Икемді автоматтандырылған желі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
СЕМЕЙқаласындағы ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

СБЖ 3 деңгей құжаты
ПОӘК

ПОӘК 042 – 18-8.1.18\01- 2014
ПОӘК
Оқытушыға арналған Өндірістің икемді модулі және машина жасаудағы автоматтандырылған желі пәнінің оқу-жұмыс бағдарламасы
№1 басылым
18.09.2014

6 М071200-Машина жасау мамандығының магистранттарына арналған
Өндірістің икемді модулі және машина жасаудағы автоматтандырылған желі
пәнінің оқу-әдістемелік кешеңі

Оқу- әдістемелік материалдар

Семей 20 14

Мазмұны
1
Глоссарий
2
Дәрістер
3
Практикалық сабақтар
4
Студенттің өздік жұмысы

1 ГЛОССАРИЙ


Төмендегідей сөздер мынадай анықтамалар береді:

1. (ӨИМ) - Өндірістің икемді модулі. Кез келген өндірісте технологиялық жабдықтар бірлігі белгілі мәнде шектетілген, үнемді фукцияланған, барлық фукцияларды автоматты жүзеге асыру, олардың дайындалуымен байланысы, өндірістің икемді жүйесін құруға болады.
2. (ӨИЖ) - Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.
3. (ИАЖ) - Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.
4. (ИАУ) - Икемді автоматтандырылған участок. Икемді автоматтандырылған желі технологиялық маршрутпен фукцияланған, мұнда технологиялық жабдықтардың пайдаланылуының өзгертілуі қарастырылған.
5. (ИАЦ) - Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.
6. (ИАЗ) - Икемді автоматтандырылған зауыт. Өндірістің икемді жүйесі, ИАЦ негізделген.
7. (РТК) –Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.
Ескерту:
а. РТК, ӨИЖ жұмысына, автоматтандырылған қайта жапсыру және жүйені қайта құруға бағытталған.
б. Өнеркәсіптік робот технологиялық жабдық негізінде пайдаланылады.
в. РТК қажеттілігі былай қаралады: басқару жинақтаушысы, ориентация, өндіріс обьектілерін бір-бірден беруі және басқа да қажеттіліктер, РТК функционалды қамтамасыз ету.
8. (АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі
9. (КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі
10. (АБЖ) - автоматтандырылған бақылау жүйесі;
11. (ҚЖАЖ) – қалдықтарды жою автоматтандырылған жүйесі;
12. (ТПБАЖ) – технологиялық процестерді басқарудағы автоматтандырылған жүйесі
13. (ҒЗАЖ) – ғылыми зерттеудегі автоматтандырылған жүйе
14. (АЖЖ) – автоматтандырылған жобалау жүйесі;
15. (ӨТДАЖ) – өндірістік технологиялық дайындаудағы автоматтандырылған жүйе;
16. (АБЖ) - автоматтандырылған басқару жүйесі.
17. (АКҚЖ) - автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі. Бұл жүйе көлік және қойма құрылғыларын, сақтауға, уақытша жинақтауға, еңбек құралдарын тиеуге және жеткізуге негізделген.
18. (КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі.
19. СТИБ – станок- тетік- инструмент- бөлшек
20. САБ – сандық ақпараттық басқару
21. Созу – созуға арналған инструмент
22. Фреза – фрезерлеу станогінда фрезерлеуге арналған құрал
23. Кескіш – токірлік станокта айналу денесін өңдеу құралы
24. Бұрғы – бұрғылау станогінде тесікті өңдеуге арналған құрал
25. Беру – құрал немесе дайындаманың бір айналуын сипаттайды (ммоб).
26. Кесу кескіні – дайындаманың өңделу бетімен және өңделу ара қашықтығы.
27. Негіз – бет, желі, бұйым нүктесі, бір жазықтықта анықталатын немесе координат жүйесінің өсі, ауытқудың анықталуын білдіреді.
28. Өнім сапасы – өнім құндылығы, оның жарамдылығын қанағаттандыруын анықтауға және сол мерзімде пайдалануға негізделген .
29. Квалитет (француз аналогі бойынша qualite – сапа) – дәлдік, барлық берілген өлшемдердің (анықтау коэффициенті а)сақталуына негізделген (мысалы, 1-ден 500 мм дейін).

2 ДӘРІС
Тақырып аттары және олардың мазмұны
Дәріс 1. Машина жасаудағы автоматтандырылған өндірістің аймақтық және аудандық қолданылуы қажеттілігі. Автоматтандыруға өндірістік және технологиялық процестерді дайындау.
1. Түйдектеп өндіру ұйымдастыру
2. Түйдектеп өндіру желісі және есептеу негізі

1. Түйдектеп өндіру ұйымдастыру.
Түйдектеп өндіру – өндірісті процесті ұйымдастырудың тиімді формасы болып табылады.
Түйдектеп өндіру ерекшеліктері:
- тағайындалған бір немесе шектелген сандық бұйымдар атауларының анықталған топтық жұмыс орнында;
- ритімдік қайталану келісілген технологиялық уақытта және көмекші операцилар;
- жұмыс орындарынын мамандандырылуы;
- жабдықтардың орналасуы және жұмыс орындарының технологиялық процеске негізделуі;
- мамандандырылған трансфорттық қажеттіліктерді бұйымдарды операция арасында беруде пайдалану.
Түйдектеп өндіру принціптері:
- мамандандыру;
- параллелдік;
- пропорционалдық;
- нақты дәлдік;
- үздіксіздік;
- ритімділік.
Түйдектеп өндіру еңбек өнімділігінің ең жоғары, өнімнің арзан бағасы, қысқа өндіру циклдерін қамтамасыз етеді.
Негізгі (алдынғы звенолы) түйдектеп өндіру- түйдеу желісі болып табылады.
Түйдектеу желісінің орналасуы мыналарды қамтуы:
- нақты дәлдік және бұйымның қозғалысының қысқа жолы;
- өндіріс аумағын рационалды пайдалануы;
- жұмыс орнына жеткізілуші материалдар мен бөлшектердің транспортталуының тиімділігі;
- жөндеу және қарастырудағы тиімді ыңғайлылығы;
- дайын бөлшектер мен қажетті артық материалдардың сақталуына аумақтың жеткіліктігі;
- өндірістің қалдықтарын жоюға тиімді жағдай жасалуы.
Түйдектеп өндірудің транспорттық қажеттіліктері
Түйдектеп өндіру әртүрлі транспорттық қажеттіліктер пайдаланылады (кесте 7.3).

Кесте 7.3
Түйдектеп өндіру транспорттарының қажеттіліктерінің классификациясы
Артықшылық
Мінездеме

Тағайындалуы
Транспортаушылар
Конвейерлар

Жетек түрі
Жетексіз:
Жетекті:
автономды:

 
склизы
желобы
тележки
электрожетекті, гидрожетекті, пневможетекті
Өнекәсіптік жұмыс, роботрейлерлері бортотық компьютерлер мен ақпараттық қамту

Жүзеге асыру принципі
Механикалық транспортерлер. Пневмотранспорт. Гидротранспорт. Электромагнитный транспорт. Волновой. Гравитационный. На воздушной подушке

Конструкция
Транспортерлер и конвейерлер:
ленточные, роликовые, шнековые, пластинчатые, цепные, тележечные, тросиковые (с тянущей шайбой), спутниковые (палетные)

Орналасу аумағы
Горизонталдітұйықталған
Вертикальді тұйықталған
Ілгекті
Аралас (комбинированные)

Үздіксіз жүзеге асыру
Үздіксіз
Пульсирующие

Функция
Тарату конвейерлері
Жұмысшы конвейерылер

Ажарлау процесiнiң кескiш құралы — әр түрлi абразивтi материалдар. Аспапты құраушы — ұсак қатты абразивтi материалдардың түйiршiктерi. Аспап металл бетiмен айналғанда оның бетiнен ұсақ жаңқалар жонылады да, металдың өлшемi өзгередi. Ажарлау процесiнде өңделетiн металл айналмалы, айналма-iлгерiлемелi, iлгерi-кейiндi қозғалыстар жасауы мүмкiн.
2. Түйдектеу өндірісі желісі және негізгі есебі
Жобалау кезінде және түйдектеу өндірісі желісі есебі көрсеткіштері, технологиялық операциялардың методын орындайды және жұмыс желісінің регламентін анықтайды.
Негізінен түйдектеу желісі – бұл бөлшекті шығару уақытының ақырғы операциясының немесе оны түйдектеу желісіне қосумен негізделеді. Көрсеткіштердін берілуі:
- өндірістік берілу бір жылға (ай, ауысым);
- жұмысшының фондтық жоспары осы жылға;
- жоспарланған операциялардың жоғалтылуы.

Түйдектеу желісі классификациясы
№ пп
Анықтамасы
Мінездеме
1
Технологиялық операцияның механизациялық дәрежесі
1.1. Механизацияланған
1.2. Комплекстік- механизацияланған
1.3. Жартылайавтоматты
1.4. Автоматты
1.5.Икемді интеграцияланған
2
Жиналатын бөлшектер мен бір уақытта өнделетін бөлшектер түрлері, саны
2.1. Бірноменклатуралық (өнделуші бұйымның бір түрі бойынша)
2.2. Көпноменклатуралық ( өнделуші бұйымның көп түрі бойынша)
3
Бөлшектің қозғалу мінездемесі өндірістік операция процесі бойынша
3.1. Үздіксіз-түйдектеп (все операции синхронизированы во времени, т.е. равны или кратны такту линий)
3.2. Үздік-түйдектеп (перерывы в ходе производственного процесса и невозможность синхронизировать технологические операции во времени)
4
Конвейердің жұмыс мінездемесі
4.1. С рабочим конвейером, когда операции выполняются без снятия изделия с конвейера
4.2. С распределительным конвейером, когда конвейер осуществляет доставку изделия на рабочее место, а операция выполняется со снятием изделия с конвейера
4.3. С непрерывно движущимся конвейером
4.4. С пульсирующим конвейером

Дәріс 2. Автоматтық жүйелердің басқарылуы технологиялық процестер бойынша және оның функциясы мен структурасы.
1. Автомантандырылған өндіріс

1. Автомантандырылған өндіріс

Кез келген өндірісте технологиялық процестер белгілі бір мәнге шектетілетін физикалық шамалармен сипатталады. Жабдықтардың жұмысы кезінде ол шамалар белгілі бір деңгейде тұрақтануы, не берілген программа бойынша өзгеріп отыруы тиіс.

Кез келген қондырғыда технологиялық процестің бірқалыпты жүруі белгілі бір ереженің, қызмет алгоритімінің орындалуына байланысты болады. Осы қызмет алгоритімін орындау үшін белгілі бір сыртқы команданы орындайтын қондырғыны, не машинаны басқару обьектісі дейді.

Технологиялық процесті жүргізу үшін басқару объектісі әсер ететін тиімді ықпалды басқару дейді. Егер бұл басқару адамның қатысуынсыз жүзеге асса, оны автоматты, ал адамның қатысуымен болса қолмен басқару деп атайды .

Басқару объектісіне басқару алгоритіміне сәйкес әсер ететін кез келген техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы делінеді.

Бір-бірімен байланысты және басқару алгоритіміне сәйкес өзара әрекеттесе жұмыс жасайтын автоматты басқару құрылғысы мен басқару объектісінің жиынтығы автоматты басқару жүйесі деп аталады.

Автоматтандырылған участок (цехы) автоматты түдектеу желісі бойынша қарастырылады, және үнемді автоматты кешен, автоматты көлік жүйесі және автоматты басқару жүйесі және т.б. қарстырылады. Мөлшермен автоматтандырылған өндіріс структурасы бөлімдері 7.12. суретте көрсетілген :

7.12. сурет Автоматтандырылған өндіріс структурасы бөлімдері
Технологиялық процесті жүргізу үшін басқару объектісі әсер ететін тиімді ықпалды басқару дейді. Егер бұл басқару адамның қатысуынсыз жүзеге асса, оны автоматты, ал адамның қатысуымен болса қолмен басқару деп атайды .
Басқару объектісіне басқару алгоритіміне сәйкес әсер ететін кез келген техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы делінеді.
Автоматты икемділік – өндірісті процесті ұйымдастырудың тиімді формасы болып табылады.
Автоматты икемділік ерекшеліктері:
- тағайындалған бір немесе шектелген сандық бұйымдар атауларының анықталған топтық жұмыс орнында;
- ритімдік қайталану келісілген технологиялық уақытта және көмекші операцилар;
- жұмыс орындарынын мамандандырылуы;
- жабдықтардың орналасуы және жұмыс орындарының технологиялық процеске негізделуі;
- мамандандырылған трансфорттық қажеттіліктерді бұйымдарды операция арасында беруде пайдалану.
Басқару объектісіне басқару алгоритіміне сәйкес әсер ететін кез келген техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы делінеді.

Автоматты түйдектеу желісі бұл жааппай өндірісте тиімді.
Автоматты түйдектеу желісі құрылысы:
- технологиялық операцияларды жүзеге асырудағы автоматтандырылған қондырғылары (станки, агрегаты, установки и т.д.);
- қондырғыларға орнататын жабдықтар мен бекітушілер, бақылау механизмдері;
- операция кезіндегі бұйымдарды транспорттау құрылғылары;
- бақылаушы машиналар мен приборлар (для контроля качества и автоматической подналадки оборудования);
- желіге еңгізу немесе шығару құрылымдары (заготовок и готовых деталей);
- АТЖ аппаратура және приборлар басқару жүйесі;
- құрал – жабдықтарды ауыстыру құрылғылары;
- қалдықтарды жоюға арналған құрылғылар;
- жабдықтардың орналасуы және жұмыс орындарының технологиялық процеске негізделуі;
- мамандандырылған трансфорттық қажеттіліктерді бұйымдарды операция арасында беруде пайдалану және т.б.

1. Түйдектеп өндіру принціптері:
- мамандандыру;
- параллелдік;
- пропорционалдық;
- нақты дәлдік;
- үздіксіздік;
- ритімділік.

2. Түйдектеп өндіру еңбек өнімділігінің ең жоғары, өнімнің арзан бағасы, қысқа өндіру циклдерін қамтамасыз етеді.
Негізгі (алдынғы звенолы) түйдектеп өндіру- түйдеу желісі болып табылады.
3. Түйдектеу желісінің орналасуы мыналарды қамтуы:
- нақты дәлдік және бұйымның қозғалысының қысқа жолы;
- өндіріс аумағын рационалды пайдалануы;
- жұмыс орнына жеткізілуші материалдар мен бөлшектердің транспортталуының тиімділігі;
- жөндеу және қарастырудағы тиімді ыңғайлылығы;
- дайын бөлшектер мен қажетті артық материалдардың сақталуына аумақтың жеткіліктігі;
- өндірістің қалдықтарын жоюға тиімді жағдай жасалуы.

