2005 жыл ішінде геологияның даму қорытындысы

Жер қойнауын тиімді және кешенді пайдалану саласындағы жұмыстар 2003-2010 жылдарға арналған мемлекеттің минералды-шикізаттық кешенінің ресурстық базасын дамыту Бағдарламасына сәйкес жүргізілуде.
2005 жылы Шығыс Қазақстандағы (Лениногор тау-кен ауданы) «Бахрушин» кен алаңында, Солтүстік Қазақстандағы «Алтын-Борлыкөл» учаскесінде, Орталық Қазақстандағы «Жекедуан» кен алаңында, алтын мен полиметалдарды іздеу-бағалау жұмыстары аяқталды. Алтын, мыс, қорғасын, цинк қорлары артты және болжамдық ресурстар бағаланды.
Республикалық карталар, нұсқаулар және анықтамалық материалдар топтамаларын дайындау және басып шығару бағдарламасы шеңберінде:
- Масштабы 1:1000000 болатын Қазақстан Республикасының Минерагендік картасын жасау бойынша; - «Трансшекаралық шөгінді бассейндері мен Орталық Евразияның кенді аудандарының геологиясы, геодинамикасы және минерагениясы» (халықаралық жоба) карталар Атласын басып шығаруға дайындау бойынша;
- фазалық геохимия әдістері негізінде, жасырынды кен ошақтарын іздеудің жаңа технологияларын Қазақстан жағдайына бейімдеу бойынша;
- кен ошақтарын іздеудің литохимиялық әдістері бойынша және 1:200000 масштабындағы геологиялық-минерагендік карталауды жүргізу бойынша әдістемелік басшылықтар әзірлеу бойынша жұмыстар жүргізуде.

Мемлекеттік органдарды және ел басшылығын Қазақстан Республикасының минералды-шикізаттық базасының пайдалы қазбалардың негізгі түрлері бойынша ағымдағы жағдай туралы мәлімдеу мақсатында, пайдалы қазбалардың кен орындары қорларының жағдайы туралы және 2004 жылда республиканың ірі жер қойнауын пайдаланушыларының өнімдерінің барысы туралы анықтамалық дайындалды; 35 пайдалы қазбалар бойынша республиканың кен қазу кәсіпорындарының іріленген технико-экономикалық көрсеткіштерінің анықтамалығы (қатты пайдалы қазбалар кен орындарының негізгі геологиялық-өнеркәсіптік типтері бойынша геологиялық-экономикалық жағдайлары, объектілер масштабтары, жұмыс өтеу тәсілдері және өнімділігі бойынша ранжирлеу) дайындалды.

Жер астындағы кеннің мемлекеттік сараптамасын қамтамасыз ету үшін нормативтік құқықтық актілер (3 нұсқаулық) әзірленді, олар елдің нарықтық қатынастарға көшу жағдайында геологиялық барлау жұмыстарын жүргізудің жаңа экономикалық, технологиялық жағдайларына жауап береді; төрт жаңа нұсқауларды жасап шығару жалғасуда.
Қазақстан аумағында лицензиялы және тендерлі объектілер бойынша мониторингті карталарды тоқсан сайынғы жаңарту, редакциялау және шығару жалғасуда (көмірсутекті шикізат, кен пайдалы қазбалары, республиканың облыстары бойынша кең таралған пайдалы қазбалар).
Жасалынған зерттеулер нәтижесінде басқару мемлекеттік органдарын пайдалы қазбалардың негізгі түрлерінің минералды-шикізаттық базасының жайы туралы нормативті-құқықтық, картографиялық және анықтама-аналитикалық ақпаратпен жедел қамтамасыз ету жүзеге асырылуда. Жер қойнауын пайдалану үшін бірінші кезектегі объектілерді ұсыну арқылы, олардың тиімді пайдаланылуы мен ұдайы өндірісі бойынша негізделген шешімдер қабылдау қажет. Ол жер қойнауын пайдалану сферасына инвестиция көлемін арттыруға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының минералды-шикізатты кешенін дамыту болжамы бойынша және 2030 жылға дейінгі мерзімде минералды-шикізат базасы жағдайын модельдеу жұмыстары жүргізілуде.
2005 жылға мониторинг пен минералды-шикізат базасының даму болжамын жүргізу нәтижесінде қазіргі экономикалық жағдайда жетекші кен орындарын геологиялық-экономикалық қайта бағалау және 2030 жылға дейінгі мерзімде минералды-шикізат базасының жағдайын модельдеу негізінде пайдалы қазбалардың негізгі түрлері бойынша (алмаз, асбест, циркон) зерттеулер жүргізілді. Зерттеулер қазіргі экономикалық жағдайда Қазақстан Республикасының пайдалы қазбаларының негізгі түрлерінің минералды-шикізат базасының нақты жағдайын бағалауға; 2030 жылға дейінгі уақытқа минералды-шикізат кешенінің дамуын болжауға; елдің ресурстық базасының озық дамуын қамтамасыз ететін жолдарды анықтау және оның жоғарыда аталған пайдалы қазбалар бойынша, барлап білінген кен орындарын пайдалануға кезең-кезеңмен қатыстыру ұсынысымен, шет елдермен салыстырғандағы мүмкіндігі мен бәсекеге қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік берді. Бұл бағытта магний, ванадий, күміс және висмут бойынша зерттеулер жалғасуда.

