Құқық теңдігі

""Құқық тсндігі" Маркстің айтуынша, шын мәнісінде бар екені рас. бірақ ол әлі "буржуазиялық құқы", басқа құқықтар сияқты теңсіздікті белгілейді. Қай Құқық болмасым қолданылғанда әр түрлі адамға бірдей мөлшерде болады, шын мәнісінде бірдей емес, бір-біріне тен болмайды. Сондықтан "құқық теңдігі" теңдікті бұзу және әділетсіздік. Мұндай тенсіздік адамдардың физиологиялық және әлеуметтік жағдайларында бұрыннан болған. Ал адамдар басқалармен қатар өз бөлігінде қоғамдық нәтиже үшін қызмет жасаған кезде. экономикалық пайдасыз жағдайда адамдар қалады, өйткені өзінің физикалық не психикалық жағдайларына байланысты тең Құқықтағы қоғамдық өндірісте қатынасушысы бола алмайды және оның нәтижесін пайдалана алмайды.
Осыған байланысты мынандай қорытынды жасауға болады - қоғамдық. тұтынушы қоры үшін бірдей қатынасып, бірдей еңбек сіңірсен де бірсулері шын мәнісінде көп алып, басқасына қарағанда, баи түседі. Оның барлығын болдырмау үшін, құкық барлығына тең болмай. тенсіздікте болуы қажет, адамдардың табиғи теңсіздігін есептеу керектігі уағыздалды.
Маркстің идеяларын анықтай отырып Ленин былай деп жазған: "коммунистік қоғамның бірінші фазасында "буржуазиялық Құқық" толық жойылмайды. тек біртіндеп жойылады, яғни өндіргіш күштердің қатынасына сай экономикалық төңкерістің жеткен мөлшеріне байланысты. "Буржуазиялық Құқық" оларды жеке адамдардың меншігі ретінде біледі, ал социализм оларды қоғамдық меншіктілікке айналдырады және осы жерде ғана "буржуазиялық Құқық" жоқ болады. Бірақ ол өзінің басқа бөлігінде қалады: еңбекті бөлудегі реттеуші және Қоғам мүшелерінің арасында табысты бөлуші сипатында болады.
Маркстік-лениндік теория бойынша коммунізмнің бірінші фазасында (капптализмді құлатқаннан кейін) ондай "жетімсіздік" қашып құтыла алмайтын құбылыс, себебі қажетті экономикалық жағдайлар болмағандықтан "буржуазиялық құқықтан" басқа нормалар жоқ болғандықтан адамдар Құқықсыз қоғамға жұмыс істеуді тікелей менгере алмайды. Құқық толығымен жойылады, егер қоғам мынандай ережелерді орындайтын болса: "әркімнің қабілеттілігіне қарай, әркімге қажеттілігіне қарай", яғни адамдар, бірігіп өмір сүрудің негізгі ережелерін сақтауға сондай жоғарғы дәрежеде үйренгендіктен, олардың еңбектері соншалықты өнімді болады, әрі өз еріктерімен қабілеттеріне сай қызмет істейтін болады.
Сондықтан, маркстік-лениндік тұжырымдамалардың негізінде құқықтың пайда болуын, оның қызметі және еріксіз жойылуы (өшуі) топтық-экономикалық себептерге байланыстылығын байқаймыз.
Дүние жүзілік қоғамдардың ғылымында, тәжірибесінде мемлекеттік-құқықтық өмірдегі, әлеуметтік және экономикалық факторлардың құқықтың пайда болуындағы және дамуындағы белгілейтін рөліне күмән келтірмейді, бірақ бұл проблемалар басқа жағынан, басқа көзқарастарға сай қаралады. Егер марксизм-ленинизм құқықта ерікті бекітуді және экономикалық үстем таптықтың мүддесін қорғайтынын көрсе, басқа ғылыми салалардың өкілдері өздерінің назарларын мемлекет пен құқықтың және құқық пен жеке адамдардың қатынастарына аударады. Олардың түсініктері бойынша, құқықтық реттеуде таптардың қарама-қайшы мүдделері емес, маңызды орынды өзінің әр түрлі мүдделеріне және қажеттіліктеріне сай адам алады.
