ТАМАҚТАНУ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ

Академик А.А.Покровский «балансты тамақтанудың концепсиясын» жасап шығарған болатын, басқа сөзбен айтқанда - адамдардың тағамдық заттарға қажеттілігін оқып, білу. Дұрыс өмір сүру үшін қажетті тағамдардың энергетикалық мөлшері жағынан жеткілікті болуы ғана емес, сонымен қатар зат алмасу процестеріне қажетті факторлардың міндетті түрде бір – бірімен белгілі баланста болуын қамтамасыз етіп отыруы тиіс.
Бұл әсіресе, өсіп келе жатқан организмдер үшін ерекше маңызды. Балалар мен жасөспірімдердің жасына, жынысына, іс-әрекет түрлеріне және тұратын аймақтарына байланысты тамақтану рационы дұрыс баланста болуы керек. Әсіресе, тамақтың каллориясына, белоктардың аминқышқылды құрамына, майлар мөлшеріне, оның ішінде өсімдік майларына, минералдық тұздарға және витаминдерге ерекше көңіл бөлінуі керек. Тағамның мөлшері мен сапасы тағамның жетіспеушілігіне де, оның организмге мөлшерден артық түсуіне де сезімтал келетін жасөспірімділер организмінің қажеттілігіне сәйкес келуі керек.
«Балансты тамқтанудың концепсиясына» сәйкес, 1982 жылы Медицина Ғылым Академиясының тағам институты балалар мен жасөспірімділердің жасы мен жынысына сәйкес, тағамдық заттар мен энергия қажеттілілігінің физиологиялық нормасын өңдеп шығарды. Тағамның негізгі компонеттерінің балансының бұзылуы зат алмсу прцесіне қолайсыз әсер етіп, өсу процесін баяулатады. Мұндай бұзылыстар көбінесе белок пен май қатынасының дұрыс болмауынан туындайды.
Балалар тағамында белок пен май қатынасы 1:1; белок, май, көмірсулардың қатынасы ерте жастағы балалар үшін 1:1:3; ересек балалар ншін 1:1:4 болуы керек.
Әр түрлі типтегі мекемелердегі тамақтану тәртібінің ерекшеліктері. Мектепке дейінгі балалар мекемесі: 1. Балалардың тәулік бойы болуына арналған мекткпке дейігі мекемелерде, тәліктік калорияның нормасын қамтамасыз ететін 4 мезгілдік тамақтандыру ұйымдастырылады; 2. Балалардың 12 сағат болуына арналған метепке дейінгі мекемелерде 4 және 3 мезгілдік тамақтану қарастырылған. Біріншісінде, балалар кешкі асты мезгілінен бір сағат артерек қабылдайды, екіншісінде – кешкі ас пен сәскелік тамақтың жүктемесі осы қосымша сәскелік астың құрамына кіреді. 3. Балардың 9 – 10 сағат болуыны арналған мектепке дейінгі мекемелерде 3 мезгілдік тамақтану тәртібі қарастырылған.
Жалпы білім беретін мектептерде:
Оқушылар мектепте 4-6 сағат болады, тамақтану арасының ұзақ болуы олардың қызмет қабілетіне және организмнің ас қорыту функциясына қолайсыз әсер етеді. 1. Тамақтану аралықтыры 3 сағаттан кем, 4,5 сағаттан жоғары болмауы тиіс. Мөлшермен алғанда тамақтану тәртібі: үйдегі таңертеңгі ас – 7.00-7.30; мектептегі таңертеңгі ас 2-ші немесе 3-ші үзіліс аралығында; ұзартылған күн тәртібіндегі топтар үшін мектептегі түскі ас 13.00-13.30; дайындық сыныптары мен ұзартылынған күн тәртібіндегі топтарға күндізгі ұйқыдан соң барілетін сәскелік тамақ-16.30; үйде, кешкі ас – 19.00-19.30; 2. Дұрыс ұйымдастырылған, таңертенгі асты қабылдау уақыты 10 минуттан аспауы керек. 3. Асқазан- ішек жолдарында, бауыр, бүйректерінде науқасы бар балалар соған сәйкес тағамдармен тамақтануы керек. Медициналық қызметкерлер осындай оқушылардың тізімін жасайды, ал асханаларда оларға арнайы столдар бөлінеді.
Кәсіптік – техникалық оқу орындары;
1. Асхана оқу орнының базасында орналасқанда ғана тамақтануды дұрыс ұйымдастыруға болады. Кәсіптік –техникалық училищелерді асханасыз салуға рұқсат етілмейді; 2. 3 мезгілді тамақтану тәртібі қарастырылады ( таңертеңгілік ас, түсі және кешкі ас), кейбір ерекше жағдайларда (жатаханада тұратын контингенттің жақтығы немесе жатаханадан асхананың алыс орналасуы) кешкі астан басқа 2 мезгілді тамақтану рұқсат етіледі; 3. Жүктемесі жоғары мамандықтары меңгергеретін жасөспірімдерге 4 мезгілді тамақтану тәртібі ұсынылады ) 2-ші таңертеңгі ас немесе сәскелік ас қосылады).

Ұқсас жұмыстар

Тамақтану және денсаулық

Денсаулық түсінігі және оның құрамы

Денсаулық туралы ғылым

Тамақтану туралы

Студенттер арасындағы дұрыс тамақтану режимін сақтану маңызы

Тамақтануды дұрыс ұйымдастыру

Асқазан - ішек жолдарының ауруларының негізгі себептері студенттерде

Денсаулық үшін ұтымды тамақтанудың маңызы

Салауатты тамақтану

Денсаулықтың гигиеналық негіздері

Аурудың тұрақтылығы және даму себебі