Соғыстың басталуы және сипаты

1841 ж 22 маусымда фашистік Германияның жерлері кекес одағына кірді.
Гитлершілер КСРО-ға қарсы соғысты Атлантикадан Сібірге дейін славян және түркі – моaнғол тұқымдас «жабайылардан» «тазартылған» герман территориялық –этностық тұтастығын құрудың шешуші кезеңі және жүзін жаулап алудың алғы шарты деп саналады. 1941-1942 ж басында «қауырт» соғыс жоспарының күйрегені белгілі болған кезде кеңес Республикаларының «бірігу күшін» әлсіретудің жолын іздеуге тура келді. Жаңағылардан басқа Еділ – Орал және Грос-Түркістан буржуазиялық – ұлт мемлекеттерін, сондай-ақ Қарағанды, Новосібір және Куенещук «Индустриялық облыстарын» құру жоспары пайда болды. Ұлы отан соғысынан Қазақстан біртұтас елдің бір бөлігі ретінде қатысты.
Қысқа мерзімнің ішінде таптық, ұлттық және отарлық езгі, сауатсыздық және орта ғасырлық мешеулік жойылды. Әйел теңдігі, ұлтаралық татулықпен кейін жүзеге асырылады. Осынң бәрәне жетуге халықтардың потриоттық дәстүрлері маңызды рол атқарады. Қазақ халқы көп жырлар бой өзінің байтақ даласының шекараларын ойдағыдай қорғап келген болатын, отаршылдыққа қарсы күрес, орыстың үш төңкерісі жылдарында, азамат соғысының майдандарында, бесжылдылық құрылыстарда халықтар достығы қалыптасып нығайды. Бірақщ сол қауірт жам удың көлеңке жақтары да болды. Ашаршылық, негізсіз жазалау осының бәрі халықтарды әлсіретті, олардың сонасын улауды, өлкенің мүмкіндіктерінің елдің қорғаныс қуатын нығайту үшін және пайдалану мүмкіндіктерін тежеді.
1939 жылы халық санағы бойынша Қазақстанның халқы 6,2 млн адам еді. 1.196.164. қазақстандық сапқа тұрды. Патша үкіметінің 1916ж тәрбиесін қолдана отырып, сталитнизм Қазақстанмен Орта Азияның түпкілікті халықтарынан және зарлап көшіріліп әкелінгелінгенінен еңбек армиясын және арнаулы құрылыс бөлімшелерін құрды. Оларға қазақ КСР-нан 700 мыңнан астам шақырып алынды. Қазақстандықтардың негізгі көпшілігі майдандағы армияға толықтыру ретінде, шамамен үштен бір бөлігі Республикада жасақталған бөлімшелерде тіркелді. Бұлар атқыштар дивизиясы, төрт атты әскер дивизиясы , жеті атқыштар бригадасы әртүрлі әскер түрлерінің жеке поліктері мен ботольондары еді. Олардың ішінен үш атты әскер дивизиясы мен екі жатқыштар бригадасы қазақтың ұлттық бөлімшелері болып құрылды. 1941-1945 жж. әскери оқу орындарына 42 мыңнан астам қазақтар жіберілді. Республика жерінде мәлімет бойынша 16 мың офицер даярлап шығарылды.
Республика экономикасы әскери бағытқа көшірілді. Бейбіт мақсаттарға жұмсалатын қаржы мейлінше қысқартылады, көптеген кәсіп орындар қорғаныс өнімдерін шығара бастады. Жұмысшы күші, шикізат, станок жабдықтарды Сондай-ақ кәсіпорындардың пайдасына қайта бөлді.
Міне осындай жағдайда өнімдердің бұрын шығарылған ескі түрлері ғана емес, қару – жарақпен оқ-дәрінің бірсыпыра түрлерін шығару жолға қойылды.
Неміс әскерлерінің КСРО-ға терең бойлап кірген, Еділ бойындағы шайқастар кезеңі өзінде майдан шебі Қазақстанға жеткен жоқ. Бірақ майданның жақын келуі оның батыс облыстарының өміріне өзінің әсерін тигізді.1942 ж қыркүйегінде олардың территориясына әскери жағдай жарияланды. Орал мен Атырауда қаланың қорғаныс комиттетері құрылды. Ол мемлекеттің партиялық және әскери органдардың, билігін біріктірді. Оңтүстік Орал әскери округінің штабы мен әскери инженерлер жаудың Еділден өтіп шығысқа қарай шабул жасаған жағдайда деп бірнеше қорғаныс ше,бінің сұлбасын белгіледі. Неміс авиациясы олар арқылы Сталинградқа әскерлер және жүк тиеген эшолондар өтетін Сайхин, Шунгай, Жәнібек станцияларына шабул жасай бастаған кезде оларды қорғау үшін үлкен командование әуе шабулынан қорғану үшін командованиеәуе шабулынан қорғану 103-авиацивизацияның үш полкін зенит зеңбірегінің екі полкін төрт зенейтті бронды пойыз, әуені бақылайтын және байланыс орнататын төрт ботольон қойды. Осылар өзара байланыса, күш біріктіре отырып, жаудың 30ұшағын атып түсірді. Жалпы алғанда Республикада өнеркәсіп өндірісі соғыс жылдарынан 37 процент өсті, бұл соғыстың алдындағы төрт жылдағы өсімнің 2 проценті жоғары. Бұл нәтижелерге еңбектегі үлкен ауыртпалыққа жоқшылықпен қиыншылықпен қарамай қол жетті. Бірақ соғыс алда тұрған міндеттердің басқа жолы мен әдістерін іздестіру мүмкіншіліктерінен жалпы айруды немесе оны мейлінше шектеді, сондықтан адамдар майданының талаптарын күшінде мүмкіндіктерде аяған жоқ.
