Бұхар жырау

Ақтөбе облысы, Мұғалжар ауданы,
Жаңажол орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі
Абдуллина Шара

Сабақтың тақырыбы: Тәуке хан тұсындағы қазақ хандығы
Сабақтың мақсаты:
1. Тәуке ханның қазақ хандығының тарихында тәжірибелі қолбасшы, білікті саясатшы, тұлға ретінде қалыптасуы, оның қазақ елі үшін жасаған игі істері туралы мағлұмат беру;
2. Оқушыларды жүйелі түрде ойлауға, топ болып жұмыс жасауға дағдыландыру;
3. Тәуке ханның өз еліне, жеріне, Отанына деген сүйіспеншілігін көрсету;
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, топтастыру, картамен жұмыс, тірек сыба құру, сөзжұмбақ шешу;
Көрнекіліктер: Қазақстан картасы, Тәуке ханның Жеті жарғысы , плакаттар

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың сабаққа деген зейінін бұру
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. Сынып оқушыларын топтарға бөлу.
1 - топтың сұрақтары:
1. Тәуекел хан қай қаланың түбінде қайтыс болды? Бұхара қаласы
2. Есім сұлтанның Тәуекелге қандай туыстық жақындығы болды? інісі
3. Есім хан кімдерден қолдау тапты? әскер мен қазақ сұлтандарынан
4. Есім хан тұсындағы ел астанасы? Түркістан
5. Тұрсын өзін қай қаланың тәуелсіз ханы деп жариялады? Ташкент
6. Қазақ хандығының бытыраңқылығын өз пайдасына шешкен хан кім? Бұхар ханы
7. Есім хан Бұхар ханымен қай жылы келісімге келді? 1611 жыл

2 - топтың сұрақтары:
Моғол хандығы мен Қазақ хандығының арасындағы одақтық қатынастар қай ғасырда орнады? ХVІІ - ғасырда
1. Есім хан қай жылы кімдерге қарсы жорыққа аттанды? 1627 жылы, қалмақтарға қарсы
2. Есім жорықта жүргенде Түркістанда қандай жағдай орын алды? Тұрсын хан Түркістанға шабуыл жасады
3. Елдің жағдайы қандай болды? Көп адам қырғынға ұшырап, балалар мен аналар тұтқынға түсті
4. Есім хан Тұрсын ханмен бірге қай руды жазалады? Қатаған руын
5. Бұл оқиға тарихта қандай атпен белгілі болды? Қатаған қырғыны
6. Есім ханның Тұрсын ханды жазалауын қай жыраудың өлеңдерінен көрініс тапты? Марғасқа жырау
7. Моғол хандығында Есім ханның жақтасы болған кім? Әбд - ар - Рахым хан

3 - топтың сұрақтары:
1. Қасым ханның қасқа жолы кімнің заңдар жинағы еді? Қасым хан
2. Қасым ханның заңдар жинағын ел басқару ісінде тиімді пайдаланған хан? Есім хан
3. Сенен бұрын жеті ханды жебедім, кешегі Еңсегей бойлы ер Есімді де білемін деген жолдарды айтқан кім еді? Бұхар жырау
4. Еңсегей бойлы Ер Есім деп Есім ханды дәріптеген қазақ шежірешісі Құрбанғали Халид
5. Қай ханның қызыл туы Есімнің қолында қалған? Ұрыс хан
6. Есім ханның ескі жолы қандай мәселелер қаралды? Қоныс - тұрақ, мал - мүлік, даулы мәселелер
7. Жаугершілік заманында Есім ханға қандай баға берілді? ірі қайраткер

Үй тапсырмасын қорытындылау. Топтар Есім ханның елі үшін еңбегі тақырыбында ассоциациялар құру;
Картамен жұмыс
1. Есім хан билік құрған аймақтар?
2. Тұрсын хан билік құрған аймақ?
3. Есім хан қай жерлермен бейбітшілік қарым – қатынас орнатты?
4. Қалмақтар Қазақстанның қай жерлеріне енді?
Жаңа сабақ жоспары:
1. Тәукенің хан болу қарсаңындағы Қазақ хандығының саяси жағдайы.
2. Тәукенің хан тағына отыруы және хандықтың ішкі - сыртқы жағдайы
3. Жеті жарғы заңдар жинағы
Әр топқа тапсырмалар бөлініп беріледі, дайындалуға 8 - 10 минут уақыт белгіленеді, оқушылар берілген уақытта дайындалып, өз тапсырмаларын тірек - сызбалармен қорғайды.
Жаңа сабақты бекіту сұрақтары:
1. Тәуке ханның ел билеген жылдары?
2. Жеті жарғы деген не? Ол қоғамның қандай мәселелерін шешті?
3. Тәуке хан тұсында жасалған заңдар жинағы?
Бағалау.