Топырақты өңдеудің мақсаты мен міндеті.

Егістік танаптарының топырақтарын ойдағыдай өңдеу егіншілік мәдениетін еөтерудің басты шартарының бірі болып саналады. Сапалы өңделген топырақта дақылдардың өсіп – дамуына қажетті жағдайлардың бірі жасалады. Дұрыс бапталған топырақ қабатында ылғал мол жиналып ұзақ сақталады соны мен қатар қар мен жауын суы және ауа тез сіңеді.
Топырақты өңдеуде құрлымы төмендегі беткі қабаттың орынына органикалық қалдықтарға бай қоректі заттар қоры анағұрлым көп төменгі қабат ауысып түседі. Мұндай жағдайда аэроты микроорганизмдердің белсендігі артып органикалық заттардың минералдануы күшиеді. Сонымен топырақты өңдеу арқылы оның қабаттарына ылғал ауа және қажетті қоректі заттардың қорын молайтуға болады.
Топырақты өңдеудің мақсаты. Егілетін дақылға қолайлы жағдай туғызу үшін ташиналармен өндіргіш құралдар арқылы топыраққа механикалық әсер етуді топырақты өңдеу деп айтылады. Топырақты өңдеуге органикалық және минералдық тынайтқыштарды ендіруге көп жылдық шөп пен сабан түптерін сондай – ақ топырақтың жоғары қабатында аңызда арамшөптерде болатын зиянкестер мен өсімдіктер аурулардың тұқымдарын жауып әрі тұншықтырылады. Егіншіліктің ұзақ жылғы тарихында өңдеу тәсілдері мен құралдары қарапайым түрінен бастап осы заманға топырақты өңдейтін құралдар мен машиналарға дейін үлкен өзгерістерден өтті.
Өңдеу жұмысы ең алдымен топырақта өтетін физикалық, химиялық және биологиялық процестердің жоғары қарқынды жүруіне әсер етедіжәне олардың топырақтағы өзгерістері мәдени өсімдіктері үшін қолайлы жағдайлар жасайды.Өңдеудің көмегімен ылғалды мол аудандардағы артық ылғалдың кемітуге ал құрғақшылық аудандарда ылғалды жйнауға болады. Арамшөптермен кұресуде топырақты өңдеудің рөліне баға жетпейді.
Топырақты өңдеудің міндеттері. Топырақты өңдеуде мынандай міндеттерді орындайды. 1. Арамшөптерді жою 2. Топыраққа органикалық, минералдық тынайтқыштарды, улы химикаттарды енгізу. 3. Өсімдік шаруашылығындағы дақылдарды зақымдайтын зиянкестер мен ауыр қоздырғыштарды жою 4. Топырақтың су эрозиясы мен дефеяцияға тұрақтылығын арттыру. т.б. міндетті кіреді.

Топырақты өңдеу тәсілдері.

Ауа және топырақ жағдайларына, агротехникалық талаптар мен орыдалатын технологиялық процестерге байланысты топырақты өңдеудің жетекше тәсілдері- жырту, терең қосырту, сыдыра жырту, ұялау болып табылады. Топырақты терең өңдеудің тәсілі ретінде мәдени жыртудың териялық негізгі мәні жырту қабатының беткейінің шаңды бөлігі төменгі қабатын түсіріледі де үстін плугтың бас корпусының көмегімен ұсақ түйіршіктермен жабылады.
Шым аударғыштың топық қабатына ену тереңдігі 10-12 см болады. Бұл шым аударғыштардың жұмыс беті цилиндроид тәрізді. Топырақты тегістеп жыртудың оңға және солға аударатын жұмыс тетіктері орнатылған клавишті айналымды және челнокты плугтарды қолдану арқылы жүргізуге болады.Аударып жырту загонның ортасынан басталады, құлатып жырту жұмыс загонның шетінен басталыды. Мұндай жыртылған жон ортасында айырма борозы пайда болады.Жұмыс бетінде жартылай винтті корпусты тығыздығы жоғары шымды тың және тыңайған топырақты өңдеуге арналған.
Су эрозиясына ұшыраған топырақты өңдеу.

Су эрозиясының пайда болуына ең басты себеп ол жауынның және көктемде ерген қар сулары ылдиға қарай ағып, жолшы бай топырақтың құнарлы қыртысын. Су эрозиясы ауыл шаруашылығына орасан зиян келтіреді. Су эрозиясы топырақтың ең құнарлы ұстің гі қабатын шайып, құнарлы жерін және қоректі заттарын ағызып әкетеді.
Соңы жылдары Солтүстік аймақтарда қар суының топырақтың үстіңгі қабатымен ағуынан су эрозиясының зияды әсері біліне бастады. Су эрозиясы процесін төмендету, топырақты ылғалмен қамтамаз ету үшін: - сүдігірді терең өңдеу және ПШ5-пен топырақпне саңылаулау. – сүдігерді тайыз өңдегеннен кейін ШН-4-пентопырақты саңылаулату. – жолақтап өту ең арзан әрі топырақты эрозиядан сақтаудың тиімді әдісі.

Топырақты өңдеудегі технологиялық жұмыстар.

Топырақты өңдеу тұтас жүйелі технологиялық процесс, мұндағы негізгі операциялар: қопсырту немесе майдалау, жыртылған топырақ қабатын қабатын аудару, араластыру, тілгілеу, тегістеу, тығыздау, арамшөп тамырларынт қырқу, жалдармен жүйектер жасау.Осылардың ішінде топырақты тығыздау жайлы айтып босақ. Тығыздау технологиялық операциясы топырақтың тоң кесегі мен борпылдақтығын жоюға керек.
Топырақты тығыздау тұқымының өсіп шығуына ең қолайлы жағдай жасайды.Тығыздау себілген тұқымдардың топырақпен жанасуын жақсартады, топырқтың жалпы және капилярлы емес түтіктерінің санын төмедетеді. Тығыздаудың механикалық құрамы ауыр жақсы құрлымы бар топырақтар бәрінен де жиі қажететеді. Өйткені олар терең өңделгеннен кейін, ұзақ уақыт бойы борпылдақ күйінде болуға биім келеді.
Тығыздалғантопырақ қабатынан ылғалдың буланып ұшуының көбеюі, оның тиімді қасиетін төмендетеді. Топырақ бетіндегі ылғалдың булануын азайту үшін катокпен тегістеуден кейін жеңіл тісті тырмалармен топырақ беткейін аздап қопсыту керек. Сонымен бірге топырақты тығыздау, оның өңделетін қабаты тұқым себер кезінде тыс қосылған болса кейін топырақ шөккенде өсімдіктің тамыры зақым келмеуі қажет.