Машина жасау өндірісідегі және приборлар жасаудағы автоматты желілері, олардың бір бірінен айымашылығы технологиялық принціптерінің орындалуында және де ұйымдастыру формасында. 7.5. кестеде автоматты түйдектеу желілерінің классификациясы мен характерлік айырмашылықтары көрсетілген
7.5. Кесте
Автоматты желі классификациясы
№
Анықта-масы
Бөлінулері мен қысқаша характеристикасы
1
Икемділік

1.1. Қатаң бір данадан өңдеу автожелілері, бір бұйымды өңдеуге негізделген
1.2. Бір данадан өңдеу автожелілері, бір бұйымды өңдеуге негізделген
1.3. Икемді АЖ , состоящие из "обрабатывающих центров" гибких транспортно-складских систем с промышленными роботами и предназначенных для обработки любых деталей определенной номенклатуры и габаритов (например, корпусных деталей с габаритами от 100 100 100 до 600 600
2

Бір уақыттағы өнделетін бөлшек саны
2.1. Бір данадан өңдеу автожелілері
2.2. Көп данадан өңдеу автожелілері
3

АЖ бұйымдарды тасымалдау әдістері
3.1.АЖ өнделетін бұйымдарды үздіксіз транспорттау
3.2. АЖ өнделетін бұйымдарды периодты транспорттау
4
Кинематикалық агрегаттармен байланыс (оборудования) АЛ
4.1. АЖ агрегаттармен тығыз байланыста (например, ротор-транспортер, желоб и т.д.)
4.2. АЖ икемді агрегаттармен тығыз байланыста (гибкость обеспечивается наличием перед каждым агрегатом устройства для накопления и выдачи запаса изделий (бункеры, кассеты, пеналы, накопительные башни и т.д.))
5
Транспорттау жүйесі және артықшылығы
7.3. кестені қарастырыңыз " Түйдектеп өндіру транспорттарының қажеттіліктерінің классификациясы "

Дәріс 3. (ӨИЖ) - Өндірістің икемді жүйесі структурасы.

1. Қондырғылар классификациясы

2. ӨИЖ ұйымдастыру

1. Қондырғылар классификациясы

Қазіргі кездегі әлемдік экономиканың дамуы әлі тұтас жүйені құрамайды. Оның құрамына даму деңгейлеріне байланысты топталған әр түрлі елдер тобы енеді.
Дүниежүзілік шаруашылық өзара байланысты екі жүйеден тұрады – ұлттық шаруашылықтардың жиынтығы және халықаралық экономикалық байланыстардан тұрады.
Әлемдік экономика кез-келген елдің, оның ішінде Қазақстанның да, ұлттық шаруашылығына көп әсер етеді. Сол уақытта да әлемдік экономиканың ұлттық экономика мәселелерінен бөлек өзіне тән мәселелері бар.
Бүгінгі таңда әлемнің бірде-бір елі экономикалық алға ұмтылу жолында әлемдік шаруашылық процестерден тыс тиімді дами алмайды.
Ұлттық экономиканың жағдайы көп деңгейде тек ішкі потенциалмен емес, сонымен қатар халықаралық еңбек бөлінісіне қатысу көлемі мен деңгейі, ғылыми-техникалық және технологиялық прогрестің жалпы әлемдік сипаты, жер шары ресурстарының жалпы жағдайы арқылы да анықталады.

Өндірістің икемді модулі. Кез келген өндірісте технологиялық жабдықтар бірлігі белгілі мәнде шектетілген, үнемді фукцияланған, барлық фукцияларды автоматты жүзеге асыру, олардың дайындалуымен байланысы, өндірістің икемді жүйесін құруға болады.

Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.

Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.

Икемді автоматтандырылған участок. Икемді автоматтандырылған желі технологиялық маршрутпен фукцияланған, мұнда технологиялық жабдықтардың пайдаланылуының өзгертілуі қарастырылған.

Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.

Икемді автоматтандырылған зауыт. Өндірістің икемді жүйесі, ИАЦ негізделген.

(РТК) –Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.
Өндірістің икемді жүйесі структурасы мынадан тұрады:
1. (АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі
2. (КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі
3. (АБЖ) - автоматтандырылған бақылау жүйесі;
4. (ҚЖАЖ) – қалдықтарды жою автоматтандырылған жүйесі;
5. (ТПБАЖ) – технологиялық процестерді басқарудағы автоматтандырылған жүйесі
6. (ҒЗАЖ) – ғылыми зерттеудегі автоматтандырылған жүйе
7. (АЖЖ) – автоматтандырылған жобалау жүйесі;
8. (ӨТДАЖ) – өндірістік технологиялық дайындаудағы автоматтандырылған жүйе;
9. (АБЖ) - автоматтандырылған басқару жүйесі.
10. (АКҚЖ) - автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі. Бұл жүйе көлік және қойма құрылғыларын, сақтауға, уақытша жинақтауға, еңбек құралдарын тиеуге және жеткізуге негізделген.
11. (КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі.

2. ӨИЖ ұйымдастыру
ӨИЖ ұйымдастыру мысалы "Тойота" фирмасы икемді автоматтандырылған желісінде корпустық бөлшектерді дайындауыннан көруге болады (блоков цилиндров автомобильных двигателей) ( 7.13. сурет ).

1 — обрабатывающий центр (с инструментальным магазином для 40 инструментов);
2 — 3-х координатная измерительная машина с программным управлением;
3 — автоматическая моечная машина;
4 — робот-манипулятор;
5 — автоматизированный склад готовых изделий;
6 — автоматизированный склад заготовок;
7 — робот-штабелер;
8 — автоматизированный транспортер с приводными роликами;
9 — управляющая вычислительная машина линии и пульт управления;
10 — место подготовки инструментальных барабанов;
11 — автоматизированная система удаления отходов;
12 — транспортер подачи заготовок
7.13. сурет Икемді автоматтандырылған желісінде корпустық бөлшектерді дайындауы
Икемді автоматтандырылған желісі 80 түрлі автокөлік цилиндр блоктарын өндеуде, кез келген бағыттағы заказды қабылдауға негізделген.
Желі келесідей компоненттерден тұрады:
- 4-х обрабатывающих центров (1) с инструментальными барабанами с 40 инструментами;
- трехкоординатной измерительной машины с программным управлением (2);
- автоматической моечной машины (3);
- автоматической транспортно-складской системы, состоящей из двух вертикальных ячеистых автоматизированных складов (5, 6) с двумя роботами-штабелерами (7), автоматизированного двухдорожечного роликового транспортера с автономным приводом на каждый ролик (8);
- пульта управления линией с УВМ (9);
- рабочего места подготовки инструментальных барабанов (10);
- автоматизированной системы удаления отходов (11);
- транспортера заготовок (12).
Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.

Ескерту:
а. РТК, ӨИЖ жұмысына, автоматтандырылған қайта жапсыру және жүйені қайта құруға бағытталған.
б. Өнеркәсіптік робот технологиялық жабдық негізінде пайдаланылады.
в. РТК қажеттілігі былай қаралады: басқару жинақтаушысы, ориентация, өндіріс обьектілерін бір-бірден беруі және басқа да қажеттіліктер, РТК функционалды қамтамасыз ету.

(АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі
(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі
(АБЖ) - автоматтандырылған бақылау жүйесі;
(ҚЖАЖ) – қалдықтарды жою автоматтандырылған жүйесі;
(ТПБАЖ) – технологиялық процестерді басқарудағы автоматтандырылған жүйесі
(ҒЗАЖ) – ғылыми зерттеудегі автоматтандырылған жүйе
(АЖЖ) – автоматтандырылған жобалау жүйесі;
(ӨТДАЖ) – өндірістік технологиялық дайындаудағы автоматтандырылған жүйе;
(АБЖ) - автоматтандырылған басқару жүйесі.
(АКҚЖ) - автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі. Бұл жүйе көлік және қойма құрылғыларын, сақтауға, уақытша жинақтауға, еңбек құралдарын тиеуге және жеткізуге негізделген.
(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі.

СТИБ – станок- тетік- инструмент- бөлшек

САБ – сандық ақпараттық басқару

Созу – созуға арналған инструмент

Фреза – фрезерлеу станогінда фрезерлеуге арналған құрал

Кескіш – токірлік станокта айналу денесін өңдеу құралы

Бұрғы – бұрғылау станогінде тесікті өңдеуге арналған құрал

Беру – құрал немесе дайындаманың бір айналуын сипаттайды (ммоб).

Кесу кескіні – дайындаманың өңделу бетімен және өңделу ара қашықтығы.

Негіз – бет, желі, бұйым нүктесі, бір жазықтықта анықталатын немесе координат жүйесінің өсі, ауытқудың анықталуын білдіреді.

Өнім сапасы – өнім құндылығы, оның жарамдылығын қанағаттандыруын анықтауға және сол мерзімде пайдалануға негізделген .

Квалитет (француз аналогі бойынша qualite – сапа) – дәлдік, барлық берілген өлшемдердің (анықтау коэффициенті а)сақталуына негізделген (мысалы, 1-ден 500 мм дейін).

Аймақты 3 адам жұмыспен қамтиды:
- инженер-оператор (он же наладчик, оператор УВМ, программист и контролер);
- дайындама қоймасы жұмысшысы мен дайын бұйымдар жұмысшысы ;
- жұмысшы –инструментпен қамтушы.
ӨИЖ пайдалану жобалаудағы жұмысты толық өзгеріске түсіреді және де өндірісті жобалауды (тез арада) жүзеге асырады.
Негізінен мұндай ӨИЖ құны өте жоғары және де үлкен экономикалы қарастыруларды қажет етеді.
ӨИЖ өндірістік структурасы 7.14. суретте көрсетілген
(7.3. пен 7.4. суретті салыстырыныз).

7.14 сурет Рис 7.14. ӨИЖ өндірістік структурасы (фрагмент)

Дәріс 4. (ӨИМ) - Өндірістің икемді модулі структурасы.

1. ӨИМ ұйымдастыру негізі

2. (ӨИМ) - Өндірістің икемді модулі бұл ИӨЖ негізгі компоненті

1. ӨИМ ұйымдастыру негізі
Бірақ белгілі механикалық жабдықтарын қолдану, басқа массалық өнім өндіру жабдықтарындай металл, электр мен жылу энергиясын және т.б. шығындарды көп жұмсауы сияқты ортақ кемшіліктер кездеседі.
Технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасы өндірісінің негізгі процестерінің қатарына металдардың өнделуін жатқызуға болады.
Станокта бөлшектің өңделуінде, жүзеге асыруда, пайдалану, экономикалық және меншікті энергия шығыны жағынан тиімді етіп жасауға болады. Осының салдарынан жабдықтағы өнімділіктің төмендеуі механикалық өңдеуде кейін қосымша өңдеу операцияларының орындалуы мен операцияаралық шикізат шығындары мен еңбек күшінің артуында.
Технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасын технологиялық жолға қойып жабдығын талаптарға сай орта және шағын өндiрiс орындарына арнап қайта жабдықтау, бүгiнгi заман қажеттiлiгiне байланысты туындап отырған мәселелердің бірі.
Механикалық құрылғылардың технологияcын жетiлдiру мәселесін ұтымды шешуде бөлшектің тербелу сипаттамасының алар орны ерекше. Технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасының сапасын артыруды біз зертеп дамыту барысында, механикалық жұмыс істау барысы едәуір жоғары болады.
Механикалық зауыттарда уақыттың көбі бөлшекті өңдеуге, механикалық заттарды өңдеуге кететіндіктен және металл өндіру өндiрiсiнде қолданатын шикiзаттар әртүрлi зиянды заттардан құралатындықтан, бөлек аймақтарда арнайы қондырғылар мен жабдықтарда өңделіп, жекелеген қосымша элементтерді қажет етедi.
Сондықтан технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасы бөлшек өндіруде осындай қажеттіліктердің туындауы орта және шағын кәсіпорындарында қиындықтар туғызып, бұл мәселенің әлi де ашық түрде қалуына себепкер болып отыр. Шикiзат қалдықтарын өңдеудiң технологиялық дұрыс жолға қойылмауы, өндірісті экономикалық жағынан шығынға ұшыратса, ал экологиялық жағынан лас қалдықтардың жиналуына әкелiп соқтыруда.

(ӨИЖ) - Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.

(ӨИМ) - Өндірістің икемді модулі. Кез келген өндірісте технологиялық жабдықтар бірлігі белгілі мәнде шектетілген, үнемді фукцияланған, барлық фукцияларды автоматты жүзеге асыру, олардың дайындалуымен байланысы, өндірістің икемді жүйесін құруға болады.

(ИАЖ) - Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.

(ИАУ) - Икемді автоматтандырылған участок. Икемді автоматтандырылған желі технологиялық маршрутпен фукцияланған, мұнда технологиялық жабдықтардың пайдаланылуының өзгертілуі қарастырылған.

(ИАЦ) - Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.

(ИАЗ) - Икемді автоматтандырылған зауыт. Өндірістің икемді жүйесі, ИАЦ негізделген.

ӨИМ сәйкес МЕСТ 26228 бойынша келесі бөлімдерден тұрады .
1. АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі

2. (КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі

3. (АБЖ) - автоматтандырылған бақылау жүйесі;

4. (ҚЖАЖ) – қалдықтарды жою автоматтандырылған жүйесі;

5. (ТПБАЖ) – технологиялық процестерді басқарудағы автоматтандырылған жүйесі

6. (ҒЗАЖ) – ғылыми зерттеудегі автоматтандырылған жүйе

7. (АЖЖ) – автоматтандырылған жобалау жүйесі;

8. (ӨТДАЖ) – өндірістік технологиялық дайындаудағы автоматтандырылған жүйе;

9. (АБЖ) - автоматтандырылған басқару жүйесі.

10. (АКҚЖ) - автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі. Бұл жүйе көлік және қойма құрылғыларын, сақтауға, уақытша жинақтауға, еңбек құралдарын тиеуге және жеткізуге негізделген.

11. (КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі.

Егер серпімді деформация кезінде деформацияланған дене бастапқы пішіні мен өлшемдеріне қайтып келе алса, пластикалық деформация жағдайында сырттан әсер еткен күш нәтижесінде өзгерген пішіні мен өлшемдері ол күш тоқтатылғаннан соң өзгермей қалады. Соның нәтижесінде металдың құрылымы мен қасиеттері өзгереді.

Пластикалық деформация кезінде атомдар бір-біріне атом аралық қашықтықтан молырақ қашықтыққа бір деңгейде жылжиды. Атомдар бір кристаллографиялық жазықтыққа жылжып ара қашықтықтары өзгермей атомдардың әрекеттесу күші сақталып деформация нәтижесінде дененің тұтастығы сақталады.

Қысым арқылы өңдеу өндіріс өнімділігі жоғары процесс болып табылады, өйткені дайындаманың өлшемдері мен пішіні бірдененің үлкен күш әсер еткенде өзгереді. Өңдеудің бұл түрінде металл шығыны көбірек болады. Осы ерекшеліктері машина жасау өндірісінде қысым арқылы өңдеудің үздіксіз артуына себебін тигізеді. Мысалы, өндірісте өндірілетін болаттардың 90%-тейі және түсті металдардың 50%-не жуығы осы қысым арқылы өңделеді.

Металдардың құрылымы мен қасиеттеріне қысым арқылы өңдеудің тигізетін әсері
Деформациялаудың температура-жылдамдық жағдайларына байланысты деформацияны суық және ыстық деп қарастыруға болады.

Суық деформация жағдайында металл дәндерінің пішіні ол тартылатын бағытқа қарй өзгереді. Суық деформация кезінде металл пішінінің өзгеруі оның механикалық және физика-химиялық қасиеттерінің өзгеруіне байланысты болады. Ол құбылыс беріктігінің артуы тым қаттылық деп атайды.

Механикалық қасиеттерінің өзгеруі суық пластикалық деформация нәтижесінде және ол артқан сайын металдың беріктігі артып, созылғыштығының төмендеуінен болады. Металдың қаттылығы артып, созылғыштығы төмендей береді. Суық деформация процесінде жылжу жазықтығы айналып, кристалл торларының өзгеруі нәтижесінде металдың беріктігі артады.

Суық деформацияның металл құрылымы мен қасиетіне тигізетін әсері өзгеріссіз қалады. Оны тек термиялық өңдеу жасыту арқылы ғана өзгертуге болады. Соның нәтижесінде қосымша жылжу энергиясы әсерінен қатты металдың атомдары фазалық өзгерістерсіз-ақ деформацияланып созылған дәндер орнына жаңа дәндер қайта пайда болады.