Пайдалы қазбалардың негізгі түрлері бойынша қорлардың өсімі алынды: уран (27500,2т), қорғасын (196,6 мың т), цинк (330 мың т), мыс (805,2 мың т), алтын (49292 кг), күміс (1616 т), барит (3807,2 мың т), темір (924937,6 мың т), темір-марганец кені (178,5 мың т), хризотил-асбест (85,4 мың т), мұнай (262805 мың т – дәлелденген шығарылатын қор), еркін газ (7600,0 млн. м3), конденсат (447,0 мың т), жер асты сулары (89, 99 мың м3/тәул.), шипалы балшық (38,0 мың м3), минералды сулар (11,0 м3/тәул.).
Гидрогеологиялық және инженерлік-геологиялық салалар шеңберінде мыналар жүргізілді:
Аймақтық гидрогеологиялық және инженерлік-геологиялық зерттеулер. Аймақтық гидрогеологиялық 1:200000 масштабындағы жұмыстар 2005 жылы Арал маңының Шығыс және Солтүстік-Шығыс құрғатылған бөлігінің 17,08 мың км2 ауданында жүргізілді, сондай-ақ бұрын жабық болған «Азгир», «Семей», «Байқоңыр» полигондары мен Қостанай облысының кен өнеркәсібі аймағы. Арал маңының Шығыс және Солтүстік-Шығысының L-41 – XV, XX, XXVII, XXXIII парақтары бойынша жұмыстар аяқталды және 2 есеп тапсырылды. Зерттеулер нәтижесінде жер асты суларының ластану деңгейіне баға берілді, болашақтағы су горизонттары және шаруашылық – ауыз-сумен қамтамасыз ету мақсатында іздеу-анықтау жұмыстарын қоюға кешендер анықталды, шипалы балшықты барлауға және оны өндіруге болатын 10 көл анықталды.
2007 жылдың бірінші тоқсанында ЖЭК салаларын дамытудың қорытындылары және 2007 жылға арналған
бірінші кезектегі міндеттер туралы

Геология және жер қойнауын пайдалану

Еліміздің минералдық-шикізат кешенінің ресурстық базасын дамытудың 2003-2010 жылдарға арналған бағдарламасына сәйкес республикалық бюджеттің қаражаты есебінен «Мемлекеттік геологиялық зерттеу», «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану мониторингі», «Мұнай және өздігінен ағатын гидрогеологиялық ұңғымаларды жою және сақтау» және «Жер қойнауын пайдалану геологиясы саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер» республикалық бюджеттік бағдарламалардың орындалуы бойынша геологиялық барлау жұмыстары жүргізілді.
Мемлекеттік геологиялық зерттеу. Барлық дайындық жұмыстары, 1:200000 масштабының осы заманғы геологиялық негізін жасау, пайдалы қазбалар кенорындарын анықтауға перспективалы объектілер мен алаңдар бөлу және пайдалы қазбалардың әр алуан түрлерінің болжалды ресурстарын бағалау, еліміздің минералдық-шикізат базасын нығайту мақсатында Қазақстанның барлық өңірлеріндегі негізгі кен рудасы аудандарының шегінде масштабы 1:200000 алаңды геологиялық жете зерттеу, іздестіру-бағалау жұмыстары, геологиялық-минерагениялық картаға түсіру жүргізілді.
Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану мониторингі. Қорлар бойынша Мемлекеттік комиссия 25 есепті қарады, оның ішінде: қатты пайдалы қазбалар кенорындары бойынша - 10, мұнай және газ кенорындары бойынша - 8, жерасты тұщы және минералды суларының кенорындары бойынша - 6, барлау мен өндіруге байланысты емес құрылыс жобалары бойынша - 1.
С1 категориясы бойынша көмірсутек шикізаты қорларының өсімі Бурабайтал, Толқын, Айранкөл, Девон Теңіз, Солтүстік-Батыс Қызылқия кенорындарынан алынды.
Пайдалы қазбалардың негізгі түрлері бойынша қорлардың өсімі алынды: алтын (36368,3 кг), күміс (1073,13 т), мыс (622,25 мың тонна), молибден (8280,3 т), мұнай (15222 мың тонна), бос газ (11344 млн.м3), конденсат (1172 мың тонна), жерасты сулары (12,9 мың м3/сөт), минералды сулар (378,4 м3/сөт) .
Мұнай және өздігінен ағатын гидрогеологиялық ұңғымаларды жою және сақтау. Бағдарлама бойынша жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу конкурсы өткізілді.
Ағымдағы жылдың ішінде су басу аймағындағы 8 мұнай ұңғымасы мен 128 өздігінен ағатын гидрогеологиялық ұңғыма жойылатын болады. Жер қойнауын пайдалану геологиясы саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер. Есепті кезеңде үш бағытта он үш жоба бойынша қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргізілді:

