Генетика ғылымының негізін қалаған кім

Білім тексеру
Генетика және селекция негіздері бөлімі бойынша 9 - сынып оқушыларының білімін тексеріп, бағалауға арналған тест тапсырмалары
І нұсқа
1. Генетика ғылымы нені зерттейді?
А) сұрыптау мен будандастыруды;
Ә) тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті;
Б) адамның шығу тегі мен тарихын;
В) клетка құрамы мен құрылысын.
2. Организмдердің жаңа белгілер мен қасиеттерге ие болуы:
А) өзгергіштік;
Ә) тұқым қуалаушылық;
Б) будандастыру;
В) сұрыптау.
3. Екі жұп қарама – қарсы белгілері бойынша шағылыстыру:
А) полигибридті;
Ә) дигибридті;
Б) моногибридті.
4. Будандастыру нәтижесінде Ғ1 - де көрінбей қалған белгі:
А) доминантты:
Ә) рецессивті;
Б) аллельді;
В) гомологты.
5. Будандастыру нәтижесінде Ғ1 - де әр жұп белгінің біреуінің көрініс беруі:
А) ажырау заңы;
Ә) өзгергіштік заңы;
Б) Мендельдің бірінші заңы;
В) Мендельдің екінші заңы.
6. Кез келген белгінің бірдей немесе екі түрлі көрінісін анықтайтын жұп гендер:
А) аллельді;
Ә) доминантты;
Б) рецессивті;
В) рекомбинантты.
7. Аллельді гендердің екі түрлі болуы (Аа):
А) гомозиготалы;
Ә) гетерозиготалы;
Б) гомогаметалы;
В) гетерогаметалы.
8. Организмнің ішкі және сыртқы белгілерінің жиынтығы:
А) генотип;
Ә) фенотип;
Б) аллельді;
В) гомологті.
9. Аутосомалар дегеніміз не?
А) жыныс хромосомалары;
Ә) хромосомалардың гаплоидті жиынтығы;
Б) аталық және аналық хромосомалардың біркелкі хромосомалары;
В) дене клеткасының бір түрі.
10. сыртқы орта жағдайларының әсеріне байланысты тұқым қуаламайтын өзгерістердің қалыптасуы:
А) модификациялық;
Ә) комбинативтік;
Б) мутациялық;
В) гендік.
11. Полиплоидия:
А) хромосомалар санының гаплоидті жиынтыққа еселеніп артуы;
Ә) хромосомалар санының еселенбей артуы немесе кемуі;
Б) нуклеотидтердің орналасу ретінің бұзылуы;
В) гендердің өзгеріске ұшырауы.
12. Мутациялық өзгерістердің қалыптасуына қышқылдар, спирттер, алколоидтерді пайдалану мутагендік фактордың қай түрі?
А) физикалық;
Ә) химиялық;
Б) биологиялық;
В) экологиялық.
13. Дене клеткасындағы хромосомалардың саны мен құрылысын зерттейтін генетикалық әдіс:
А) генеологиялық;
Ә) цитогенетикалық;
Б) егіздерді салыстыру;
В) биохимиялық.
14. Тұқым қуалайтын гендік аурулар:
А) даун;
Ә) клайнфельтер;
Б) шершевский - тернер;
В) галактоземия.
15. Жаңа іріктемелер, қолтұқымдар, штамдар алу әдісі туралы ғылым саласы:
А) цитология;
Ә) генетика;
Б) биохимия;
В) селекция.
16. Бір - бірімен туыстық қатынасы жоқ генотиптері әр түрлі дараларды шағылыстыру:
А) инбридинг;
Ә) аутбридинг;
Б) әріден шағылыстыру.
17. Қазақтың ақбас сиыры қандай сұрыптау нәтижесінде шығарылған?
А) мақсатсыз;
Ә) жаппай;
Б) жеке сұрыптау;
В) табиғи сұрыптау.
18. Әріден шағылыстырудың тиімсіз жағы:
А) ауруға шалдыққыш келеді;
Ә) сыртқы орта жағдайына төзімсіз;
Б) тіршілік ұзақтығы төмен;
В) ұрпақ бермейді.
19. Тірі организмдер мен биологиялық процестерді өндірісте қолдану:
А) биотехнология;
Ә) гендік инженерия;
Б) мутагенез.
20. Инсулин гормонын алудың арзан жолы:
А) мутагенез;
Ә) биотехнология;
Б) гендік инженерия.
Дұрыс жауаптары: 1 - ә; 2 - а; 3 - ә; 4 - ә; 5 - б; 6 - а; 7 - ә; 8 - ә; 9 - б; 10 - а; 11 - а; 12 - ә; 13 - ә; 14 - в; 15 - в; 16 - ә; 17 - ә; 18 - в; 19 - а; 20 - б.