Деформациялаусыз созылған дәндер орнына жаңа бырыңғай осьті дәндері пайда болуы құбылысын рекристалдану оның абсолютті балқу температурасының 0,4-не тең температурада басталады. Рекристалдану белгілі жылдамдықпен өтеді, деформацияланған дайындаманың қыздыру температурасы жоғарылаған сайын, оның жылдамдығы төмендейді.

Ыссы деформациялау деп- дайындаманың барлық көлемі бірдей рекристалданып, қысым арқылы өңделгеннен кейін микроқұрылымының біріңғай осьті болуын айтамыз.

Ыссы деформациялау үшін оның деформациялану жылдамдығын арттырумен қатар дайындаманың қыздыру температурасын рекристалдану жылдамдығын арттыру үшін жоғарылату қажет.

Егер деформацияланғаннан соң метал құрылымы бірыңғай рекристалданбаса, ондай деформация толық емес ыссы деформация делінеді. Толық емес ыссы деформация нәтмжесінде метал құрылымы бірыңғай болмай механикалық қасиеттері мен созылымдылығы нашарлайды.

Ыссы деформациялау кезінде металдың деформациялануға қарсылығы суық деформациялаумен салыстырғанда 10 есе төмен болады. Деформациялау күші кемірек болатындықтан ірі детальдар дайындамасы осы тәсілмен өңделеді.

(ӨИЖ) - Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.

(ӨИМ) - Өндірістің икемді модулі. Кез келген өндірісте технологиялық жабдықтар бірлігі белгілі мәнде шектетілген, үнемді фукцияланған, барлық фукцияларды автоматты жүзеге асыру, олардың дайындалуымен байланысы, өндірістің икемді жүйесін құруға болады.

2. (ӨИМ) - Өндірістің икемді модулі бұл ИӨЖ негізгі компоненті
(ӨИМ) - Өндірістің икемді модулі. Кез келген өндірісте технологиялық жабдықтар бірлігі белгілі мәнде шектетілген, үнемді фукцияланған, барлық фукцияларды автоматты жүзеге асыру, олардың дайындалуымен байланысы, өндірістің икемді жүйесін құруға болады.

Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.

Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.
Станокта бөлшектің өңделуінде, жүзеге асыруда, пайдалану, экономикалық және меншікті энергия шығыны жағынан тиімді етіп жасауға болады.
Осының салдарынан жабдықтағы өнімділіктің төмендеуі механикалық өңдеуде кейін қосымша өңдеу операцияларының орындалуы мен операцияаралық шикізат шығындары мен еңбек күшінің артуында. Технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасы өндірісінің негізгі процестерінің қатарына металдардың өнделуін жатқызуға болады.
Технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасын технологиялық жолға қойып жабдығын талаптарға сай орта және шағын өндiрiс орындарына арнап қайта жабдықтау, бүгiнгi заман қажеттiлiгiне байланысты туындап отырған мәселелердің бірі.
Механикалық құрылғылардың технологияcын жетiлдiру мәселесін ұтымды шешуде бөлшектің тербелу сипаттамасының алар орны ерекше. Технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасының сапасын артыруды біз зертеп дамыту барысында, механикалық жұмыс істау барысы едәуір жоғары болады.
Механикалық зауыттарда уақыттың көбі бөлшекті өңдеуге, механикалық заттарды өңдеуге кететіндіктен және металл өндіру өндiрiсiнде қолданатын шикiзаттар әртүрлi зиянды заттардан құралатындықтан, бөлек аймақтарда арнайы қондырғылар мен жабдықтарда өңделіп, жекелеген қосымша элементтерді қажет етедi.
Сондықтан технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасы бөлшек өндіруде осындай қажеттіліктердің туындауы орта және шағын кәсіпорындарында қиындықтар туғызып, бұл мәселенің әлi де ашық түрде қалуына себепкер болып отыр. Шикiзат қалдықтарын өңдеудiң технологиялық дұрыс жолға қойылмауы, өндірісті экономикалық жағынан шығынға ұшыратса, ал экологиялық жағынан лас қалдықтардың жиналуына әкелiп соқтыруда.

Дәріс 5. Өндіруші роботтар.

1. Өндіруші роботтардың басқару құрылғылары ақпаратты басқарылады.

2. (ӨИМ) - Өндірістің икемді модулінің басқару жүйесі

Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.

Өндірістің икемді модулі. Кез келген өндірісте технологиялық жабдықтар бірлігі белгілі мәнде шектетілген, үнемді фукцияланған, барлық фукцияларды автоматты жүзеге асыру, олардың дайындалуымен байланысы, өндірістің икемді жүйесін құруға болады.
1) Тиеу – түсіру жұмыстары
Қазіргі уақытта темір жол арқылы мұнайды экспорттық тасымалдау мүмкіншілігі қолданылып жатыр.
Біздің мемлекетімізде темір жол көлігі ең арзан көлік болып табылады.
Темір жол көлігі Қазақстан Республикасының көлік және коммуникациялар министірлігіне кіреді. Темір жол біздің мемлекетімізде стратегиялық шаруашылық болып табылады.
Темір жол ісінің басы 19 ғасырда болды. Өйткені бұл кезде мемлекеттің билігі мықты болды. Темір жол көлігінің негізін қалаған алғашқы ағылшын өнер тапқышы Георг Стефенсон болды.
Темір жол табандарына байланысты кең табанды, қалыпты табанды және тар табанды болып бөлінеді.
Кең табанды рельстердің ені 1435 мм, мұндай жолдарда Стефенсонның дәстүрлі паравоздары пайдаланылды.
Қалыпты табанды темір жолдың ені 1524 мм. Ал тар табанды темір жолдар
негізінен құрылысы экономикалық ақтамайтын жерлерде салынды. Мұндай
жолдар үшін барлығына бірдей белгілі бір ені бар рельстері жоқ. Сондықтан олардың ені әртүрлі болып келеді : 1067, 915, 762, 760, 753, 610 және 600 мм.
Жоспарлы - сақтық жұмысын ұйымдастыру жабдықтарды пайдалануға әзірлеу және біркелкі жөндеуді қамтамасыз ету үшін белгілеу және түсімді жоғалтып , техникалық процессті тоқтатпау үшін электр жабдықтардың бұзылмайтындай етіп күту .
Жоспарлы - сақтық жұмысының кестесі жабдықты керпу , оның жөндеуге арналған тәртібі және сол жұмысқа кетірілген шығындары негізіндегі техникалық құжат болып табылады .
Жөндеу қызметін электр жабдықтарының қатардан шыққан кездегі жөндеу жұмыстарын жүргізумен айналысады . Бөлшектеу, жөндеу және техникалық жабдықтарды пайдалануға беру жұмысын іске асырады .
Техникалық қызмет - бұл істен шығу жолын болдырмау қызмет көрсетуге , жөндеуге диагностикадағы техникалық өлшемнің жиынтығы .
Жөндеу циклы – бұл екі күрделі жөндеудің арасындағы жылдар саны .
Жөндеу мерзімі - бұл екі жеңіл жөндеулердің арасындағы айлар саны .

2) Бөлшектерді өндірістің бір бөлімінен екіші орнына тасымалдау
Жоспарлы - сақтық жұмысының кестесі жабдықты керпу , оның жөндеуге арналған тәртібі және сол жұмысқа кетірілген шығындары негізіндегі техникалық құжат болып табылады .
Жөндеу қызметін электр жабдықтарының қатардан шыққан кездегі жөндеу жұмыстарын жүргізумен айналысады . Бөлшектеу, жөндеу және техникалық жабдықтарды пайдалануға беру жұмысын іске асырады .
Энергетикалық шаруашылығын ұйымдастыру ұлттық энергетикалық системасы электроқуатын жеткізіп салу үшін көтерме рыногін құрастырады . Электроқуаты электробекеттері шығарады . Сонымен қатар шет елден сатып алынады . Содан соң электроқуаты жергілікті энергетикалық компанияларға сатылады . Кәсіпорындар электроқуатын сатып алу үшін жылдық шығындарының жоспары бойынша жергілікті компанияларымен келісім - шарт жасайды.
Жоспарлы - сақтық жұмысын ұйымдастыру жабдықтарды пайдалануға әзірлеу және біркелкі жөндеуді қамтамасыз ету үшін белгілеу және түсімді жоғалтып , техникалық процессті тоқтатпау үшін электр жабдықтардың бұзылмайтындай етіп күту .
Техникалық қызмет - бұл істен шығу жолын болдырмау қызмет көрсетуге , жөндеуге диагностикадағы техникалық өлшемнің жиынтығы .
Жөндеу циклы – бұл екі күрделі жөндеудің арасындағы жылдар саны .
Жөндеу мерзімі - бұл екі жеңіл жөндеулердің арасындағы айлар саны .
Бөлшектерді және дайындамаларды манипуляциялау .
3) Упаковка.
Жоспарлы – сақтық жұмысын ұйымдастыру жабдықтарды пайдалануға әзірлеу және біркелкі жөндеуді қамтамасыз ету үшін белгілеу және түсімді жоғалтып, техникалық процесті тоқтатпау үшін электр жабдықтарды бұзылмайтындай етіп күту.
Жоспарлы-сақтық жүйесінің кестесі жабдықтарды жөндеуге арналған тәртібі және сол жұмысқа кеткен шығындары негізінде жасалған техникалық құжат болып табылады.
Жөндеу қызметін электр жабдықтарының қатардан шыққан кездегі жөндеу жұмыстарымен айналысады. Бөлшектеу, жөндеу және техникалық жабдықтарды пайдалануға беру жұмысын іске асырады.
Электр құрылғыларының эксплуатациясы оның жақсы жағдайда ұсталуын, ескерту жұмыстары мен кішігірім зақымдарды жою және жұмыс қатарынан шыққандарды бұрынғы қалпына келтіруді ескереді.
4) Конвейерлерге ауыр заттарды тиеу.
Күрделі жөндеу СОБ электрмен жабдықтау құрылғыларын ауыстыру мен жөндеу жөніндегі барлық жұмыстарды қамтиды. Ол жұмыс сенімділігін арттыру үшін құрылғыларды қажетті жаңғыртуды ескере отырып, олардың алғашқы техникалық сипаттамасын толық қалпына келтіруді көздейді.
Күрделі жөндеу аяқталғаннан кейін электрмен жабдықтау дистанциясының өкілдері орындаған жұмыстардың техникалық талаптарға сәйкестігін тексере отырып, оларды қабылдайды және қабылдау актісін жасайды.
1) Дәнекерлеу .
Жолдың негізгі қорлары – рельсті жол, вагон, локомотивтер. Оның жүйке тамырлары іспетті СЦБ және Байланыс тораптары әрдайым жақсы күтімде ұсталуы тиіс. Сонда ғана кәсіпорын мемлекет міндеттеген тасымалдау ісін ойдағыдай орындап отырмақ.
Бұл бүгінгінің ғана қалауы емес, ертеңгі күннің де талабы. Мыңдаған темір жол қауымының азаматтық борышы – ұлттық мүдеге қызмет ету.
Республикамыздың ұзақ мерзімді рейтингінен соң 2002 жылдың 19 қыркүйегінде Қазақстан темір жолы акционерлік қоғамы таратылды да, Ұлттық Компания болып жаңадан құрылды. Ол Moody's Investors Servicen рейтингтік агентінің ВА-2 межелігіне сәйкес белгіленді.
Қазақстандағы магистралдық темір жолдың жалпы ұзындығы 13,6 мың шақырым. Республикамыздағы жүк тасымалы айналымының 70 %, жолаушы тасымалының 60 % темір жол көлігі құрап отыр. Қазақстан темір жолы Ұлттық Компаниясы жабық акционерлік қоғамының мемлекеттік бюджетке қосатын үлесі 16-18 % төңірегінде.

2) Кесу арқылы өңдеу
Металдарды кесу арқылы еңдеу.

Кесу әдiсiнде еңделінетiн дайындама мен кескiш аспап станок арқылы тиiстi қозғалысқа келтiрiлiп, бiр-бiрiне қатысты салыстырмалы турде қозғалады. Дайындамаларды бұл әдiспен өңдеу үшiн мына төмендегі екi қозғалыстың үйлесуi қажет:

1. Кесу процесiн қамтамасыз ететiн жане кесу жылдамдығын анықтайтын қозғалыс. Бұл қозғалысты негiзгi қозғалыс деп атайды.

2. Кесiндi қимасының өлшемдерiнiң бiрiн анықтайтың қозғалыс. Бұл қозғалысты берiлiс қозғалысы деп атайды.
Техникада металдарды кесу аркылы өңдеу әдiсiнiң мына түрлерi жиi қолданылады (76-сурет): кесу, бұрғылау, фрезерлеу, жону, ажарлау.

76-сурет. Металды кесу арқылы өңдеудің әдістері:
а — кесу, б - бұрғылау. в — фрезерлеу, г, д-жону, е, ж-ажарлау.

Кесу арқылы өңдеу әдiсiнде негiзгi қозғалыспен еңделiнетiп металл, ал берiлiс қозғалысымен кескiш қозғалады. Металды еңдеудiң бұл әдiсi токарь станоктарында орындалады (76, а-сурет).
Бұрғылау әдiсiнде негiзгi қозғалыс (V) пен берiлiс (S) қозғалысы тесетiн бұрғыға берiледi (76, б-сурет). Бұрғылау арнаулы бұрғылау станоктарының жәрдемiмен орындалады.
Фрезерлеу әдiсiнде негiзгi қозғалыс (V) станоктың кескiш аспабы фрезаға, ал берiлiс қозғалысы (S) өңделетiн металға берiледi (76, в-сурет).
Металдарды жону арқылы еңдеу жұмысы әр түрлi жону станоктарында жүргiзiледi, келденең жону станогында негiзгi қозғалыс (V ) (түзу сызықты iлгерi-кейiндi қозғалыс) кескiшке, ал берiлiс қозғалысы (S) еңделетiн металға берiледi. Бойлық жону станогында негiзгi қозғалыс (V) еңделетiн металға, ал берiлiс қозғалысы (S) кескiшке берiледi (76, г. д-сурет).
Шлифтеу арқылы еңдеу әдiсiмен цилиндр беттердi еңдегенде негiзгi қозғалыс (V) абразивтi тасқа, ал берiлiс қозғалысы (S), бойлық (Sб) iлгерi-кейiндi қозғалыс өңделетiн металға берiледi. Жазық беттердi өңдегенде негiзгi қозғалыс (V) шарық тасқа, ал берiлiс қозғалысы (S) өңделетiн металға берiледi (76, е, ж сурет).
Кесу режимiнiң негiзгi элементтерi. Кесу режимiнiң негiзгi элементтерiне: кесу жылдамдығы (V), берiлiс (S), кесу тереңдiгi (t), кесiндiнiң келденең қимасының ауданы (f) даналық уақыт (Тд ), машина уақыты (Тм ) жатады.
Өңделетiн металдың кескiшпен салыстырғандағы шеңберлiк жылдамдығын кесу жылдамдығы (v) деп атайды. Бұл жылдамдық мына формуламен анықталады:

мұндағы сI өңделiнетiн металдың мм-мен алынған диаметрi, -шпинделдiң обмин-пен алынған айналу жылдамдығы.
Өңделетiн дайындама бiр оборот жасағанда кескiштiң орын
ауыстыру мелшерi б е р i л i с деп атайды, оны —д- -пен алады. Өңделетiн металдың айналу өсiне перпендикуляр бағытта елшенгең өңделетiн бет пен өңделгеп бет арасындағы қашықтықты кесу тереңдiгi (t) деп атайды. Ол мынағаң тең:

мұндағы D және d — өңделетiп бет пен өңделгеп беттiң мм-мен алынған сәйкес диаметрлерi.
Берiлiс пен кесу тереңдiгiнiң кебейтiндiс кесiндiнiң көлденең қимасы (f) деп аталады, ол мынаған тең:

Бiр детальды жасап шығаруға жұмсалған уақытты даналық уақыт (Тд ) деп атайды.
Даналық уақыт мына формула бойынша анықталады:
Тд — Тм + Тқ + Тж,д + Тд,ж ,
Мұндағы Тм — машинаның жұмысқа жұмсаған жалпы уақыты, мин,
Тқ — қосымша уақыт (детальды станокқа бекiту, одан босатып алу, өлшеу т.б. жұмыстарына кеткен уакыт, мин).
Тж,д— станокты жұмысқа дайындауға кеткен уақыт (майлау. баптау т. б.), мин,
Тд,ж—- жумысшыныц демалуына жтмсалган уакыт, мин.
Машинанң бір детальды өңдеуге жұмсалған уақыты мына
формула бойынша анықталады:
Тм=L*is*n
Мұндағы L- кескiштiң бiр жүрiсi, мм,
i-жүрiс саны,
n-өңделiнетiн металдың айналыс саны, обмин,
s — берiлiс, ммоб.
Кескiштiң геометриялық формасы мен бұрыштары. Машина
жасау өндiрiсiнде орындалатын жұмыс пен станоктың түрiне қарай әр түрлi кескiштер қолданылады. Кескiштермен жұмыс iстейтiн өндiрiсте көп тараған станоктар мыналар: токарь, бұрғылау, қашау, револьвер, кесiп кеңiту станоктары мен автоматтар.
77, а-суретте керсетiлген кескiш негiзгi екi бөлiктен: жұмыстық бөлiк (А) пен денеден (Б) тұрады.
Кескiштің бұрыштарына негiзгi, жәрдемшi және пландағы
бұрыштар жатады (77. б-сурет).
Кескіштің негiзгi артық жазықтығы мен кесу бетiнiң арасындағы бұрышты оны бас артқы бұрышы (α) деп атайды. Кесу бетi мен кескiштiң негiзгi артқы жазықтығының арасындағы үйкелiс күшiнің шамасы бұрышына байланысты өзгерiп отырады. Әдетте α=6°12° болады.
Кескiштiң алдыңғы және артқы жазықтықтарының арасындағы бұрышы оның үшкiрлеу бұрышы (β) деп аталады. Үшкiрлеу бурышының шамасы өңделiнетiн металдың қаттылығына байланысты.
Кескiштiң алдыңғы жазықтығы мен кесу жазықтығына перпендикуляр жургiзiлiп, оның негiзгi кесушi жиегiнен өтетiн жазықтықтұң арасыңдағы бұрышты кескіштің алдынғы бұрышы (γ) деп атайды. Бұл бұрыш жаңқаның оңай жонылуына әсерiн тигiзедi және оның мәнi терiс немесе оң болуы мүмкiн. Әдетте
γ =-10° 15° болады. Неғұрлым өңделетiн металл жұмсақ болса, солғұрлым бұрышының шамасы үлкен болады.
Кескiштiң артқы бас бұрышы мен үшкiрлеу бұрышының қосындысын кесу бұрышы (δ) деп атайды.
δ = α+β.
Кесу бұрышы мен алдыңғы бұрыштың қосындысы 90°-қа тең:
δ +γ=90°
Негiзгi кесушi жиектiң негiзгi жазықтықтағы проекциясы берiлiс бағытының арасындағы бұрыш аландағы бас бұрыш (φ)
деп аталады. Әдетте φ = З0° 90°.

77, а-сурет. Кескiш: А — жұмыстық бөлiгi, Б — денесi.
i — алдынғы жазықтық, 2-негiзгi артқы жазықтық,3- көмекші артқы жазықтық αδ -негізгі кесуші жиек, αв- көмекші кесуші жиек, α -кескіштің ұшы

77, б-сурет. Кескiштiң бұрыштары
α — бас бұрышы, β — үшкірлеу бұрышы, γ — алдынғы бұрыш, δ - кесу бұрышы.

Негізгi жазықтықтағы кескіштiң көмекші жиегiнің проекциясы мен берiлiс бағытының арасындағы бұрышты кескiштiң пландағы көмекшi бұрышы депатайды. Ол φ= 10°15°
Кескiштiң негізгi және көмекші кесуші жиектерiнің негiзгi жазықтықтағы проекцияларының арасындағы бұрышты кескiштің төбесіндегі бұрышы (ε)деп атайды.

78-сурет. өңделетін металдың беттері мен
алғашқы жазықтықтары:
1-негізгі жазықтық, 2-кесілетін жазықтық,
3-өңделетін бет, 4-кесу беті, 5-өңделген бет.

φ +ε+φ1=180°
Өңделетін металдың беті үш түрлі беттен тұрады. (78-сурет):
жаңқа жонылатын немесе өңделетін бет (3);
жаңқа жоңылғаннан кейін пайда болған - өңделген – бет (5);
кескіштің негізгі кесуші жиегі тудыратын кесу беті (4).
Кескiштiң бұрыштары кесу жазықтығы мен негiзгi жазықтық бойынша анықталады. Кесу жазықтығы кесу бетiн жанап кескiштiң негiзгi кесу жиегінен өтедi. Негiзі жазықтық кескіштің көлденең және бойлық берілістеріне параллель бағытта өтеді.

Дәріс 6. Автоматтандырылған өндірістегі тиеу және транспорттау қондырғылары.

1. Тиеу – түсіру қондырғылары

2. Тартпалы тиеу қондырғылары

3. Бункерлік тиеу қондырғылары

1. Негізінен тиеу – түсіру роботтарының атқаратын рольі өндірістін тиеу – түсіру жұмысына негізделеді.
(РТК) –Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.

Ескерту:

а. РТК, ӨИЖ жұмысына, автоматтандырылған қайта жапсыру және жүйені қайта құруға бағытталған.

б. Өнеркәсіптік робот технологиялық жабдық негізінде пайдаланылады.

в. РТК қажеттілігі былай қаралады: басқару жинақтаушысы, ориентация, өндіріс обьектілерін бір-бірден беруі және басқа да қажеттіліктер, РТК функционалды қамтамасыз ету.

(АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі

(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі

(АБЖ) - автоматтандырылған бақылау жүйесі;

(ҚЖАЖ) – қалдықтарды жою автоматтандырылған жүйесі;

(ТПБАЖ) – технологиялық процестерді басқарудағы автоматтандырылған жүйесі

(ҒЗАЖ) – ғылыми зерттеудегі автоматтандырылған жүйе

(АЖЖ) – автоматтандырылған жобалау жүйесі;

(ӨТДАЖ) – өндірістік технологиялық дайындаудағы автоматтандырылған жүйе;

(АБЖ) - автоматтандырылған басқару жүйесі.

(АКҚЖ) - автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі. Бұл жүйе көлік және қойма құрылғыларын, сақтауға, уақытша жинақтауға, еңбек құралдарын тиеуге және жеткізуге негізделген.

(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі.

СТИБ – станок- тетік- инструмент- бөлшек

САБ – сандық ақпараттық басқару

Созу – созуға арналған инструмент

Фреза – фрезерлеу станогінда фрезерлеуге арналған құрал

Кескіш – токірлік станокта айналу денесін өңдеу құралы

Бұрғы – бұрғылау станогінде тесікті өңдеуге арналған құрал

Беру – құрал немесе дайындаманың бір айналуын сипаттайды (ммоб).

Кесу кескіні – дайындаманың өңделу бетімен және өңделу ара қашықтығы.

Негіз – бет, желі, бұйым нүктесі, бір жазықтықта анықталатын немесе координат жүйесінің өсі, ауытқудың анықталуын білдіреді.

Өнім сапасы – өнім құндылығы, оның жарамдылығын қанағаттандыруын анықтауға және сол мерзімде пайдалануға негізделген .

Квалитет (француз аналогі бойынша qualite – сапа) – дәлдік, барлық берілген өлшемдердің (анықтау коэффициенті а)сақталуына негізделген (мысалы, 1-ден 500 мм дейін).

6.1. суретте тиеу механизм қондырғыларының типі көрсетілген. В бункере, представленном на рис. 6.1, а, захват заготовок 1, уложенных навалом в чаше 2 и подача их в лоток 5 (в ориентированном положении) осуществляется вращающимся конусным дном 3 с шипами 4. В бункерах, приведенных на рис. 6.1, б, в, захват заготовок 1 из чаши 2 и выдача в лоток 5 производятся посредством замкнутой ленты 7 с выступающими стержнями 6 или диском 8 с отверстиями, куда падают заготовки 1. Накопление заготовок 1 в ориентированном положении (стопкой) в магазине (рис. 6.1, е) происходит в кассете 10, а выдача в рабочую зону РЗ — шиберным питателем 11. Накопление и перемещение заготовок 1 в РЗ в прямом 5 (рис. 6.1, г) и спиральном 9 (рис. 6.1, д) наклонных лотках происходят самотеком. Передача заготовок 1 из лотка 5 в РЗ осуществляется шиберным 11 (рис. 6.1, ж) или дисковым 12 (рис. 6.1, з) питателями. Передача заготовок из подводящего лотка 13 (рис. 6.1, и) к патронам 17 станка и обратно к лотку 14 осуществляется рукой с захватным устройством 16, совершающей возвратно-качательное движение в сочетании с возвратно-поступательным движением вдоль оси 15. Для передачи заготовок 1 из загрузочной позиции ЗП в РЗ и выгрузки обработанных деталей (рис. 6.1, к) служит рука с двумя захватными устройствами 18 и 19. Такие загрузочные устройства применяются в портальных автооператорах (см. ниже). Перемещение заготовки 1 из лотка 23 в лоток 24 выполняется кантователем в виде поворотной руки 22 (рис. 6.1, л) с приемником для закатывания (выкатывания) заготовки, совершающей возвратно-качательное движение от гидроцилиндра 20 через реечную передачу 21. В анкерных (рис. 6.1, м, н) и кулачковых (рис. 6.1, о) отсекателях работа заключается в поочередном действии двух штифтов 25 (или кулачков 26), из которых один выпускает очередную заготовку 1, выкатывающуюся из лотка 5, а другой — задерживает все остальные. Дисковые отсекатели (рис.6.1, п, р) представляют собой диски 27 с выемками для заготовок 1. При повороте диска на некоторый угол он захватывает заготовку и подает ее в лоток 5, одновременно удерживая остальные. Вращение диска может быть непрерывным (см. рис. 6.1, п) или периодическим (см. рис. 6.1, р) при помощи храпового механизма 28.

6.1. сурет Тиеу механизм қондырғыларының типі.

2. Тартпалы тиеу қондырғылары

Тартпалы тиеу қондырғылары өте күрделі бөлшектерді және үлкен бөлшектерді, және де өте үлкен емес бөлшектерді, корпустық бөлшектерді, кронштейндерді, жалпақ төмен беттерді тиеуге арналған.
РТК) –Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.

Ескерту:
а. РТК, ӨИЖ жұмысына, автоматтандырылған қайта жапсыру және жүйені қайта құруға бағытталған.

б. Өнеркәсіптік робот технологиялық жабдық негізінде пайдаланылады.

в. РТК қажеттілігі былай қаралады: басқару жинақтаушысы, ориентация, өндіріс обьектілерін бір-бірден беруі және басқа да қажеттіліктер, РТК функционалды қамтамасыз ету.

Тартпалар тура қатты, дәнекерленген болып келеді 8, 9 (сурет. 6.2, б), гибкие прямые (рис. 6.2, ж, и) и изогнутые (рис. 6.2, а, е, з), открытые (рис. 6.2, б, в, ж, и) и закрытые (рис. 6.2, а, е, з). Опорной наклонной плоскостью для деталей в лотках может быть полоса 6 (см. рис. 6.2, а, б, ж), стенка 20 (см. рис. 6.2, е, з), прутки 16 (см. рис. 6.2, в), шарикоподшипники 24 (см. рис. 6.2, и) или ролики 22 (см. рис. 6.2, е). При перемещении деталей в лотках часто производится кантование (поворот) детали 3 (рис. 6.2, е, з).
Угол наклона может быть рассчитан по формулам, приведенным ниже (для лотковых конвейеров) в зависимости от принятой предельной скорости самотечного перемещения деталей. При качении на наружной поверхности круглых деталей (колец, дисков и пр.) в лотках с опорными полосами угол наклона лотков составляет 10—15° (рис. 6.2, а, б, ж); при скольжении клапанов 17 и других деталей (поршней, гильз) на торце в лотках с опорными полосами, прутками угол наклона увеличивается до 25—30° ( рис.6.2, в).

Сурет. 6.2. Иінді тартпалар
 
При перемещении плоских деталей в лотках (см. рис. 6.2, е, и) по роликам или шарикоподшипникам угол наклона уменьшают до . В спиральной части гибких лотков угол наклона обычно увеличивается на 20-30 %.
Лотки собирают из унифицированных деталей. Особенностью гибких лотков является возможность подгонки их (в том числе и радиуса Rср изгиба лотка) по месту в зависимости от местоположения оборудования в пределах ± 5—10 мм, что упрощает монтаж. Гибкий лоток изготавливается из стальной ленты, поставляемой в бунтах. В ленте заранее (с одной или с двух сторон) выштампованы прорези для прохода соединительных шпилек 2. В лотках (см. 6.2, а, ж) полоса 6 соединяется с боковыми стенками 4, 8 с помощью промежуточных втулок 7, шпилек 2 с гайками 5 и предохранительными шайбами. Для предотвращения выпадения деталей из лотков сверху предусматривается предохранительная полоса 1(см. рис. 6.2, а) или стенка 19 (см. рис. 6.2, е, з). Ролики 22 (см. рис. 6.2, е) или шарикоподшипники 24 (рис. 6.2, и) укрепляют на боковые стенках 23 на осях 21 с помощью гаек 5. Боковые стенки этих лотков соединяют между собой посредством длинных втулок 25, через которые проходят шпильки 2. После сборки на шпильки навинчивают гайки 5.
Радиус Rср изгиба лотка (см. рис. 6.2, а, е, з) обычно устанавливают в пределах трех — пяти диаметров транспортируемой детали 3. Зигзагообразные спуски (рис. 6.2, г) собирают из опорных полос 13,14, приваренных к наружным стенкам 15 и соединенных с боковыми стенками 18 посредством шпилек 2 с гайками. Винтовые спуски изготовляют одно- и двухзаходными (рис. 6.2, д) из трубы 10, установленной на основании 12, к которой приваривают винтовые спирали 11.
 
3. Бункерлік тиеу қондырғылары

(РТК) –Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.
Ескерту:
а. РТК, ӨИЖ жұмысына, автоматтандырылған қайта жапсыру және жүйені қайта құруға бағытталған.
б. Өнеркәсіптік робот технологиялық жабдық негізінде пайдаланылады.
в. РТК қажеттілігі былай қаралады: басқару жинақтаушысы, ориентация, өндіріс обьектілерін бір-бірден беруі және басқа да қажеттіліктер, РТК функционалды қамтамасыз ету.

