Озон қабатынын қалындығы

Биосфера туралы ілім

Биосфераның ілімін қалаған кім ?
A. В. Вернадский.
B. Э. Зюсс.
C. Ю. Либих.
D. Э. Геккель.
E. Ч.Дарвин.

Биосферада қандай заттар айналымы өтеді ?
A. газдар мен шөгінді заттар айналымы;
B.органикалық заттардың айналымы;
C.энергия ағымы;
D.судың айналымы;
E. анорганикалық заттардың айналымы.

Атмосфераның төменгі бөлігін, гидросфераны түгелдей, литосфераның беткі қабатын қамтитын жер ғаламшарының тіршілігі бараймағы:
A.биосфера;
B. литосфера;
C. гидросфера
D. ноосфера;
E. атмосфера.

Биосфера дегеніміз:
A.Барлық тірі зат және оның таралу облысынан тұратын жердің сыртқы қабаты.
B. Экосфера.
C. Тірі және космостық заттар өмір сүру орталығы.
D. Жердің қатты қабаты.
E. Жердің сұйық қабығы.

Биосфера дегеніміз:
A. Атмосфераның төменгі, барлық гидросфера, литосфераның жоғарғы бөлігі.
B. Жаңа өмір мен ақыл- парасаттың ортасы.
C. Жердің ғаламдық экожүйесі.
D. Жердің сыртқы қабығы.
E.Ақыл-парасаттылық ортасы.

Биосфераны алғаш рет енгізген атақты Австрияның геологы?
A.Зюсс
B. Докучаев
C.Вернадский
D.Аристотель
E. Энгельс

В.И. Вернадскийдің биосфера туралы ілімі

Биосферадағы барлық тіршілік иелерінің жиынтығы қалай аталады?
A. тірі зат
B. биогенді зат
C. биокосты зат
D. шөгінді зат
E. Организм

Адамның ой санасы басты фактор болып есептелетін биосфераның даму стадиясы қалай аталады?
A.ноосфера
B. техносфера;
C. гидросфера;
D.биосфера;
E. литосфера.

Планетадағы барлық тірі организмдердің жиынтығын қалай атаймыз?
A.тірі зат
B. гидросфера
C. биосфера
D.атмосфера
E. литосфера

Биогенді заттар дегеніміз
A.тірі организмдердің қалыптасуына қажетті элементтер
B.Планетадағы барлық тірі организмдердің жиынтығы
C. ірі өндіріс орындарынан шығатын улы газдар,
D. барлық тірі организмге керекті минералдық элементтерімен қамтамасыз ететін компанентерінің бірі.
E. дұрыс жауап жоқ

В.И. Вернадский нені зерттеді
A. биосфераны
B. гидросфера
C. литосфера
D. атмосфераны
E. экологияны

В.И. Вернадский бойынша биосфераның компоненттері-бұл:
A. Костық, биокостық, биогендік, тірі заттар.
B.Тірізат, биогендізат, костықзат, биокостықзат, адам, өсімдікзаты.
C. Өсімдіктер, жануарлар, бактериялар, балдырлар, микроорганизмдер.
D. Продуценттер, консументтер, редуценттер.
E. Тірізат, биогендік зат, костық зат, биокостық зат, өсімдік зат.

Биосфераныңдамуыныңжоғарғысатысындағыадамныңсаналыіс-әрекетініңнегізгікүшкеайналукезеңі:
A.Ноосфера.
B. Мезозой.
C. Антропосфера.
D. Кайназой.
E. Криосфера.

Тұманның құрамында қандай қоспалар бар?
A. барлық жауап дұрыс
B. азот оксидтері
C. альдегидтер
D. хлорлы сутектер
E. күкірт ангидриді

Заттардың айналымын неше топқа жіктейміз
A. 2
B. 3
C. 4
D. 5
E. 6

Биоценоз ұғымын алғаш рет ұсынған ғалымды ата:
A. А. Тенсли
B. Г.Ф Гаузе
C. В.И Вернадский
D. К. Мебиус
E. Ю. Либих

Қазіргі уақытта қорғаудың халықаралық нысандарына жатпайды:
A.магнитосфера
B.атмосфера
C.гидросфера
D.биосфера
E.литосфера

Биосфераны өз еңбектерінде қолданған австриялық ғалым:
A. Э. Зюсс
B. К. Мебиус
C. В. Шелфорд
D. В.И. Вернадский
E. В.Н. Сукачев

Эколгиялық қауіпсіздіктің бағалануы:
A.биосферадағы рұқсатты антропогенді жүктемемен
B.ПДВ
C.ПДЭН
D. ПДК
E.ПДС

Экологиялық дағдарыс дегеніміз:
A. Биосфераның өзгеруі немесе олардың бейімделуі, жаңа саланы ортадағы трасформациясы.
B. Экожүйенің күрделі жағдайы шөлдену процесіне әкеп соғады.
C. Экожүйенің биологиялық өнімділігінің қайтымсыз жойылу жағдайы.
D. Тепе-теңдік жағдайы.
E. Ағзалардың сандық баланысы, бақыланатын тепе-теңдік жағдайы.

Биосферада қандай заттар айналымы өтеді ?
A. газдар мен шөгінді заттар айналымы;
B. энергия ағымы;
C. судың айналымы;
D. органикалық заттардың айналымы;
E. анорганикалық заттардың айналымы.

Атмосфераның төменгі бөлігін, гидросфераны түгелдей, литосфераның беткі қабатын қамтитын жер ғаламшарының тіршілігі бараймағы:
A.биосфера;
B. литосфера;
C. гидросфера;
D. ноосфера;
E. атмосфера.

Экологиялық мониторингі дегеніміз?
A. Биосферада пайда болған ластанулар мен олармен байланысты салдардың мониторингі
B. Шығыс таз мониторинг жүргізу басындағы бақылау объектілерінің жағдайын тіркейді
C. Антропогендік фактор тікелей әсер ететін орындардағы жер жағдайының бақылауын құрайды
D. Жер мониторингі аймақтық деңгейден төмен аумақтың объектілері, тіпті жеке жер учаскілерін, қарапайым ландшафтық – экологиялық кешендерге дейін жүргізеді
E. экологиялық мониторинг

Тұрмыстық пайдаланудан толық немесе бөлшектей, тұрақты немесе уақытша алынып тасталған биосфера бөлігі қалай аталады:
A.Ерекше қорғалатын территориялар.
B. Биоценоз.
C. Экожүйелік шекаралар.
D.Биотоп.
E. Жекелеген белсенділк аймағы.

