Өтімділік коэффициенті
Өтімділік мынадай коэффициенттермен және лимиттермен сипатталады:
банктің ағымдағы өтімділік коэффициентімен (к4);
банктің қысқа мерзімді өтімділік коэффициентімен (к5);
ағымдағы валюталық өтімділік лимитімен;
қысқа мерзімді валюталық өтімділік лимитімен;
орта мерзімді валюталық өтімділік лимитімен.
Банктің ағымдағы өтімділік коэффициенті мен қысқа мерзімді өтімділік коэффициентінің ең аз мәнін уәкілетті орган белгілейді.
40. Банктердің ағымдағы өтімділік коэффициенті банктердің талап ету бойынша міндеттемелерінің орташа айлық мөлшеріне жоғары өтімді активтердің орташа айлық мөлшерінің қатысы ретінде есептеледі.
41.Жоғары өтімді активтер есебіне мыналар енгізіледі:
1) қолма-қол ақша;
2) тазартылған қымбат металдар;
3) Қазақстан Республикасының Үкіметі және Ұлттық Банк шығарған мемлекеттік бағалы қағаздар, “Қазақстан ипотекалық компаниясы” акционерлік қоғамы шығарған борыштық бағалы қағаздар;
4) Ұлттық Банктегі, Қазақстан Республикасының банктеріндегі және Standard & Poor’s агенттігінің “ВВВ” рейтингінен төмен емес немесе одан басқа рейтинг агенттіктерінің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингінен төмен емес ұзақмерзімді борыштық рейтингі бар резидент емес банктердегі талап ету бойынша салымдар;
5) Қазақстан Республикасының банктеріне және Standard & Poor’s агенттігінің “ВВВ” рейтингінен төмен емес немесе одан басқа рейтинг агенттіктерінің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингінен төмен емес ұзақ мерзімді борыштық рейтингі бар резидент емес банктеріне берілетін “овернайт” заемдары;
6) Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының «Екінші деңгейдегі банктер брокерлік және/немесе дилерлік қызметті жүзеге асырған кезде мемлекеттік бағалы қағаздарымен мәмілелер жасай алатын елдердің ең төменгі талап етілетін рейтингін белгілеу туралы» 2006 жылғы 25 ақпандағы № 46 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 4159 тіркелген) белгіленген деңгейден төмен емес шетел валютасында тәуелсiз ұзақ мерзiмдi рейтингiсі бар елдердiң мемлекеттiк бағалы қағаздары;
7) тізбесі Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының «Облигациялармен екінші деңгейдегі банктер мәмілелерді жүзеге асыра алатын халықаралық қаржы ұйымдарының тізбесін белгілеу туралы» 2004 жылғы 9 ақпандағы № 25 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 2740 тіркелген) белгіленген халықаралық қаржы ұйымдарының облигациялары;
8) Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының «Облигациялармен екінші деңгейдегі банктер мәмілелерді жүзеге асыра алатын халықаралық қаржы ұйымдарының тізбесін белгілеу туралы» 2004 жылғы 9 ақпандағы № 25 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 2740 тіркелген) белгіленген рейтинг агенттіктері бірінің талап етілетін ең төмен рейтингісі бар шетел эмитенттерінің облигациялары.
Осы тармақта көрсетілген бағалы қағаздар, банк оларды кері сатып алу шарттарымен сатқан немесе кепiлге берген немесе Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзгеше ауыртпалылық түскен бағалы қағаздарды қоспағанда, өтімділігі жоғары активтердің есебіне қосылады.
42. Банктің ағымдағы және қысқа мерзімді өтімділік коэффициенттерін есептеген кезде талап ету бойынша міндеттемелер мөлшеріне талап ету бойынша барлық міндеттемелер, соның ішінде есеп айырысуларды жүзеге асыру мерзімі белгіленбеген міндеттемелер қосылады.
Банктің ағымдағы, қысқа мерзімді және орта мерзімді валюталық өтімділік лимиттерін есептеген кезде талап ету бойынша міндеттемелер мөлшеріне талап ету бойынша барлық міндеттемелер, соның ішінде есеп айырысуларды жүзеге асыру мерзімі белгіленбеген міндеттемелер, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың (банктерден басқа) мерзімді және шартты депозиттерін қоспағанда, кредитордың міндеттемелерді мерзімінен бұрын өтеуді талап етудің шартсыз құқығымен мерзімді міндеттемелер қосылады.