Металдарды үлкен жылдамдықпен өңдеу әдiсiн ш а п ш а ң к е с у деп атайдыг. Жылуға, үйкелiске берiк қатты минерал-керамикалық қорытпалардан жасалған кескiштердi техникада қолдану соңғы кезде пайдаланылып жүрген кескiштерге қарағанда кесу жылдамдығын бiрнеше есе арттыруға мүмкiндiк бередi.
Кесу жылдамдығын арттыру механикалық өңдеуге жұмсалатын энергияны арттыруды талап етедi, ал бұл жағдай кесу участогының температурасын жоғарылатады. Үлкен жылдамдықпен металдарды кесу арқылы өңдегенде кескiштiң кесу жиегiнiң температурасы 800—900° С-қа дейiн кетерiледi.
Ауысым жұмыс уақыты.

;   
мұнда:

- объем одной заготовки, см3;

- период времени непрерывной работы при одной заправке, мин;

t – штучное время обработки, мин;

КV – коэффициент объемного заполнения (зависит от формы заготовок и их состояния в бункере; КV = 0,5 0,69).

Абразивтi аспаптарды қатты минерал түйiршiктерi мен байланыстырушы заттарды қосып, белгiлi тәртiппен термиялық өңдеуден өткiзу арқылы жасайды. Ажарлау процесiнде абразивтi материалдар түйiршiктерi металды үздiксiз кеседi де, байланыстырушы зат ол түйiршiктердi ұстап тұрады.
Абразивтi түйiршiктер мен байланыстырушы заттардың, арасында бос кеңістiктер (қуыстар) болады. Бұл қуыстар ажарлау процесiнде жаңқаның түзiлуiн жеңiлдетiп, үйкелiстiң салдарынан пайда болған аспап пен металдың жылуын сыртқы ортамен алмастырып, абразивті түйiршiктердің тескiштiк касиетiн арттырады.
Абразивтер табиғи жане жасанды абразивтер болып екi топқа бөлiнедi. Табиғи абразив материалдарына корунд, алмас, түрпi (наждак), ал жасанды абразив материалдарына электр корунды, карбарунд, бор карбиды жатады.
Байланыстырушы заттар органикалык (бакелиттi, вулканиттi) жане керамикалық (силикатты, магнезиттi) болып екi топка бөлiнедi.
Керамикалық байланыстырушы заттардың қаттылығы жоғары. Бакелиттi байланыстырушы заттар кара майдан (смола) жасалады. Бұл заттардың серпiмдiлiк қасиетi жоғары болғандықтан, олардан жасалған аспаптармен үлкен жылдамдықпен ажарлау жұмыстарын жүргiзуге болады. Вулканит байланыстырушы заттарын каучукке 30%-ке дейiн күкiрт қосып, ол қоспаны вулканизациялау арқылы алады. Органикалық байланыстырушы заттардың серпiмдiлк касиеттерi жоғары болғандыктан, олар баска заттарға карағанда техникада жиi таралған.
Абразив туйіршiктерiнiң мөлшерi өңделетiн беттiң тазалығына байланысты таңдалып алынады, неғұрлым абразив туйiршiктерi ұсак болса, солғұрлым өңделген беттiң тазалық класы жоғары болады.
Автоматический бункер (рис. 6,3, а) состоит из основания 1, чаши 2 с открытым верхом и скошенным дном, наклонного подъемника 3, лотка 7 выдачи деталей 6 и лотка 11 возврата в чашу деталей (типа колец), не успевших скатиться в лоток выдачи. В подъемнике имеются две замкнутые цепи 5, натянутые на верхние и нижние пары звездочек, из которых верхним звездочкам сообщается вращение от электродвигателя с редуктором 12 через цепную передачу 10. Для предотвращения заклинивания деталей 6 в чаше 2 нижняя часть цепей 5, установленных на звездочках 14, изогнута для образования подвижного дна.
Угол наклона ? подъемника 3 может изменяться за счет поворота его на оси 13 при навинчивании гаек 9 (с правой и левой резьбами) на тяги 8. На цепях 5 укреплены наклонные планки 4 для захвата деталей из чаши и подъема их к лотку выдачи. Наклон планок 4 может быть различным, в зависимости от исполнения бункера.

Дәріс 7. Автоматтандырылған өндірістің транспорттық – қойма жүйесі .

1. Қойма классификациясы

2. Автоматты қойма типтері
 
1. Қойма классификациясы

Кәсіпорындық өндірістердің қоймаларын былай классификациялайды:

Келу қоймасы (материалы, комплектющие изделия);
Өндірістік аралық қоймасы (заготовки, полуфабрикаты, инструмент, технологическая оснастка);
Жіберу қоймасы (готовая продукция).

Уақыт бойынша жүктерді сақтау келесі топтарға бөлінеді:

1. непосредственной перегрузки грузов (срок хранения Тхр = 0);
1. временного хранения (cут.);
2. краткосрочного хранения грузов (сут.);
3. со средними сроками хранения (cут.);
4. длительного хранения (cут.);
5. долгосрочного хранения (cут.);
6. многолетнего хранения (Tхр 365 cут.).
7.
Негізгі ерекшеліктері жүктің келуі мен жіберілуіне негізделеді. Жүктердін берілу мөлшері сол қоймада тез өзгеріске ұшырауы мүмкін (кесте . 8.1).

Кәсіпорындарда еңбекті қоғау жөніндегі мынадай нұсқаулықтар әзірленуі және бекітілуі тиіс. Қызметкерлер жекеленген санаттарына (электрмен дәнекерленушілердің, станокта істеушілердің темір ұсталарының,
электр монтерлердің лабораттардың, тазалаушылардың және т.б.) жұмыстын жекелеген түрлеріне (биіктіктегі жұмыстар, монтаждар,жөндеу , сынаулар жүргізу және т.б.) нормативтік – құқықтық актілерде және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықтарда баяндалған талаптарға сәйкес.
Әр бір қызметкер қызмет көрсететін жабдықтарға қатысты еңбек қауіпсіздігінің талаптарын және орында еңбекті ұйымдастыруды білуі және қатаң орындауы тиіс.
Энергия кәсіпорындарында қауіпсіздік техникасы жөнінідегі жұмыстарды ұйымдастыру еңбекті қорғауды басқару жүйесі туралы салалық ережеге сәйкес келуі тиіс.

Кесте 8.1. Жүктердін берілу мөлшері сол қоймада тез өзгеріске ұшырауы классификациясы.

Өндірістің икемді модулі. Кез келген өндірісте технологиялық жабдықтар бірлігі белгілі мәнде шектетілген, үнемді фукцияланған, барлық фукцияларды автоматты жүзеге асыру, олардың дайындалуымен байланысы, өндірістің икемді жүйесін құруға болады.

Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.

Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.

Икемді автоматтандырылған участок. Икемді автоматтандырылған желі технологиялық маршрутпен фукцияланған, мұнда технологиялық жабдықтардың пайдаланылуының өзгертілуі қарастырылған.

Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.

 
2. Автоматты қойма типтері

  Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.

Қондырғылар типтері бойынша классификациясы Сурет. 8.1.

Сурет. 8.1.Қондырғылар типтері бойынша классификациясы

  Икемді автоматтандырылған зауыт. Өндірістің икемді жүйесі, ИАЦ негізделген.
Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.

(АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі
(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі
(АБЖ) - автоматтандырылған бақылау жүйесі;
(ҚЖАЖ) – қалдықтарды жою автоматтандырылған жүйесі;
(ТПБАЖ) – технологиялық процестерді басқарудағы автоматтандырылған жүйесі
(ҒЗАЖ) – ғылыми зерттеудегі автоматтандырылған жүйе
(АЖЖ) – автоматтандырылған жобалау жүйесі;
(ӨТДАЖ) – өндірістік технологиялық дайындаудағы автоматтандырылған жүйе;
(АБЖ) - автоматтандырылған басқару жүйесі.
(АКҚЖ) - автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі. Бұл жүйе көлік және қойма құрылғыларын, сақтауға, уақытша жинақтауға, еңбек құралдарын тиеуге және жеткізуге негізделген.
(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі.

Дәріс 8. ИӨЖ инструментпен қамту жүйесі

1. Орталық қоймадан станоктарға инструментпен қамтуды ұйымдастыру
2. Кесу инструменттерінің номенклатурасы мен санының рационализациясы

1.  1. Орталық қоймадан станоктарға инструментпен қамтуды ұйымдастыру

Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.

Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.

Икемді автоматтандырылған участок. Икемді автоматтандырылған желі технологиялық маршрутпен фукцияланған, мұнда технологиялық жабдықтардың пайдаланылуының өзгертілуі қарастырылған.

Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.
  Орталық қоймадан станоктарға инструментпен қамтуды ұйымдастырудың үш негізгі схемасы (сурет. 11.1):
1. Подача с центрального склада А и через участок Б настройки инструмента при нем непосредственно к станкам (путь 1). При наличии большого количества ГПС, обслуживаемых центральным складом, увеличивает частоту транспортных потоков и значительно загружает работой центральный склад; эту схему рекомендуется применять как временную на первых этапах внедрения ГПС.
2. Подача инструмента индивидуально с центрального склада на инструментальные участки отдельных ГПС или сменными магазинами через участок В настройки инструмента при ГПС. Такая схема (путь 2) нашла достаточно широкое применение.
3. Подача инструмента с инструментального участка В через промежуточный склад Д, общий для всех станков типа ОЦ, и загрузка роботом со стеллажа склада В в стационарные магазины на станках.
 

 
Сурет. 11.1. Қоймадан станоктарға инструментпен қамтуды ұйымдастыру схемасы.

(АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі

(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі

(АБЖ) - автоматтандырылған бақылау жүйесі;

(ҚЖАЖ) – қалдықтарды жою автоматтандырылған жүйесі;

(ТПБАЖ) – технологиялық процестерді басқарудағы автоматтандырылған жүйесі

(ҒЗАЖ) – ғылыми зерттеудегі автоматтандырылған жүйе

(АЖЖ) – автоматтандырылған жобалау жүйесі;

(ӨТДАЖ) – өндірістік технологиялық дайындаудағы автоматтандырылған жүйе;

(АБЖ) - автоматтандырылған басқару жүйесі.

(АКҚЖ) - автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі. Бұл жүйе көлік және қойма құрылғыларын, сақтауға, уақытша жинақтауға, еңбек құралдарын тиеуге және жеткізуге негізделген.

 
2. Кесу инструменттерінің номенклатурасы мен санының рационализациясы

Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.

Икемді автоматтандырылған участок. Икемді автоматтандырылған желі технологиялық маршрутпен фукцияланған, мұнда технологиялық жабдықтардың пайдаланылуының өзгертілуі қарастырылған.

Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.

Икемді автоматтандырылған зауыт. Өндірістің икемді жүйесі, ИАЦ негізделген.
(РТК) –Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.

а – дисковый однорядный; б – дисковый двухрядный; в – барабанный однорядный; г – барабанный двухрядный; д – кассетный.

Сурет. 11.2. ЧПУ станоктарының инструменттер магазины:
 

Дәріс 9. Басқару жүйесінің структурасы.
1. Басқару жүйесінің структурасы ИАТЖ
2. Технологиялық қондырғыларды ақпаратты басқару ИӨЖ
3. CNC системасы
4. DNC системасы

Өндірістің икемді жүйесі. ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту.
Икемді автоматтандырылған желі. Икемді автоматтандырылған желіде технологиялық жабдықтар технологиялы операцияларға негізделген.
Икемді автоматтандырылған участок. Икемді автоматтандырылған желі технологиялық маршрутпен фукцияланған, мұнда технологиялық жабдықтардың пайдаланылуының өзгертілуі қарастырылған.
Икемді автоматтандырылған цех. Өндірістің икемді жүйесі икемді автоматтандырылған желінің әртүрлі бағытын, роботтық технологиялық кешен, икемді автоматтандырылған участок, бұйымдардың номенклатура бойынша дайындалуының икемді автоматтандырылған участогін көрсетеді.
Икемді автоматтандырылған зауыт. Өндірістің икемді жүйесі, ИАЦ негізделген.
Роботтық технологиялық кешен. Технологиялық жабдықтардың бірлігіне, өнеркәсіптік роботтар және пайдалану құралы, үнемді фукцияландырушы және көп бағытты циклға негізделеді.
Ескерту:
а. РТК, ӨИЖ жұмысына, автоматтандырылған қайта жапсыру және жүйені қайта құруға бағытталған.
б. Өнеркәсіптік робот технологиялық жабдық негізінде пайдаланылады.
в. РТК қажеттілігі былай қаралады: басқару жинақтаушысы, ориентация, өндіріс обьектілерін бір-бірден беруі және басқа да қажеттіліктер, РТК функционалды қамтамасыз ету.
(АКҚЖ) – автоматтандырылған көлікті-қойма жүйесі
(КҚАЖ) - құралдармен қамту автоматтандырылған жүйесі

Если при централизованном управлении структура управления представляет собой пирамиду, вытянутую по высоте (рис. 12.1 а), то при децентрализованном управлении вершина пирамиды приближается к основанию пирамиды, а основание пирамиды значительно расширяется, т.е. в то же время уменьшается количество уровней управления по вертикали, и увеличивается связь по горизонтали (рис. 12.1 б).

Сурет. 12.1. Өндірісті басқару струтурасы: а – централизованная;
б – децентрализованная.
 

2. Технологиялық қондырғыларды ақпаратты басқару ИӨЖ
 
ЧПУ жабдықтарының әртүрлі бағытта пайдаланылуы, өндірістің икемді модулі, өнеркәсіптік роботтарды, икемді өндірістік жүйелерді қолдану және дамыту:
NC(ЧПУ) – числовое программное управление.
HNC – разновидность устройства ЧПУ с заданием программы оператором с пульта с помощью клавиши, переключателей и т.д.
SNC – устройство ЧПУ, имеющее память для хранения всей управляющей программы;
CNC – автономное управление станком с ЧПУ, содержащее мини-ЭВМ или процессор;
DNC – групповое управление станками от общей ЭВМ.
Перечисленные системы можно разделить на две группы:
с постоянной структурой с вводом программы от перфоленты, магнитной ленты или с клавиш (типа NC, HNC)
с переменной структурой, у которых основные алгоритмы работы задаются программно и могут изменяться (типа SNC, CNC, DNC). Устройства классов SNC и CNC построены на основе мини-ЭВМ.
 
3. CNC системасы

В зависимости от назначения системы типа CNC можно разделить на:
системы, в которых управляющие алгоритмы заданы заранее;
системы, в которых возможно программирование управляющих алгоритмов по желанию пользователя.
Преимущество CNC-систем – возможность использовать одну и ту же систему управления для различного оборудования (в частности, для станков и ПР).
В CNC-системах ЭВМ передаются функции по расшифровке данных управления, ввода в память, заполнения в буферной памяти, сравнения, вычисления и т.д.
В этой системе имеется минимум одна ЭВМ. Центральным узлом обработки данных является микропроцессор, который соединяется через блоки ввода – вывода с объектом управления. Диалог с оператором ведется через внешние устройства (пульты управления).
 
Функции системы CNC

а) связь с системой DNC
б) управление заготовкой:     - смена заготовки (детали)
опознания заготовки (паллеты)
изменение обрабатываемого размера;
в) управление инструментом:    - слежение за стойкостью
смена инструмента, магазинов;
контроль режущей кромки;
г) управление станками:
пробные циклы;
диагностика состояния;
геометрические перемещения;
оптимизация режимов резания.
 