- минералдық-шикізат базасының жай-күйін бағалау және дамуын болжау және оны ақпаратпен қамтамасыз ету;

- Қазақстан аумағын геологиялық дамытудың тұжырымдамасын әзірлеу;

- геологиялық-барлау жұмыстарының жаңа технологияларын әзірлеу.

Конкурстық комиссия шешімдерінің негізінде 2007 жылғы 1-тоқсанда жер қойнауын пайдалануға арналған 20 келісім-шарт жасалды, оның ішінде: қатты пайдалы қазбалар бойынша - 9; көмірсутек шикізаты бойынша - 2; жерасты сулары бойынша - 9.
Бұрын жасалған келісім-шарттарға өзгерістер енгізу туралы 47 қосымша келісімдер жасалды, оның ішінде: қатты пайдалы қазбалар бойынша - 20; көмірсутек шикізаты бойынша - 13; жерасты сулары бойынша - 14.
Лицензиялық талаптар мен келісім-шарттық міндеттемелердің бұзылуына байланысты министрлік келісім-шарттық міндеттемелердің бұзылуы туралы 18 ескерту жіберді, 1 келісім-шарт бұзылды, жер қойнауын пайдалану құқығына арналған 1 лицензия күші жойылған деп танылды.

Саланың міндеттеррі:
1. Еліміздің минералдық-шикізат кешенінің ресурстық базасын дамытудың 2003-2010 жылдарға арналған бағдарламасын одан әрі іске асыру.
2. Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамаға толықтырулар мен өзгерістерді қабылдаумен алдын ала келісілген жер қойнауын пайдалану саласындағы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу.
3. ҚРҮ-нің 2002 жылғы 29 желтоқсандағы № 1444 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының жер қойнауын пайдалану мониторингінің бірыңғай мемлекеттік жүйесін құру бойынша жұмыстарды жалғастыру.
4. Жер қойнауын пайдалану құқығын беруге арналған конкурсты дайындау және ұйымдастыру.
5. 2006-2007 жылдары жер қойнауын пайдалану құқығын беруге арналған конкурстардың жеңімпаздары боп танылған компаниялармен келісім-шарттардың талаптары туралы келіссөздер жүргізу, жер қойнауын пайдаланушылармен бірлесіп келісім-шарттардың жобаларын дайындау, келісім-шарттық құжаттардың жобаларына сараптамалар жүргізуді ұйымдастыру, келісім-шарттар жасау және тіркеу.
6. Мониторинг және келісім-шарттарды орындау талаптарының сақталуын бақылау.

Мұнай өнеркәсібі

1- тоқсанда республика бойынша мұнай және газ конденсат өндіру барлығы - 16 612 мың тонна құрады, (бұл 2006 жылға қарағанда 110,8% - ға өсіп отыр), негізгі өндіру көрсеткіштері келесі мұнай және газ өндіруші компаниялардың арқасында жетіліп отыр:

"ҚазМұнайГаз" ҰМК"АҚ-2 300 мың тонн (100,6%-ға 2006 ж. )
"Теңізшевройл" ЖШС -3 550 мың тонн (126,5% 2006 ж.)