ІІ нұсқа
1. Генетика ғылымының негізін қалаған кім?
А) Г. Мендель;
Ә) Т. Морган;
Б) Н. Вавилов;
В) И. Ивановский.

2. Организмдердің өзбелгілері мен қасиеттерін және даму ерекшеліктерін ұрпақтарына беру қабілеті:
А) өзгергіштік;
Ә) тұқым қуалаушылық;
Б) будандастыру;
В) сұрыптау.
3. Бір жұп белгілері бойынша шағылыстыру:
А) полигибридті;
Ә) дигибридті;
Б) моногибридті.
4. Будандастыру нәтижесінде бірінші ұрпақта бір белгінің көрініс беруі:
А) доминантты;
Ә) рецессивті;
Б) аллельді;
В) гомологті.
5. Будандастыру нәтижесінде екінші ұрпақта екі белгінің де көрініс беруі:
А) біркелкілік заңы;
Ә) өзгергіштік заңы;
Б) Мендельдің бірінші заңы;
В) Мендельдің екінші заңы.
6. Аллельді гендердің екеуінің де доминантты немесе рецессивті болуы:
А) гомозиготалы;
Ә) гетерозиготалы;
Б) гомогаметалы;
В) гетерогаметалы.
7. Будандастыру нәтижесінде бірінші ұрпақта аралық сипаттағы жаңа белгінің жарыққа шығуы:
А) толық емес доминанттылық;
Ә) толық доминанттылық;
Б) доминанттылық;
В) дұрыс жауабы жоқ.
8. бір хромосомада орналасқан гендердің тұқым қуалау ерекшелігін зерттеген ғалым:
А) Г. Мендель;
Ә) В. Иогансен;
Б) Т. Морган;
В) Э. Геккель.
9. Организмнің өз ата - аналарынан гаметалар арқылы қабылдаған гендерінің толық жиынтығы:
А) фенотип;
Ә) генотип;
Б) мегатип;
В) кариотип.
10. Алуан түрлі генотиптердің түзілуіне байланысты тұқым қуалайтын өзгерістердің қалыптасуы:
А) модификациялық;
Ә) комбинативтік;
Б) мутациялық;
В) хромосомалық.
11. Гетероплоидия -
А) хромосомалар саны гаплоидті жиынтықта еселеніп артуы;
Ә) хромосомалар саны еселенбей артуы немесе кемуі;
Б) нуклеотидтердің орналасу ретінің бұзылуы;
В) гендердің өзгеріске ұшырауы.
12. Ультракүлгін, рентген, гамма сәулелері мутагендік факторлардың қай тобына жатады?
А) физикалық;
Ә) химиялық;
Б) биологиялық;
В) экологиялық.
13. Гендік мутацияла нәтижесінде пайда болған гендік ауруларды, яғни зат алмасу бұзылуының ауруларын анықтайтын генетикалық әдіс:
А) генеологиялық;
Ә) цитогенетикалық;
Б) егіздерді салыстыру;
В) биохимиялық.
14. Тұқым қуалайтын хромосомалық аурулар:
А) даун;
Ә) қант диабеті;
Б) фенилкетонурия;
В) гипертония.
15. Селекцияның ғылым болып шығуына үлес қосқан ғалым:
А) И. Мичурин;
Ә) К. Тимирязев;
Б) Н. Вавилов;
В) Ч. Дарвин.
16. Өсімдік іріктемелерінің жағымды белгілерін бекіту мақсатында және таза сорттармақ алу үшін қолданылатын будандастыру жолы:
А) инбридинг;
Ә) аутбридинг;
Б) әріден будандастыру.
17. Малдың шаруашылыққа тиімді нақты бір белгісі бойынша ұрпақ алу, көп жағдайда таза сорттамақ алу үшін қандай сұрыптау жүргізіледі?
А) мақсатсыз;
Ә) жаппай;
Б) жеке сұрыптау;
В) табиғи сұрыптау.
18. Арқар меринос қойы қандай шағылыстыру нәтижесінде шығарылады?
А) инбридинг;
Ә) аутбридинг;
Б) әріден будандастыру.
19. Бактерияның көмегімен уран, алтын, күміс алу қандай жолмен іске асырылады?
А) биотехнологиялық;
Ә) гендік инженерия;
Б) Мутагендік.
20. Мутантты штамдар алуға үлес қосқан Қазақстандық ғалым:
А) М. Шығаева;
Ә) М. Айтхожин;
Б) Н. Бутарин;
В) Н. Удольская
Дұрыс жауабы: 1 - а; 2 - ә; 3 - б; 4 - а; 5 - в; 6 - а; 7 - а; 8 - б; 9 - ә; 10ә; 11ә; 12 - а; 13 - в; 14 - а; 15 - б; 16 - а; 17 - б; 18 - б; 19 - а; 20 - а.