4. DNC системасы
 
Кез келген өндірісте технологиялық процестер белгілі бір мәнге шектетілетін физикалық шамалармен сипатталады. Жабдықтардың жұмысы кезінде ол шамалар белгілі бір деңгейде тұрақтануы, не берілген программа бойынша өзгеріп отыруы тиіс.
Имеется три вида DNC систем:
1. DNC – системы с индивидуальным управлением. Такие системы являются классическими. В них один или несколько комплексов оборудования работают от управляющей машины независимо.
2. DNC – системы последовательного типа. Основу построения таких систем составляет технологический процесс. Станки с ЧПУ в этом случае связаны с автоматизированным конвейером и автоматическими погрузочно-разгрузочными устройствами. В соответствии с технологической последовательностью операций ЭВМ управляет как станками, так и периферийными устройствами. Здесь поломка одного станка в линии является причиной остановки всей линии. Поэтому необходимо иметь несколько дублирующих систем.
3. DNC – системы гибкого типа. Здесь предусмотрена автоматическая смена инструмента, оснастки и приспособлений. Обрабатываемые детали перемещаются в специальных кассетах или паллетах. В функции ЭВМ входит контроль в режиме реального времени как потока деталей и материалов, так и информационного потока. Такие системы являются базовыми для построения ГПС.
 
Функции системы DNC
 
а) управление:
станками;
транспортом;
установкой заготовок
инструментом;
складом;
качеством
и т.д.
б) связь с системой CNC
в) слежение:
за процессом;
логикой команд;
за отклонениями;
за ненормальностями;
оповещение об отклонениях и т.д.
г) контролирование:
исполнение команд; задач и т.д.
опознание заготовок, деталей, станков;
д) диспетчирование:
задание последовательностей;
выдача управляющих программ и т.д.;
е) редактирование:
поиск ошибок и неисправностей;
коррекция программ;
состояние файлов и пр.
ж) тестирование:
проверка управляющих программ;
проверка наладок без использования станка;
выявление ошибок;
з) статистика:
объем выпуска;
количество отказов;
виды простоев;
причины отказов;
фактическое время работы;
отчетность и т.д.
и) имитация
расчет вариантов;
данных;
принятие решений;
анализ очередности;
целей, задач достижения максимальной производительности и минимальной себестоимости при заданном разнообразии деталей.

Дәріс 10. Корпустық бөлшектерді, айналу денелері бөлшектерін автоматтандырылған желілерде өңдеу.

Негізгi жазықтықтағы кескіштiң көмекші жиегiнің проекциясы мен берiлiс бағытының арасындағы бұрышты кескiштiң пландағы көмекшi бұрышы депатайды. Ол φ= 10°15°
Кескiштiң негізгi және көмекші кесуші жиектерiнің негiзгi жазықтықтағы проекцияларының арасындағы бұрышты кескiштің төбесіндегі бұрышы (ε)деп атайды.

78-сурет. өңделетін металдың беттері мен
алғашқы жазықтықтары:
1-негізгі жазықтық, 2-кесілетін жазықтық,
3-өңделетін бет, 4-кесу беті, 5-өңделген бет.

φ +ε+φ1=180°
Өңделетін металдың беті үш түрлі беттен тұрады. (78-сурет):
жаңқа жонылатын немесе өңделетін бет (3);
жаңқа жоңылғаннан кейін пайда болған - өңделген – бет (5);
кескіштің негізгі кесуші жиегі тудыратын кесу беті (4).
Кескiштiң бұрыштары кесу жазықтығы мен негiзгi жазықтық бойынша анықталады. Кесу жазықтығы кесу бетiн жанап кескiштiң негiзгi кесу жиегінен өтедi. Негiзі жазықтық кескіштің көлденең және бойлық берілістеріне параллель бағытта өтеді.
Кескіш аспаптар жасайтын материалдар. Кескiш аспаптар көмiртектi, легiрленген, жылдам кескiш болаттар металл-керамикалық қатты қорытпалардан жасалады. Кескiш аспаптар жасайтын материалдарға мынадай талаптар қойылады:
Жоғарғы қысым мен температурада үйкелiске, температураға шыдамдылық қасиеттерін жоғары болуы;
морттығының төмен, қаттылық қасиеттерінің HRC= 62 9 болуы,
механикалық беріктік қасиеттерінің жоғары болуы.
У10, У11, У12, У12А маркалы құрал-саймандық көміртекті болаттардан ұңқы (развертка), таңбалағыш (метчик), плашка, егеу сияқты т.б. жұмыс істеу жылдамдығы төмен кескіш аспаптар жасалады.Легіргленген болаттардың кремнийлі (9ХС), хром-марганецті (ХГ) және хром-волбфрамды (ХВГ) маркалары кескіш аспаптар жасау үшін жиі пайдаланылады. Болаттың бұл түрлеріне (қаттылығы HRC=6064) бұрғы, ұңғы, протяжка, фреза сияқты кескіш құралдар жасалады.
Кескiш, фрезаг, протяжка сияқты аспаптар Р9, P18 т.6. маркалы тез кескіш болаттардан жасалады. Тез кескіш болаттар, көміртекті болаттарға қарағанда, кескіштің кесу жылдамдығын 3-4 есе арттыруға мүмкіндік бередi. )Мұндай болаттың түрлері жылуға, үйкеліске беріктік қасиеттерін 600-620°С температураға дейін сақтай алады, қаттылығы HRC=6265.
Техникада металл-керамикалық корытпалардық төмендегідей екі түрі қолданылады:
а) ВК2, ВК4. ВКб, ВК8. ВК8М маркалы кобальтпен цементтелген вольфрам карбидының қатты ерітіндісі (WС). Бұл қорытпалардан шойын, түстi металдар мен пластмассалар өңдейтін кескiш, фреза, зенкер сияқты аспаптар жасайды.
6) ТI5КIО, Т14К8, ТI5К6, ТЗОК4, Т6ОК6 маркальг титан мен кобальт карбидтерiггдегi вольфрам карбидьгныц катты ертiндiсiнен туратын тятав-вольфрандьг каттьг корьгтпалар.
Бұл қорытпалар металдарды жоғары жылдамдықпен өңдеуге мүмкiндiк бередi. Оның қаттылығы HRC =8892, ал кескiштiк қабiлетiн 900—1000° С температураға дейiн сақтайды. Соңғы кезде кескiш аспаптар ЦМЗЗ2 маркалы минерал-керамикалық пластиналардан жасалатын болды. Бұл пластиналарды алюминий тотығы (Аl203) негiзiндегi қоспаны престеу және термиялық өңдеу арқылы жасайды. Оның қаттылығы HRC =919З, үйкелiске берiк, 1200° С температураға дейiн өзiнiң кескiштiк қа6iлетiн сақтайды. Бұл қорытпаның негiзгi кемшiлiгi морттығында. Мұндай материалдардан жасалған кескiштiң негiзгi белiгi 45, 40Х, 4ОХН маркалы конструкциялық болаттардан жасалады, ал кескiш элемент кескiштiң ұшына бекiтiледi.
Кескiшке әсер ететiн күштер. Кесу процесiнде өңделiнетiн металл кескiшке белгiлi кедергi күшпен оның қозғалу бағытына қарсы әсер етедi. Кедергi күш кескiшке түсiрiлген РУ кесу күшiмен теңеседi. Кесу күшi кесу мен жаңқаны деформациялау, жаңқа мен кескiштiң алдыңғы және артқы беттерiнде пайда болған кедергi күштерiн жеңуге жұмсалады. Кесу күшiнiң шамасы өңделiнетiн металдың қасиеттерiне берiлiс пен кесу тереңдiгiне, үшкiрлеу (қайрау) бұрышына, кесу, суыту жылдамдықтары мен т. 6. көптеген себептерге байланысты.
Бойлық кесу әдiсiмен металды өңдегенде кесу күшiн (Р) үш құраушы күштерге жiктеге болады (79-сурет):
1. Рz — станоктың шпинделiнiң айналу бағытымен бағыттас кесу жазықтығына жанама кесу күшi немесе тангенциалды күш.
2. Рх—өңделiнетiн металдың осiне параллель, берiлiс бағытына қарама-қарсы әсер ететiн өстiк күш немесе берiлiс күшi.
3. Ру— келбеу жазықтықтағы радиал күш. Бұл күштердiң қорытқы күшi мына формула бойынша анықталады:

79-сурет. Кесу күші және оның жіктелуі.
P= √ Pz2 + Py2+ Px2.
Егер кескiштiң ұшы сүйiр бұрыш болса, бұл күштердiң арасында мынадай қатынас орындалады: Рz:Рx:Рy=1:0,4:0,25 немесе Рy=0,4Рz:Рx=0,25Рz. Осы қатынастан үш күштiң ішіндегі улкенi Рz екендiгiн көруге болады.
Бұл күш өңделiнетiн металда мынадай күш моментiн тудырады:
Mоб=Pz*d2 *кГ*мм
Рz:Рy:Рy күштерi мына формулалар бойынша анықталады:
Pz=Cpz*txpz*Sypz
Py=Cpy*txpy*Sypy
Px=Cpx*txpx*Sypx
мұндағы
Срz, Сpy, Сpx — өңделетiн металл мен оның өңдеу шарттарын сипаттайтын коэффициенттер,
t— мм-мен алынған кесу тереңдiгi,
s — ммоб-пен алынған берiлiс,
Хрz., Хру,, Хрx, Урz, Уpy,, Урx.— берiлген кесу тереңдiгi мен берiлiстің дәреже көрсеткiштерi.

Дәріс 11. Компоновкалық жоспарды дайындау ИӨЖ мен РТК
 1. Параметрлерді таңдау құрылысы
2. Машина жасау зауыттарының цехтарының құрылыс типтері

1. Параметрлерді таңдау құрылысы

Машина мен жабдықтардың жұмысқа қабілеттілігі және ұзақ уақыт сынбай сенімді қызмет атқаруы олардың бөлшектері жасалатын конструкциялық материалдардың қасиеттерін пайдалану жағдайына жүктеме күштер, жұмыс орталығы және т.б. қажетті жұмыс сипаттамаларына сәйкес келуімен байланысты.
Сонымен қатар бұл мәселе таңдалған материалдардан машина бөлшектерін жасағанда олардың күрделі пішіндерін, мөлшерлерінің дәлдігін, жұмыс беттерінің кедір-бұдырлығын және экономикалық тиімділігін қамтамасыздандырытын өңдеу технологиясын дұрыс белгілеуге байланысты.
Міндетті қызметіне орай машиналар бөлшектерінің констукциялық беріктікпен қамтамасыздандырумен бірге олардың арнайы мысалы: электрофизикалық қасиеттерін мөлшерлеу керек.
Кейбір кездерде, міндеттелген қызметіне байланысты машиналар мен жабдықтардың бөлшектері жасалған материалдар жоғары немесе төмен теріс температуралардың, жоғары вакумның, ылғалдың немесе әртүрлі агрессивтік газдар мен сұйықтардың орталығында ионизациялайтын сәулелердің ықпалдарының әсерінен өздерінің жұмыс сипаттамаларын жоғарылатпау керек.
Основными строительными параметрами такого здания являются:
L – ширина пролета (расстояние между продольными осями колонн);
Ш – шаг колонн (расстояние между поперечными осями колонн).
Н – расстояние от поверхности чистого пола до низа несущих конструкций покрытия;
Сетка колонн – L t1.
В большинстве случаев одноэтажные промышленные здания имеют ряд параллельных пролетов, которые отделены друг от друга рядами колонн.
Основные размеры здания в плане измеряются между разбивочными осями, которые образуют геометрическую основу плана здания. Оси, идущие вдоль пролета здания (продольные), обозначают заглавными буквами русского алфавита. Оси, пересекающие пролеты (поперечные), обозначаются цифрами. Обозначения разбивочных осей проставляются в кружочках (рис. 15.1).
L – размер пролета измеряется между продольными разбивочными осями. Он должен быть кратным шести, т.е. 12, 18, 24, 30 м и т.д. (табл. 15.1).
Ш – поперечный шаг колонн по периметру здания равным 12 или 6 м, а внутри здания – 12 м.
Н – высота от чистого пола до низа несущих конструкций (должна быть кратна 0,6 м).
Сетка колонн и высота пролетов определяется технологическим процессом и размещением производства.

Сурет . 15.1. Сеткалы колонналар.

Кесте15.1 Размеры унифицированных пролетов и грузоподъемности подъемно-транспортных средств.

2. Машина жасау зауыттарының цехтарының құрылыс типтері
  Механикалық құрылғылардың технологияcын жетiлдiру мәселесін ұтымды шешуде бөлшектің тербелу сипаттамасының алар орны ерекше. Технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасының сапасын артыруды біз зертеп дамыту барысында, механикалық жұмыс істау барысы едәуір жоғары болады.
Механикалық зауыттарда уақыттың көбі бөлшекті өңдеуге, механикалық заттарды өңдеуге кететіндіктен және металл өндіру өндiрiсiнде қолданатын шикiзаттар әртүрлi зиянды заттардан құралатындықтан, бөлек аймақтарда арнайы қондырғылар мен жабдықтарда өңделіп, жекелеген қосымша элементтерді қажет етедi.
Сондықтан технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасы бөлшек өндіруде осындай қажеттіліктердің туындауы орта және шағын кәсіпорындарында қиындықтар туғызып, бұл мәселенің әлi де ашық түрде қалуына себепкер болып отыр. Шикiзат қалдықтарын өңдеудiң технологиялық дұрыс жолға қойылмауы, өндірісті экономикалық жағынан шығынға ұшыратса, ал экологиялық жағынан лас қалдықтардың жиналуына әкелiп соқтыруда.
Технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасы өндірісінің негізгі процестерінің қатарына металдардың өнделуін жатқызуға болады.
Станокта бөлшектің өңделуінде, жүзеге асыруда, пайдалану, экономикалық және меншікті энергия шығыны жағынан тиімді етіп жасауға болады. Бірақ белгілі механикалық жабдықтарын қолдану, басқа массалық өнім өндіру жабдықтарындай металл, электр мен жылу энергиясын және т.б. шығындарды көп жұмсауы сияқты ортақ кемшіліктер кездеседі.
Осының салдарынан жабдықтағы өнімділіктің төмендеуі механикалық өңдеуде кейін қосымша өңдеу операцияларының орындалуы мен операцияаралық шикізат шығындары мен еңбек күшінің артуында.
Технологиялық өңдеу кезіндегі бөлшектің тербелу сипаттамасын технологиялық жолға қойып жабдығын талаптарға сай орта және шағын өндiрiс орындарына арнап қайта жабдықтау, бүгiнгi заман қажеттiлiгiне байланысты туындап отырған мәселелердің бірі.

