Бірінші тамақтарды дайындау технологиясы

Технология пәні мұғалімі: Бақыт Матаева
Сабақ № 2
Сабақтық тақырыбы: Еттің тағамдық құнарлылығы. Бірінші тамақтарды дайындау технологиясы. Көженің түрлері. Өндіріс факторлары.
Сабақтың мақсаты:
- оқушыларға еттің тағамдық құнарлылығы туралы жалпы түсінік беру, алған білімдерін жетілдіру.
- теориялық білімдерін сарамандық жұмыс кезінде қолдана білуге үйрету, оқушыларды өз бетінше ізденуге дағдыландыру, ой - өрісін дамыту;
- оқушыларды үйден өз бетімен жұмыс жасауға қызықтыру, ұқыптылыққа, еңбексүйгіштікке, эстетикалық талғамдылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі: түсіндірмелі - суретті, бекіту, әңгімелесу.
Сабақтық көрнекілігі: суреттер, құнарлылығы, рецептурасы, нұсқаулық, қосымша мағлұматтар, сұрақтар

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Жаңа сабақ
І. Еттің тағамдық құнарлылығы. Қолда өсірілген малдың етінде орта есеппен 52, 8 - 73, 7 пайыз – су, 15 - 20 пайыз – белок, 5, 8 – 29, 4 пайыз – май, 0, 8 – 1, 1 пайыз – күл, құс етінде 50 – 64, 4 пайыз су, 18, 2 – 19, 8 пайыз – белок, 15, 5 – 31, 2 пайыз – май, 0, 9 – 1, 1 пайыз – күл болады. Әрбір мал түлігі етінің бір - бірінен айырмашылығы биохимиялық құрамы мен дәмінде. Сиыр етінде гистамин көп, мал етіне қарағанда, құс етінде коллаген, эластин аз. Ол жеңіл қорытылады. Етте толып жатқан минералды заттар, атап айтқанда, темір мен дәрумендер бар. Әсіресе, бауыр темірге, А1, В2, В6, В12 дәрумендеріне бай. Оның үстіне, өте маңыздысы, еттің құрамына экстрактивті деп аталатын заттар кіреді, олар қайнатқан кезде сорпаға ауысады. Экстрактивті заттар тәбетті қоздырады, ас қорытатын сөлдердің бөлінуін күшейтеді. Етті көп жеу организмде экстрактивті заттарды, атап айтқанда, несеп қышқылын құрайтын пурин негіздерін, сондай - ақ, азотты метаболизмнің түпкі өнімдерін көбейтіп, ауыртпалық түсіреді. Жеңіл дене еңбегімен шұғылданатын ересек адамға аралас тамақтанған ретте, күніне 150 - 200 грамм ет немесе ет өнімін жеу жеткілікті.

Қорыту сұрақтары:
• Еттің құрамын атаңдар?
• Еттен жасалатын өнімдерді атаңдар?
• Сырбаз қуырдақ дегеніміз не?
• Бүйен дегеніміз не?
• Жақ ет, ұрт ет дегеніміз не?
• Кәрі жілік дегеніміз не?
• Мойын омыртқа дегеніміз не?

ІІ. Бірінші тағамдар. Көженің түрлері.
Бірінші тағам деп біз көжелерді атаймыз. Көбінесе көжелер әр түрлі сорпада, қайнатпаларда дайындалады. Ал көженің қоюын көкөністерден, жармадан, макарон өнімдерден, бұршақтардан, жеміс жидектерден дайындайды.

Әр ұлттық асханасында бірінші тамақтарды әр түрлі етіп жасайды. Мысалы қазақ ұлттық асханасында бірінші тамақтарды, негізінен, ет сорпасынан әр түрлі дәмдеуіш терді қосып дайындайды. Көбіне көжелерге қолдан жасалған кеспелерді қосады. Барлық көжелерге аскөк сеуіп безендіреді. Ол көженің дәмін жақсартады. Көжелердің дайындау тәсіліне қарай келесі топ болып бөлінеді – қоспа көже, езбе көже, мөлдір көже, сүт көже, салқын көже, ерекше топ – тәтті көже. Температурасына қарай көжелерді ыстық күйінде (70 - 80С ), және салқын күйінде (10 - 14 С) ұсынады. Ыстық көженің тобына езбе көже кіреді (55 - 60С) ұсынады.

Сорпа дайындау технологиясы
- азық - түлікті салқын суға салады;
- қайнату уақытын қадағалау;
- қайнау барысында еттің көбігін алып отыру;
- бір қалыпты қайнауын қадағалау;
- дайын болуға 20 - 30 минут қалған кезде дәмдеуіш заттарды қосу;
- дәміне қарай тұз салып, дайын сорпаны сүзеді.
Бағалау. Сабаққа қатысуларына байланысты бағаланады.

ІІІ. Э және ҚСН Өндіріс факторлары.
Өндіріссіз экономика жоқ және әлемдік экономиканы талдамай тұрып, оның негізі болып саналатын өндіріс туралы түсінік болу керек. Материалдық игіліктерді өндіру — адам мен табиғаттың өзара әрекетін, шаруашылық қызметі процесіндегі адамдар арасындағы өзара әрекетін көрсететін адам өмірі мен қоғамның негізі.
Өндіріс — адамдардың мақсатты шектеусіз қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған қызметі. Бұл адамдарды — материалдық, әлеуметтік, интеллектуалдық ресурстарды пайдалануға итермелейді. Ресурстардың шектеулілігі адам¬дар мен қоғамды қанағаттандыру қажеттілік¬терін таңдауға итермелейді.