Табиғи бірлестік

Көкіл мектебі

Жылдық жұмыс

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Рудың пайда болуы

Орындаған: Өтегенова З.
Тексерген: Утеев Б.

Алматы 2006
Рудың пайда болуы

Жер бетіндегі қалың мұз біртіндеп еріп, солтүстікке қарай жылжыды. Суыққа үйренген ақ аю, бұғы сияқты жануарлар да солтүстікке кетті.
Мұздың орнын орман басты.
Орманда неше түрлі аңдар мен жаунарлар, құстар мекендеді. Қарақат, бүлдірген, долана өсті. Бұлан, бұғы, елік, шошқа, түлкі тағы басқа да аңдар өмір сүрді. Тоқылдақ, құр, қаршыға, жапалақ сияқты құстар мекендеді.
Адамдар өмірінде де өзгерістер болды, жылы жерде өмір сүру оларға қолайлы болды.
Азия мен Еуропаның құрлығына адамдар қоныстана бастады. Американың негізгі тұрғындары – индустар. Қазақ ғалымым Әділ Ахметов индустармен қазақтардың түрлері ғана емес, тілдері де ұқсас екенін дәлелдеген.
Кейіннен адамдар Жапонияға да қоныстана бастаған. Адамдар сан жағынан көбейіп, өсе бастады.
Адамдар ұжым болып, бірлесіп өмір сүрді. Табиғаттың қаталдығымен бірлесіп күресті, аң аулап, тамақты бірге тауып жеді. Оларды тамақты бірден тауысып жеп қоймай, жартысын сақтап қойып отырды.
Бір үңгірде тұрған соң, адамдар бір-біріне қамқорлық жасады, көмектесті.
Жас балалар өздерінің анасын жақсы көрді, сыйлады. Аналар тамақ пісірді, азық-түліктерді сақтады, оның иесі болды. Үңгірді тазалап, киім тікті. Ыдыс-аяқты тазалап ұстады, оны өздері қолдан жасады. Ер адамдар да аналарды тыңдады, олардың айтқандарын орындады.
Ұзақ уақыт бір баспанада тұрған адамдар ру болып өмір сүрді. Үңгір суықтан қорғанатын орын емес, тіршілік ордасына айналды. Адамдар өзара сөйлесіп, ақылдасып отырды. Үлкендер балаларға, жастарға ақыл-кеңес айтып отырды, оларға аң аулауды үйретті.
Балалар аң аулауға, жеміс теруге үлкендермен бірге баратын, тас лақтырып, ересектерге көмектесетін.
Адамдардың осындай тұрақты ұжымы ру деп аталды.

Көкіл мектебі

Жылдық жұмыс

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Мыстытас ғасырының (энеолит) археологиялық ескерткіштері

Орындаған: Өтегенова З.
Тексерген: Утеев Б.

Алматы 2006
Мыстытас ғасырының (энеолит) археологиялық ескерткіштері

Б.з.б. IV, III мыңжылдықтар аралығында адамдар металл пайдалануды үйренді. Адамдар ең алдымен мысты пайдаланды. Энеолит – қазақша – мыстытас дегенді дегенді білдіреді. Адамдар мыспен қоса тасты да қолдана берді. Тек темір ғана тасты біржола ығыстырып, оның орнын толық иемденді. Мыс құралдары мен бірге адамдарға екі түрлі өзгеріс келді:
1- еңбек бөлінісі
2 – аталық ру (патриархат) үстемдік ете бастады.
Мыстытас ғасырының Қазақстан жеріндегі ескерткіштерінің бірі – Ботай мәдениеті. Ол Көкшетау облысындағы Ботай бекетінің жанында Солтүстік Қазақстанның Жайық, Ертіс өзені аралығындағы алқаптарда қазба жұмыстары жүргізілді. Бұл жердің көлемі 15 гектар, 158 тұрғын үйдің орны табылған. Үйлерді былай салғаны анықталды. Алдымен тереңдігі 1 м шұңқыр қазған. Шұңқырлар 4-8 бұрышты етіп қазылған. Көлемі әртүрлі 20-дан 70 шаршы метрге дейін. Топырақ биіктігі 1 м болып үйілген. Төбесі күмбез болып жабылған. Ортада ошақ орнатылған.
Бұл ескерткіш 1981 жылдан бері қазыла бастады. Бұл жерден тас құралдар, балта, пышақ, қанжар, сүйектен жасалған инелер, түйреуіштер, біздер және қыш ыдыстардың сынықтары табылған.
Сонымен бірге әсемдік бұйымдар да, жылқы сүйегі де көп кездеседі. Түйе, ит, қабан, зубр т.б. жануарлардың да сүйектері табылған.
Б.з.б. IV-III мыңжылдықтарда жылқы Картап тауларынан Солтүстік Қазақстанға дейін тараған.
Мыстытас ғасырының ескерткіштері Маңғыстаудан, Бозашы түбегінен де табылған. Бұл жерден 105 ұсақ сынықтар, қашау, қырғыш, пышақ, бұрғы табылған.
Теңіз жәндіктерінің қабықтарынан жасалған моншақтар да табылған.
Көкіл мектебі

Жылдық жұмыс

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Табиғи бірлестік

Орындаған: Өтегенова З.
Тексерген: Утеев Б.

Алматы 2006
Табиғи бірлестік

Жануарлар мен өсімдіктер бір-бірімен тығыз байланыста тіршілік етеді.
Мысалға орманды алайық. Өсімдіктер оттегін бөліп шығарады. Көптеген жәндіктер мен жануарлар ағаштардың бұтағымен, қабығымен, дәнімен қоректенеді. Ал бұған қоян сияқты жануарларды жыртқыш аңдар азық етеді.
Табиғатта орман, дала, шалғын, су қоймасы, батпақ т.б. бірлестіктер орналасқан. Әрбір бірлестік табиғи даму жолында мыңдаған жылдарды өткізген. Өсімдіктер мен жануарлар да бүтін бір организмді құрайды. Мысалы, бұлан, қоян көбейіп кетсе, өсімдіктердің көбейіп өсуіне кері әсерін тигізеді.
Егер ара ұясын бұзатын болсақ, гүлдер тозаңданбай, өспей қалар еді. Сондықтан да бірлестіктер арасында табиғи тепе-теңдік болады. Егер бұл тепе-теңдік бұзылса, табиғи байланыс өзгеріп, олар жойылып кетер еді. Мысалы, ағаштарды кесу, даланы жырту, өзендерді бөгеу т.б. табиғатқа кері әсре етеді.