Соғыс кезінде қоғамдық мал басын толықтырудың маңызды кезі аылшаруашылылқ мүшелерінің жеке малын күштеп контракщциялау болды. Мәселен, тек 1942 ж. ғана колхоз фермаларын толықтыру үшін колхозшылардан 600 мыңнан астам төл сатып алынған. Қазақстан колхозшыларының малы 1940ж 1943 жылға дейін екі жарым есе өскен. Тылдың майданға көмегі жауынгерлердің жадайын жақсартып қана қоймай, олардың жауынгерлік рухын көтерді. Жауды талқандау үшін мүмкін және мүмкін емес нәрсенің бәрін істеуге жігерленеді.
Соғыстың алғашқы күнінен қорғаныс қорына қаржы жинау басталды. Жұмысшылармен қызметкерлер қосымша жұмысқа шығып жексенбіліктер ұйымдастырып, тапқан ақысын қорғаныс қорына аударып отырды. Соғыс жылдары Қазақстан еңбекшілері 1 мың қаржы жинап жару жараққа 7203 мил қаржы бөлген. Жауынгерлержылы киім кешек жіберіп отырады. Қазақстан еңбекшілері 20 астау әскери бөлімдерді қамқорлыққа алады. Соғыс жылдарында қазақстан экономикасы майданға қызмет етті, ел бойынша өндірілген мыс марганец поли металдардың басым көпшілігі басым көпшілігі Қазақстанда өндірілді Жеңіске ғылымдар үшін үлес қосты. Соғыстың басстапқы жылдары Қазақстанның батыс бөлігіне 142 кәсіп орын көшіріледі. Осы өндіріс орындары майданға қару-жарақ өндіруде маңызды роль атқарады. Жеке адамдардың майданда көмек ұйымдастырды. Атақты Бедан Қажымұқан өзінің жинаған ақшасына ұшақ сачтып алып, Белалдинге арнай майданға жібереді.
Ұлы отан соғысытна 61 мелекет қатысты. Германия өз уақытының ішінде елдің батыс бөлігін жаулап алды. Ленгратты қоршады. Маскваның маңына 20 шақырым таяу келді. Қызыл армия соғыстың бастапқы кезінде жеңіліске ұшырадыы. Соғыстың алғашқы күндерінен бастап қазақстан еңбекшілері жауға қарсы тұруға 1 адамдай жұмылды. Соғыс қарсаңында Қазақстанда 607 мил халық тұрса, соның 1 мил 366 мыңы майданға аттанды. Республикадан еңбек армиясына, 700 мың адам жіберілді. Олар негізінен қорғаныс кәсіп орындарынғ, темір жолдарды. Электр станцияларды салуға қатысты. Құрылыс ботольондарда еңбек етті. Қазақстан 316 атқыштар дивизиясы 38 ат/див жабдықталып соғыс майдандарында хан қиярлықпен соғысты. Қазақстандықтар Москваның маңында ерлікпен соғысты. 28 фонфловшылар жаудың 30 танкісін құртып, немістерді шабуылын тоқтатты. 1941 ж Москва түбіндегі 1945 жылы Сталинград үшін шайхас Қурек шайхастарында Қазақстандықтар ерлікпен соғысты. Непр маңындағы шайхастан 123 Қазақстандық жауынгер кеңес одағының батыры атағын алды. Қазақстандықтар партизан қозғалысында белсене қатысты.
1945 жылғы болған Берлин үшін болған қырғын соғысқа Қазақстандықтар белсене қатысты Рестатқа жеңіс туын тігуге летинант Қощқарбаевтың заводы басқа да қазақстандықтар белсене қатысты. Европпаны азат ету және Берлин үшін шайқасқан 150 Қазақстандық кеңес одағы батыры атағын алды. Қоғыста көрсеткен ерлігі үшін 500 дей Қазақстандық кеңес одағының батыры атағын алды. Олардың ішінде қазақ халқының даңқты қыздары. М. Маметовамен, (Ә) Ә. Молдағұлова және 2-рет батыр болған қазақстандық Т. Бегелдинов, Луганский, Беда 97 мил Қазақстандық орден медалдармен марапатталады. Соғыс 1948 күнге созылады. Ол миллиондаған адамдардың өмірін қиып әкетті. Қуаты жарылғыш минамен жау тксінің астына түскен Сатбаев капитан Гостелоның ерлігін қайталағна ұшқыш Н. Әбдіров жау дызатын кеудесімен Сұлтан Баймағамбетұлы өздерінің ерліктерімен жауынгерліктерді рухтандырады. Қазақстандықтар Ұлы отан соғысында хан қиарлықпен соғысты.
Соғысып жатқан армияны азық-түлік, киім-кешек, қару-қарақпен қамтамасыз ету ісіне Қазақстандықтар зор үлес қосты.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан майдан арсеналы

Бірінші дүниежүзілік соғыстың алғышарттары

Қазақстан соғыс жылдарында

Әскери экономиканы жасау

Соғыстың басталуы

Дүние жүзілік соғыс туралы

Ұлы Отан соғысы кезіндегі Қазақстан жағдайы.

Фашистік басқыншыларға қарсы күрестегі қазақстандықтардың ерліктері

Бірінші дүние жүзілік соғыс

Соғыс жылдыры салынған құрылыстар

Аурудың тұрақтылығы және даму себебі