3 ПРАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚ

1 Лабораториялық сабақ: Бөлшектерді механикалық өңдеудің станок өнімділігі мен еңбек өнімділігінің әдістерін анықтау
Кесу арқылы өңдеу әдiсiнде негiзгi қозғалыспен еңделiнетiп металл, ал берiлiс қозғалысымен кескiш қозғалады. Металды еңдеудiң бұл әдiсi токарь станоктарында орындалады (76, а-сурет).
Бұрғылау әдiсiнде негiзгi қозғалыс (V) пен берiлiс (S) қозғалысы тесетiн бұрғыға берiледi (76, б-сурет). Бұрғылау арнаулы бұрғылау станоктарының жәрдемiмен орындалады.
Фрезерлеу әдiсiнде негiзгi қозғалыс (V) станоктың кескiш аспабы фрезаға, ал берiлiс қозғалысы (S) өңделетiн металға берiледi (76, в-сурет).
Металдарды жону арқылы еңдеу жұмысы әр түрлi жону станоктарында жүргiзiледi, келденең жону станогында негiзгi қозғалыс (V ) (түзу сызықты iлгерi-кейiндi қозғалыс) кескiшке, ал берiлiс қозғалысы (S) еңделетiн металға берiледi. Бойлық жону станогында негiзгi қозғалыс (V) еңделетiн металға, ал берiлiс қозғалысы (S) кескiшке берiледi (76, г. д-сурет).
Шлифтеу арқылы еңдеу әдiсiмен цилиндр беттердi еңдегенде негiзгi қозғалыс (V) абразивтi тасқа, ал берiлiс қозғалысы (S), бойлық (Sб) iлгерi-кейiндi қозғалыс өңделетiн металға берiледi. Жазық беттердi өңдегенде негiзгi қозғалыс (V) шарық тасқа, ал берiлiс қозғалысы (S) өңделетiн металға берiледi (76, е, ж сурет).
Кесу режимiнiң негiзгi элементтерi. Кесу режимiнiң негiзгi элементтерiне: кесу жылдамдығы (V), берiлiс (S), кесу тереңдiгi (t), кесiндiнiң келденең қимасының ауданы (f) даналық уақыт (Тд ), машина уақыты (Тм ) жатады.
Өңделетiн металдың кескiшпен салыстырғандағы шеңберлiк жылдамдығын кесу жылдамдығы (v) деп атайды. Бұл жылдамдық мына формуламен анықталады:

мұндағы сI өңделiнетiн металдың мм-мен алынған диаметрi, -шпинделдiң обмин-пен алынған айналу жылдамдығы.
Өңделетiн дайындама бiр оборот жасағанда кескiштiң орын
ауыстыру мелшерi б е р i л i с деп атайды, оны —д- -пен алады. Өңделетiн металдың айналу өсiне перпендикуляр бағытта елшенгең өңделетiн бет пен өңделгеп бет арасындағы қашықтықты кесу тереңдiгi (t) деп атайды. Ол мынағаң тең:

мұндағы D және d — өңделетiп бет пен өңделгеп беттiң мм-мен алынған сәйкес диаметрлерi.
Берiлiс пен кесу тереңдiгiнiң кебейтiндiс кесiндiнiң көлденең қимасы (f) деп аталады, ол мынаған тең:

Бiр детальды жасап шығаруға жұмсалған уақытты даналық уақыт (Тд ) деп атайды.
Даналық уақыт мына формула бойынша анықталады:
Тд — Тм + Тқ + Тж,д + Тд,ж ,
Мұндағы Тм — машинаның жұмысқа жұмсаған жалпы уақыты, мин,
Тқ — қосымша уақыт (детальды станокқа бекiту, одан босатып алу, өлшеу т.б. жұмыстарына кеткен уакыт, мин).
Тж,д— станокты жұмысқа дайындауға кеткен уақыт (майлау. баптау т. б.), мин,
Тд,ж—- жумысшыныц демалуына жтмсалган уакыт, мин.
Машинанң бір детальды өңдеуге жұмсалған уақыты мына
формула бойынша анықталады:
Тм=L*is*n
Мұндағы L- кескiштiң бiр жүрiсi, мм,
i-жүрiс саны,
n-өңделiнетiн металдың айналыс саны, обмин,
s — берiлiс, ммоб.
Кескiштiң геометриялық формасы мен бұрыштары. Машина
жасау өндiрiсiнде орындалатын жұмыс пен станоктың түрiне қарай әр түрлi кескiштер қолданылады. Кескiштермен жұмыс iстейтiн өндiрiсте көп тараған станоктар мыналар: токарь, бұрғылау, қашау, револьвер, кесiп кеңiту станоктары мен автоматтар.
77, а-суретте керсетiлген кескiш негiзгi екi бөлiктен: жұмыстық бөлiк (А) пен денеден (Б) тұрады.
Кескiштің бұрыштарына негiзгi, жәрдемшi және пландағы
бұрыштар жатады (77. б-сурет).
Кескіштің негiзгi артық жазықтығы мен кесу бетiнiң арасындағы бұрышты оны бас артқы бұрышы (α) деп атайды. Кесу бетi мен кескiштiң негiзгi артқы жазықтығының арасындағы үйкелiс күшiнің шамасы бұрышына байланысты өзгерiп отырады. Әдетте α=6°12° болады.
Кескiштiң алдыңғы және артқы жазықтықтарының арасындағы бұрышы оның үшкiрлеу бұрышы (β) деп аталады. Үшкiрлеу бурышының шамасы өңделiнетiн металдың қаттылығына байланысты.
Кескiштiң алдыңғы жазықтығы мен кесу жазықтығына перпендикуляр жургiзiлiп, оның негiзгi кесушi жиегiнен өтетiн жазықтықтұң арасыңдағы бұрышты кескіштің алдынғы бұрышы (γ) деп атайды. Бұл бұрыш жаңқаның оңай жонылуына әсерiн тигiзедi және оның мәнi терiс немесе оң болуы мүмкiн. Әдетте
γ =-10° 15° болады. Неғұрлым өңделетiн металл жұмсақ болса, солғұрлым бұрышының шамасы үлкен болады.
Кескiштiң артқы бас бұрышы мен үшкiрлеу бұрышының қосындысын кесу бұрышы (δ) деп атайды.
δ = α+β.
Кесу бұрышы мен алдыңғы бұрыштың қосындысы 90°-қа тең:
δ +γ=90°
Негiзгi кесушi жиектiң негiзгi жазықтықтағы проекциясы берiлiс бағытының арасындағы бұрыш аландағы бас бұрыш (φ)
деп аталады.

2 Лабораториялық сабақ: Түйдектеу өндірісіндегі қондырғылар саны бөлшектеп есептеу әдісі
 
а) для непрерывно-поточной линии.
Исходными данными для определения количества потребного основного технологического оборудования являются производственная программа и действительный фонд времени работы оборудования.
Станкоемкость представляет собой время, затрачиваемое станком (или станками) для выполнения данной операции или всех машинных операций при изготовлении детали, узла или изделия в целом (в станко-часах или станко-минутах).
Станкоемкость операции tc равна штучному времени tшт, представляющему собой сумму:

или

где: – процент потерь времени от оперативного времени

= 6 – 18 %
ta = tM – машинное (основное) время
;
где: Li – размер обрабатываемой на данной операции поверхности, включая и переходы инструмента с рабочей подачей (мм).
i – число проходов;
п – число оборотов (ходов) инструмента или обрабатываемой детали в минуту;
S – подача на 1 оборот или двойной ход, мм.
Время tB характеризует затраты времени на вспомогательные приемы (установка, закрепление и снятие детали, очистка от стружки, подвод и отвод инструмента, переключение скоростей и подач; измерения детали; время, необходимое для фиксации спутника или детали в автоматических линиях и перемещение их с позиции на позицию).
Время tтех – техническое обслуживание рабочего места, отнесенное к одной детали (время на смену и подналадку инструмента, устранение отказов и т.д.).
Время tорг – время на организацию обслуживания рабочего места (подготовка станка к работе, чистка, смазка и т.д.).
Время tпер включает потери времени связанные с естественными надобностями рабочего, т.е. перерывы.
Расчетное количество оборудования Sрасч находится из отношения:
до ближайшего целого
tоп – оперативное время (t0 + tвсп);
Т – такт выпуска.

Коэффициент загрузки станка равен:

Но так как на практике на работу автоматической линии оказывают большое влияние потери, связанные с остановкой сложного оборудования, то такие потери учитывают вводя коэффициент использования оборудования КИ.
Принимаемое в проекте количество оборудования на операцию равно:

где КИ – коэффициент использования оборудования, представляющий собой отношение расчетного числа единиц технологического оборудования, необходимого для обеспечения программы выпуска изделий, к фактическому (табл. 4.1)
Таблица 4.1. Допускаемые значения коэффициентов использования и загрузки оборудования.

б) для переменно-поточных и групповых поточных линий здесь число станков на каждую операцию рассчитывают по штучно-калькуляционному времени и программе выпуска каждой закрепленной за линией детали:

где: - штучно-калькуляционное время (мин) изготовления i-ой детали на станки;
Ni – программа выпуска i-ой детали;
n – количество типов деталей.
Если неизвестно подготовительно-заключительное время то

где: КП – коэффициент переналадки.
КП = 0,95
Если многопредметная поточная линия работает с разными тактами, то необходимо условие

Количество оборудования по наименованию для подетально-групповых участков и групповых многопредметных линий:

где: - штучное время обработки i-го изделия на к-ой операции, использующее j-е наименование оборудования;
Ni – количество i-ых изделий, подлежащих выпуску;
Тп.з, - подготовительно-заключительное время i-ой детали на j-ом оборудовании.
Кз.н. – планируемый нормативный коэффициент загрузки оборудования;
Фд – действительный годовой фонд времени работы оборудования, час.
i – индекс детали, порядковый номер детали (1,2...п);
j – индекс оборудования;
- принятое количество оборудования
- общее количество оборудования.

Рекомендуемая литература:

3 Лабораториялық сабақ: Түйдеутеп емес өндірісіндегі негізгі қондырғылар саны бөлшектеп есептеу әдісі

В цехах непоточного производства детали изготовляют партиями. При детальном проектировании цехов (по точной программе) и участков серийного производства количество станков определяют по каждому типоразмеру оборудования для каждого участка на основе данных о станкоемкости деталей, закрепленных для обработки за данным участком

где: - суммарная станкоемкость обработки годового количества деталей, обрабатываемых на участке на станках данного типоразмера, стан.-час.

где: - штучно-калькуляционное время выполнения j-ой операции изготовления i-ой детали, станко-мин;
Ni – годовая программа выпуска i-ых деталей;
m – число операций обработки i-ой детали;
п – число разных деталей.
При проектировании по приведенной программе в формулу для определения станкоемкости подставляют штучно-калькуляционное время операций изготовления детали – представителя и ее приведенная программа.

4 Лабораториялық сабақ: Негізгі қондырғылар санын қиындатылған әдіспен

При проектировании цехов с большой, точно не выявленной номенклатурой производства, применяются укрупненные способы расчетов.
При укрупненном расчете все детали, подлежащие изготовлению, разбивают на группы по технологической однородности и в каждой группе выбирают представителей, для которых устанавливают номенклатуру и количество оборудования детальным способом по технологическим операциооным картам; станкоемкость прочих деталей в группах и количество оборудования для них определяют по станкоемкости и номенклатуре оборудования – представителя с помощью коэффициента приведения.
Количество потребного основного оборудования при проектировании укрупненным способом определяют по формуле:

или

где: Tст.ч – станкоемкость годового объема выпуска изделий с запасными частями в станко-часах;
средний действительный годовой фонд времени работы оборудования для механических цехов;
Ки – средний коэффициент использования оборудования;
Кз – средний коэффициент загрузки оборудования;
N – заданный объем выпуска изделий, включая запасные части;
q – расчетная производительность одного станка в год;
m – проектируемое число смен.

где: tст.ч. – станкоемкость комплекта обрабатываемых деталей-представителей (если имеется несколько групп деталей).
Кпр – коэффициент приведения;
Кзап –коэффициент, учитывающий годовой выпуск запасных частей.
При проектировании укрупненным способом по технико-экономическим показателям используют опыт передовых заводов. В качестве таких показателей при расчете механических цехов используют выпуск одним станком основного производства при работе в одну смену и при стопроцентной загрузке или станкоемкость. Объем выпуска может выражаться в штуках, тоннах или тысячах рублей продукции, а станкоемкость – станко-часах, необходимых для изготовления одного изделия (комплекта, узла), 1 т. изделий или изготовления изделий стоимостью 1 тыс. рублей.

или

где: N – программа годовой продукции, выпускаемой в год (в тоннах, штуках или рублях);
q – годовой выпуск продукции единицы оборудования при одной смене (в тоннах, штуках или рублях).
m – число смен;
h – число станко-часов, затрачиваемых на 1 т. готовой продукции;
Фд – действительный годовой фонд времени работы единицы оборудования;
Кз.н. – планируемый нормативный коэффициент загрузки оборудования.

5 Лабораториялық сабақ: Автоматты желілер компановкасында қондырғылар саны

где: tоп – оперативное время (сумма основного-технологического и вспомогательного времен).
- такт работы автоматической линии.

6 Лабораториялық сабақ: Икемді өндірістік жүйенің әр станоктар типі саны

где: S – количество станков каждого типа (округляется до целого значения).
- годовой объем выпуска деталей одного типа;
- технологическое время обработки деталей одного типа в мин.;
п – количество типов деталей;
- действительный годовой фонд времени работы ГПС с учетом установленных сменности и числа рабочих дней в году, а также установленного уровня всех видов потерь рабочего времени, в ч.
Кз – коэффициент загрузки станка.

7 Лабораториялық сабақ: Транспорттық құралдар саны есептеу
 
Выбор типа внутрицехового транспорта и планировка транспортной системы зависят:
от типа и характера производства;
производственной программы;
строительной части производственного корпуса;
используемого технологического оборудования и др. факторов.
Количество транспортных средств каждого типа определяют исходя из машиноемкости Тм.е. транспортных операций, которую определяют по следующей форме:

или

где: Q – грузопоток, т.
Тц – средняя длительность одного рейса или одного цикла работы транспортного средства, мин.
qП – средняя транспортная партия (количество грузов, перевезенных за один рейс), т.
ZТ – грузопоток, ед. тары;
- величина транспортной партии, ед. тары.

где: ZTi – грузопоток ед.тары по определенной группе изделий;
Qi – грузопоток по определенной группе, т;
Ci – средняя грузовместимость тары, т.
Величина Тц определяется с учетом выполнения следующих транспортных операций: движения транспорта к месту погрузки; погрузки; движения с грузом; разгрузки; непредвиденных задержек, время которых принимают равным 0,15 времени движения транспортного средства с грузом.
Время движения транспортного средства определяют исходя из длины транспортного пути и скорости перемещения, которая не должна превышать 80 ммин для напольного транспорта и 50 ммин для подвесного транспорта.
Количество транспортных средств определяют по формуле:

где: кс – коэффициент спроса, учитывающий неравномерность поступления требований на обслуживание в единицу времени:
кс = 1,2 1,6
кз – коэффициент загрузки транспортного средства:
кз = 0,7 0,8
Фо – эффективный годовой фонд времени работы принятого типа оборудования, ч.
n – число грузопотоков, обслуживаемых данным типом транспорта.
Общее количество единиц тары одного наименования:
ZТ.О. = 1,15 (ZТ.Е. + ZТ.Р.М. + ZТ.В.)
где: 1,15 – коэффициент, учитывающий тару, находящуюся в ремонте и на транспортной системе.
ZТ.Е. – количество единиц тары, находящейся на цеховых складах;
ZТ.Р.М. – количество единиц тары, находящейся на рабочих местах.
ZТ.В. – количество единиц тары для хранения межоперационных и складских заделов на участках.
Количество транспортных рабочих определяют исходя из количества транспортных средств, требующих обслуживающего персонала, и режима их работ.
 
8 Лабораториялық сабақ: Даналық дайындамалар мен прокат дайындамаларының жүйесі  
Склады для проката и штучных заготовок организует для механических цехов единичного и мелкосерийного производства.
В массовом производстве склады заготовок обычно предусматривают при заготовительных цехах, а в начале линий механической обработки отводят зону шириной 2-3 м для размещения тары с заготовками.
Склад проката и штучной заготовки размещаю в начале пролетов механического цеха либо в специальном пролете, перпендикулярном к станочным пролетам.
При укрупненном проектировании цехов площадь складов определяют на основании нормативных данных о запасах хранения заготовок, полуфабрикатов и готовых деталей, используя технико-экономические показатели аналогичных складов.