Таптық экономикалық теория, қоғам таптарының тарихи қалыптарына сай құқықтың өмірін тежейді (мемлекет сияқты). Оларша, құқық - тарихи ауыспалы құбылыс, қоғамға қажеттілігі тек оның белгілі даму кезеңі ғана. Таптардың жойылуына байланысты ол өзінің әлеуметтік бағасын жояды.
Маркстік-лениндік теорияның тұжырымдары бойынша, құқық -мемлекеттен шығатын құбылыс, толығымен оның еркін белгілейді. Мемлекеттің Құқықтан жоғарылығын жариялап, марксизм құқықтық мемлекет теориясымен қайшы келеді, себебі, ол құқықтық шығармашылықта оның рөлін жоққа шығармайды, дегенмен де мемлекеттің өзінің, заңға оның үстінде тұрмай бағынуының қажетті екенін мойындайды.
Маркстік теорияның сөзсіз жетістігіне оның, құқық, қоғамның экономикалық және мәдени құрылымынан жоғары болуы мүмкін емес - деген қорытындысы дәлел болады. Оның құқықты түсінуі топтық қоғаммен шектелген, онда мемлекет жалғыз ғана құқықты туғызушы, адамның табиғи құқығын және оның қоғамдағы құқықтық өмірінің құрылуындағы белсенді қатынасушы екендігін жоққа шығарушы.
Қазіргі ғылым және қоғам дамуындағы тәжірибе дәлелдегендей өркениетті қоғамда Құқық мемлекеттің үстінен "билік етеді", қарайды, оның құрылысын және қызмет нысанын белгілейді, қоғамды біріктіру мақсатында тұрақты түрде, обьективті құралдарға сай орындайды. Құқықтың реттсуінсіз қоғам өмір сүре алмайды.
Құқық индивидтердің экономикалық еріктерін қамтамасыз ететін қажетті құрал ретінде көрінеді. Адамгершілік, діни, ұлттық және басқа факторлар құқықтың реттейтін аясына қосылып, қоғамның экономикалық дамуын нұсқайды, көп жағдайда бағытын белгілейді. Соған байланысты, құқықтың экономикамен қамтамасыз етілуі "бағынышты фактор" адамдардың жекелеген мүдделерін іске асыратын, оған қоса экономикалық фактор ретіндс көрінеді.
Құқыққа әр түрлі көзқарас, оның арнайы белгілерін қоғамдық қатынастарды мемлекеттік реттеу есебінде бөліп қарауға мүмкіндік еді. Қоғамдық қатынастардың құқықтық емес реттеудегіден өзгешелігі, құқық мынандай формалды белгілермен сипатталады:
Біріншіден, құқықтық нормалар мемлекетпен ресми актілер арқылы белгіленеді. Әлеуметтік нормалардың басқа түрлері мемлекеттен шықпайды. Олар не қоғамдық ұйымдар арқылы, не болмаса біртіндеп қоғамдық пікірдің қабылдауы арқылы пайда болады, адамдардың дағдыларына айналып сіңісіп кетеді (моралдік нормалар, әдет-ғұрып нормалары, дәстүрлер).
Екіншіден, құқық нормалары қажетті кездерде мемлекеттік аппараттың мәжбүрлеу күшімен қорғалады. Егер құқық нормаларының талабы еріктерімен орындалмаса, мемлекет заңды жауапкершілікті қолданады. Басқа сөзбен айтсақ, құқық нормаларының талаптарын орындамағандарға құзырлы мемлекеттік органдар, оны орындататын қажетті шараларды қолданады (тәртіпке шақыру, әкімшілік, қылмыстық). Сонымен, мемлекет құқықтық нормалардың бәріне бірдей міндеттілігін камтамасыз етеді. Егер, құқықтық емес әлеуметтік нормалар бұзылса, ол бұзушыларға қоғамдық ықпал жасау мөлшері қолданылады, оны қоғамдық ұйымдар, еңбек ұжымдары, адамдар жасайды. Мемлекет тек қоғам мүдделеріне сай әлеумсттік нормаларды қорғайды, ал басқалары мемлекеттік аппараттың күшімен қорғалмайды.