Биосфера грекше аударғанда био қандай мағынаны білдіреді
A. өмір, тіршілік
B. топырақ
C. ауа
D. су
E. Қатты

Атмосфера деген атау гректің екі сөзінен atmos – ауа,sphaira- қандай мағынаны білдіреді?
A. шар
B. домалақ
C. цилиндр
D. үшбұрыш
E. квадрат

Қоршаған орта немен ластанады?
A.барлық жауаптар дұрыс
B. радиактивті материалдан
C. өндіріспен тұтыну қалдықтарынан
D. магнитті өрістерден және өзге де зиянды физикалық ықпалдардың әсері
E. Қоршаған ортаға ықтимал қауіпті химиялық биологиялық заттардан

Үлкенайналымдыбасқашақалайатауғаболады
A. биогеохимиялық
B. геохимиялық
C. химиялық
D. биологиялық
E. Биохимиялық

Заттардың айналымы қалай бөлінеді?
A.Биологиялық және биогеохимиялық
B. Локольді, регеональді және ғаламдық
C. Химиялық және физикалық
D. Биологиялық және физикалық
E. Дұрыс дауап жоқ

Ауа қабаты қалай аталады?
A. Атмосфера
B. Гидросфера
C. Биосфера
D. Ноосфера
E. Литосфера

Биосфераның ең бірінші заманы қалай аталады?
A.Кайнозой
B. Протерозой
C. Мезозой
D. Архей
E. Полезой

Ноосфера терминін алғаш қолданған ғалымдар?
A. Э. Леруа және П. Тейер Шарден
B. Сеченов және Докучаев
C. Вернадский, Э. Ларуа
D. Павлов және Меченков
E. барлық авторлар алғаш қолданған

Биосфера эволюциясы дегеніміз не?
A. Түрлердің және олардың арақатынастарының үздіксіз бір мезгілде өзгеру және бір түрдің түсіп қалып, бұрын болмаған екінші бір түрлердің пайда болу құбылыстары
B. Мезгіл мен кеңістікте шексіз, тұрақты қозғалыста, өзгеруде, дамуда болатын бейорганикалық және органикалық дуние
C. Қоғамның материалдық, мәдени тағы басқа мұқтаждығын қанағаттандыру үшін қазіргі кезеңде не болашақта қолданылатын табиғи ортаның құрауыштары
D. Қарастырылып отырған объектіден немесе субъектіден тыс жатқан бірақ олармен тікелей байланыстағы табиғи күштер мен құбылыстар
E. Дұрыс жауабы жоқ

Табиғи ортада жүретін процестерге қозғаушы күш ретінде ықпалын тигізетін күштерді не жағдайларды қалай атаймыз?
A.Фактор
B. Сыртқы орта
C. Табиғат
D. Жарық
E. Дұрыс жауабы жоқ

Заттар айналымы нешеге бөлінеді?
A.2
B.5
C.4
D. 3
E. 6

Көмірсулардың, майлардың, белоктардың, нуклин қышқылдарының және көміртек биотасының негізгі қатысушысы қай айналымға жатады?
A.Көміртек айналым
B.Кіші айналым
C.Үлкен айналым
D. Газдар айналымы
E. Биохимиялық айналым

Антропогендік фактор дегеніміз не?
A. Адамның қызмет әрекетінен жаңа түрде туындайтын фактор
B.Тікелей организмге тікелей және жанама түрде әсерін тигізетін фактор
C. Тірі организмдердің қалыптасуына қажетті элементтер
D. Бір организм тіршілігінің екінші тіршілігіне ауысуы
E. Дұрыс жауап жоқ

Абиотикалық фактор дегеніміз не?
A. Тікелей организмге тікелей және жанама түрде әсерін тигізетін биорганикалық табиғаттың құбылыстары мен құрамды бөліктері.
B. Адамның қызмет әрекетінен жаңа түрде туындайтын фактор
C. Тірі организмдердің қалыптасуына қажетті элементтер
D. Бір организм тіршілігінің екінш организм тіршілігіне ауысуы
E. Дұрыс жауап жоқ

Биотикалық факторда зоогенді факторға қандай әсер жатады?
A. Жануарлар әсері
B.Өсімдіктер әсері
C. Микроорганизм әсері
D. Топырақ әсері
E. Дұрыс жауап жоқ

Биогенді заттар дегеніміз не?
A.тірі организмге тікелей және жанама түрде әсерін тигізетін функция;
B. жерді айнала қоршап тұрған газды қабат;
C. адамның қызмет қорекетінен жана түрде туындайтын зат;
D. тірі организмнің қалыптасуына қажетті элементтерді айтамыз;
E. дұрыс жауап жоқ

Биосфераны жан-жақты ғылыми тұрғыдан толық зерттеп оның теориялық негізін салушы кім?
A.В.И. Вернадский
B. В.В. Докучаев
C. В.П. Семенов
D. Ж.Б. Ламарк
E. дұрыс жауап жоқ

Биосфера қандай қабаттардан тұрады?
A. атмосфера (газ күйіндЕ., гидросфера (су), литосфера (қатты қабат)
B.қосалқы, экологиялық, гигиеналық
C. жылы, суық
D. биологиялық, химиялық
E. Eірі организмдер мен өлі табиғат

Заттар айналымы неше үлкен топтан тұрады?
A. екі кіші, үлкен айналым
B. оттекті, азоттық айналым
C. ұзын, қысқа айналым
D. көміртек, фосфор айналымы
E. газдар айналымы

Жердің ғаламдық экожүйесінің ең ірісі не?
A. биосфера
B. гидросфера
C. литосфера
D. атмосфера
E. Ноосфера

XIX ғасырдың басында ғылымға биосфера түсінігін енгізген француз жаратылыстанушысы кім?
A.Ж.Б. Ламарк
B. В.И.Вернадский
C. Э.Зюсс
D. В.В.Докучаев
E.И.Менделеев

В.И. Вернадский биосферада келесі тірі заттар функциясын бөледі:
A.Газды, концентрациялы, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты.
B. Газды, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.
C. Газды, концентрациялы, өңдеуші, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.
D. Газды, концентрациялы, тотығу-тотықсыздану, адамның биогеохимиялық әрекеті.
E. Бұзушы, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.

