік қимасы бойынша беріктікке есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 7. Иілетін элементтерді қиғаш қимасы бойынша беріктікке есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 8. Тұтас қималы конструкциялар элементтерін ортадан созылуға есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 9. Тұтас қималы конструкциялар элементтерін ортадан соғылуға орнықтылығын ескере есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 10. Тұтас қималы конструкциялар элементтерін көлденең және қиғаш иілуге есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.

Тақырып 11. Тұтас қималы конструкциялар элементтерін сығыла-майысуға, созыла-майысуға есептеу.
Қажетті әдебиет:
Мандриков А.П. Примеры расчета металлических конструкций.-М.: Стройиздат 1991г., 431 с.