43. Банктердiң қысқа мерзiмдi өтiмдiлiк коэффициентi өтімділігі жоғары активтерді қоса алғанда, үш айға дейін қалған өтеу мерзімі бар активтердің орташа айлық мөлшерінің талап ету бойынша мiндеттемелердi қоса алғанда, үш айға дейін қалған өтеу мерзімі бар міндеттемелердің орташа айлық мөлшеріне ара қатынасы ретінде есептеледі.
Қазақстан Республикасының Үкiметi және Ұлттық Банк шығарған Қазақстан Республикасының мемлекеттiк бағалы қағаздары, сондай-ақ өтiмдiлігі жоғары активтер есебiне қосылмайтын осы Нұсқаулықтың 41-тармағының 6)-8) тармақшаларында көрсетілген бағалы қағаздар, егер көрсетілген бағалы қағаздар қамтамасыз ету болып табылған мiндеттемелер мiндеттемелердiң орташа айлық мөлшерiнiң есебiне қосылған жағдайда, активтердiң орташа айлық мөлшерiнiң есебiне қосылады.
44. Өтімділік коэффициенттерін есептеу кезінде мыналар алынып тасталуы тиіс:
1) бірінші және екінші санатты күмәнділерінен басқа жіктеу, активтер, шартты міндеттемелер ережесіне сәйкес жіктелген активтер;
2) кастодиан шарттары негізінде сақтауға және сенімгерлік басқару туралы шарттар негізінде сенімгерлік басқаруға банк қабылдаған қаражаттың инвестицияланбаған қалдықтары;
4) оффшорлық аймақтар аумағында тіркелген, заңды тұлға болып табылатын Қазақстан Республикасының резидент еместеріне немесе уәкілетті орган белгілеген оффшорлық аймақтар тізбесіне енгізілген не Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының ақпарат алмасу жөнінде міндеттеме қабылдамаған оффшорлық аймақтар тізбесіне енгізген немесе аталған оффшорлық аймақтар аумағында тіркелген заңды тұлғаларға еншілес ретінде қатысты болып табылатын ұйымдарға қатысы бар мемлекеттердің азаматтарына қойылатын талаптар.
44-1. Ағымдағы валюталық өтімділік лимиті 0,9-дан кем емес мөлшерде белгіленеді және шетел валютасындағы өтімділігі жоғары активтердің орташа айлық мөлшерінің сол шетел валютасындағы талап ету бойынша міндеттемелердің орташа айлық мөлшеріне ара қатынасы ретінде есептеледі.
Шетел валютасындағы өтімділігі жоғары активтердің есебіне тазартылған қымбат металдарды қоспағанда, осы Нұсқаулықтың 41-тармағында көрсетілген активтер қосылады.
44-2. Қысқаша валюталық өтімділік лимиті 0,8-ден кем емес мөлшерде белгіленеді және үш айға дейін қалған өтеу мерзімі бар шетел валютасындағы активтердің орташа айлық мөлшерінің үш айға дейін қалған өтеу мерзімі бар сол шетел валютасындағы міндеттемелердің орташа айлық мөлшеріне ара қатынасы ретінде есептеледі.
44-3. Орта мерзімді валюталық өтімділік 0,6-дан кем емес мөлшерде белгіленеді және бір жылға дейін қалған өтеу мерзімі бар шетел валютасындағы активтердің орташа айлық мөлшерінің бір жылға дейін қалған өтеу мерзімі бар сол шетел валютасындағы міндеттемелердің орташа айлық мөлшеріне ара қатынасы ретінде есептеледі.
Қысқа мерзімді және орта мерзімді валюталық өтімділік лимиттерін есептеген кезде автивтердің мөлшеріне осы Нұсқаулықтың 44-тармағында көрсетілген активтерді қоспағанда, өтеуге дейін тиісті мерзімі бар барлық активтер қосылады.
Осы Нұсқаулықтың 43-тармағында көрсетілген, шетел валютасында өтімділігі жоғары активтер есебіне қосылмайтын бағалы қағаздар, егер көрсетілген бағалы қағаздар қамтамасыз ету болып табылған шетел валютасындағы мiндеттемелер шетел валютасындағы мiндеттемелердiң орташа айлық мөлшерiнiң есебiне қосылған жағдайда, шетел валютасындағы активтердiң орташа айлық мөлшерiнiң есебiне қосылады.
Әрбір уақыт аралығындағы активтер мен міндеттемелер сомасының есебіне өткен уақыт аралығының активтер мен міндеттемелер сомасы қосылады.