Үшіншіден, құқық белгілі мемлекеттің аумағындағы өмір сүретін тұрғындардың бәріне бірдей міндетті бірден-бір нормалар жүйесі. Құқықтық емес әлеуметтік нормалар тек тұрғындардың бөліктеріне міндетті: қоғамдық ұйымдардың, кәсіби ұжымдардың мүшелері және басқа да адамдардың қосылымдары.
Төртіншіден, құқық мемлекеттің жалпы және жекелеген азаматтардың еркін олардың үйлесімді қарым-қатынастарын көрсетеді. Басқа әлеуметтік нормалар сол мемлекет көлемінде тұратын белгілі топтағы, қосылымдағы адамдардың ерікті мүдделерін айқындайды. .
Көрсетілген құқық белгілері қоғамдық қатынастардың реттеушісі болғандықтан жеке адамдардың ерікті дамуын, ұйымшылдықты және қоғамдағы тәртіпті қамтамасыз етеді.
Сонымен, құқық дегеніміз бәріне ереже - тәртіп жүйесі, олар мемлекетпен белгіленеді, қорғалады, елдің жалпы және жекелеген тұрғындардың мүдделерін есепке ала отырып, қоғамдық қатынастарды мемлекеттік реттеуші ретінде көрінеді.
Құқық әр түрлі қоғамдық құбылыстармен қарым-қатынаста болады: экономикамен, саясатпен, моральмен, мәдениетпен, дінмен.
Құқық және экономика. Құқық пен экономиканың қарым-қатынастары қоғамдық даму заңдылықтарына бағынады. Бірінші жағынан, қоғамның экономикалық қажеттігі белгілі экономикалық қатынастарды реттеуге және әр түрлі меншік формаларын қорғауға, өндірушілердің еркіндігін қолдауға, құқықтық нормалардың керектігі объективті түрде туады (мысалы, меншік туралы кәсіпкерлік, салық туралы заңдар). Екінші жағынан, құқықтық формадағы экономикалық қатынастар жәй ғана қажеттілік емес, ол ұйымдастырушылық қызмет әрекетін де орындайды және сондықтан қоғамның өміріне экономикалық процестер тетігінің маңызды компоненті ретінде кіреді.
Құқық және саясат. Құқық пен саясаттың қарым-қатынастары құқық нормаларының мемлекеттен шығуына байланысты және оның қоғамдағы саяси ұйымы болғандықтан. Сондықтан, әрбір адамдардың мүдделерімен қажеттіктері, алдымен құқыққа айналып мемлекет саясатына сай болуы қажет (заң шығаратын және басқа да құқықтық шығармашылықтағы органдарды айтамыз).
Саяси талаптар құқыққа тек сол жағдайда айналады, егер жалпыға бірдей мемлекет қорғайтын нормаларды бекітсе. Құқық халықтың саясаты көрініс табады. Егер халықтың өзі, референдум арқылы заң актілерін қабылдаса, олардың еріктері құқықтық сипат алып, қоғамдық қатынастарды реттеудегі жалпы міндеттіліктің нормативтік нысандарына айналады.

Құқықтың пайда болуы (нысандары)
Құқық әлеуметтік институт ретінде мемлекетпен бірдей пайда болады. Көп жағдайда олар, бір-бірінің тиімді әрекеттерін қамтамасыз ету үшін қажетті. Мемлекет, кұқықсыз, сол сияқты құқық та мемлекетсіз өмір сүре алмайды (саяси билікті ұйымдастырады, нағыз мемлекеттің саясатын жүргізетін құралы ретінде көрінеді). Мемлекет заңды нормаларды белгілейді, қолданады, кепілдік береді. Тек мемлекет органдары ғана құқықтық ұйғарымның орындалуын тексереді, орындалмаса соған сай заңды жаза қолданады.
Құқық тарихи жағынан, таптық құбылыс ретінде пайда болды және экономикалық үстем таптың еркін және мүддесін қорғады.
Егер ғұрып адамдардың сезімінде, тәртібінде ұсталса, құқық нормалары көпшілікке белгілі жазбаша дайындағаннан басталды.