"Карашығанақ Петролеум Оперейтинг б.в." - 2 963 мың. тонн (122,6% 2006 ж.)

"Торғай Петролеум"- 873 мың. тонн (106,1% 2006 ж.)

"ҚазГерМұнай" ЖШС - 731 мың. тонн (113% 2006 ж.)

"Қаражанбасмұнай" АҚ - 519 мың.тонн (109,8% 2006 ж.)

"Бузачи Оперейтинг Лтд." - 364 мың.тонн (142% 2006 ж.)

"Қарақұдықмұнай" ЖШС - 236 мың.тонн (166,5% 2006 ж.)

Мұнай өңдеуші зауыттармен 2 903,2 мың тонна мұнай өңделді және өндірілді:

- бензин - 674,7 мың тонна:

- жағар май - 586,5 мың тонна;

- дизель отыны - 937,8 мың тонна;

- керосин - 54,1 мың тонна;

- сұйытылған газ - 357,6 мың тонна.

ҚР МӨЗ жаңартулары:

Павлодар мұнай-химия зауытында 2007 жылдың төртінші кварталында аяқталатын, қуаты 20000 м3/сағ сутек өндірісін құру құрылысы жүргізілуде.
Құрылыс жұмыстары құрылыс-құрастыру кестесімен сәкес жүріп жатыр. Қазіргі кезде зауыт 95% пайыз қондырғы-жабдықтармен қамтамасыздырылған.

Қондырғыны іске қосу дизель отынын сутекпен тазарту қондырғысын сутегімен қамтамасыз ету проблемасын шешуге және тауар өнімдерін күкірт қоспасынан тазарту деңгейін арттыру мен өнімдер сапасын бензин бойынша ЕУРО-3,ал дизель отыны ЕУРО-4 халықаралық стандартқа дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Шымкент мұнай өңдеу зауытында (МӨЗ) зауытты дамытудың перспективалық жоспары әзірленуде, соған сәйкес 2007 жылдың соңына дейін 2008-2009 жылдары салу кезеңімен бірге зауытты қайта құрудың техникалық-экономикалық негіздемесін дайындауды аяқтау жоспарлануда.Өндірілетін өнімдердің сапасын әлемдік талаптарға сәйкестендіруге дейін жақсарту, шығарылатын мұнай өнімдерінің, оның ішінде мұнай-химия өнімдерінің ассортиментін кеңейту көзделуде.
Каспий теңізінің қазақстандық секторын игерудің мемлекеттік бағдарламасын іске асыру
Мұнайоперацияларын жағалаулық қолдау құрылыстары жүріп жатыр.
Құрамына Ескене-Құрық мұнай құбыры және Транскаспий жүйесі кіретін Қазақстандық Каспий тасымалдау жүесін (ҚКТЖ) құру жобасын іске асыру бойынша бірлескен іс-қимылды жеделдету мақсатында 2007 жылғы 24 қантарда «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ, Солтүстүк Каспий және Теңіз тобы бойынша өнімдерді бөлу туралы Келісім бойынша мердігерлік компаниялар арасында ҚКТЖ жобасы боынша ынтымақтастықтың негізгі принциптерін өзара түсіністік туралы Меморандумға қол қойылды
Каспий теңізінің қазақстандық секторын игерудің мемлекеттік бағдарламасын әрі қарай жалғастыру үшін және кейбір оңаша жағдайларын анықтау үшін Министрлікпен Каспий теңізінің қазақстандық секторын игерудің мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі 2006 - 2010 жылдарға арналған (II кезең) іс-шаралар жоспарына өзгерістер пен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысының жобасын әзірлеуде.
Жоспарға Құрық теңіз порты мен жұмыс кентін дамыту бойынша қосымша инженерлік-көлік және әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту іс-шаралары және Республикалық бюджет комиссисының қортындысына сәйкес толықтырулар енгізілді.