Ағымдағы, қысқа мерзімді және орта мерзімді өтімділік коэффициенттері әрбір шетел валютасы бойынша айдың бірінші күнгі жағдай бойынша есептеледі, әрі оның өткен есепті айдағы міндеттемелерінің орта мерзімді мөлшері банктің өткен есепті айдағы міндеттемелерінің орта мерзімді мөлшерінің 1% кем емес құрайды.
Банктер 2006 жылғы 1 қазаннан бастап ағымдағы, қысқа мерзімді және орта мерзімді валюталық өтімділік лимиттерін сақтауы тиіс.
44-4. Қазақстан Республикасының резидент еместері алдындағы қысқа мерзімді міндеттемелердің ең жоғары лимиті 1 мөлшерінде белгіленеді және Қазақстан Республикасының резидент еместері алдындағы міндеттемелер сомасының банктің меншікті капиталына ара қатынасы ретінде есептеледі.
Осы коэффициентті есептеу мақсатында Қазақстан Республикасының резидент еместері алдындағы міндеттемелер сомасына:
Қазақстан Республикасының резидент еместері алдындағы талап ету бойынша міндеттемелер, соның ішінде есеп айырысуларды жүзеге асыру мерзімі белгіленбеген міндеттемелер;
бастапқы өтеу мерзімі бір жылға дейінгі Қазақстан Республикасының резидент еместері алдындағы мерзімді міндеттемелер;
жеке және заңды тұлғалардың (банктерден басқа) мерзімді және шартты депозиттерін қоспағанда,кредитордың міндеттемелерді мерзімінен бұрын өтеуді талап етудің шартсыз құқығымен Қазақстан Республикасының резидент еместері алдындағы мерзімді міндеттемелер қосылады.
Банктер 2006 жылғы 1 шілдеден бастап Қазақстан Республикасының резидент еместері алдындағы қысқа мерзімді міндеттемелердің ең жоғары лимитін сақтауы тиіс.
Егер 2006 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша Қазақстан Республикасының резидент еместері алдындағы қысқа мерзімді міндеттемелердің ең жоғары лимитінің нақты мәні белгіленген лимиттен асып кеткен жағдайда, осы банктерге қатысты мынадай тәртіп айқындалады:
1) 2006 жылдың 1 қазанына көлемі уәкілетті орган 2006 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша әрбір жеке алынған банкке қатысты есептеген нақты мәнінен аспайтын мәнге келтірілуі тиіс;
2) 2006 жылғы 1 қазаннан бастап 2007 жылғы 1 шілдесіне дейінгі кезеңде көлемі уәкілетті орган 2006 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша әрбір жеке алынған банкке қатысты есептеген нақты мәнінен аспауы тиіс;
3) 2007 жылдың 1 шілдесіне көлемі нормативтік мәнге келтірілуі тиіс.
Банктер осы тармақта белгіленген лимиттер асып кету тәртібін сақтаған жағдайда, 2007 жылғы 1 шілдеге дейін пруденциалдық нормативті бұзғаны ретінде танылмайды.
45. Есепті кезең ішінде банктің кредиторлар мен салымшылар алдында мерзімі өтіп кеткен міндеттемелері болған не Қазақстан Республикасының төлем және ақшаны аударым жасау туралы заңнамалық нормаларының бұзылу фактілері болған жағдайында орташа айлық негізде белгіленген өтімділік коэффициенттерінің есептік мәндеріне қатыссыз өтімділік нормативтері орындалмаған деп есептеледі.
ҚР-дағы коммерциялық банктердің баланстарының өтімділігін бағалау
«Халық банкі» АҚ-ның құрылу тарихы, акционерлері және қаржы ұйымдары
Коммерциялық банктің өтімділігінің басқарудың теориясы
Ағымдағы активтер ұзақ мерзімді активтер
КӘСІПОРЫННЫҢ ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН ТАЛДАУ ЖАЙЛЫ
Кәсіпорын балансының өтімділігін бағалау
Банктің өтімділігін басқару теориялары мен оның әдістері
КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ МЕН ӨТІМДІЛІГІН ТАЛДАУ
Кәсіпорын активтерінің өтімділігін талдау
Баланс өтімділігін талдау
Меншікті капиталдың жеткіліктілік коэффициенті
Магниттік күшейткіш кері байланыс коэффициенті
Айналымдылық коэффициентін табу
Көпірлік типтегі крандардың уақытқа байланысты операцияларды біріктіру коэффициенті тең
Жылуөткізгіштік коэффициентінің өлшем бірлігі
Дәнекерленген қосылыстың беріктілік коэффициенті
Жылуберілу сызықтық коэффициентінің өлшем бірлігі