Құқық ғұрыпқа қарағанда күрделілеу реттеуші, себебі, онда тыйым салудан басқа рұқсат беру және міндеттеу құқық жолдары пайдаланылады, соның негізінде қоғамдық қатынастарды әр түрлі деңгейде тәртіпке келтіруге мүмкіндік туады. Құқықтың пайда болуы - қоғамдағы әлеуметтік қатынастардың қиындауының қайшылықтың артуының нәтижссі, алғашқы қауымдық нормалардың оларды реттеуге мүмкіндіктері аз болды.
Құқықтық нормалар көп жағдайда үш негізгі жолдармен құрылды:
1) мононормалардың (алғашқы әдет-ғұрыптардың) әлеуметтік нормаларға айналуы, соған байланысты оларға мемлекеттен рұқсат беріліп бекітілуі:
2) мемлекеттің құқықтық шығармашылығы арқылы заңды нормалары бар арнайы құжаттар жасалуы - нормативтік актілер (заңдар, қаулылар т.с.с);
3) прецеденттік құқық, соттардың нақты шешімдерінен тұрады (соттардың және әкімшілік органдарының қабылдаған шешімдері, сондай істерді шешуге үлгі ретінде қабылдануы).
Құқықтың нысанына (шығуына), құқықтық нормалардың көріністерін бекіту жолдары жатады. "Құқықтың шығу жолдары" заңды нормалардың сыртқы көрініс нысандарын белгілеу үшін қолданылатын арнайы құқықтық атау.
Құқықтың жалпы қайнар көздеріне, заң нормалары бекітілетін арнайы мемлекеттік құжаттар жатады. Мысалға, заң, президенттің қаулысы, үкіметтің қаулысы, жергілікті өзін-өзі басқаратын органдардың шешімі, сот тәжірибесі. Көрсетілген актілерге белгілі мемлекет органдарынан шыққан тәртіптілікті сақтау ережесі кіреді. Бұл ережелер құқықтық нормаларда бекіп, жалпыға бірдей маңыздылыққа ие болады.
Құқықтың негізгі нысандарына мыналар жатады: құқықтық әдет-ғұрып, заңды прецедент (сот тәжірибесі), нормативтік-құқықтық акт.
1. Құқықтық ғұрыптар. Құқықтық ғұрып дегеніміз, мемлекетпен рұқсат етілген тәртіп ережесі, ол ертеден қалыптасып, ұзақ жылдар бойы қайталанған, адамдардың өзгермейтін қарым-қатынастары, сонысына байланысты тұрақты норма ретінде бекітілгсн. Мемлекеттің рұқсат беретіні барлық әдеттерге бірдей емес, тек өзінің мүдделеріне сай ғұрыптар болған. Рұқсат берілген ғұрыптар жалпыға бірдей міндетті сипаттағы тәртіп жолдары.



Ұқсас жұмыстар

Қоғамдық қатынастардың азаматтық – құқықтық реттеу тәсілдері
Заңдылық қағидасы
Құқық қағидаларының жалпы түсінігі
Барлық адамдардың және заңды тұлғалардың заң мен сот алдындағы теңдігі принципі насихаттау жолдары
Азаматтық құқықтың түсінігі мен пәні
Халықаралық тәжірибеде және Қазақстандағы әйелдердің тендік құқығы
Құқық қағидалары түсінігі, түрлері
Азаматтық құқық пәні
Қaзaқcтaнның қылмыcтық құқығының пәнi мeн тәciлдepi
АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ ҰҒЫМЫ, ПӘНІ
Кәсіпкеріктің дамуының алғы шарты құқықтық қамтасыз етілуі
Қаржылық лизингті жүзеге асыру барысында қатысушы субъектілер анықталып,міндеттері және құқықтары белгіленеді
Азаматтық құқық табиғи ресустарды пайдалану
Азаматтық іс жүргізу құқықғының пәні, әдісі, жүйесі мен қағидаттары.
АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ ПРИНЦИПТЕРІ (ҚАҒИДАТТАРЫ)
Авторлық құқық
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңдар
Әкімшілік-қуқықтық қатынастар
Ата – аналық құқықты қалпына келтіру туралы