Қайжылыеңалғаш Тұрақтыдаму терминіэкологиядақолданылды:
A. 1992 ж.
B. 1970 ж.
C. 1960 ж.
D. 1990 ж.
E. 1980 ж.

Қандай конференцияда маңызды және негізгі документ 21 ғасыр күн тәртібі қабылданды:
A. 2002 ж., Йоханнесбург.
B. 1992 ж., Рио-де-Жанейро.
C. 1997 ж., Нью-Йорк.
D.1987 ж., Норвегия.
E. 2003 ж., Мәскеу.

ҚоршағанортажәнедамуытуралыБҰҰдекларациясы қайжылықабылданды:
A. 1992.
B. 1972.
C. 1982.
D.1962.
E. 2002.

Қай жылы және қай жерде рет қоршаған орта және дамуы туралы БҰҰ-ның екінші конференциясы өткізілді:
A. 1992 ж., Рио-де-Жанейро.
B. 1987 ж., Норвегия.
C. 1997 ж., Нью-Йорк.
D. 2002 ж., Йоханнесбург.
E. 2003 ж., Мәскеу.

ҚайСаммиттеҚазақстанРеспубликасыныңпрезидентіН.А. Назарбаев Экономикалықөсімтекәлеуметтікдамужәнеэкологиялыққауіпсіздікжағдайында баяндамасыменшықты:
A. 1997 ж., Нью-Йорк.
B. 1992 ж., Рио-де-Жанейро.
C. 1987 ж., Норвегия.
D. 2002 ж., Йоханнесбург.
E. 2003 ж., Мәскеу.

Биосфера дегеніміз:
А. Атмосфераның төменгі, барлық гидросфера, литосфераның жоғарғы бөлігі.
B. Жаңа өмір мен ақыл- парасаттың ортасы.
C. Жердің ғаламдық экожүйесі.
D. Жердің сыртқы қабығы.
E.Ақыл-парасаттылық ортасы.

Тіршіліксіз орта факторы
A. дұрыс жауап жоқ
B . биотолық
C. антропогендік
D. экологиялық
E.абиоталық

Тіршілігі бар фактор қалай аталады
A. экологиялық
B . абиоталық
C.антропагендік
D. климаттық
E . дұрыс жауап жоқ

Биосфера неден тұрады
A. тірі заттан
B . литосфера,гидросфера,ионосфера
C. атмосфера,гидросфера,литосфера
D. атмосфера,тропосфера,литосфера
E. организмдерден

Газдардың миграциясы мен өзгерісін жүзеге асыра отырып, биосфераның газдық құрамын қамтамасыз ететін функциясы
A.Газдық функциясы
B. Энергетикалық функциясы
C. Концентрациялық функциясы
D. тасымалдаушы функциясы
E. Орта түзуші функциясы

Өсімдіктер бірлестігінің аталуы:
A. фитоценоз
B боценоз
C. биогеоценоз
D. зооценоз
E. Биотоп

Биосфера құрамына кіретіндер:
A. Тірі заттар, биогенді зат мен биокосты денелер.
B. Тек тірі және биогенді зат.
C. Тек тірі зат мен биокосты денелер.
D.Тек тірі зат.
E. Биогенді зат мен биокосты денелер.

В.И. Вернадскийбиосферадакелесітірізаттарфункциясынбөледі:
A. Газды, концентрациялы, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты.
B. Газды, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану,ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.
C. Газды, концентрациялы, өңдеуші, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.
D. Газды, концентрациялы, тотығу-тотықсыздану, адамның биогеохимиялық әрекеті.
E. Бұзушы, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.

Биосфера дегеніміз:
A. Барлық тірі зат және оның таралу облысынан тұратын жердің сыртқы қабаты.
B. Экосфера.
C. Тірі және космостық заттар өмір сүру орталығы.
D.Жердің қатты қабаты.
E. Жердің сұйық қабығы.

Планетадағы барлық тірі организмдердің жиынтығын қалай атаймыз?
A.тірі зат
B.гидросфера
C.биосфера
D. атмосфера
E.литосфера

Экологиялық ғылымының зерттеу облысы болып саналатын жер шарындағы ең ірі экологиялық жүйе
A.биосфера
B.атмосфера
C.гидросфера
D.литосфера
E.тірі зат

Биосфера грекше аударғанда биос қандай мағынаны білдіреді
A.өмір, тіршілік
B.топырақ
C.ауа
D. су
E.қатты

Атмосфера деген атау гректің екі сөзінен atmos – ауа,sphaira- қандай мағынаны білдіреді?
A.шар
B. домалақ
C.цилиндр
D.үшбұрыш
E.квадрат

Тіршіліктің сұйықтық ортасы
A. гидросфера
B. атмосфера
C. биосфера
D. литосфера
E. ірі зат

Биосфера грекше аударғанда биос қандай мағынаны білдіреді
A. өмір, тіршілік
B.топырақ
C.ауа
D. су
E.қатты

Атмосфера деген атау гректің екі сөзінен atmos – ауа,sphaira- қандай мағынаны білдіреді?
A.шар
B. домалақ
C.цилиндр
D.үшбұрыш
E.квадрат

Тіршіліктің сұйықтық ортасы
A.гидросфера
B.атмосфера
C.биосфера
D. литосфера
E.тірі зат

Биосфера грекше аударғанда биос қандай мағынаны білдіреді
A. өмір, тіршілік
B.топырақ
C.ауа
D. су
E.қатты

Атмосфера деген атау гректің екі сөзінен atmos – ауа,sphaira- қандай мағынаны білдіреді?
A.шар
B. домалақ
C.цилиндр
D.үшбұрыш
E. квадрат

Тіршіліктің сұйықтық ортасы
A.гидросфера
B.атмосфера
C.биосфера
D. литосфера
E. тірі зат

Әр шақырымға жоғары көтерілген сайын температура 2-3 градуска төмендеп отыратын, атмосфераның 55-80 км биіктікте орналасқан атмосфералық қабат
A.мезосфера
B.стротосфера
C.экзосфера
D.тропосфера
E.ионосфера

