Қазақстан Республикасының экономикасындағы құрылымдық өзгерістер

Қазақстандағы жүргізілген экономикалық реформа республика органдарының экономикалық басқарудағы рөлі, орны мен функциясын түбегейлі өзгерту жолдарын қарастырды.
Жаңа жағдайда министрліктер де өз функциясын өзгертті. Олардың ендігі міндеттері өнеркәсіптерді басқару емес, өнеркәсіптердің дамуына, техникалық дамуға, салааралық өркендеуге дұрыс бағдар таңдау жұмыстарымен айналысады.
Екіжақты тиімді ынтымақтастық мақсатында икемді өндірістік құрылым жасау үшін эконоикалық реформаны дамыту жағдайында 35 стационарлық қоғам, 75 салаарлық сыртқы экономикалық ассоциациялар, 30- ға жуық концерндер мен консорциумдер, 30- дан астам коммерциялық банктер құрылды.
Нарықтық құрылымның дамуын жеделдетуң мақсатында мемлекет меншігінен алу және жекешелендіру жоспары жасалды. Ең бірінші кезекте нәтижесіздік танытқан мемлекеттік секторларды жекешелендіру қажет болды. Қазақстандағы жекешелендіру салық салу реформасы, бағаны қалыптастыру, еңбекті өтеу және бөлектену саясатымен қатар жүзеге асырыла бастады.
Нарықтық экономикаға көшудің көшудің құқылық негіздерін құру мақсатында Республика Парламентінде көптеген, заңдар мен нормативтік актілер жасалды. Оның ішінде: «Қазақстан Республикасындағы меншік туралы», «Қазақстан Республикасындағы кәсіпкершілікті дамыту және шаруашылықтағы қызмет бостандығы», «Қазақстан Республикасындағы шетел инвесторлары», «Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызметтер», т.б. заңдар кіреді.
Монополиялық қызметтің шектелуі туралы заңның мақсаты- нарықты басқару механизмін енгізу, ерікті бақталастық пен кәсіпкерлікті, республикадағы сұранымдылықты қорғауды қамтамасыз етуң.
Онда монополиялық басқару құрылымын тарату, олардың тууына жол бермеу, тауар нарқында сапасыз бақталастықты жою шаралары белгіленген.
Сонымен қатар, мемлекеттік монополия электроэнергетика, құрылыс, теміржолды пайдалану, қорғаныс қажеттерін қамтамасыз етуде, ғрышты зерттеу жұмыстары және магистральді құбыр жүйелерінде, коммуникацияда, байланыс жүйелерінде таралды.
Іскерлік белсенділіктің өсуі жаңа банктік құрылымның жасалуына әсер етті, бірақ құрылымдық өзгерістер республикада материалдық әл- ауқатты жақсартпады.
Өндірістік тұтыну тауарлары мен қызмет көрсчету қысқартылды. Кейбір жағдайларда халық сұранымын қанағаттандыратын мемлекеттік өндіріс орындарының тоқтатылуы, сұраным секторлары бағасының күрт жоғарылауына әкеліп соқты.
1991 жылғы қаңтар айындағы бағаны босату алғашқы сатысында- ақ 186,4 есеге өссе, 1991 жылғы сәуір реформасынан кейін 554,5 есеге жетті. Осы жүргізілген шаралардың нәтижесінде ақшаның құны түсіп кетті. Ресей ақшасының ауысуы Қазақстандағы ақша айналымына кері әсер етті. Халықтың тапқан айлық жалақысы тамағынан аспады. Ауыл мен ауыл арасындағы қатынас мүлдем қиындап кетті.
Күрделі тұрмыстық техникалар, мәдени шаруашылық тауарларының да бағасы өсуіне байланысты тұтынушылар оларды еркін пайдалана алмады. Мысалы, орта есеппен республикада отандық түрлі- түсті теледидар бағасы тамыз айының соңында 330 мыңға жетсе, шетелдік теледидарлар 1 миллионнан асты. Ал бір камералы тоңазытқышқа 600 мың сом сұралды.
Қаңтар айынан тамызға дейін өндірістік тауарлардың бағасы бірнеше есеге өсті.
Мемлекеттік көмектесу, қарайласу саясатына қарамастан нан өнімдеріне баға мейлінше жоғарылады, тамыз айының соңында 1 килограмм тоқаш нанның бағасы 60 сомға барды.
Енді түсірген пайдасына, тұрмысына қарай адамдар бөліне бастады. Нарыққа көшүу саясатының бұрмалануынан өз жағдайын алыпсатарлық, делдалдық, пара алумен түзеген адамдар тобы да пайда болды. Жәбір- жапа көрушілік орын алды. Бар байлықты өндіретін жалақыдан жалақыға дейін өмір сүретін халық екенін ескерсек, мұндай қателіктің ұзаққа бармауы заңды да еді. Осы кезеңде көп балалы отбасы мен зейнеткерлер қиындықта қалды. Нәтижесінде қалаларда қайыр сұраған адамдар саны көбейді.