ДОСМҰХАМЕДОВ Жанша
ДОСМҰХАМЕДОВ Жанша (Жаһанша) (1886, қазіргі Бат. Қазақстан обл. — 1932) — Алаш қозғадысының қайраткері, заңгер. 1912 ж. Санкт-Петербург ун-тінің заң ф-тін бітіріп, Томск округтік сотында 1917 жылдың ақпанына дейін қызмет істеді. Он аллтыншы жылғы ұлт-азаттық көтерілісі тұсында басқа да Алаш зиялыларымен қатар мәселенің бейбіт жолмен шешілуін жақтап, халықты көтеріліске шықпауға шақырды. Ресейдегі Ақпан төң-керісінен (ақпан, 1917) кейін болған қоғамдық-саяси өзгерістер кезінде обл., жалпы-қазақ съездерін өткізуге белсене арласты. Орал обл. қазақ к-тінің төрағасы болды. 1917 ж. мамырда Мәскеуде өткен Бүкілресейлік мусыл-мандар съезіне қатысып, Бүкілресейлік мұсылмандар кеңесі төрағасының орынбасары болып сайланды. Уақытша үкіметтің Құрылтай жиналысы туралы заң жобасын дайындайтын мемл. кеңестің мүшееі болды. 1917 ж. жел-тоқсаңда өткен 2-жалпы қазақ съезіңде жарияланған Алаш-орда үкіметінің құрамына сайланды. 1918 — 19 ж. Бат. Алашорда бөлімшесіне басшылық жасады. 1918 ж. наурызда Х.Досмұхамедовпен бірге Алашорда үкіметі аты-нан Кеңес үкіметінің басшылары В.И. Ленинмен және И.В.Сталинмен бетпе-бет келіссөздер жүргізді. 1920 жылдан бастап әр түрлі шаруашылық жұмыстарда, Мәскеудегі "Малшы" басқармасында аға экономист болып қызмет істеді. Ұлттық мәдениеттің көркейтуге, ғылымның, білімнің дамуына үлкен үлес қосты. 1922 — 25 ж. "Талап" мәдениет көркейту қауымының мүшесі болды. Д-ке осы қауымның төрағасы Х.Досмұхамедов Түркістан заң шы-ғару халық комиссариатының өтініші бойынша, азаматтық және қылмыстық кодексті қазақ тіліне аударуды тапсырған. Д. "Уголовный кодексті" "Жауыздық низам-намасы" деп аударған. Бұл аударма 1000 данамен жарық өріп, оған М. Дулатов сыни пікір Кеңес өкіметі ұйымдастырған саяси қуғын-сүргіннің құрбаны болды.
Жанша Досмұхамедов
Алаш қозғалысының қайраткері – Жанша Досмұхамедов
Жаһанша Досмұхамедов
Қазақ жеріне келімсектерді жіберуді тоқтатып, жерді қазақтарға қайтару
Алаш қозғалысы тарихы
Күнбатыс Алашорда қайраткерлері
Халел Досмұхамедов жайлы
Алаш Орда құрылтайы
Есімдікті оқытудың ерекшеліктері
Халел Досмұхамедұлы және Алаш қозғалысы
Халел Досмұхамедовтың (1883-1937) педагогикалық қөзқарастары.