Атмосфераға антропогенді әсері қандай болуы мүмкін
A.жанама,тікелей
B.тік, көлденең
C.қауіпті, қауіпсіз
D.зиян, зиянсыз
E.дұрыс жауап жоқ

В.И. Вернадский нені зерттеді:
A.биосфераны
B.гидросфера
C.литосфера
D.атмосфераны
E.экологияны

Биосфераны алғаш реет енгізген атақты Австрияның геологы?
A.Зюсс
B.Докучаев
C.Вернадский
D.Аристотель
E. Энгельс

Атмосфера Жер бетінен жоғары қарай шамамен қанша км-ге дейін созылады
A.3000 км
B.2000 км
C.1000 км
D.4000 км
E.5000 км

Атмосферадағы ластануы процессі неше кезеңге бөлінеді?
A. 3
B.2
C.4
D.5
E.6

Литосфераның қандай бөлігі биосфераға жатады
A.3 км
B.2 км
C.1 км
D.4 км
E. 5 км

Биосфераның қанша бөлігін гидросфера алып жатыр?
A. 75%
B.50%
C. 25%
D.85%
E.95%

Топырақтың құрамын, қасиетін, құрылымын зерттейтін фактор?
A. Эдафит
B.Биосфера
C.Экожүйе
D.Атмосфера
E. А,В,С

Атмосфераның жерге ең жақын орналасқан қабаты?
A. Тропосфера
B.Мезосфера
C.Экзосфера
D.Моносфера
E.Озон

ШРК бойыншы атмосферадағы көмірқышқыл газының мөлшері?
A. 0,03%
B.78 %
C.0,07 %
D. 21%
E.0,07%

Озон қабаты қай қабаттардың арасында орналасқан?
A. Тропосфера және стратосфера
B. Мезосфера және моносфера
C.Экзосфера және стратосфера
D.Тропосфера және мезосфера
E.Тропосфера және экзосфера

Озон қабатының қалыңдығы қанша мм?
A.3-4мм
B.1-2мм
C.5-6мм
D.7-8мм
E.10-12мм

Озон қабаты қай химиялық затпен көп ластанған?
A.Фтор
B.Фреон
C.Көмірқышқыл
D.Марганец
E.Қорғасын

Озон қабаты қандай қызмет атқарад?ы
A.Көмірқышқыл газын реттейді
B.Күннен бөлінетін ультракүлгін сәуленің таралуын реттейді
C.Оттегіні реттеп тұрады
D.Ауа райын реттейді
E.А,В,С

Атмосфераның ластануын қалай бөлеміз?
A.Локольді, регеональді және ғаламдық
B.Регеональді және ғаламдық
C.Химиялық және физикалық
D.Биологиялық
E.Механикалық және локольді

Атмосферадағы ластану кезеңі нешеге бөлінеді?
A. 3
B.2
C.5
D.8
E.7

Биосфераны зерттеуге үлкен үлес қосқан қай ғалым?
A.Меченков
B.Докучаев
C.Сеченов
D.Павлов
E. Вернадский

Тірі организмдердің қалыптасуына қажетті элементтерді қалай атаймыз?
A. Биогенді заттар
B.Биосфера
C.Экожүйе
D.Эдафит
E. А,В,С

ШРК бойыншы атмосферадағыоттегінің мөлшері?
A. 47,2%
B. 21%
C.23,1 %
D.30,9%
E.0,07%

1926ж жарық көрген Биосфера атты еңбектің авторы?
A. Павлов
B.Докучаев
C.Вернадский
D.Сеченов
E.Меченков

Ауа қабаты қалай аталады?
A.Атмосфера
B.Гидросфера
C. Биосфера
D.Ноосфера
E.Техносфера

Биосфераның ең бірінші заманы қалай аталады?
A. Кайнозой
B.Протерозой
C.Мезозой
D.Архей
E.Полезой

Ноосфера терминін алғаш қолданған ғалымдар?
A. Э.Леруа және П. Тейер Шарден
B.Сеченов және Докучаев
C.Вернадский, Э. Ларуа
D.Павлов және Меченков
E.А,В.С

Мезгіл мен кеңістікте шексіз, тұрақты қозғалыста, өзгерісте, дамуда болатын бейорганикалық және органикалық дүниені қалай атаймыз?
A.Табиғат
B.Экология
C.Биосфера
D.Атмосфера
E.Жер

Атмосфера жер бетінен шамамен жоғары қарай қанша км- ге дейін созылады?
A.3000км
B.2800км
C. 5000км
D.1800км
E.6200км

Атмосферанң бірнеше қабатқа бөлінуі қай параметрге байланысты?
A. Температура
B.Жылдамдық
C.Қашықтық
D.Күш
E.Қысым

Атмосфераның стратосферадан кейінгі қабаты қалай аталады?
A. Стратосфера
B. Мезосфера.
C.Озон
D.Моносфера
E.Экзосфера

Жер шарының сулы аудандарының жиынтық қабаты қалай аталады?
A.Гидросфера
B.Биосфера
C.Атмосфера
D.Ноосфера
E.Техносфера

Дүние жүзінің қанша процентін су алып жатыр?
A. 34
B.56
C.12
D.78
E.67

Гидросфераның жалпы көлемі қанша?
A.1455 млн км3
B.5455 млн км3
C.1255 млн км3
D. 2455 млн км3
E.3455 млн км3

Атмосфера жер бетінен шамамен жоғары қарай қанша км- ге дейін созылады?
A.3000км
B.2800км
C. 5000км
D.1800км
E.6200км

Атмосферанң бірнеше қабатқа бөлінуі қай параметрге байланысты?
A. Температура
B.Жылдамдық
C.Қашықтық
D.Күш
E. Қысым

Атмосфераның стратосферадан кейінгі қабаты қалай аталады?
A. Стратосфера
B. Мезосфера.
C.Озон
D.Моносфера
E.Экзосфера

Жер шарының сулы аудандарының жиынтық қабаты қалай аталады?
A.Гидросфера
B.Биосфера
C.Атмосфера
D.Ноосфера
E.Техносфера

Дүние жүзінің қанша процентін су алып жатыр?
A. 34
B.56
C.12
D.78
E.67

Гидросфераның жалпы көлемі қанша?
A.1455 млн км3
B.5455 млн км3
C.1255 млн км3
D. 2455 млн км3
E.3455 млн км3