Мұнай тасымалы жобалары

Каспий құбыр жолы консорциумын кеңейту жобасы
Қазіргі уақытта батыс мұнай компаниялары - КҚК-нің акционерлері КҚК кеңейту жобасын жүзеге асыру жөніндегі ресейлік жақ ұсынған бастапқы шарттарымен келісуге дайын, нақты айтқанда:
мұнайды жеткізу көлемінің кепілі;
өңдеуші компаниялардың несиелеу пайызын 12,66% -дан 10,5% -ға дейін төмендету;
«бір деңгейде және бір уақытта» принципі негізінде борышты өтеу;
Біржолғы тарифтерді 2,5 АҚШ долл. өсіру және келесіде оны түзету;
2014 жылы- келіскен уақытта барлық КҚК несиелік борышын төлеу;
РФ заңнамасы негізіне келтіру мақсатында Жарғыға өзгертулер енгізу және КҚК басқару принциптерін өзгерту;
КҚК кеңейту жөнінде ресми шешім қабылдағаннан соң тарифті 38 АҚШ долл.шартсыз өсіру;
несие пайыздарын нарық деңгейіне дейін төмендету мен КҚК борышын қайта құрылымдау
Қосымша келісім талап етеді: Меморандумға 2-ші қосымша - «КҚК-Р жарғысы» директорлар кеңесінің сандық құрылымын анықтау бөлімінде.

Қазақстандық Каспий тасымалдау жүйесі

Құрамына Ескене-Құрық мұнай құбыры және Транскаспий жүйесі кіретін Қазақстандық Каспий тасымалдау жүесін (ҚКТЖ) құру жобасын іске асыру бойынша бірлескен іс-қимылды жеделдету мақсатында 2007 жылғы 24 қантарда «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ, Солтүстүк Каспий және Теңіз тобы бойынша өнімдерді бөлу туралы Келісім бойынша мердігерлік компаниялар арасында ҚКТЖ жобасы боынша ынтымақтастықтың негізгі принциптерін өзара түсіністік туралы Меморандумға қол қойылды
Кенқияқ-Құмкөл мұнай құбыры құрылыс жобасы (Қазақстан-Қытай мұнай құбыры құрылысының екінші кезеңі)

Кенқияқ-Құмкөл мұнай құбыры құрылысын «Қазақстан-Қытай құбыржолы» ЖШС (бұдан әрі- «ҚҚҚ» ЖШС) күшімен қытайлық жақпен тепе-тең негізінде жүргізу болжанады. Алдын-ала жасалған жоба бойынша инвестициялық негіздеу 2003 жылы орындалған және нарықтағы жабдық, материалдар мен мердігерлік қызмет көрсетулер, жоспарланатын салым бағалары өзгертілген баға конъюнктураларын,сонымен қатар жобаның ресурстық база өзгерісін есепке ала отырып өзгерістерді талап етеді. «ҚҚҚ» ЖШС 2007ж. 19.01-де Қазақстан-Қытай мұнай құбыры екінші кезеңінің құрылысы жобасына инвестициялық негіздеуін өңдеуге конкурс жариялады (ИН). 2007 жылдың 14 наурыздағы конкурс жүлдегері «Мұнай мен газ тасымалы қазақстандық институтында» жарияланды. ИН аяқталуы 2007 жылдың 3 кварталында жоспарлануда.
Келісімге сәйкес Кенқияқ-Құмкөл мұнай құбыры құрылысы мен қайта құру немесе Құмкөл-Атасу участкесіндегі мұнай құбыры құрылысы 2010 жылға дейін аяқталады.

Саланың міндеттері:
1. Мұнай өндіруді 65 млн. тоннаға дейінгі деңгейге жеткізу.
2. МӨЗ-де мұнай өңдеуді - 12 млн. тоннаға жеткізу.
3. Каспий теңізінің қазақстандық секторын игерудің мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі 2006-2010 жылдарға (II кезең) арналған іс-шаралар жоспарын іске асыру.
4. Шымкент мұнай өңдеу зауытын қайта құрудың және Павлодар мұнай-химия зауытын жаңғыртудың техникалық-экономикалық негіздемесін әзірлеу.
5. Теңіз кенорнында екінші буын зауытының және шикі газды айдау құрылысының жобасын іске асыруды аяқтау.
6. Экспорттық жүйелердің жаңаларын құру және жұмыс істеп тұрғандарын кеңейту жөніндегі жұмысты қамтамасыз ету, оның ішінде:

- Каспий құбыржолдары консорциумы мұнай құбырларының өткізу қабілетін кеңейту бойынша келіссөздерді жалғастыру.

- Ақтау - Баку - Тбилиси - Джейхан бағыты бойынша мұнай тасымалдаудың Қазақстандық Каспий жүйесін құру:

- Ескене-Құрық мұнай құбыры құрылысының жобасын дайындау;

- Қазақстан-Қытай құбыржолы құрылысының жобасын іске асыру бойынша жұмыстарды жалғастыру.