где: - масса заготовок, полуфабрикатов, деталей проходящая через цех в течение года, т.
t – нормативный запас хранения грузов на складе, (календарные дни);
q – средняя грузонапряженность площади склада, тм2;
D – число календарных дней в году;
kи – коэффициент использования площади;
kи = 0,25 0,3 – при обслуживании склада напольным конвейером;
kи = 0,35 0,4 – при обслуживании стеллажными и мостовыми кранами-штабелерами.
При детальном проектировании складов учитывают номенклатуру заготовок, полуфабрикатов, деталей и определяют основные параметры склада: число ячеек, секций, штабелеров, рабочих мест путем планировки оборудования и определяют число работающих.
При этом определяют запас хранения по каждой группе заготовок:

где: - масса поступающих за год заготовок, т.
t – запас хранения, дн.
Далее определяют необходимое число единиц тары для размещения необходимого запаса по каждой группе заготовок:

где: - средняя вместимость тары данного типа.

где: - максимальная грузоподъемность выбранного типа тары.
- коэффициент использования тары по грузоподъемности = 0,2 0,85
Число секций стеллажей:
;
где: m – число групп заготовок, хранящихся на складе.
Z – число единиц тары, размещаемой в одной секции данного типа стеллажа.
Площадь участков для временного хранения грузов:

где: - масса поступающих за год (отправляемых) грузов, т;
- коэффициент, учитывающий неравномерность поступления (= 1,3) и отпуска (= 1,5) грузов;
t – время нахождения груза на площадке (2-3 дня).
- грузонапряженности приемной и отпускной площадок, принимая равной половине средней грузонапряженности склада q:

где: Zя – число поддонов, размещаемых в одной ячейке;
СTi – средняя грузовместимость тары, т.
Zв – число ярусов стеллажей по высоте
fc – площадь занимаемая одной секцией стеллажа, м2.
 
Проектирование подсистемы хранения полуфабрикатов и изделий
 
В эту подсистему в общем случае входят межоперационные склады, склады готовых деталей и изделий.
Межоперационные склады служат для того, чтобы обеспечить хранение заделов, возникающих на различных операциях технологического процесса в непоточном производстве. Они могут 1) входить в общую структуру централизованного склада, 2) могут являться частью автоматизированных транспортно-накопительных систем, 3) а также могут быть автономными на участках изготовления деталей. Выбор того или иного варианта должен быть тесно увязан с выбором транспортной системы цеха.
Площадь межоперационного склада определяется по формуле:
;
где: m – масса деталей, обрабатываемых в цех (на участке) в течение года;
t – запас хранения, сут.
i – число доставок полуфабрикатов деталей на склад

где: n – число операций технологического процесса;
D – число календарных дней в году;
q – грузонапряженность склада, Тм2; (q 15 Tм2).
Kи – коэффициент использования площади склада
Kи 0,5
Склад готовых деталей служит для накопления и хранения окончательно обработанных деталей, ожидающих поступления на сборку.
Площадь такого склада определяется по формуле:

где: т – масса деталей и узлов годового объема выпуска, подлежащих хранению, Т
i – число рабочих дней запаса, сут.
q – средняя грузонапряженность, Тм2.
q = 10 40 Tм2; Kи = 0,25 0,30.
 
Подсистема хранения технологической оснастки и вспомогательных материалов
 
В составе механических и сборочных цехов предусматривают кладовые специальных приспособлений и инструментов, участок сборки и хранения УСП (УСПО), кладовые вспомогательных (обтирочных и?) материалов.
Обычно самостоятельные кладовые приспособлений и инструментальной оснастки создают в цехах единичного, мелкосерийного и серийного производства при числе станков более 50 единиц, а цехах крупносерийного и массового производств при числе станков более 200.
В противном случае создают общую кладовую инструментов и приспособлений.
ИРК находятся в ведении инструментальной службы завода и служат для снабжения рабочих-станочников и слесарей режущим и мерительным инструментом, а при непоточном производстве еще и приспособлениями (табл. 9.2).
При определении числа кладовщиков исходят из того, что один кладовщик обслуживает следующее число станков:
· в единичном и мелкосерийном – 35 40
· в серийном – 55 65
· в крупносерийном     – 75 85
· в массовом – 95 105
При проектировании участка УСП (УСПО) необходимо знать число Zпр сборно-разборных приспособлений, собираемых на участке в течение года.

где: Nоп – число операций, выполняемых в цех за год с использованием УСП (УСПО).
m – среднее число запусков заготовок в год.
Площадь участка УСП:
Один слесарь собирает за год до 1000 компоновок УСП. Площадь для 1 слесаря не менее 20 м2. Если участок обслуживается двумя и более слесарями, то на одного слесаря берут 12 x 20 м2.
Размещают участок рядом со складом приспособлений
 
Таблица 9.2 Нормы для расчета площади ИРК

Примечание. Для цехов прецизионной обработки табличные данные надо умножить на k = 1,27

9 Лабораториялық сабақ: Индивидуалды инструменттің берілуі СИО жобалау есебі

 Инструменты, входящие в состав СИО и необходимые для бесперебойной работы ГПС хранятся:
а) в автоматизированной инструментально-раздаточной кладовой (ИРК), которая может находится как в пределах ГПС, так и вне ее;
б) в накопителе автоматизированной инструментальной транспортной системы (ИТС),откуда инструменты подаются к станкам ГПС автоматически;
в) в инструментальных магазинах станков ГПС.
Цель расчетов – определить исходные данные для конструктивной проработки накопительных устройств СИО.
Исходными данными являются емкости накопительных устройств.
Емкость ИРК рассчитывается из условия расположения в ней инструментов, необходимых для обработки месячной программы деталеустановок.
Емкость ИТС определяется на основе сравнения потребного количества инструментов для обработки двухсменной программы деталеустановок и суммарной емкости инструментальных магазинов станков. При этом предполагается, что ГПС работает в ТРИ смены (две смены автономно, одну смену – с участием оператора инструментального обеспечения).
Расчеты производятся после определения типа и количества металлорежущего оборудования ГПС и разработки технологического процесса на деталь – представитель.
Для расчетов необходимы следующие исходные данные:
· по деталям
а) количество установок, необходимых для обработки деталей (шт.);
б) общая трудоемкость обработки (мин);
в) средний размер партии запуска;
г) потребное количество наименований инструментов для обработки детали;
д) экономическая стойкость каждого инструмента;
· по мет. реж. оборудованию ГПС
а) принятое количество станков ГПС;
б) емкость инструментальных магазинов станков.
Емкость ИРК определяется:
;
но:

тогда:
шт
где: Кмес – общее количество инструментов, необходимых для обработки месячной программы деталеутановок, шт.
Кин.мес – потребное количество наименований инструментов для обработки месячной программы деталеустановок, шт.
Кдубл.мес – потребное количество инструментов – дублеров для обработки, шт. месячной программы деталеустановок, шт;
КН – емкость накопителей ИТС.
– суммарная емкость инструментальных магазинов станков ГПС.

где: Тср – средняя трудоемкость обработки одной деталеустановки; (мин).
Ти.ср. – среднее время работы одного инструмента при обработке одной деталеустановки, мин.
Тмес – месячный фонд времени работы ГПС, час
р – коэффициент, учитывающий повторяемость некоторых видов инструмента
р = 0,7 0,8.
Sпр – принятое количество станков ГПС
Пср – средний размер партии запуска деталей годовой программы
INT(x) – функция округления х до ближайшего целого.

где: Тобщ.i – общая трудоемкость обработки i-ой детали, мин.
пi – количество детале-установок при обработке i-ой детали, шт.
п – количество наименований деталей годовой программы, шт.
Ти.ср – определяется по детале-представителю
,
где: Тобщ.1 – общая трудоемкость обработки детали – представителя, мин
k1 – расчетное количество наименований инструментов для обработки детали представителя, шт.
п1 – количество установов при обработке детали – представителя, шт;

где: Фз – годовой фонд времени работы ГПС при трехсменной работе, час.
Фз = 5340 час.
? – коэффициент использования станков ГПС
? = 0,8 – 0,85

где: Пср.i – средний размер партии запуска i-ой детали годовой программы.

окончательно имеем:

где: Эср – средняя экономическая стойкость инструмента (время работы инструмента до переточки или между переточками).
Если: то выражение:

где: m – порядковые номера инструментов, используемых при обработке детали – представителя;
Эm – экономическая стойкость инструмента m-го вида, используемого для обработки детали – представителя;
Количество инструментов, необходимых для обработки 2хсменной программы деталеустановок K2см определяется:

где: Kин.2см – потребное количество наименований инструментов, необходимых для обработки двухсменной программы деталеустановок, шт.
Kдубл.2см – потребное количество инструментов-дублеров для обработки двухсменной программы деталейстановок.

где: - средняя трудоемкость обработки одной деталеустановки (мин)
- среднее время работы одного инструмента при обработке одной деиталеустановки, (мин)
- средний размер партии запуска деталей годовой программы.
- средняя экономическая стойкость инструмента (время работы инструмента до переточки или между переточками).
- коэффициент, учитывающий повторяемость некоторых видов инструментов.
= 0,7 0,8
- месячный фонд работы оборудования.
- двухсменный фонд времени работы ГПС

где: = 5340 час
= 0,8 0,85 – коэффициент использования станков.
а – количество рабочих дней в году.
а = 247 дней.
S – принятое количество станков.
После вычисления K2см производится его сравнение с суммарной емкостью инструментальных магазинов станков ГПС
Если , то имеется возможность располагать все инструменты, необходимые для обработки двухсменной программы деталеустановок, в ИМ станков. При этом накопители не нужны.
Если К2см , то накопители необходимы. Их емкость определяется:

После расчетов приступают к разработке конструкций АИРК и накопителей АТНС ГПС.

10 Лабораториялық сабақ: ИӨЖ компоновкасы
 
Существуют различные подходы к проблеме размещения оборудования в ГПС. Основное в них – стремление еще до принятия решения о компоновки ГПС полностью продумать ее структуру. Для достижения наилучших результатов ГПС следует рассматривать как законченную систему, начиная от заказа на ее проектирование и кончая отгрузкой заказчику. На практике обычно устанавливают вначале один участок ГПС, а затем его планомерно наращивают до окончательного создания всей системы. Поэтому при проектировании следует принимать в расчет всю ГПС, даже если это и вызывает некоторые осложнения при ее эксплуатации, когда работает только часть системы.
В ГПС для механической обработки входят не только станки и склады, но и оборудование для осуществления дополнительных операций например мойки и удаления стружки. Как правило, ГПС включает несколько станков, спутники, зажимные приспособления, заготовки, инструменты, робокары, подготовительный и инструментальный участки, склады и машинный зал. Если в простейшую ГПС должно входить, например, всего два станка, то для ее реализации не требуется все вышеперечисленные компоненты, однако их тем или иным образом следует учитывать с самого начала проектирования.
Существует несколько типов компоновок ГПС:
Произвольная (рис. 16.8а), при которой несколько станков в ГПС произвольно располагают в виде прямоугольника. Недостаток такой компоновки в том, что при наличии в ГПС свыше трех станков транспортные маршруты усложняются и удлиняются.
Функциональная (рис. 16.8б), при которой станки (токарные, фрезерно-расточные и шлифовальные) располагают по функциональному признаку так, чтобы заготовки последовательно проходили с начала до конца ГПС. Эта компоновка характерна для цеха мелкосерийного производства.
Модульная (рис. 16.8в), при которой аналогичные операции выполняются параллельно одинаковыми гибкими производственными модулями. Такая компоновка обладает определенными возможностями резервирования и при некоторых условиях может заменять функциональную. В свою очередь, резервирование облегчает применение этой компоновки при выполнении срочных заказов или решения неожиданно возникших проблем.
Групповая (рис. 16.8г), при которой каждая группа станков предназначена для обработки определенной номенклатуры заготовок. Эта компоновка является развитием принципа групповой технологии и обеспечивает, по-видимому, наивысшую производительность на операциях механической обработки. При различных типах заготовок ее можно применять также для поэтапного внедрения ГПС, поскольку каждая группа входящих в ГПС модулей может обладать автономной структурой. В случае крайней необходимости существуют некоторые возможности переноса обработки от одной группы к другой.

 
Рис. 16.8. Варианты размещения станочных модулей:
а – произвольное; б – функциональное; в – модульное; г – групповое;
д – ступенчатое; а, д, в, с – типы станочных модулей
 
Ступенчатая компоновка:
Помимо выбора компоновки ГПС необходимо учитывать и те операции, которые обычно следует проводить на других участках. Во многих случаях, например, перед установкой заготовок на станок возникает необходимость во фрезеровании базовой ее плоскости, а для упрощения закрепления этой заготовки может потребоваться просверлить несколько технологических отверстий. В идеальном случае эти операции следует выполнять в условиях ГПС, но поскольку они редко являются определяющими, то рационально использовать для этих целей существующие фрезерные и радиально – сверлильные станки, особенно если операторы ГПС смогут их загружать в перерывах между установкой заготовок на спутники.
После обработки в ГПС может возникнуть необходимость в проведении некоторых дополнительных операций, например, закалки и шлифовании.
Оборудование для выполнения этих операций целесообразно располагать отдельно от ГПС, создавая три участка (ступенчатая компоновка ГПС): предварительный, основной и финишной обработки (рис. 16.8д)
 
5 МАГИСТРАНТАР ҮШІН ӨЗБЕТІМЕН ЖҰМЫС ТАПСЫРМАЛАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ

5.1 Рефераттар тізімі:
1. Конструкторлық құжаттардың біріңғай жүйесі
2. Өнімнің сапаларының көрсеткішінің жүйесі
3. ҚР-де сапалықты басқару
4. Құжаттардың унификацияланған жүйесі
5. Сызбаларды жасау құралдары Компас-сызба
6. Механикалық өңдеу процестерін жобалау
7. Қатты денелерді өлшемді моделдеу
8. Сандық программалы басқарылатын қондырғыларды жоспарлау
9. Өндірістік жүйелер
10. Функционалды, ұйымдық және жоспарланған басқару
11. ИӨЖ үшін технологиялық процесті дайындау этаптарын орындау тізбегі
12. ИТЖ үшін ең ықтимал технологиялық процестерді таңдау
13. Қолданыстағы ЧПУ технологиялық қондырғылардың инновациялау жолдары мен эксплатациялық ресурстарын қалыпқа келтіру

Ұқсас жұмыстар

---

Өндірістің икемді модулі және машина жасаудағы автоматтандырылған желі жайлы мәлімет

---

Желіаралық экрандау құралдары

---

Автоматтандырылған ақпараттық оқыту жүйесінің даму кезеңдері

---

Өндірістің икемді модулі және машина жасаудағы автоматтандырылған желі

---

Жергілікті есептеу желілері және олардың ақпараттық жүйесі

---

Сақтандыру қызметіндегі ақпараттық технологиялар

---

Технологиялық процессті автоматтандыру сұлбасы

---

Туризмдегі ақпараттық технологиялар

---

Маркетингтегі ақпараттық жүйе

---

Кабельдік байланыс жүйесінің сенімді жұмыс атқаруының басты мақсаттары

---

Желілік жоспарлау мен басқару әдісін қолданғандағы экономикалық талдаудың және бизнес жоспарлаудың стратегиясы және тактикасы

---

Қан айналымының жалпы желісі.

---

Иерархиялық желі

---

Коммерциялық банктің автоматтандырылған анықтамасы

---

АЙНАЛМАЛЫ СУ ӨТКІЗУШІ ЖЕЛІЛЕРДЕ ТҰРАҚСЫЗ ҮРДІСТЕРДІҢ ПАЙДА БОЛУЫ

---

Икемді сұраныстың көрсеткіші

---

Желтоқсан желі

---

Желілік құрылғының жағдайын тексеретін, дестенің мазмұнына анализ жасайтын тәсіл

---

Қазіргі уақытта күнделікті өмірдің жартысын, кейде одан да көп бөлігін әлеуметтік желілер алып кетті

---

Қағаздан қиып, желімдеп, қандай ғажап ойыншықтар жасап алуға болады десеңші

---