Мал өсіру әдістері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 деңгейдегі СМЖ құжаты
ПОӘК
ПОӘК
042-18-22.1.7901 -2014
ПОӘК
Оқытушыға арналған Мал шаруашылығы және мал азықтандыру І пәнінің оқу жұмыс бағдарламасы
Басылым № ________20_____

МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ МАЛ АЗЫҚТАНДЫРУ І

ПӘНІНІҢ ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

5В120100 Ветеринарлық медицина мамандықтарына арналған мамандығына арналған

ОҚЫТУШЫ ҮШІН ПӘН БАҒДАРЛАМАСЫ

СЕМЕЙ – 2014

1. ӘЗІРЛЕГЕНДЕР

I. Құрастырушы: _______________ _______________20____ ж
II. Құрастырушы: _______________ _______________20____ ж

Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен кафедрасының доценті қызметін атқарушы Ахметова Балнур Сериковна, оқытушы Нусупов Аманжан Максутканович.

2. ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1.Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен кафедрасының отырысында
Хаттама №__ _________20___ж

Кафедра меңгерушісі ___________ Б.Ахметова

2.2. Аграрлық факультеттің оқу - әдістемелік кеңесінің отырысында
Хаттама №___ _________20___ж

Төрағасы ____________ Г.Джаманова

3. бекітілді
Университеттің оқу - әдістемелік кеңесінің отырысында қаралып, баспаға ұсынылды
Хаттама №___ _________20___ж

ОӘК төрағасы _____________ Г.Искакова

4. ҚАЙТАЛАНЫП ЕНГІЗІЛГЕН

МАЗМҰНЫ

1 Колдану аймағы.
2 Ереже белгілейтін (нормативтік) сілтемелер
3 Жалпы ережелер
4 Оқытушыларға арналған пәннің оқу жұмыс бағдарламасының мазмұны (модульдер)
5 Оқушылардың өздік жұмыстары тақырыптарының тізімі
6 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілуінің қартасы
7 Әдебиеттер

1. ҚОЛДАНЫЛУ АЙМАҒЫ

Мал шаруашылығы және малдарын азықтандыру І пәнінің оқытушыларға арналған оқу жұмыс бағдарламасы 5В120100 - Ветеринарлық медицина мамандықтарының оқушыларына арналған оқу-әдістемелік кешеннің құрамына кіреді. Осы құжат мал азығы түрлерін, ауыл шаруашылығы малдарын азықтандыру жолдарын және тағы басқа технологияларын оқу процесін ұйымдастыру негізгі орындау тәртібін жүйеге келтіреді және регламентациялайды. Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен кафедрасында пайдалануға арналған

2. ЕРЕЖЕ БЕЛГІЛЕЙТІН (НОРМАТИВТІК) СІЛТЕМЕЛЕР

Ауыл шаруашылық малдарын азықтандыру І пәнінің оқытушыларына арналған осы пәннің бағдарламасы келесі құжаттардың талаптары мен ұсыныстарына сәйкес берілген пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудың тәртібін белгілейді:
Мемлекеттік жалпыға білім беру деңгейіне сай білім беру стандарты; ҚР МЖМБС, Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігінің 23.28. 2012 ж. №1080 бұйрығы бойынша бекітіліп, қолданысқа енгізілген;
5В120100 - Ветеринарлық медицина мамандығының типтік оқу жоспары;
УТС 042-СМУ-4-2014 Пәндердің оқу-әдістемелік кешенін әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар университет стандарты;
ҚП 042-1.01-2014 Пәндердің оқу-әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны құжаттандырылған процедурасы.

3 . ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1. Пәннің қысқаша мазмұны
Мал шаруашылығы және мал азықтандыру І пәні басқа пәндермен біріге отырып жоғары білікті мамандар дайындауға бағытталған.
Мал шаруашылығы - ауыл шаруашылыгының маңызды саласының бірі. Ол сонымен қатар өсімдік шаруашылығын бағалы органикалык тыңайтқыштармен қамтамасыз етеді. Осыдан біз мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығы арасында тығыз байланыс бар екенін көреміз: өсімдік шаруашылығы малды азықпен қамтамасыз етсе, мал шаруашылығы оны топыраққа қи түрінде кайтарады. Құс саңғырығында азықпен қабылданған 40 % -ға жуық органикалык заттар кездеседі.
Мал шаруашылығы өңдеу өнеркәсібінін шикізат көзі болып табылады: азықтық, жеңіл өнеркөсібі, былғары-аяқ киім және т.б. өнімдер. Мал шаруашылығы азықтық мәдениетті, өсімдік шабындыктары мен жайылымдарын және өсімдік шаруашылығы калдыктарын бағалы шикізат пен тамак өнімдеріне айналдырады.
Берілген курстың максаты студенттерге ауыл шаруашылығы
өиімдерін өндіру үшін ауыл шаруашылығы малдарын өсіруді окыту.