Атмосфераның өнеркәсіптік кәсіпорындармен ластануын қалай атаймыз?
A.Антропогендік
B.Химиялық
C.Табиғи
D.Физикалық
E.Биологиялық

Атмосферадағы антропогендік ластану қалай аталады?
A. Тікелей және жанама
B.Биологиялық
C.Табиғи
D.Химиялық
E. Механикалық

Биосфера эволюциясы дегеніміз не?
A.Түрлердің және олардың арақатынастарының үздіксіз бір мезгілде өзгеру және бір түрдің түсіп қалып, бұрын болмаған екінші бір түрлердің пайда болу құбылыстары
B.Мезгіл мен кеңістікте шексіз, тұрақты қозғалыста, өзгеруде, дамуда болатын бейорганикалық және органикалық дуние
C.Қоғамның материалдық, мәдени тағы басқа мұқтаждығын қанағаттандыру үшін қазіргі кезеңде не болашақта қолданылатын табиғи ортаның құрауыштары
D.Қарастырылып отырған объектіден немесе субъектіден тыс жатқан бірақ олармен тікелей байланыстағы табиғи күштер мен құбылыстар
E.Дұрыс жауабы жоқ

Атмосфералык ластанудын антропогендiк коздерiне не жатады?
A. Барлык жауаптар дурыс
B.Көлiк
C.Жылу энергетикасы
D.Тургын уйлердi жылыту
E. Өндiрiстiк кәсiпорындар

Биосфера терминiн 1875 ж. бiрiншi рет ғылымға енгiзген кiм?
A. Э.Зюсс
B.П.И.Павлов
C.В.В.Докучаев
D. В.И.Вернадский
E.Дурыс жауап жок

Биосфера неше компоненттен тұрады?
A. 4
B.3
C. 2
D.5
E.6

Жер бетiне ен жакын орналаскан кабат калай аталады?
A. Тропосфера
B.Биосфера
C.Стратосфера
D.Литосфера
E. Атмосфера

Атмосфера жер бетiнен жоғары карай шамамен неше км-ге дейiн созылады?
A. 3000 км
B.7000 км
C.5000 км
D.4000 км
E.8000 км

Азот атмосфераның неше пайызын кұрайды?
A.78%
B.21%
C.0,3%
D.0,7%
E.1%

Озон қабатынын қалындығы?
A.2мм...3мм
B.4мм...6мм
C.7мм...8мм
D.5мм...6мм
E.3мм...6мм

Биосферадығы заттар айналымы нешеге бөлінеді?
A. 2
B.5
C.4
D.3
E. 6

Атмосферада әртүрлі фотохимиялық реакциялар, су фотосинтезі, озонның, күкірттің түзілуі ненің әсерінен?
A.Күн радиациясы
B. Энергия
C.Физикалық әсер
D.Антропогендік әсер
E.Техногенді әсер

Газдық қабат қалай аталады?
A. Атмосфера
B.Гидросфера
C.Тропосфера
D. Литосфера
E.Ноосфера

Жерді айнала қоршап тұрған газды қабатты қалай атайды?
A.Атмосфера
B.биосфера
C.Гидросфера
D.Литосфера
E.Тропосфера

Атмосфераның ең төменгі қабаты қалай аталады?
A.Тропосфера
B.Стратосфера
C.Mезосфера
D. Гидросфера
E. Дұрыс жауап жоқ

Жер биосферасының химиялық құрылысы мен оның қоршаған айналасы еңбегінің авторы:
A.В.И.Вернадский
B.Тейяр де Шарден
C.Э.Леруа
D.Зюсс
E.Ж.Б.Ламарк

Озон қабатының бұзылуына үлкен әсер ететін химиялық заттар?
A. фреондар
B. көміртек қосылыстары
C.оксидтер
D.күкірт қосылыстары
E.фосфаттар

Тұздану қай элемент тұздары көбейгенде болады?
A.Na, Ca, Mg
B.Ni, S, Cu
C.Cu, Mo
D.Al, Na
E.N, P, K

ХІХ ғасырдың басында ғылымға Биосфера ұғымын енгізген Француз ғалымы :
A.Ламарк
B.Вернадский
C.Геккел
D.Шарден
E.Леруа

Атмосфераның басты құрамдас бөліктері:
A. Азот пен оттегі
B. Оттегі мен неон
C.Көмірқышқыл газы
D.Аргон мен гелий
E.Азот пен метан

Қай қабатта oзонның көп бөлігі жинақталған?
A.Стратосфера
B.Мезосфера
C. Тропосфера
D.Термосфера
E.Экзосфера

Смогтың пайда болу себебі:
A.Атмосферада азот оксиді, көмірсулардың көп мөлшерде болуы
B.Күн радиациясы, шаң және газдардың көп мөлшерде болуы
C.Отынды жағу, ауаның көмірқышқыл газымен ластануы
D.Өндіріс қалдықтары
E.жауын-шашының көп болуы

=
Озон қабатының бұзылуына қандай қосылыстар әсер етеді?
A.Фреондар
B.шлактар
C.кокс
D.шаң
E.керамзит

Уытты қалдықтарды өте жоғары температурада өртеу арқылы бейтарап қалыпқа келтіру әдісі?
A.Термиялық
B.Ылғалды
C.Электр сүзгімен
D.Химиялық
E. Құрғақ

Атмосфералық ауаның массасы,
A.5,15*1015 т
B. 3,2*1015 т
C.20,3*1015 т
D. 5,25* 1015 т
E.4,6*1015 т

Биосфера келесі сфералардан құралады:
A.Литосфера, атмосфера, гидросфера.
B.Гидросфера, литосфера, фтор.
C.Атмосфера, гидросфера, озон.
D.Биосфераның тірі заттары, озон.
E.Биосфера, жер асты сулары.

Биосферадағы үлкен зат айналымын атаңыз:
A. Биогеохимиялық.
B.Биофизикалық.
C.Биологиялық.
D. Геофизикалық.
E.Химиялық.

Биосферадағы кіші зат айналымын атаңыз:
A. Биологиялық.
B.Биофизикалық.
C. Биогеохимиялық
D.Геофизикалық.
E.Химиялық.