3.2. Курстың мақсаты:
Мал шаруашылығы және мал азықтандыру І пәнін оқытудың мақсаты: Оқушыларға ауыл шаруашылығық малдарының түрлері мен тұқымдарын танып, білуін үйретеді. Сонымен қоса оларды өсіру әдістерін, өнімдерін алып, өндеу әдістерін.

3.3. Пәннің негізгі міндеті:
Оқушылардың мал шаруашылығындағы теориялык негіздерін калыптастыру; Экстерьер ерекшеліктерін оқыту және ауыл шаруашылык малдарының интерьері, интерьерді окыту әдістері, конституция жөне оның типі туралы түсінік;
Ауыл шаруашылық малдарының жеке дамуын жөне эволюциясын,
түкым шығарудағы теориялық негІзді білу;
Мал шаруашылығы дамуындағы негізгі этаптарды және әлемдік
мал шаруашылығы дамуының казіргі мәселелеріи білу.

3.4. Пәнді оқу барысында оқушы:
Оқушы білуі керек:
Малдың дене өлшемдерін және салмағын бағалау;
Малдың сүт және ет өнімдерін есептеу әдістерін білу;
Малдың сүт өніміне әсер ететін факторларды білу;
Малдың сүт, сүтті-етті және ет бағыттарына жататын тұқымдарды.
Меңгеруі керек:
Ауыл шаруашылық малдарын асылдандыру жұмыстарын ұйымдастыру және жоспарлау;
Иеленуі керек: Ауыл шаруашылық малдарын өсіру әдістерін білу;

Істей алуы керек: ауыл шаруашылық малдарын өсіруде зоотехникалық
талаптарға сәйкес жұмыстар жүргізу.
Түсінуі керек: ауыл шаруашылығында мал шаруашылығының
маңыздылығын.
Алу керек: ауыл шаруашылық малдары жөнінде бонитировка
мәліметтерін.
3.5. Курс пререквизиттері:
Жануарлар морфологиясы; Мал шаруашылығы және мал азықтандыру ІІ.
3.6. Курс постреквизиттері:
Жануарлар паталогиясы; Бағалы аңдар, құстар, балықтар және аралардың азықтық улануы; Балық және аралардың көбею биотехнологиясын ұйымдастыру.

3.7. Оқу жоспарының көшірмесі
кесте 1
Курс
Семестр
Кредиттер
ДР
(сағ)
ЗТ
(сағ)
ОБӨЖ (сағ)
СӨЖ
(сағ)
Барлығы (сағ)
Қорытынды бақылау түрі
2
3
2
15
15
15
45
90
Емтихан

4. ОҚЫТУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
Кесте 2
Тақырып атауы
Сағат саны
1
2
Дәріс тақырыптары

Модуль 1. Кіріспе.
1. Мал шаруашылығына кіріспе
1
Модуль 2. Ауыл шаруашылық малдарын сұрыптау.
2. Ауыл шаруашылық малдарын сұрыптау
1
3. Жұп таңдау
1
4. Мал тұқымдары туралы ілім
1
Модуль 3. Мал түліктерін өсіру негіздері.
5. Ауыл шаруашылығы малын өсіру әдістері
1
6. Будандастыру және гибридтеу
2
Модуль 4. Жалпы зоотехния.
7. Қой шаруашылығы
2
8. Жылқы және түйе шаруашылығы
2
9. Ірі қара шаруашылығы
2
10. Шошқа және құс шаруашылығы
2
Зертханалық сабақтар

Модуль 1. Мал денесінің өлшемдерін алу.
1. Жануарларды сыртқы пішіні мен дене бітімін бағалау
1
Модуль 2. Мал түліктерін өсіру негіздері.
2. Малды сұрыптаудың негізгі әдістері. Малды шығу тегі бойынша бағалау және сұрыптау.
1
3. Мал өсіру әдістері. Туыстас малды шағылыстыру (инбридинг) дәрежесін анықтау.
1
4. Әр түрлі будандастыру мен гибридтеудің міндеттері мен қолдану үлгілері
1
Модуль 3. Жалпы зоотехния.
5. Қой тұқымдарының биологиялық ерекшеліктерінің сипаттамасы.
2
6. Бірінші (МБ)
1
7. Жылқы тұқымдары мен оның сипаттамасы және түр-түсін, белгілері мен ен- таңбаларын анықтау
1
8. ІҚМ тұқымдарының биологиялық ерекшеліктері.
1
9. Түйе тұқымдары және экстерьерінің ерекшеліктері.
1
10. Шошқа тұқымдары жетілуі мен өнімділік көрсеткіштеріне баға беру
2
11. Инкубациялау және инкубатор. Бройлер етін өндіру технологиясы.
2
12. Екінші (МБ)
1

5. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ
ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ

5.1 Мал шаруашылығының дамуы.
5.2 Аш малдарының шығу тегі.
5.3 Асыл тұқымдық және пайдаланушылық мал шаруашылығының.
5.4 Сүт өнімділігінің селекциялық белгілері.
5.5 Ғалымдардың мал шаруашылығының дамуына қосқан үлесі.
5.6 Ағзада жүретін функциялардың және тіршілік процестерінің
заңдылықтары.
5.7 Асыл тұқымдық мал шаруашылығы
5.8 Ауыл шаруашылық малдарының жыныстық жетілу мерзімі.
5.9 Ауыл шаруашылық малдарын пайдалану ұзақтығы
5.10 Қысырлық.
5.11 Сүт өнімділігі.
5.12 .Ет өнімділігі.
5.13 Тұқымқуалаушылық, өзгергіштік және іріктеу туралы негізгі
түсінік.
5.14 Жүн өнімділігі.
5.15 Жұмыртқалағыштық.
5. 16 Төлдегіштік.
5.17 Табынның құрылымы және айналымы туралы түсінік.
5.18 Алғашқы өндірістік- зоотехникалық есепке алу.
5.19 Мал шаруашылығындағы негізгі азық.
5.20 Ауыл шаруашылық малдарын тұқымдық аудандастыру.
5.21 Тұқымқуалаушылық, өзгергіштік және іріктеу туралы негізгі
түсінік.
5.22 Ұрпақ бойынша өндірушіні бағалау.

6. ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ КАРТАСЫ
Кесте 3
№
Оқулықтың, оқу-әдістемелік құралдарыдың аты
Дана саны
Студенттер саны
Қамтамасыз ету пайызы

1
А.Ә.Төреханов, Ж.К.Каримов, Ш.Д.Даленов т.б. Ірі қара шаруашылығы, Алматы, 2006

2

36

5,5

2
Е.Шәкенов, Р.Қазыханов, А.Бекқожин, С.Әкімов Зоотехния негізі, Алматы, 2007

20

36

55

3
Қ.Ш.Нұрғазы Мал шаруашылығы негіздері практикум, Алматы, 2008

21

36

58
4
Қ.Ш.Нұрғазы Мал шаруашылығы, Алматы, 2012

14

36

39
5
Н.Омарқожаұлы, А.Шуркин Мал шаруашылығы практикумы, Астана, 2007

17

36

47

6
Т.Жолшыбек Мал шаруашылығы, Астана, 2009

12

36

33

7. ӘДЕБИЕТТЕР
7.1 Негізгі әдебиеттер
7.1.1 А.Ә.Төреханов, Ж.К.Каримов, Ш.Д.Даленов т.б. Ірі қара шаруашылығы, Алматы, 2006
7.1.2 Е.Шәкенов, Р.Қазыханов, А.Бекқожин, С.Әкімов Зоотехния негізі, Алматы, 2007
7.1.3 Қ.С.Сәбденов, Т.К.Бексейтов, М.Абдуллов, Е.Н.Исманов, Б.Т.Құлатаев Қой шаруашылығы, Алматы, 2014
7.1.4 Қ.Ш.Нұрғазы Мал шаруашылығы негіздері практикум, Алматы, 2008
7.1.5 Қ.Ш.Нұрғазы Мал шаруашылығы, Алматы, 2012
7.1.6 Н.Омарқожаұлы, А.Шуркин Мал шаруашылығы практикумы, Астана, 2007
7.1.7 Н.Омарқожаұлы, Б.Әкімбеков Мал шаруашылығы 1 кітәп, Астана, 2008
7.1.8 Н.Омарқожаұлы, Б.Әкімбеков Мал шаруашылығы 2 кітәп, Астана, 2010
7.1.9 Т.Жолшыбек Мал шаруашылығы, Астана, 2009
7.1.10 Т.С.Садықұлов, Т.К.Бөксейтов Мал өсіружәне селексия, Алматы, 2011
7.2 Қосымша әдебиеттер
7.2.1 Ә.Бөкейхан Далалық өлкедегі қой шаруашылығы, Алматы, 2014 монография
7.2.2 Қ.С.Сәбденов, Б.Т.Құлатаев, М.К.Байбатшанов Қой және ешкі өнімдерін өндіру технологиясы І том, Алматы, 2012
7.2.3 Қ.С.Сәбденов, Б.Т.Құлатаев, М.К.Байбатшанов Қой және ешкі өнімдерін өндіру технологиясы ІІ том, Алматы, 2012