Озон қабаты атмосферадағы беткі қабаты ретінде:
A. Ультракүлгін сәулесінен сақтайын экран.
B. Жердің жылу сәулесін сақтайды.
C.Өндірістік ластану нәтижесінде пайда болады.
D.Ластанған заттарды серпіп отырады.
E.Атмосферадағы газдардың құрамын сақтайды.

Озон бұзушы заттар::
A. Фреондар.
B.Метан және көмір қышқыл газы.
C. Күкірт және азот.
D.Көліктерден шығатын газдар.
E.Ион сәулелері.

Озон тесігі келесі жерде басым:
A. Антрактидада.
B.Евразияда.
C. Африкада.
D.Австралияда.
E.Америкада

Биосфера жайлы ілімнің негізін салушы:
A.В. Вернадский.
B.М.Мебиус.
C.В.Сукачев.
D.В. Докучаев.
E. Э.Геккель.

Биосфера терминін өз еңбектерінде қолданған :
A. Э. Зюсс.
B.М. Мебиус.
C.Ч. Элтон
D. Э. Геккель.
E.В. Сукачев.

Биосфера құрамына кіретіндер:
A.Тек тірі зат.
B.Тек тірі және биогенді зат.
C.Тек тірі зат мен биокосты денелер.
D.Тірі заттар, биогенді зат мен биокосты денелер.
Е.Биогенді зат мен биокосты денелер.

В.И. Вернадский биосферада келесі тірі заттар функциясын бөледі:
A. Газды, концентрациялы, энергетикалық, орта түзуші, тасымалдаушы, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты.
B.Газды, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану,ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.
C.Газды, концентрациялы, өңдеуші, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.
D.Газды, концентрациялы, тотығу-тотықсыздану, адамның биогеохимиялық әрекеті.
E. Бұзушы, концентрациялық, тотығу-тотықсыздану, ақпаратты, адамның биогеохимиялық әрекеті.

Литосфера деген не:
A.Жердің қатты қабаты.
B.Атмосфераның озон қабаты.
C.Жердің газды қабаты.
D.Жердің су қабаты.
E.Жердің саналы қабаты.

Планетадағы адамның саналы әрекеті басты факторы болатын биосфераның даму сатысы:
A.Ноосфера.
B. Техносфера.
C.Антропосфера.
D.Социосфера.
E.Гидросфера.

Ғаламдық ластанудың сипаттамасы қай жауапта берілген:
A.Үлкен территориялар мен акваторияларды және барлық планетаны қ.мтиды.
B.Ірі аймақтарға қолайсыз әсер етеді.
C.Өзінің пайда болу жерінен үлкен қашықтықтарға таралады.
D.Барлық жоғарыда аталғандар.
E. Атмосфералық қалдықтармен сипатталады.

Атмосфера бөліктері биіктігінің өсуіне қарай қандай ретпен орналасқан:
A.Тропосфера, стратосфера, мезосфера, ионосфера, экзосфера.
B.Стратосфера, тропосфера, ионосфера, экзосфера, мезосфера.
C.Стратосфера, ионосфера, тропосфера, мезосфера, экзосфера.
D.Экзосфера, ионосфера, мезосфера, стратосфера, тропосфера.
E.Тропосфера, мезосфера, стратосфера, ионосфера, экзосфера.

Атмосфераны ластаушы негізгі техногенді көз:
A. Ағаш өңдеу өнеркәсібі.
B.Электрэнергия.
C.Химия өнеркәсібі.
D.Мұнай өндіру.
E. Түсті металлургия.

Жылулық эффект құбылысын ашқан:
A.Н. Фурье.
B.Э. Геккель.
C.Р. Шерлок.
D.В. Вернадский.
E.С. Аррениус.

Аталған газдардың қайсысы парникті газдарға жатпайды:
A.Сутегі.
B.Азот оксидтері.
C.Көмірқышқыл газы.
D.Күкірт оксидтері
E.Метан.

Атмосфераның табиғи ластануына жататындар:
A. Жанартау.
B.Бензипирин.
C. Фреондар.
D.Күкірт оксиді.
E.Мұнай өнімдері.

Озон қабатының бұзылуына әсер ететін қандай химиялық қосылыс:
A. Фреондар.
B.Озон.
C.Метан.
D. Көмірқышқыл газы.
E. Азот оксидтері.

Парникті эффектінің нәтижелерінің теріс әсері ең қауіпті қайсысы:
A. Әлемдік мұхит деңгейінің көтерілуі.
B.Грунттардың маусымдық еруінің артуы.
C. Адам денсаулығының нашарлауы.
D.Батпақтану.
E.Озон қабатының бұзылуы.

Озон қабаты шоғырланған қабат:
A. Тропосфера, стратосфера.
B. Мезосфера, стратосфера.
C.Тропосфера, ионосфера
D. Ионосфера, мезосфера..
E.Экзосфера, ионосфера.

Озон қабатының бұзылуынан болатын негізгі қауіп:
A.Ультракүлгін сәулелерінің өлімге әкеліп соқтыратын ықпалы.
B.Фотосинтез төмендеуі.
C.Климаттың суыттуы.
D. Атмосферадағы көмірқышқыл газы концентрациясының шоғырлануының қрқындылығының көтерілуі.
E.Климаттың жылынуы.

Күйенің (смогтың) қандай түрлерін бөлуге болады:
A.Мұзды, лондондық,фотохимиялық.
B.Мұзды, сулы, лос-анжелестік.
C.Лондондық, лос-анжелестік, токиялық.
D.Фотохимиялық, химиялық, физикалық.
E.Лондондық, нью-йорктык, лос-анжелестік.

1960 жылдан бері Арал теңізінің су деңгейі қанша метрге төмендеді:
A.17 м.
B.10 м.
C.5 м.
D.30 м.
E.34 м.

Шөлейттену процессіне Қазақстан Республикасының қанша жері (%) ұшыраған:
A. 60%
B.30%
C. 10%
D.40%
E.100%

Қазақстанның жер қойнауында Менделеев кестесінің қанша элементі табылған:
A. 99
В.20
С.45
D.56
E. 30

Төменде қай түсініктің анықтамасы беріліп отыр: Ерекше табиғи қорғалатын, ғылыми, мәдени, эстетикалық, рекреациялық сауықтыру маңызы бар табиғи кешендер және объектілер мемлекеттік билік органдарының шешімімен шаруашылықта толықтай не бөлшектеп қолдануға тыйым салынған және сол учаскідегі суы және ауа кеңістігі:
A. Ерекше қорғалатын территория.
B.Қорық.
C. Экожүйе.
D.Қорғалым.
E.Биосфера.

Тіршілік ету ортасын атаңыз:
A.Топырақ, су, жер-ауа, ағза.
B.Топырақ, жер, ауа.
C. Су, жер, тау.
D.Су, жер-ауа, ағза, теңіздік.
E.Теңіздік, жер-ауа, ағза.

Гидросфераның қандай тереңдігінде тірі организмдер тараған:
A. Барлық тереңдікте.
B.1500м.
C.3000м.
D.Күн сәулесі түсетін тереңдікте.
E.100м.

Биосфера дегеніміз:
А. Барлық тірі зат және оның таралу облысынан тұратын жердің сыртқы қaбаты.
B.Экосфера.
C.Тірі және космостық заттар өмір сүру орталығы.
D. Жердің қатты қабаты.
E.Жердің сұйық қабығы.

Биосфера дегеніміз:
A. Жердің ғаламдық экожүйесі.
B.Атмосфераның төменгі, барлық гидросфера, литосфераның жоғарғы бөлігі.
C. Жаңа өмір мен ақыл- парасаттың ортасы.
D.Жердің сыртқы қабығы.
E.Ақыл-парасаттылық ортасы.

В.И. Вернадский бойынша биосфераның компоненттері-бұл:
A. Костық, биокостық, биогендік, тірі заттар.
B.Тірі зат, биогенді зат, костық зат, биокостық зат, адам, өсімдік заты.
C.Өсімдіктер, жануарлар, бактериялар, балдырлар, микроорганизмдер.
D.Продуценттер, консументтер, редуценттер.
E.Тірі зат, биогендік зат, костық зат, биокостық зат, өсімдік зат.

Биосфераның дамуының жоғарғы сатысындағы адамның саналы іс-әрекетінің негізгі күшке айналу кезеңі:
A.Ноосфера
B.Мезозой.
C.Антропосфера.
D.Кайназой.
E. Криосфер.

Биосфераның тірі затының негізгі массасын құрайтындар:
A. Бактериялар.
B.Өсімдіктер.
C. Жануарлар.
D.Зоопланктон.
E.Жыртқыштар.

Биосферада тірі заттың таралуы:
A. Құрлық бөлігінің жоғарғы бетінде ең көп, біркелкі емес.
B.Құрлық бетінде біркелкі емес, бірақ мұхитта біркелкі.
C. Құрлық бетінде және мұхитта біркелкі.
D.Мұхит бөлігінің жоғарғы бетінде ең көп, біркелкі емес.
E.Құрлық бетінде біркелкі емес, бірақ мұхит бетінде біркелкі
Биосферадағы биогенді миграция – бұл қандай айналым:
A. Тірі ағзалардың құрамына кіретін элементтердің.
B.Тірі ағзаларда шоғырланған энергияның.
C.Тірі ағзаларда шоғырланған заттардың.
D.Тірі ағзалардың құрамына кіретін органикалық заттардың.
E.Тірі ағзалардың құрамына кіретін бейорганикалық заттардың.

Атмосферадағы тіршіліктің жоғарғы шекарасы:
A.25 км.
B.10 км.
C.20 км.
D.5 км.
E.50 км.

Тіршілік температураның қандай шегіне төзімді:
A.–50 0С -ден 50 0С.
B.0 0С -ден 50 0С.
C.–270 0С -ден 180 0С.
D.–80 0С -ден 80 0С .
E.-100 0С -ден 100 0С.

Антропогендік әсердің нәтижесінде атмосферадағы көмірқышқыл газының жинақталуы қандай теріс зардаптарға соқтырады:
A. Климаттық қозғалыстар, мысалы парникті эффект.
B.Озон тесіктерінің пайда болуы.
C.Фотосинтездеуші организмдермен органикалық заттардың түзілуінің күшейуі
D.Жер атмосферасының шағылыстыру қабілетінің артуын
E.Көміртегі қазбалар формаларының түзілуі: көмір, мұнай және табиғи газ.

Озон тесіктері көбеюі атмосфераға қандай негізгі заттардың шығуымен шақырылады:
A.Фреондар.
B.Күкірт оксидтері.
C.Метан.
D. Иісті газ.
E.Диоксиндер.

Ауадағы улы заттардың шегінің қысқартылып белгіленуі:
A.ШРМ.
B.ШРТ.
C.УДК.
D.ШРШ.
E.ШРУ.

Тропосфераның 78,1 % неден тұрады:
A. Азоттан.
B.Гелийден.
C.Көмірқышқыл газынан.
D. Оттегінен.
E.Сутегінен.

Ноосфера – бұл:
A.Сана сферасы.
B.Адамның саналы әрекеті анықтаушы болып келетін кезең.
C.Биосфера дамуының факторы.
D.Биосфераның дамуының жоғары сатысы.
E.Ойлаушы қабық.

Атмосфераға ластанудың ең көп мөлшері двигателі бар жүк автомобилінің қандай түрінен түседі:
A. Іштен жану.
B. Дизельді.
C.Газды.
D.Электрлі.
E.Дурыс жауабы жоқ.

Озон қабатының жойылуының басты себепкері:
A. Фреон.
B. Иісті газ.
C.Көмірқышқыл газы.
D.Күкіртті газ.
E.Су.

Ноосфера түсінігін еңгізген:
A.Э. Леруа мен П. Тейяр де Шарден.
B.Академик Вернадский.
C.Э. Леруа, П. Тейяр де Шарден мен Вернадский.
D.П. Тейяр де Шарден мен Вернадский
E.П. Тейяр де Шарден мен Н.Н. Моисеев.

Вернадскийдің биосфера жайлы іліміне сәйкес биогенді миграцияға қатысатындар:
A.Микроорганизмдер, барлық көпклеткалы организмдер және де адам.
В.Микроорганизмдер мен көпклеткалы жануарлар.
C.Барлық көпклеткалы организмдер адамдарды қоспағанда.
D.Микроорганизмдер мен көпклеткалы өсімдіктер.
E.Тек адам.

Қоршаған орта неден тұрады?
A.Табиғи және техногендік мегажүйеден
B.Табиғи мегажүйеден
C.Техногендік мегажүйеден
D.Биосферадан
E.Гидросферадан, атмосферадан

Жер қыртысының массасының 80% келесі химиялық үш элементтен тұрады:
A.O,Si,Al
B.Si,Na,Ca
C.Al,Fe,Na
D. O,Fe,Ca
E.Ca,Fe,Mg

Жердің геосфералары:
A.Литосфера, гидросфера, биосфера, атмосфера
B.Литосфера, атмосфера
C.Биосфера, атмосфера
D.Литосфера, гидросфера
E.Литосфера, биосфера

Вернадский В.И. бойынша биосфера құрылымы-олар:
A. Кості, биокості, биогенді, тірі зат.
B.Тірі, белсенді, кості, биокості зат, адам өсімдікті зат.
C.Өсімдіктер, жануарлар, бактериялар, балдырлар, микроағзаларү
D.Продуценттер, консументтер, редуценттер.
E. Тірі өат, биогенді зат, кості зат, биокості зат, өсімдікті зат.

Биосфера дамуындағы, адамның іс әрекетін анықтаушы күш болатын жоғарғы кезеңнің атауы:
A. Криосфера
B. Мезазой
C.Антропосфера
D. Кайназой
E. Ноосфера

Биосфера жер қабықшаларының бірі болып табылады және жасы бойынша:
A. Жер қабықшаларындағы ең жасы
B. Жердің бір уақытта түзілген барлық қабықшаларына тең
C. Ең көне
D. Гидросферадан үлкен.
E. Литосфераға дейін түзлген.

Атмосферада көмірқышқыл газының жиналуы антропогенді әсер әсер нәтижесінде келесі жағымсыз салдарды болдыруы мүмкін
A. Климаттық ауытқулар
B. Азон тесіктерінің пайда болуы
C.Фотосинтездеуші ағзалармен органикалық заттар түзудің күшеюі
D.Жер атмосферасындағы шағылысу қабілетінің ұлғаюы
E.Көміртектің қазба түрлерінің түзілуі

Озон тесіктерінің ұлғаюы негізінен мына қалдықтар шығарудан болады
A. Фреондардың
B.күкіріт оксидінің
C.Метан
D. Иіс газының
E.Диоксиннің

Озон қабаты-биосфера болуыныңқажетті шарты, өйткені азон қабаты:
A.Ультракүлгін сәулелер енуіне кедергі келтіреді
B.Космостық сәуленің нәтижесінде түзіледі
C.Атмосфераның ластнауынан сақтайды
D.Биосфераның ластануынан сақтайды
E.Барлық жауаптар дұрыс

Атмосфераның Химиялық құрамына не енеді?
A.78,08% азот, 20,94% оттегі, 0,93% аргон, 0,03% көміртегі
B.50% азот, 27,25% оттегі,1,2% аргона
C.21,8% азот, 22,9% оттегі, 2,7% аргон.
D.24% азот, 52% оттегі, 0,93% аргон.
E.78,08% азот, 20,94% көміртегі, 2,6% аргон.

Атмосферадағы оттегі құрамы:
A. 20,95%.
B.0,93%.
C.0,1%.
D.78,08%.
E. 0,03%.

Aтмосфaрадағы көмірқышқыл газының мөлшері:
A. 0,03%.
B.21%.
C.0,1%
D. 0,93%.
E.78%.

В.И.Вернадский іліміне сәйкес, биосфера келесі компоненттерден тұрады?
A.атмосфера, гидросфера, литосфера, тірі зат
B.Биокості
C.Тірі мен тірі емес
D.Кості және органикалық
E.Органикалық және бейорганикалық

Қазіргі уақытта әлемде неше биосфералық қорықтар бар?
A. 300 астам.
B.500 астам.
C.400 астам.
D. 200 астам.
E.100 астам.

ҚР-ның атмосфералық ауаны қорғау туралы заңы қай жылы қабылданды:
A. 2002;
B.2000;
C.2005;
D. 1994;
E.1990.

Озон тесіктерінің ұлғаюы негізінен мына қалдықтар шығарудан болады
A. Фреондардың
B.күкіріт оксидінің
C.Метан
D. Иіс газының
E.Диоксиннің

Oзон қабаты:
A.Ультракүлгін сәулелердің қалыпты таралуын қамтамасыз етеді
B.Космостық сәуленің нәтижесінде түзіледі
C.Атмосфераның ластнауынан сақтайды
D.Биосфераның ластануынан сақтайды
E.Барлық жауаптар дұрыс

Атмосфераның Химиялық құрамына не енеді?
A.78,08% азот, 20,94% оттегі, 0,93% аргон, 0,03% көміртегі
В.50% азот, 27,25% оттегі,1,2% аргона
C.21,8% азот, 22,9% оттегі, 2,7% аргон.
D.24% азот, 52% оттегі, 0,93% аргон.
E.78,08% азот, 20,94% көміртегі, 2,6% аргон.


Атмосферадағы оттегі құрамы:
A. 20,95%.
B.0,93%.
C.0,1%.
D.78,08%.
E. 0,03%.

Aтмосферадағы көмірқышқыл газ құрамы:
A.0,03%.
B.21%.
C.0,1%
D.0,93%.
E.78%.



Ұқсас жұмыстар

Алматы қаласының физикалық-географиялық орналасуы
«Алматы қаласындағы жер беті озонының статистикалық сипаттамалары»
Озон мәселесі
Озон қабаттары
Ғаламдық экологиялық проблемалар. озон қабаты
Атмосфераның озон қабатының Жердегі тіршілікті сақтаудағы маңызы
Тіршілік қауіпсіздігін қорғау. Экологиялық проблемалар
Атмосфералық озон
Озон қабатын қорғау
Қазіргі кезеңнің әлеуметтік экологиялық мәселері Адам санының өсуі Адам демографиясының әлеуметтік-георафиялық ерекешеліктері
Гастрит - асқазанның шырышты қабатының қабынуы
мРинит, мұрын бітелу - мұрын қуысының шырышты қабатының қабынуы
Жедел ринит - мұрынның шырышты қабатының қабынуы
Озон қабатының атқаратын рөлі
Озон қабаты шоғырланған қабат
Озон қабаты
Озон бұзушы заттар
Озон қабаты қалай түзіліді
Атмосфераның озон қабаты